Niezbędnik funkcyjnego drużyny harcerskiej ZHP

Niezbędnik funkcyjnego drużyny harcerskiej ZHP

Oto klucz do szczęścia; nie brać rzeczy zbyt tragicznie, robić co możecie najlepszego w danej chwili, życie uważać za grę, a świat za boisko. ~Robert Baden-Powell Pracę tę dedykuję mojej Mamie, która zawsze wspierała mnie na harcerskiej drodze. Jednocześnie chciałbym podziękować dh. Sławomirze Madalińskiej i dh. Damianowi Teresiakowi za pomoc w realizacji próby przewodnikowskiej. Niezbędnik funkcyjnego drużyny harcerskiej ZHP w ramach próby przewodnikowskiej w 2014 r. wykonał Mikołaj Duda 2

Funkcyjny ogólnie każdy członek ZHP, zuch lub harcerz, nie będący instruktorem ZHP (nie posiadający stopnia instruktorskiego) i pełniący stałą, określoną funkcję w Związku. W węższym, regulaminowym znaczeniu, jest to harcerz wybrany lub powołany do pełnienia określonej funkcji w drużynie (poza funkcją drużynowego) i z tego tytułu wchodzący w skład rady drużyny, zatwierdzony w swym charakterze rozkazem drużynowego. 3

Spis treści I Funkcyjni w drużynie harcerskiej... 6 1. Zastępowa/y... 6 Jaka powinna być zastępowa/zastępowy?... 6 Jakie są zadania zastępowej/zastępowego?... 7 Druhno/hu zastępowa/y, pamiętaj!!... 8 Zbiórka zastępu... 8 Co robić z zastępem na zbiórkach?... 10 2. Skarbnik... 16 Zadania skarbnika drużyny... 16 Formy zarobkowania sprawdzone w pleszewskim środowisku ZHP... 16 3. Kronikarz... 17 Zadania kronikarza... 17 Wykonanie kroniki... 17 Kronikarzu pamiętaj!!... 18 4. Kwatermistrz... 18 Zadania kwatermistrza... 18 Kwatermistrzu, pamiętaj!!... 18 II Podstawowa wiedza... 20 1. System stopni harcerskich... 20 Próba harcerki/harcerza... 21 Ochotniczka - Młodzik... 22 Tropicielka - Wywiadowca... 25 Pionierka - Odkrywca... 28 Samarytanka - Ćwik... 31 Harcerka Orla - Harcerz Orli... 33 Harcerka Rzeczypospolitej - Harcerz Rzeczypospolitej... 35 Przykładowa karta próby na stopień harcerski... 36 2. Sprawności harcerskie... 38 Jak zdobywać sprawności?... 38 Poziomy trudności sprawności harcerskich... 39 3. Oznaki funkcji w drużynach... 40 III Podział organizacyjny Związku Harcerstwa Polskiego... 42 Chorągiew ZHP... 43 Hufiec... 44 Zobrazowanie podziału organizacyjnego hufca... 45 4

Szczep... 45 Związek Drużyn... 46 IV Słownik pojęć harcerskich... 46 Często spotykane skróty... 52 V Zadania zespołowe... 52 VI Przydatne grafiki... 55 VII Ważne strony internetowe... 67 VIII Bibliografia... 68 IX Twoje notatki... 69 5

I Funkcyjni w drużynie harcerskiej 1. Zastępowa/y Zastępowy nie jest ani dowódcą wojskowym, ani nauczycielem, lecz przodownikiem gier i zabaw, zajęć i prac w zastępie. On stoi na czele swych harcerzy, pomaga kolegom lub koleżankom, by jak najprędzej osiągnęli godność harcerza. On także strzeże honoru zastępu. Odznaką tej funkcji jest brązowy sznur noszony spod ramienia. Gen. Robert Baden-Powell stwierdził: Gdybym mógł wybierać miejsce, które chciałbym zajmować w ruchu, to chciałbym być zastępowym. Zastępową/ym zostaje harcerka/harcerz, która/y wyróżnia się na tle innych. Powinna/powinien posiadać pewne cechy, dzięki którym łatwiej będzie jej/mu w przyszłości przewodzić harcerzom i zarządzać członkami zastępu. Jeśli zostałaś/eś mianowana/y na tę funkcję, zapewne drużynowy zobaczył takie cechy u Ciebie... Jaka powinna być zastępowa/zastępowy? Powinna/powinien wyróżniać się: zdolnościami przywódczymi i organizacyjnymi, odpowiedzialnością, pomysłowością, inicjatywą, twórczym myśleniem, umiejętnością podejmowania decyzji, umiejętnością ciekawego przekazywania wiadomości, umiejętnością dotarcia do każdego członka zastępu i zaprzyjaźnienia się z nim. Ponadto powinna/powinien posiadać patent zastępowego wyszkolenie wyższe o jeden stopień od członków zastępu lub wcześniejsze poznanie wiadomości, które ma przekazać w zastępie. 6

Jeśli nie posiadasz jednej lub kilku z powyższych cech, nie oznacza to, że nie możesz być zastępową/zastępowym. Oznacza to, że powinnaś/powinieneś poświęcić większą uwagę na rozwój tych cech i umiejętności. Jakie są zadania zastępowej/zastępowego? opracowuje plan pracy zastępu na dany okres oraz planuje szczegółowo poszczególne zbiórki zastępu, prowadzi zaplanowane zbiórki, organizuje wszelkie prace zastępu przez rozdzielanie zadań każdemu według jego umiejętności, prowadzi dokumentację zastępu (książeczka zastępu, kronika zastępu), bierze udział w radach drużyny, wnioskuje w sprawach członków swego zastępu (złożenie przyrzeczenia harcerskiego, pochwały za spełnione zadania itp.), dba o to, by członkowie zastępu zdobywali stopnie i sprawności, by osiągali dobre wyniki w szkole, by z harcerstwa wynieśli jak najwięcej radości i dobrych przeżyć, wpływa na zastęp poza zbiórkami przez interesowanie się, czy wszystkie poczynania członków dokonują się po harcersku, według zasad Prawa Harcerskiego. 7

Sznur zastępowego koloru brązowego Druhno/hu zastępowa/y, pamiętaj!! Jesteś starszym bratem ale nie najmądrzejszym!! Jeśli nie masz pomysłu na to, jak przeprowadzić zbiórki lub na jaki temat zwróć się do drużynowej/drużynowego!! Mało krzycz, dużo chwal, mało pouczaj, dużo dyskutuj, motywuj ile sił harcerzy, którzy tracą wiarę w siebie oraz śmiej się zawsze z ich dowcipów ;- ) Zbiórka zastępu Zasady określające przebieg zbiórki: każda zbiórka musi mieć konkretny cel oraz zapewniający jego realizację plan, harcerze muszą z każdego spotkania wynieść określone wiadomości i umiejętności, musi to być także okazja do kształcenia sfery emocjonalnej i wolicjonalnej (działaniowej) ich osobowości, niezbędna jest aktywizacja wszystkich uczestników zbiórki. Stąd to, co się na niej dzieje musi nawiązywać do już istniejącej motywacji harcerzy, bądź taką motywację wywoływać, realizację poprzedniej zasady wspiera kolejna, domagająca się stosowania w ramach jednej zbiórki urozmaiconych form pracy, przepojenia jej obrzędowością, wprowadzenia stałych, zwyczajowych elementów. 8

