SPIS TREŚCI 1. Zasady leczenia miejscowego Maria Cisło..... 19 Wprowadzenie zasady ogólne........... 19 Uwalnianie................. 20 Adsorpcja................. 20 Absorpcja................. 20 Resorpcja................. 22 Podłoża (syn. zaróbki, nośniki).......... 23 Wybrane grupy leków stosowanych miejscowo....... 35 Kortykosteroidy............... 35 Leki immunosupresyjne i immunomodulujące..... 40 Retinoidy................. 43 2. Zasady leczenia ogólnego Jacek Szepietowski, Rafał Białynicki-Birula............. 46 Wprowadzenie................. 46 Kortykosteroidy............... 46 Leki immunosupresyjne............. 48 Retinoidy................. 51 Sulfony.................. 52 Antybiotyki................. 53 Leki przeciwgrzybicze............. 54 Leki przeciwhistaminowe............ 57 Leki biologiczne............... 58 3. Niefarmakologiczne metody leczenia Jacek Szepietowski, Rafał Białynicki-Birula.............. 61 Wprowadzenie................. 61 Leczenie chirurgiczne............. 61 Elektrokoagulacja............... 63 Laseroterapia................ 63 Krioterapia................. 64 Radioterapia................ 66 Fototerapia i fotochemioterapia.......... 66 11
4. Choroby bakteryjne Tomasz Kołodziej, Rafał Białynicki-Birula............. 70 Wprowadzenie................. 70 Zakażenia gronkowcowe............ 70 Zakażenia mieszane.............. 73 Zakażenia paciorkowcowe............ 75 Zakażenia prątkami.............. 76 Zakażenia krętkami.............. 78 Inne zakażenia bakteryjne............ 79 5. Grzybice Jacek Szepietowski, Adam Reich...... 83 Wprowadzenie................. 83 Grzybica owłosionej skóry głowy......... 85 Grzybica brody............... 87 Grzybica stóp................ 88 Grzybica rąk................ 90 Grzybica skóry gładkiej............ 91 Grzybica pachwin.............. 92 Grzybica paznokci.............. 92 Kandydoza błony śluzowej jamy ustnej........ 96 Kandydoza błony śluzowej narządów płciowych..... 97 Kandydoza skóry............... 98 Kandydoza paznokci............. 99 Łupież pstry................ 100 Pleśnica paznokci.............. 102 6. Choroby wirusowe Małgorzata Skibińska...... 104 Wprowadzenie................. 104 Opryszczka zwykła.............. 104 Półpasiec................. 106 Kłykciny kończyste.............. 108 Brodawki zwykłe............... 110 Brodawki stóp................ 112 Brodawki płaskie............... 114 Mięczak zakaźny............... 115 Bowenoid papulosis.............. 118 7. Choroby pasożytnicze Joanna Maj, Ewa Plomer-Niezgoda 121 Wprowadzenie................. 121 Wszawica................. 121 Świerzb.................. 125 Larwa wędrująca............... 129 8. Pokrzywka i wstrząs anafilaktyczny Bernard Panaszek, Zbigniew Machaj............... 132 Wprowadzenie................. 132 Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy......... 133 Pokrzywka alergiczna i obrzęk naczynioruchowy.... 134 Pokrzywka niealergiczna i obrzęk naczynioruchowy... 137 12
Pokrzywka aspirynowa i obrzęk naczynioruchowy... 146 Pokrzywka idiopatyczna i obrzęk naczynioruchowy.... 148 Pokrzywka objawowa i obrzęk naczynioruchowy..... 150 Wstrząs anafilaktyczny.............. 151 9. Choroby alergiczne Grażyna Szybejko-Machaj, Zbigniew Machaj................... 155 Wprowadzenie................. 155 Atopowe zapalenie skóry............ 155 Łupież biały................ 163 Zapalenie pieluszkowe............. 164 Kontaktowe zapalenie skóry. Wyprysk kontaktowy.... 165 10. Choroby rumieniowe Joanna Maj, Ewa Plomer-Niezgoda 174 Wprowadzenie................. 174 Rumień wielopostaciowy............ 174 Toksyczna nekroliza naskórka........... 177 Rumień trwały................ 180 Rumień guzowaty............... 181 Zespół Sweeta................ 183 Rumień obrączkowaty odśrodkowy......... 184 Rumień nekrolityczny wędrujący. Glukagonoma..... 185 Rumień wyniosły i długotrwały.......... 186 Rumień przewlekły pełzający Lipschütza....... 188 11. Fotodermatozy Małgorzata Skibińska, Anna Woźniacka. 191 Wprowadzenie................. 191 Wielopostaciowe osutki świetlne.......... 191 Przewlekłe zmiany posłoneczne.......... 193 Pokrzywka świetlna.............. 