Zbiórka harcerska będzie dobrą zbiórką, jeśli uwzględni się w niej następujące zasady: logicznego ciągu zbiórki oznacza to konieczność podporządkowania wszystkich elementów tematowi zbiórki. Przygotowując zbiórkę musisz wiedzieć, co zespół chce osiągnąć i do tego celu dobierać odpowiednie środki. zachowania tempa zbiórki na zbiórce nie może być momentów niezdecydowania, ślamazarnych poczynań. Musisz wiedzieć, kiedy zakończyć gawędę, żeby zapobiec dłużyznom, kiedy przerwać grę, by nie stała się dyskusją o niczym. Z zasadą tą wiążę się potrzeba stosowania różnorakich form pracy, które się nawzajem przeplatają, ale tak, by po wysiłku fizycznym była chwila odpoczynku, po wysiłku umysłowym, chwila odprężenia. stałości niektórych elementów takimi elementami mogą być rozpoczęcie zbiórki, gawęda lub inny rodzaj wypowiedzi, podjęcie, realizacja lub podsumowanie zadania, zakończenie zbiórki. nauczenie czegoś nowego tzn. chodzi o nowe wiadomości, sprawność fizyczną, umiejętności, wyrobienie organizacyjne itp. samodzielności, inicjatywy oznacza to zmianę pełnionych na zbiórkach ról przez harcerzy, co wynika z samorządnego, demokratycznego charakteru Organizacji. Zbiórki harcerskie trwają przeważnie 1,5 2 godziny, odbywają się zarówno w terenie naturalnym, jak w harcówce klasie szkolnej, świetlicy środowiskowej, w mieszkaniu zależnie od celu i charakteru panujących w drużynie zwyczajów, a także od warunków atmosferycznych. Przygotowując zbiórkę musisz pamiętać jakim celom wychowawczym będą one służyć. Mając to na uwadze można dokonać klasyfikacji rodzajów zbiórek: zbiórki wprowadzające celem tego rodzaju zbiórek jest doprowadzenie do świadomości harcerzy problemu, którym zastęp powinien się zająć. W czasie zbiórki zapada decyzja całego zespołu. Harcerze są świadomi, że sami zdecydowali wykonać zadanie, czują się więc odpowiedzialni za jego realizację. Taką zbiórkę może przygotować rada drużyny, zastęp, drużynowy lub harcerz, który potrafi zainteresować problemem pozostałych członków zespołu. zbiórki uzupełniające zbiórki te organizowane są celem uzupełnienia wiedzy i umiejętności harcerzy potrzebnych do realizacji zadań podjętych na wcześniejszych zbiórkach. Często mają one postać mikrokursów lub zajęć szkoleniowych z zakresu danej specjalności np. samarytanka (pierwsza pomoc), terenoznawstwo. 9

Co robić z zastępem na zbiórkach? Przede wszystkim to, czym zastęp się interesuje. Zbiórka ma być po pierwsze dobrą zabawą we wspaniałej, harcerskiej atmosferze, poprzez którą harcerze nabierają harcerskiego wyrobienia i zdobywają wiedzę. Niech każda wasza zbiórka zawiera fabułę, która pomoże wam w ukazaniu harcerzom celu zbiórki i połączeniu wszystkich jej elementów w logiczny ciąg. Podstawowym warunkiem, jaki musicie spełnić, aby frekwencja na zbiórkach była wysoka, jest to, aby były one ciekawe. W ten i tylko w ten sposób możecie doprowadzić do tego, aby ludzie na zbiórki przychodzili. Zacznijcie już teraz. Jeśli dopiero w połowie roku zorientujecie się, że na wasze zbiórki przychodzi 30% zastępu i zaczniecie przygotowywać lepsze, efekty nie będą natychmiastowe. Mimo iż na przygotowanie zbiórki poświęcicie cały dzień, i tak przyjdą na nie 2-3 osoby, pamiętając o jakości poprzednich. Na efekty musielibyście wtedy czekać przynajmniej 2 miesiące. Przeprowadzajcie wiele gier terenowych i harców (istnieje bogata literatura), które wykorzystywałyby umiejętności podchodzenia, maskowania, planowania strategii, wprowadzały współzawodnictwo i które dawałyby duże możliwości rozwoju akcji. To naprawdę "jara" chłopców i zgrywa cały zastęp. FORMY PRACY Z ZASTĘPEM ORAZ DRUŻYNĄ Formy terenowe (takie, które dzieją się poza harcówką) : gra terenowa zwiad wyjście (do kina, teatru, na basen, na łyżwy, do herbaciarni) służba INO (Imprezy Na Orientację/INO mi się nie zgub - marsze, biegi, rajdy rowerowe, kajakowe, konne ) HBT Harcerski Bieg Terenowy biwak rajd olimpiada wyścigi sztafeta mierzenie drzewa, drogi, rzeki wyznaczanie stron świata 10

Formy manualne (takie, które wymagają pracy naszych rąk (najczęściej jakaś forma prostej twórczości): rysowanie lepienie z gliny, plasteliny, modeliny, masy solnej kolarz malowanie malowanie twarzy robótki ręczne (np. szydełko, druty) robienie korali (koralików) rzeźbienie ze śniegu wykorzystanie form elementów przyrody (ludki z kasztanów, malowanie liśćmi) komiks robienie obrazków z kulek bibuły plakat witraże malowanie na szkle (kubeczki) malowanie kleksami usypywanie wzorów pieprzem i solą (np. koniczynkę WAGGGS) ozdabianie butelek i szklanek kompozycje kwiatowe stemple z ziemniaków wspólne szycie haftowanie sprawności budowanie z klocków robienie ramek na zdjęcia robienie papieru czerpanego Formy audiowizualne (takie w których wykorzystując urządzenia elektroniczne działamy dodatkowo obrazem lub dźwiękiem): oglądanie filmu (telewizor lub rzutnik) kręcenie filmu robienie audycji radiowej wysłuchanie audycji radiowej (jako forma wstępna, potem np. quiz, malowanie) robienie wywiadów robienie fotografii oglądanie slajdów, fotografii, prezentacji wystawa fotograficzna nauka piosenki z magnetofonu 11

puszczanie piosenek w tle zbiórki wyjście do kawiarenki internetowej wyjście do kina nagrywanie własnej kasety z piosenkami Formy operowania słowem: tabu piosenka scenka nauka modelowania głosu ćwiczenia i zabawy językowe nauka jakiś słów, zwrotów z języka obcego opowiadania gawęda kominek czytanie książek na głos sonda opisywanie jakiegoś przedmiotu lub jego zastosowania ćwiczenie płynności języka i dykcji dyskusja pisanie artykułu okrzyki kuźnica 12

Formy statyczne (takie, które przez cały czas swojego trwania dzieją się w jednym miejscu): gawęda apel drużyny czytanie książek posiłek w restauracji nauka zachowania przy stole wyjście do teatru kuźnica dyskusja gotowanie haftowanie sprawności ognisko kominek Formy zabaw intelektualnych: quiz czytanie książek tabu krzyżówka uzupełnianka wisielec drzewo genealogiczne zagadki logiczne gry strategiczne dyskusja kuźnica skojarzenia gra planszowa sąd interpretowanie piosenki 13

Formy towarzyskie: pizza kino teatr basen lodowisko herbaciarnia wspólne wyjście na szkolną dyskotekę spotkanie z innym zastępem spotkanie z zastępem z innej drużyny spacer wyjście do Mc Donalda wyjście na zawody (wspólne kibicowanie) najlepiej gdy ktoś z zastępu startuje spotkanie z ciekawymi ludźmi (którzy coś osiągnęli, zapisali się jakoś w historii) wędrówki ognisko pośpiewisko filharmonia pidżama party Formy taneczno ruchowe: pantomima pląs scenka nauka tańca twister wyścigi skakanie na skakance nauka pływania / jazdy na łyżwach aerobic mini konkurs tańca zabawy (np. ludzie do ludzi) mini playback show ćwiczenia rytmiczne olimpiada gimnastyka wymyślanie układów 14

Ćwiczenia praktyczne, które muszą być pokazywane bezpośrednio; gdzie formy pracy wykorzystujemy tylko wspomagająco: bandażowanie wszelakie symulacje pionierka składanie munduru HBT musztra nauka obsługi komputera orientowanie mapy wyznaczanie azymutów nadawanie alfabetem Morse a mierzenie drzewa / rzeki / drogi nauka obsługi telefonów polowych 15

2. Skarbnik Jest to funkcja przeznaczona dla odpowiedzialnej osoby, gdyż odpowiada ona za finanse drużyny. Wszelkiego rodzaju dofinansowania działań drużyny, akcje zarobkowe, składki harcerskie są polem działania skarbnika. Zostaje on powołany przez drużynowego oraz zasiada w radzie drużyny. W przypadku braku takiej osoby w drużynie obowiązki skarbnika przejmuje drużynowy. Skarbnik nie posiada osobnego sznura. Zadania skarbnika drużyny zbiera składki drużyny, pomaga drużynowemu prowadzić książkę finansową drużyny, na polecenie drużynowego odprowadza składki do odpowiedniego hufca, zajmuje się organizacją akcji zarobkowych, występuje o zgodę na ich przeprowadzenie oraz rozlicza w komendzie hufca. Formy zarobkowania sprawdzone w pleszewskim środowisku ZHP sprzedaż kartek bożonarodzeniowych pewnego słonecznego lata udało się pozyskać dużą ilość kartek bożonarodzeniowych. Od tamtej pory pleszewscy harcerze sprzedają kartki w ramach akcji zarobkowych swoich drużyn, rozpowszechniając je wśród znajomych, rodzin... mamy konkurencyjne ceny :- ) akcja Jajo harcerze przygotowują własnoręcznie pisanki, które następnie są sprzedawane przed świętami wielkanocnymi, kawiarenki szkolne w porozumieniu z dyrekcją szkoły harcerze organizują szkolną kawiarenkę, sprzedając zrobione przez siebie ciasta, zaparzając kawę, herbatę oraz serwując inne smakołyki, stoisko promocyjne ZHP podczas wydarzeń, festynów miejskich harcerze urządzają własne stoisko promocyjne, gdzie chętni mogą wpisać się do kroniki, zakupić publikacje wydawnictwa Poczty Harcerskiej Pleszew, zakładki do książek lub kartki pocztowe z pieczęcią hufca. Skarbniku, pamiętaj!! Jesteś odpowiedzialny za cudze pieniądze, których musisz pilnować i na bieżąco rozliczać się z nich razem z drużynowym! Nie zaniedbuj kasy drużyny, pamiętaj o organizacji akcji zarobkowych, których przecież nie organizujesz sam ale z całą kadrą drużyny ;-), mile widziane (głównie dla rodziców ) są zawsze dofinansowania do mundurów, obozów, biwaków dla harcerek i harcerzy w drużynie. 16

3. Kronikarz Ma obowiązek dbać o kronikę drużyny i na bieżąco ją uzupełniać. Kronika jest ważnym elementem, dzięki któremu uzyskujemy zapis działania drużyny, informacje o wydarzeniach, które mają miejsce w trakcie istnienia drużyny. Zadania kronikarza dba o to, by kronika pojawiła się na każdej zbiórce drużyny, wpisuje do kroniki relacje z najważniejszych imprez drużyny, przechowuje kronikę, dba o jej stan techniczny. Dodatkowo, popularne są także takie formy promocji drużyny oraz dokumentacji internetowej, jak: strona internetowa drużyny, fanpage na facebook u, forum internetowe drużyny, Strona tytułowa powinna zawierać: nazwę drużyny aktualny rok harcerski imię i nazwisko drużynowego logo drużyny (jeśli takie posiada) przyjemną dla oka oprawę graficzną Wykonanie kroniki W kronice możesz umieścić takie rzeczy jak: zdjęcia, wpisy przyjaciół, znajomych, wspomnienia, przemyślenia, cytaty, zabawne wydarzenia, przebiegi prób. 17

Kronikarzu pamiętaj!! zdjęcia powinny być podpisane ( imię, nazwisko, stopień) umieść w każdym wpisie co to za wydarzenie nie zapomnij o podaniu dokładnej daty Każdy nowy rok harcerskiej pracy zaczynamy od strony tytułowej, która powinna zawierać: aktualny rok harcerski, skład drużyny, [nie zapomnij wyszczególnić kadrę drużyny ] oprawę graficzną 4. Kwatermistrz Zajmuje się całym ekwipunkiem harcerskim, w którego posiadaniu jest drużyna. Dba o jego dobry stan techniczny, by był gotowy do użycia przy każdej okazji. Zadania kwatermistrza utrzymanie sprzętu drużyny w dobrym stanie, dokonanie spisu majątku drużyny, dyspozycja sprzętem w czasie wszelkiego rodzaju wydarzeń, np. wyjść do lasu, biwaków, obozów itp. Kwatermistrzu, pamiętaj!! saperkę, piłę należy schować w miejscu niedostępnym dla dzieci, liny po pracy należy wysuszyć oraz zwinąć, by nie uległy destrukcji pod wpływem wilgoci i bez problemu rozwinęły się podczas następnego użycia, sprzęt, który jest własnością drużyny przechowuj w harcówce w porządku, tak, by był dostępny w każdej chwili 18

Sznur funkcyjnego w drużynie kwatermistrza, kronikarza, skarbnika - z suwakiem koloru zielonego (również ze sznurem w kolorze szarym) 19

II Podstawowa wiedza 1. System stopni harcerskich System składa się z próby harcerki/harcerza i sześciu stopni: ochotniczki/młodzika, tropicielki/wywiadowcy, pionierki/odkrywcy, samarytanki/ćwika, harcerki orlej/harcerza orlego, harcerki Rzeczypospolitej/harcerza Rzeczypospolitej. Kolejne stopnie przeznaczone są dla harcerek i harcerzy w określonym wieku: harcerki i harcerze: ochotniczka-młodzik, tropicielka-wywiadowca harcerki starsze i harcerze starsi: pionierka-odkrywca, samarytanka-ćwik wędrowniczki i wędrownicy: harcerka orla-harcerz orli, harcerka Rzeczypospolitejharcerz Rzeczypospolitej. Układ wymagań kolejnych stopni różni się ze względu na specyfikę poszczególnych grup wiekowych. Czas zdobywania stopnia nazywamy próbą, bo daje możliwość sprawdzenia siebie, wykazania się w konkretnym działaniu postawą, wiedzą i umiejętnościami. Pamiętaj! W realizacji stopni kluczową rolę odgrywa opiekun próby, który pomaga przy indywidualnym ułożeniu zadań, dostosowanych do konkretnej harcerki/harcerza, mający na celu zwiększenie jej/jego wiedzy, umiejętności i eliminacji słabości!! Stopień harcerski Oznaczenie na mundurze Ochotniczka/ Młodzik Tropicielka/ Wywiadowca Pionierka/ Odkrywca > Samarytanka/ Ćwik >> Harcerka Orla/ Harcerz Orli * Harcerka Rzeczypospolitej/ Harcerz Rzeczypospolitej ** 20

Próba harcerki/harcerza Próba harcerki/harcerza przygotowuje do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. Idea i wymagania próby harcerki/harcerza dotyczą kształtowania harcerskiej postawy oraz podstawowej wiedzy o harcerstwie i Związku. W każdym indywidualnym przypadku wymagania powinny być sformułowane odpowiednio do etapu rozwoju (wieku) harcerki i harcerza realizujących próbę. Próba harcerki/harcerza nie powinna trwać krócej niż 3 miesiące i dłużej niż 6 miesięcy. W przypadku zuchów trzeciej gwiazdki należy uwzględnić przygotowanie, jakie otrzymały w gromadzie zuchowej i umożliwić im odbycie krótszej próby. Zalecany czas trwania próby: 3 6 miesięcy WYMAGANIA PRÓBY 1. Znam i rozumiem treść Przyrzeczenia Harcerskiego. 2. Znam i rozumiem Prawo Harcerskie. 3. Znam i rozumiem symbolikę krzyża harcerskiego, lilijki i koniczynki. Potrafię wyjaśnić, do czego zobowiązuje harcerskie pozdrowienie Czuwaj. 4. Znam hymn harcerski i umiem go zaśpiewać. 5. Kompletuję swój mundur harcerski. 6. Systematycznie uczestniczę w zbiórkach zastępu i drużyny. 21