195 Oparzenie słoneczne.............. 197 Odczyny fototoksyczne............. 198 Odczyny fotoalergiczne............. 199 12. Świąd Jacek Szepietowski, Adam Reich....... 202 13. Choroby grudkowo-złuszczające Maria Barancewicz-Łosek, Grażyna Szybejko-Machaj.. 211 Wprowadzenie................. 211 Liszaj płaski................ 211 Przyłuszczyca................ 214 Łupież czerwony mieszkowy........... 217 Łupież różowy Giberta............. 219 Zespół Gianottiego Crostiego........... 220 Liszaj lśniący................ 220 Liszaj przewlekły............... 221 Liszaj pasmowaty............... 222 14. Łuszczyca Piotr Nockowski, Wojciech Baran, Jacek Szepietowski............... 224 13
15. Choroby pęcherzowe Rafał Białynicki-Birula.... 244 Wprowadzenie................. 244 Pęcherzyce.................. 245 Pęcherzyca zwykła.............. 245 Pęcherzyca bujająca.............. 250 Pęcherzyca liściasta.............. 251 Pęcherzyca rumieniowata............ 251 Pęcherzyca łojotokowa............. 252 Pęcherzyca opryszczkowata........... 253 Pęcherzyca paraneoplastyczna.......... 253 Inne choroby pęcherzowe............. 254 Pemfigoid pęcherzowy............. 254 Pemfigoid bliznowaciejący............ 258 Opryszczki (pemfigoid) ciężarnych......... 259 Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka...... 260 Zapalenie opryszczkowate skóry. Choroba Duhringa... 262 Linijna IgA pęcherzowa dermatoza......... 264 16. Choroby tkanki łącznej Rafał Białynicki-Birula, Tomasz Kołodziej............... 267 Wprowadzenie................. 267 Toczeń rumieniowaty............... 268 Układowy toczeń rumieniowaty.......... 269 Toczeń polekowy............... 273 Podostra skórna postać tocznia rumieniowatego..... 273 Toczeń rumieniowaty noworodków......... 276 Postać ogniskowa (przewlekła) tocznia rumieniowatego.. 276 Postać podskórna (głęboka) tocznia rumieniowatego... 279 Twardzina.................. 279 Twardzina układowa.............. 280 Twardzina ograniczona............. 283 Atrophoderma Pasini-Pierini........... 286 Eozynofilowe zapalenie powięzi. Zespół Shulmana.... 286 Zapalenie skórno-mięśniowe............ 287 Mieszana choroba tkanki łącznej. Zespół Sharpa...... 290 Inne choroby tkanki łącznej............. 291 Zespół antykardiolipinowy............ 291 Zespół Sjögrena............... 292 Liszaj twardzinowy i zanikowy.......... 293 Guzkowe zapalenie tętnic............ 294 17. Choroby naczyniowe Ryszard Żaba........ 298 Wprowadzenie................. 298 Układowe zapalenia naczyń............. 298 Plamica Schönleina Henocha........... 300 Ziarniniakowatość Wegenera........... 301 Zespół Churga Strauss............. 302 14
Mikroskopowe zapalenie naczyń.......... 302 Zespół Kawasaki............... 303 Zapalenie tętnicy skroniowej........... 303 Guzowate zapalenie naczyń............. 304 Plamice................... 305 Plamica palpacyjna.............. 305 Plamica niepalpacyjna............. 308 Zapalenie naczyń o nieznanej etiologii........ 309 Piodermia zgorzelinowa.............. 310 Owrzodzenia podudzi............... 315 18. Choroby ziarniniakowe i mastocytozy Ewa Plomer-Niezgoda, Joanna Maj......... 322 Choroby ziarniniakowe.............. 322 Sarkoidoza................. 323 Ziarniniak obrączkowaty............ 327 Ziarniniak kwasochłonny twarzy.......... 328 Zespół Melkerssona Rosenthala.......... 329 Obumieranie tłuszczowate............ 331 Mastocytozy.................. 332 19. Porfirie Tomasz Kołodziej............ 338 Wprowadzenie................. 338 Porfiria skórna późna............. 338 20. Genodermatozy Ewa Plomer-Niezgoda, Joanna Maj.. 341 Wprowadzenie................. 341 Rybia łuska zwykła.............. 342 Rybia łuska związana z płcią........... 344 Rybia łuska wrodzona............. 345 Rybia łuska jeżasta.............. 347 Rogowiec dłoni i stóp............. 347 Rogowacenie przymieszkowe........... 350 Choroba Dariera............... 350 Nerwiakowłókniakowatość............ 352 Zespół stwardnienia guzowatego.......... 353 Skóra pergaminowata i barwnikowa......... 354 Łagodna przewlekła pęcherzyca.......... 355 Pęcherzowe oddzielanie naskórka wrodzone...... 356 21. Znamiona i nowotwory łagodne Jacek Szepietowski.. 361 Wprowadzenie................. 361 Znamiona.................. 362 Znamiona barwnikowe nabyte........... 362 Znamiona barwnikowe wrodzone.......... 362 Znamię Spitza................ 363 Znamię Suttona............... 364 Znamię błękitne............... 364 Zespół znamion atypowych........... 364 15