7. Wykonałam/em z zastępem (patrolem) przynajmniej jedno zadanie zespołowe (lub projekt). 8. Znam nazwę drużyny, imię i nazwisko zastępowego i drużynowego i wiem, jak się z nimi skontaktować. Uwaga: próbę można poszerzyć o dodatkowe wymagania przyjęte w drużynie. Ochotniczka - Młodzik Z ochotą poznaję smak harcerskiej przygody. W swoim postępowaniu kieruję się Prawem Harcerskim. Pamiętam o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywam nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, drużynie, domu i szkole. Jestem zaradna/y, dzielna/y i pogodna/y. Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y: złożyła/ył Przyrzeczenie Harcerskie, aktywnie uczestniczy w życiu zastępu i drużyny. Zalecany czas trwania próby: 6-9 miesięcy Wymagania stopnia zostały ujęte w działach: Praca nad sobą Życie rodzinne Zaradność życiowa Wiedza harcerska Techniki harcerskie Postawa obywatelska 22

Praca nad sobą 1. Staram się postępować zgodnie z Prawem Harcerskim. 2. W każdym widzę bliźniego. Dostrzegam potrzeby bliźnich, wyrażam to przez spełnianie dobrych uczynków. 3. Mam swoją ulubioną książkę. Korzystam z biblioteki. 4. Mam swoje hobby, zaprezentowałem je w zastępie, drużynie. Życie rodzinne 1. Mam stały obowiązek domowy i wywiązuję się z niego. 2. Znam daty świąt rodzinnych (imieniny, urodziny, rocznice) i pamiętam o nich. 3. Dziele się z rodzicami moimi radościami i niepowodzeniami. Zaradność życiowa 1. Noszę mundur zgodny z regulaminem obowiązującym w ZHP. 2. Zaoszczędziłam/em niedużą sumę pieniędzy i wydałam/em ją na zaplanowany wcześniej cel. 3. Znam okolice swego domu i szkoły. Wiem, gdzie jest przychodnia lekarska, apteka, poczta, posterunek policji, dworzec autobusowy i dworzec kolejowy. Potrafię wskazać drogę do tych miejsc. 4. Dbam o własny wygląd i czystość, utrzymuję porządek wokół siebie. Przyszyłam/em guzik, plakietkę do munduru. 5. Systematycznie uczestniczę w zajęciach ruchowych (np. gimnastyka, gra w piłkę, jazda na rowerze, aerobik, jazda na rolkach). 6. Dbam o higienę osobistą i zapobiegam przeziębieniom, odpowiednio się ubierając. Wiedza harcerska 1. Wiem, kiedy powstał skauting, kto był jego twórcą oraz kto tworzył harcerstwo na ziemiach polskich. Wiem, czym wsławiły się Szare Szeregi. 2. Wiem, kto jest bohaterem mojej drużyny (szczepu). 3. Potrafię zachować się w kręgu i podczas ogniska. Znam zwyczaje i obrzędy mojego zastępu i drużyny. 23

4. Wiem, jak oznacza się funkcje pełnione w zastępie, drużynie, szczepie. 5. Znam podstawy musztry harcerskiej. Stanę w postawie zasadniczej i swobodnej, wykonam zwroty. Ustawię się na zbiórce, zachowam się w szyku i zamelduję się. Odpowiednio zachowam się podczas hymnu i wobec sztandaru. 6. Mam śpiewnik harcerski. Znam przynajmniej 5 piosenek harcerskich i pląsów. Techniki harcerskie 1. Umiem zaradzić w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, zachłyśnięcia, niewielkiego oparzenia i stłuczenia, krwotoku z nosa, użądlenia przez pszczołę lub osę. Odpowiednio wykorzystuję dostępne środki opatrunkowe. Znam prawidłową temperaturę człowieka i potrafię ją zmierzyć. Znam numery telefonów pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej oraz ogólnopolski numer alarmowy. Wiem, jak wezwać pomoc w nagłym wypadku. 2. Uczestniczyłam/em w grze terenowej. Wyznaczyłam/łem strony świata za pomocą słońca, przedmiotów terenowych i busoli. Dotarłam/em do wyznaczonego miejsca po znakach patrolowych. 3. Uczestniczyłam/em w wycieczce, przygotowałam/em swój ekwipunek wycieczkowy, odpowiedni do warunków atmosferycznych i terenowych. Potrafię bezpiecznie poruszać się po drodze (samodzielnie i w grupie). 4. Rozstawiłam/em namiot turystyczny, ułożyłam/em i rozpaliłam/em bezpiecznie ognisko. Znam trzy węzły. 5. Byłam/em z zastępem lub drużyną na wycieczce w lesie. Umiem się w nim zachować. Rozpoznałam/em po sylwetce i liściach 5 drzew. 6. Zaopiekowałam/em się zwierzęciem lub rośliną. 7. Znam co najmniej dwa sposoby szyfrowania wiadomości. Postawa obywatelska 1. Znam historię godła i barw narodowych. Wiem, co oznaczają i potrafię się wobec nich zachować. Zaśpiewam hymn państwowy. 2. Odszukam na mapie Polski miejsca, które dotąd odwiedziłem lub chciałbym odwiedzić. 3. Wyrobiłem w sobie pożyteczne domowe nawyki ekologiczne. W okresie próby uczestniczyłam/em w realizacji co najmniej dwóch zadań zespołowych zastępu. Zdobyłam/em w czasie próby przynajmniej dwie sprawności. Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku. 24

Tropicielka - Wywiadowca Jestem na tropie harcerskiej przygody. Przestrzegam Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w życiu codziennym. Mam oczy i uszy otwarte. Ćwiczę swoją spostrzegawczość. Aktywnie uczestniczę w zadaniach zastępu i drużyny. Zdobywam harcerską wiedzę i doskonalę umiejętności z różnych dziedzin harcerskiego życia. Do próby może przystąpić harcerka lub harcerz, która/y: zdobyła/ył stopień ochotniczki/młodzika; jeśli nie posiada stopnia ochotniczki/młodzika, realizuje próbę tropicielki/wywiadowcy poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzedniego stopnia; aktywnie uczestniczy w życiu zastępu i drużyny. Zalecany czas trwania próby: 6-12 miesięcy Wymagania stopnia zostały ujęte w działach: Praca nad sobą Życie rodzinne Zaradność życiowa Wiedza harcerska Techniki harcerskie Postawa obywatelska Praca nad sobą 1. Notuję sytuacje, w których postąpiłam/em zgodnie i niezgodnie z Prawem Harcerskim i na ich podstawie dokonałam/em wyboru punktu Prawa Harcerskiego, nad którym szczególnie chciałabym/łbym mocno popracować. 2. Robię codzienny rachunek dobrych i złych uczynków. 3. Ukończyłam/em próbę silnej woli, np. przez tydzień zrezygnowałam/em ze słodyczy, oglądania telewizji, gier komputerowych. 25

Życie rodzinne 1. Przygotowałam/em uroczysty posiłek dla domowników lub uczestniczyłam/em w przygotowaniach świąt rodzinnych. 2. Znam historię swojej rodziny. 3. Rozmawiam z rodziną o swoich problemach. Zaradność życiowa 1. Osiągnęłam/em dobre wyniki w grach na spostrzegawczość. 2. Uczestniczyłam/em w akcji zarobkowej drużyny. 3. Wiem, jakie zmiany rozwojowe zachodzą u dziewcząt (u chłopców) w moim wieku. Staram się poznać potrzeby i możliwości swojego organizmu. 4. Znam szkodliwe skutki palenia papierosów, picia alkoholu i zażywania narkotyków. 5. Regularnie uprawiam wybraną dziedzinę sportu lub aktywności ruchowej. Poprawiłam/em swoje osiągnięcia. 6. Systematycznie ćwiczę znajomość języka obcego. 7. Korzystałam/em z informacji PKS, PKP, uzyskałam/em potrzebny numer telefoniczny i znalazłam/em potrzebną informację w Internecie. Wiedza harcerska 1. Znam najważniejsze wydarzenia z dziejów harcerstwa. Potrafię wskazać kilka postaci zasłużonych dla ruchu harcerskiego. 2. Wiem, jak powstała tradycja Dnia Myśli Braterskiej. 3. Wiem, co oznaczają skróty WOSM i WAGGGS, wyjaśnię, dlaczego harcerki noszą na mundurze plakietkę WAGGGS, a harcerze plakietkę WOSM. 4. Znam historię swojej drużyny (szczepu) oraz bohatera drużyny (szczepu). Wiem, jakie cechy bohatera drużyny (szczepu) warto naśladować. 5. Wiem, kto jest bohaterem mojego hufca i mojej chorągwi. 6. Znam nazwy stopni harcerskich i instruktorskich oraz sposób ich oznaczania na mundurze. Wiem, jakie sznury noszą instruktorzy komendy hufca, komendy chorągwi, Głównej Kwatery i Przewodniczący ZHP. Znam ich miejsce w strukturze ZHP. 7. Przeczytałam/em minimum dwie książki o tematyce harcerskiej. 26

Techniki harcerskie 1. Znam skład apteczki drużyny i wiem, jak stosować znajdujące się w niej środki. Potrafię udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwotoku, stłuczenia, oparzenia, odmrożenia, skręcenia stawu, złamania kończyny, wystąpienia ciała obcego w oku, omdlenia, udaru słonecznego. Pełniłam/em służbę samarytańską, np. na wycieczce, biwaku, festynie. 2. Wyznaczyłam/em azymuty w terenie. Wykonałam/em szkic drogi, zaznaczając azymuty, charakterystyczne obiekty i odległości. Posługując się busolą i mapą dotarłam/em do wyznaczonego miejsca. Wyznaczyłam/em w nocy kierunek północny. Prawidłowo oceniłam/em na oko odległość w terenie, długość przebytej drogi oraz czas marszu. W pomiarach wykorzystałem wymiary swojego ciała, np. wzrost, rozpiętość ramion i długość stopy. 3. Znam oznakowanie szlaków turystycznych oraz zasady poruszania się po nich. Przeszłam/przeszedłem oznaczonym szlakiem. 4. Uczestniczyłam/em w rozstawianiu obozu. Zbudowałam/em proste urządzenie obozowe lub wykonałam/em element zdobnictwa obozowego. Znam osiem węzłów, wykorzystałam/em je w praktyce (np. przy budowie urządzeń, w zdobnictwie obozowym lub podczas wędrówki). Przygotowałam/em posiłek dla zastępu na kuchni polowej lub kuchence turystycznej. 5. Kompletuję ekwipunek turystyczny odpowiedni na różne pory roku. 6. Nadałam/em i odebrałam/em wiadomość przekazaną alfabetem Morse a. 7. Odnalazłam/em w środowisku naturalnym 5 roślin chronionych. 8. Obserwowałam/em wybrane zwierzę i opowiedziałam/em innym (w zastępie, w drużynie lub w klasie) o swoich spostrzeżeniach. 9. Wykonałam/em pożyteczną pracę na rzecz przyrody. Postawa obywatelska 1. Znam obszar swojej gminy i jej siedzibę. Sprawnie posługuję się planem lub mapą swojej okolicy, na jej podstawie dotrę we wskazane miejsce. 2. Znam daty świąt narodowych, wiem, jakie wydarzenia te święta upamiętniają. Przygotuję z zastępem zbiórkę z okazji jednego z nich. 3. Potrafię wskazać na mapie krainy geograficzne Polski. 4. Wiem, kto jest protektorem ZHP. 5. Znam flagę Unii Europejskiej. Potrafię wymienić kilka państw, które należą do Unii Europejskiej. 27

W okresie próby uczestniczyłam/em w realizacji co najmniej czterech zadaniach zespołowych i jednym biwaku. Zdobyłam/em w czasie trwania próby przynajmniej trzy sprawności, w tym przynajmniej jedną dwugwiazdkową. Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku. Pionierka - Odkrywca Uczestnicząc w harcerskim życiu, odkrywam swoje zainteresowania. Oceniam siebie i swoje postępowanie odwołując się do Prawa Harcerskiego. Potrafię radzić sobie w różnych sytuacjach działając samodzielnie i odpowiedzialnie. Można na mnie polegać. Jestem uczynna/ny, odważany, samodzielna/ny. Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y: zdobyła/ył stopień tropicielki/wywiadowcy. Jeśli nie posiada stopnia tropiciela/wywiadowcy, realizuje próbę pionierki/odkrywcy poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzednich stopni, aktywnie uczestniczy w życiu zastępu i drużyny. Zalecany czas trwania próby: 9-12 miesięcy Wymagania stopnia zostały ujęte w działach: Praca nad sobą Doskonalenie harcerskie Poszukiwanie pól służby 28

Przykładowe zadania: Praca nad sobą: 1. Określiłam/em swoją największą słabość i podejmę próbę wyeliminowania jej. 2. Aktywnie realizuję obowiązki wynikające z mojej wiary. 3. Wykazałam/em, że potrafię poświęcić własną przyjemność na rzecz obowiązku. 4. Zdobyłam/em nową umiejętność przydatną w gospodarstwie domowym. 5. Rzetelnie wykonuję swoje obowiązki domowe. 6. Zapisuję ustalone terminy i wyznaczone zadania, jestem punktualna/ny i obowiązkowa/ny. 7. Wzięłam/ąłem udział w zaplanowaniu i zorganizowaniu akcji zarobkowej dla drużyny. 8. Dbam o sprzęt drużyny. Brałam/em udział w jego konserwacji. 9. Dbam o zdrowie i pamiętam o aktywnym odpoczynku, odpowiedniej ilości snu, prawidłowym odżywianiu się, umiem radzić sobie z problemami okresu dojrzewania. 10. Załatwiłam/em powierzoną mi sprawę w instytucji lub urzędzie. 11. Zorganizowałam/em wyjście zastępu lub drużyny (grupy koleżanek lub kolegów) do kina, teatru, na koncert, do muzeum lub inną imprezę kulturalną. 12. Potrafię w prostych sytuacjach porozumieć się w języku obcym. 13. Umiejętnie korzystam z Internetu (wyszukuję potrzebne informacje, posiadam adres e- mail). Doskonalenie harcerskie: 1. Potrafię wskazać główne etapy w dziejach harcerstwa. 2. Odwiedziłam/em komendę mojego hufca. Znam adres komendy mojej chorągwi i Głównej Kwatery. Wiem, jak nazywa się komendant hufca, komendant chorągwi, Naczelnik ZHP i Przewodniczący ZHP. 3. Wiem, jakie inne organizacje harcerskie działają w Polsce. 4. Czytam książki o tematyce harcerskiej. 5. Znam strukturę ZHP. 6. Potrafię ocenić czynności życiowe (tętno i oddech), znam prawidłowe tętno dzieci 29