Znamię naskórkowe.............. 365 Znamię łojowe............... 366 Znamiona naczyniowe............. 366 Nowotwory łagodne............... 369 Brodawka łojotokowa............. 369 Włókniak................. 371 Bliznowiec................. 372 Tłuszczak................. 374 Ziarniniak naczyniowy............. 375 22. Stany przednowotworowe, rzekomonowotworowe i raki in situ Jacek Szepietowski............ 377 Wprowadzenie................. 377 Stany przednowotworowe............. 378 Rogowacenie słoneczne............. 378 Róg skórny................. 380 Rogowacenie białe.............. 381 Porentgenowskie późne uszkodzenie skóry...... 382 Stany rzekomonowotworowe............ 382 Rogowiak kolczystokomórkowy.......... 382 Raki in situ.................. 386 Choroba Bowena............... 386 Erytroplazja Queyrata............. 388 23. Nowotwory złośliwe Andrzej Bieniek, Agnieszka Wąsik-Kuprianowicz, Łukasz Matusiak........ 390 Wprowadzenie................. 390 Nowotwory pochodzenia naskórkowego......... 394 Rak podstawnokomórkowy........... 394 Rak kolczystokomórkowy............ 397 Nowotwory pochodzenia melanocytowego czerniak.... 399 24. Chłoniaki skóry Grzegorz Mazur......... 405 Wprowadzenie................. 405 Ziarniniak grzybiasty............. 407 Zespół Sezary ego.............. 422 Lymphomatoid papulosis............ 423 Siatkowica pagetoidalna............ 424 Chłoniaki skóry z komórek B........... 424 25. Zaburzenia barwnikowe Ryszard Żaba, Jacek Szepietowski............... 428 Wprowadzenie................. 428 Bielactwo nabyte............... 428 Ostuda.................. 438 26. Choroby gruczołów potowych Grażyna Szybejko-Machaj 442 Choroby gruczołów potowych ekrynowych........ 442 Uogólnione pocenie nadmierne.......... 442 Zlokalizowane pocenie nadmierne......... 443 16
Pocenie zmniejszone.............. 444 Poty złowonne................ 445 Potnica.................. 446 Potówki.................. 447 Ziarnistość czerwona nosa............ 448 Choroby gruczołów potowych apokrynowych....... 448 Choroba Foxa Fordyce a potówki apokrynowe.... 449 Przewlekłe ropne zapalenie apokrynowych gruczołów potowych 450 27. Choroby gruczołów łojowych Grażyna Szybejko-Machaj 453 Wprowadzenie................. 453 Łupież łojotokowy.............. 454 Pseudotinea amiantacea............ 454 Trądzik pospolity............... 455 Trądzik niemowlęcy i trądzik dziecięcy........ 462 Trądzik kosmetyczny............. 464 Trądzik polekowy............... 464 Trądzik różowaty............... 465 Zapalenie skóry okołoustne........... 468 Lupoid prosówkowy rozsiany twarzy........ 469 Zapalenie łojotokowe skóry........... 470 28. Choroby włosów Małgorzata Skibińska....... 474 Wprowadzenie................. 474 Łysienie plackowate.............. 474 Łysienie telogenowe.............. 478 Łysienie androgenowe............. 480 Hirsutyzm................. 482 29. Psychodermatozy Przemysław Pacan, Jacek Szepietowski............... 486 Wprowadzenie................. 486 Dysmorfofobia............... 487 Trichotilomania............... 488 Obłęd pasożytniczy.............. 489 Samouszkodzenia............... 490 Zadrapania neurotyczne............. 491 Trądzik z samouszkodzenia........... 492 30. Choroby przenoszone drogą płciową Janina Ruczkowska 495 Wprowadzenie................. 495 Kiła.................... 496 Wrzód miękki................. 500 Chlamydiozy................. 501 Ziarnica weneryczna pachwin........... 502 Zakażenia dróg moczowo-płciowych i spojówek..... 503 Rzeżączka.................. 505 Zakażenia pochwy................ 507 Bakteryjne zapalenie pochwy........... 508 17
Rzęsistkowe zapalenie pochwy.......... 509 Drożdżakowe zapalenie pochwy.......... 509 Zapalenie żołędzi................ 511 Zakażenie cewki moczowej wywołane przez mikoplazmy... 512 Opryszczka narządów płciowych........... 512 Skorowidz................... 515 18