i dorosłych. Potrafię postąpić w przypadku utraty przytomności, ułożyć chorego w pozycji bocznej bezpiecznej. Umiem zastosować różne sposoby przenoszenia poszkodowanych. Potrafię postępować w przypadku zatrucia pokarmowego. 7. Odnalazłam/em na mapie miejsce, w którym się znajduję, poprowadziłam/em w czasie gry terenowej lub wycieczki zastęp wg mapy topograficznej. Na podstawie mapy topograficznej określiłam/em długość trasy, nachylenie terenu, przybliżony czas marszu, azymut na dany punkt. Zmierzyłam/em w terenie odległość i wysokość. 8. Kierowałam/em budową urządzenia obozowego wg własnego projektu. Umiem sprawnie posługiwać się sprzętem pionierskim. Potrafię zawiązać co najmniej 10 węzłów i ich zastosowanie. 9. Brałem udział w organizacji wycieczki zastępu lub drużyny. 10. Wyrobiłam/em w sobie pożyteczne nawyki ekologiczne (oszczędzam wodę, gaszę światło, segreguję odpady). 11. Wiem, co to jest park narodowy, park krajobrazowy i rezerwat przyrody. Wymienię kilka polskich parków narodowych oraz wskażę występujące w nich osobliwości przyrodnicze. Odwiedziłam/em jeden z parków narodowych, krajobrazowych lub rezerwatów. Poszukiwanie pól służby 1. Poznaję historię swojej miejscowości. Wiem, co wyróżnia ją spośród innych (np. znane postacie, historyczne wydarzenia, zabytki, sztuka ludowa). 2. Wiem, na czym polega demokracja. Brałam/em udział w demokratycznym podejmowaniu decyzji. W okresie próby uczestniczyłam/em w obozie lub zimowisku harcerskim oraz w co najmniej dwóch biwakach lub rajdach, zrealizowałam/em co najmniej trzy projekty, w tym przynajmniej jeden na rzecz środowiska (np. szkoły, osiedla). Zdobyłam/em w tym czasie przynajmniej trzy sprawności (dwugwiazdkowe lub trzygwiazdkowe). Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku. 30

Samarytanka - Ćwik Poszukuję wzorów do naśladowania zgodnych z harcerskimi wartościami zawartymi w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Szukam sytuacji, w których mogę pomóc. Pracuję nad swoim charakterem. Wywiązuję się ze swoich obowiązków. Poszukuję swoich zainteresowań i pasji. Rozwijam je zdobywając wiedzę i umiejętności w wybranych dziedzinach. Współtworzę życie drużyny. Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y: zdobyła/ył stopień pionierki/odkrywcy; jeśli nie posiada stopnia pionierki/odkrywcy, realizuje próbę samarytanki/ćwika poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzednich stopni; aktywnie uczestniczę w życiu zastępu i drużyny. Zalecany czas trwania próby: 9-12 miesięc Wymagania stopnia zostały ujęte w działach: Praca nad sobą Doskonalenie harcerskie Poszukiwanie pól służby Praca nad sobą 1. Znam swoje dobre strony. Rozwijam je i potrafię je wykorzystać na rzecz innych. 2. Poszukuję autorytetów. Czerpię z nich motywację do pracy nad sobą. 3. Czynnie uczestniczę w formach rozwoju duchowego, np. kuźnica, dyskusja, rekolekcje, pielgrzymka. 4. Racjonalnie organizuję własny czas. Planuje przebieg dnia, tygodnia. 5. Znam zasady dobrego wychowania, potrafię ubrać się odpowiednio do sytuacji. 6. Potrafię korzystać z osiągnięć postępu technicznego, przestrzegam przy tym zasad kultury (np. znam zasady netykiety, wiem, jak korzystać z telefonu komórkowego w miejscach publicznych, kontroluję czas spędzany przy komputerze). 7. Udoskonaliłam/em swoją technikę uczenia się lub poprawiłam/em oceny z wybranych przedmiotów szkolnych. 31

8. Systematycznie oszczędzam pieniądze na określony cel. 9. Uczę się języka obcego i potrafię wykorzystać jego znajomość (np. przetłumaczyłam/em artykuł, nawiązałam/em korespondencję ze skautem lub skautką). 10. Zrobiłam/em przegląd swego tygodniowego jadłospisu pod kątem wartości odżywczych, wyciągnęłam/wyciągnąłem wnioski i wprowadziłam/em poprawki na przyszłość. Znam skutki niedożywienia i przejadania się. 11. Potrafię udzielić pierwszej pomocy, w razie potrzeby potrafię zastosować resuscytację (ogól czynności prowadzących do przywrócenia podstawowych czynności życiowych). 12. Włączyłem się do prowadzenia gospodarstwa domowego. W trakcie próby przejąłem na siebie dodatkowe obowiązki. 13. Załatwiłam/em sprawy organizacyjne biwaku, wycieczki, obozu (np. zakup biletu zbiorowego, ubezpieczenie, przygotowanie wykazu potrzebnego sprzętu, prowadzenie rachunków). Doskonalenie harcerskie 1. Wyspecjalizowałam/em się w wybranej dziedzinie harcerskiej (techniki harcerskie lub inna dziedzina pomocna w pracy drużyny). Kierowałam/em projektem dotyczącym tej dziedziny. 2. Przeczytałam/em przynajmniej jedną książkę, która pogłębiła moją wiedzę o dziejach ruchu harcerskiego lub skautowego. Zaprezentuję innym (w zastępie, drużynie lub w klasie) wybrane zagadnienie lub znaczącą postać z dziejów harcerstwa. 3. Zorganizowałam/em według własnego pomysłu akcję zarobkową w drużynie lub nawiązałam/am pożyteczne dla drużyny kontakty (z osobą, instytucją). 4. Znam cele działania Związku Harcerstwa Polskiego. Poszukiwanie pól służby 1. Jestem wrażliwa/wy na potrzeby drugiego człowieka świadomie i odpowiedzialnie podejmuje stałą służbę. 2. Sporządziłam/em mapę potrzeb występujących w najbliższej okolicy i uczestniczyłam/em w projekcie (zadaniu) odpowiadającym na którąś ze wskazanych potrzeb. 3. Orientuję się w bieżących wydarzeniach politycznych, gospodarczych i kulturalnych kraju. 4. Znam najważniejsze prawa i obowiązki obywateli RP. 5. Przeprowadziłam/em zwiad tematyczny (np. poznając przyrodę, kulturę, historię, współczesne życie społeczne i gospodarcze, poznając ciekawe osoby, mało znane miejsca, zapomniane pamiątki historyczne). Sporządziłam/em dokumentację zwiadu (zawierającą np. 32

opisy, wywiady, pamiątki, fotografie, spis lektur na wybrany temat). W interesujący sposób przedstawiłam/em ją w drużynie. W okresie próby uczestniczyłam/em w co najmniej trzech projektach. W czasie próby zdobyłam/em co najmniej trzy sprawności (dwugwiazdkowe i trzygwiazdkowe). Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku. Harcerka Orla - Harcerz Orli W harcerskiej wędrówce przez życie odnajduje wzory do naśladowania. Kierując się Prawem Harcerskim buduję swój własny system wartości. Sama/m wyznaczam swoje cele. Wybieram swoją drogę życiową. Dążę do mistrzostwa w wybranych dziedzinach. Podejmuję wyzwania. Znajduję pole stałej służby. Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y: zdobyła/ył stopień samarytanki/ćwika. Jeśli nie posiada stopnia samarytanki/ćwika, realizuje próbę harcerki orlej/harcerza orlego poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzednich stopni, aktywnie uczestniczy w życiu drużyny, zrealizowała/ał próbę wędrowniczą i otrzymała/ał naramiennik wędrowniczy, wspólnie z opiekunem przygotowała/ał indywidualny program próby. Zalecany czas trwania próby: 12 18 miesięcy Siła ciała Wymagania stopnia wyznaczają płomienie wędrowniczej watry są to: siła ciała siła rozumu siła ducha 1. Prowadzę higieniczny tryb życia i doskonalę swoją sprawność fizyczną. Znam granice swojej wytrzymałości fizycznej. 2. Zaplanowałam/em i zorganizowałam/em wędrówkę o charakterze wyczynu. 33

Siła rozumu 1. Samodzielnie planuję swój czas. Znam podstawowe zasady dobrego planowania czasu. 2. Rozsądnie gospodaruję własnymi i powierzonymi zasobami finansowymi. Opracowałam/em sposób sfinansowania wybranego przedsięwzięcia i zrealizowałam/em go. 3. Pogłębiam swoją wiedzę i umiejętności w różnych dziedzinach aktywności (nauka i kultura). 4. Znalazłam/em dziedzinę, w której chcę osiągnąć mistrzostwo. Mam już w niej osiągnięcia. Siła ducha 1. Na podstawie Prawa Harcerskiego buduję swój system wartości. Potrafię otwarcie i konsekwentnie go bronić. 2. Samodzielnie podejmuję stałą służbę w dziedzinie życia duchowego. 3. Staram się zrozumieć innych i uznaję ich prawo do odmienności. Poznałam/em kilka kultur (np. narodowych, wyznaniowych). 4. Staram się żyć w harmonii z naturą. 5. Pielęgnuję więzi rodzinne. 6. Znalazłam/em swoje miejsce w grupie rówieśniczej (dokonując świadomych wyborów i zachowując własny system wartości). 7. Pokonałam/em jedną ze swoich słabości. 8. Dziedziny swoich zainteresowań porównałam/em z potrzebami środowiska. W ten sposób określiłam/em swoje pole służby. Pełniłam/em służbę przez wyznaczony czas. Formą zakończenia próby jest wędrówka umożliwiająca własne, wewnętrzne podsumowanie próby. Sposób odbywania wędrówki zależy od tradycji środowiska. Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku. 34

Harcerka Rzeczypospolitej - Harcerz Rzeczypospolitej Mam własny system wartości wynikający z Prawa Harcerskiego. Kieruję się nim we wszystkich aspektach swojego życia. Potrafię godzić pełnione przeze mnie role, np. w rodzinie, w szkole, w pracy, w działalności społecznej. Osiągam mistrzostwo w wybranych dziedzinach aktywności. Jestem świadomą/ym obywatelką/em RP. Swoją postawą i postępowaniem prezentuję harcerski styl życia. Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y: zdobyła/ł stopień harcerki orlej/harcerza orlego, wspólnie z opiekunem przygotowała/ał indywidualny program swojej próby. Zalecany czas trwania próby: 12 24 miesiące Wymagania na stopień wyznaczają polana wędrowniczej watry są to: Praca nad sobą Służba Poszukiwanie swojego miejsca w społeczeństwie Indywidualne zadania próby Harcerki Rzeczypospolitej/Harcerza Rzeczypospolitej harcerka/harcerz buduje zgodnie z trzema wymienionymi kierunkami pracy wędrowniczej. W pracy nad sobą umacnia swoje zalety i niweluje wady oraz słabości. Dba o zdrowie i kondycję fizyczną. Rozwija swoją osobowość przez udział w różnych formach życia duchowego i kulturalnego. Pełni stałą służbę, która przynosi wymierne efekty. Poszukując swojego miejsca w społeczeństwie, konsekwentnie realizuje swój pomysł na życie: w nauce i w pracy, w rodzinie, rozwijając pasje i zainteresowania. Zna swoje prawa i obowiązki, wynikające z pełnionych ról społecznych, stara się wywiązywać z nich jak najlepiej. Wie, na czym opiera się system państwa prawa, zna w nim swoje miejsce. Szuka drogi osiągnięcia samodzielności ekonomicznej. 35

Przykładowa karta próby na stopień harcerski Imię i nazwisko: Stopień: Drużyna: Adres : Data urodzenia: Adres @: Telefon : Data otwarcia próby: Planowana data zamknięcia próby: Opiekun próby: Idea stopnia: Jestem na tropie harcerskiej przygody. Przestrzegam Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w życiu codziennym. Mam oczy i uszy otwarte. Ćwiczę swoją spostrzegawczość. Aktywnie uczestniczę w zadaniach zastępu i drużyny. Zdobywam harcerską wiedzę i doskonalę umiejętności z różnych dziedzin harcerskiego życia. Warunki próby: Zdobyła/ył stopień.; jeśli nie posiada stopnia, realizuje próbę.. poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzedniego stopnia; Aktywnie uczestniczy w życiu zastępu i drużyny. Zadania Praca nad sobą Wymagania Zadania Termin Potwierdzenie 1. Mam swoje hobby, zaprezentowałem je w zastępie, drużynie. 2. 3. 1. Znam historię swojej rodziny. 2. 3. 1.Uczestniczyłam/em w akcji zarobkowej drużyny. Moim hobby jest [tu wpisz co]. Przygotowałam plakat o nim i pokazałam przedmioty z nim związane. Życie rodzinne Przygotowałam drzewo genealogiczne mojej rodziny, do trzech pokoleń wstecz [do pradziadków]. Zaradność życiowa Wzięłam udział w akcji zarobkowej w Markecie, polegającej na pakowaniu zakupów 36

2. 3. 1. Znam najważniejsze wydarzenia z dziejów harcerstwa. Potrafię wskazać kilka postaci zasłużonych dla ruchu harcerskiego. 2. 3. Wiedza harcerska Przygotuję zbiórkę na temat historii ZHP. Techniki harcerskie 1. Pionierka Uczestniczyłam/em w rozstawianiu obozu. Zbudowałam/em proste urządzenie obozowe lub wykonałam/em element zdobnictwa obozowego. Znam osiem węzłów. Przygotowałam/em posiłek dla zastępu na kuchni polowej lub kuchence turystycznej. 2. 3. 1. Znam obszar swojej gminy i jej siedzibę. 2. 3. Postawa obywatelska Wskażę na mapie obszar swojej gminy i powiatu, oraz obszar obejmowany przez ZD Pleszew. Zdobyłam/em w czasie trwania próby przynajmniej trzy sprawności, w tym przynajmniej jedną dwugwiazdkową. Próba została zamknięta... w rozkazie... z wynikiem pozytywnym/negatywnym. 37

2. Sprawności harcerskie Zdobywanie sprawności służy rozwijaniu oraz pogłębianiu zainteresowań, uczy zaradności i praktycznego korzystania ze swojej wiedzy. Znak sprawności na mundurze to duma i uznanie umiejętności harcerki i harcerza w danej dziedzinie. Informuje innych : jestem ekspertem, możesz na mnie liczyć, znam się na tym, mogę pomóc. Każda sprawność składa się z wymagań dotyczących poznania lub zrozumienia określonej dziedziny oraz z zadań umożliwiających ćwiczenie, sprawdzenie i zaprezentowanie konkretnych umiejętności. Harcerka i harcerz zdobywają sprawności indywidualnie, działając w drużynie i zastępie. W czasie zdobywania sprawności powinni korzystać z pomocy fachowców, książek, czasopism i Internetu. Czas realizacji próby zależy od realizującej ją osoby (ale nie dłużej niż pół roku!). Kiedy osiągnie cel swoich zmagań, występuje do rady drużyny o przyznanie sprawności. Wykonanie zadań potwierdza opiekun. Jak zdobywać sprawności? Aby zdobyć sprawność: z zestawu programów sprawności (który otrzymasz od drużynowego lub przybocznego albo znajdziesz w odpowiedniej zakładce na stronie www.zhp.pl) wybierz taką, która cię zainteresowała, zgłoś drużynowemu chęć jej zdobywania, ułóż indywidualny plan zdobywania sprawności (zapisz, kiedy i jakie zadania wykonasz), wykonaj zaplanowane zadania, poinformuj drużynowego, że zrealizowałeś zadania. Sprawności zdobywa się indywidualnie, przyznawane są rozkazem drużynowego na wniosek rady drużyny. Potwierdzenie zdobycia odbywa się za sprawą wpisu do książeczki harcerskiej oraz umieszczeniem na mundurze znaczka sprawności kółka o średnicy 30 mm z odpowiednim symbolem graficznym, noszonym na prawym rękawie munduru. Pamiętaj, żeby samemu zdobywać sprawności i motywować do tego harcerki/harcerzy!! 38

Poziomy trudności sprawności harcerskich Sprawności występują w czterech poziomach trudności: 1. Sprawności oznaczone jedną gwiazdką (z granatową obwódką na mundurze) dla początkujących w danej dziedzinie, odpowiednie dla harcerek i harcerzy (10-13 lat). 2. Sprawności oznaczone dwiema gwiazdkami (z zieloną obwódką na mundurze) dla pogłębiających wiedzę, rozwijających umiejętności. Mogą je zdobywać harcerki i harcerze oraz harcerki i harcerze starsi (10-16 lat). 3. Sprawności oznaczone trzema gwiazdkami (z czerwoną obwódką na mundurze), które wymagają zdobycia ponadprzeciętnej, rozległej wiedzy i umiejętności z wybranej dziedziny oraz zorganizowania do działania innych, np. zastępu. Odpowiednie dla harcerek i harcerzy starszych (13-16 lat). 4. Sprawności mistrzowskie (z czarną obwódką na mundurze), które wymagają umiejętności na poziomie niemal profesjonalnym, liczącym się w dorosłym życiu. Przeznaczone przede wszystkim dla wędrowniczek i wędrowników. W niektórych dziedzinach odpowiednikiem sprawności mistrzowskich są uprawnienia związkowe (np. odznaka ratownika ZHP ), państwowe, specjalistyczne lub potwierdzenia umiejętności wydawane przez odpowiednie instytucje (np. prawo jazdy). 39

3. Oznaki funkcji w drużynach Funkcyjny zastępu - sznur szary z brązowym suwakiem, noszony spod ramienia. Zastępowy - sznur brązowy, noszony spod ramienia. Funkcyjny drużyny - sznur szary/brązowy z zielonym suwakiem, noszony spod ramienia. 40

Przyboczny - sznur zielony, noszony spod ramienia Drużynowy - sznur granatowy noszony spod ramienia 41

III Podział organizacyjny Związku Harcerstwa Polskiego Podział ZHP schematycznie obrazuje poniższa ilustracja: Podstawową jednostką, z której składa się Związek Harcerstwa Polskiego jest drużyna harcerska. Kilka drużyn harcerskich (dokładnie 10) może stworzyć hufiec. Hufce z kolei tworzą chorągwie, które skupia Główna Kwatera ZHP. 42

Po powstaniu Szarych Szeregów 27.9.1939 dla celów konspiracyjnych zrodziła się idea przyrównująca Główną Kwaterę ZHP do pasieki przyjęto nazwy: Chorągiew ZHP W ZHP funkcjonuje 17 chorągwi (2014), a ich zasięg terytorialny odpowiada w przybliżeniu województwom: Chorągiew Białostocka ZHP, Chorągiew Dolnośląska ZHP im. Stefana Mirowskiego, Chorągiew Gdańska ZHP im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej, Chorągiew Kielecka ZHP im. Stefana Żeromskiego, Chorągiew Krakowska ZHP im. Tadeusza Kościuszki, Chorągiew Kujawsko-Pomorska ZHP im. Mikołaja Kopernika, Chorągiew Lubelska ZHP, Chorągiew Łódzka ZHP im. Aleksandra Kamińskiego, Chorągiew Mazowiecka ZHP im. Władysława Broniewskiego, Chorągiew Opolska ZHP, Chorągiew Podkarpacka ZHP, Chorągiew Stołeczna ZHP im. Bohaterów Warszawy, Chorągiew Śląska ZHP, 43

Chorągiew Warmińsko-Mazurska ZHP im. Grunwaldu, Chorągiew Wielkopolska ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918-19, Chorągiew Zachodniopomorska ZHP, Chorągiew Ziemi Lubuskiej ZHP. Władzami chorągwi są: zjazd chorągwi, rada chorągwi, komenda chorągwi, komendant chorągwi, komisja rewizyjna chorągwi, sąd harcerski chorągwi. Hufiec Hufiec jest terytorialną wspólnotą organizacyjnych. gromad, drużyn, kręgów i innych jednostek Obszar hufca powinien pokrywać się z podziałem administracyjnym kraju i obejmować zakresem swego działania gminę, grupę gmin bądź powiat. W dużych aglomeracjach miejskich dopuszcza się istnienie kilku hufców na obszarze jednej gminy, wówczas obszar działania hufca powinien pokrywać się ze strukturą jednostek pomocniczych gminy, bądź w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Obszary działalności hufców nie mogą się pokrywać. Do działania hufca regulaminowo potrzebnych jest przynajmniej 15 instruktorów oraz 10 jednostek organizacyjnych (drużyna harcerska, gromada zuchowa itp.) 44

Zobrazowanie podziału organizacyjnego hufca Szczep W ZHP szczepem jest struktura, istniejąca pomiędzy podstawowymi jednostkami organizacyjnymi a hufcem. Jest wspólnotą podstawowych jednostek organizacyjnych, działających w jednym środowisku (szkoła, osiedle, dzielnica). Podstawowym celem działania szczepu jest zapewnienie ciągu wychowawczego. Tworzą go minimum trzy podstawowe jednostki organizacyjne (gromady, drużyny, kręgi), działające w co najmniej dwóch grupach metodycznych. Szczep powołuje właściwa komenda hufca. 45

Związek Drużyn W ZHP związek drużyn jest strukturą, występującą pomiędzy podstawowymi jednostkami organizacyjnymi i szczepami a hufcem. Jest terytorialną wspólnotą wszystkich jednostek organizacyjnych działających na terenie jednej lub kilku gmin. Tworzy go minimum pięć podstawowych jednostek organizacyjnych (gromady, drużyny, kręgi). W jego skład mogą wchodzić także szczepy. IV Słownik pojęć harcerskich Alarm mundurowy sygnał lub rozkaz wzywający np. obóz lub drużynę do jak najszybszego stawienia się w wyznaczonym miejscu w pełnym umundurowaniu. Alarm pozwala zebrać się szybko w wyjątkowej sytuacji, a także uczy karności oraz utrzymywania porządku (zwłaszcza na obozie). Biszkopt żartobliwe określenie harcerza, który jest pierwszy raz na obozie. Chorągiew jednostka organizacyjna ZHP, która obejmuje hufce na terenie jednego województwa (wyjątek: Chorągiew Stołeczna ZHP, która działa w granicach dawnego województwa stołecznego, oraz inne, pojedyncze przypadki niewielkich zmian terytorialnych). Czuj! tradycyjne pozdrowienie zuchów. Czuwaj! tradycyjne pozdrowienie harcerskie. Druhna/druh zwyczajowe określenie harcerza czy instruktora, stosowane zwłaszcza przy zwracaniu się do siebie (np. druhu Piotrze) lub mówieniu o innym harcerzu lub instruktorze (np. druhna Ewa powiedziała ). Drużyna podstawowa jednostka organizacyjna w ZHP, składa się z kilku zastępów; liczy średnio 15 25 harcerzy. Na czele drużyny stoi drużynowy. Drużynę, w skład której wchodzą zuchy, nazywamy gromadą zuchową. Drużynowy instruktor harcerski kierujący drużyną lub gromadą zuchową, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą. Dziesiątka (inne określenie: dycha ) potoczne określenie namiotu o podstawie 4x5 m i wysokości 2 m, zasadniczo przeznaczonego dla 10 osób, powszechnie używanego na obozach harcerskich, choć zwykle śpi w nim na obozie 5 7 osób. Wysoka dziesiątka namiot wyższy od dziesiątki o 25 cm. 46