MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ 825[01]/ZSZ,SP/MEN/2007. PROGRAM NAUCZANIA DRUKARZ 825[01] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej Warszawa 2007

Autorzy: dr inż. Grażyna Czech mgr inż. Alicja Tomas mgr inż. Maria Widawska Recenzenci: mgr inż. Adam Kanas mgr inż. Bogdan Kostecki Opracowanie redakcyjne: dr Grzegorz Rycharski 1

Spis treści I. Plany nauczania 3 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 5 1. Podstawy zawodu 5 2. Materiałoznawstwo 14 3. Maszyny i urządzenia 21 4. Technologia drukowania 28 5. Zajęcia praktyczne 42 6. Praktyka zawodowa 50 2

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: drukarz 825[01] Podbudowa programowa: gimnazjum Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Semestry I - VI Klasy I - III Forma stacjonarna 1. Podstawy zawodu 4 3 55 2. Materiałoznawstwo 3 2 41 3. Maszyny i urządzenia 4 3 55 4. Technologia drukowania 10 8 138 5. Specjalizacja * 10 8 138 6. Zajęcia praktyczne 20 15 275 Razem 51 39 702 Forma zaoczna * Program specjalizacji dotyczącej techniki i technologii drukowania opracowuje szkoła w porozumieniu z przedstawicielami pracodawców oraz zgodnie z potrzebami regionalnego rynku pracy. Przykładowe specjalizacje: Technika drukowania offsetowego Technika drukowania fleksograficznego Technika drukowania sitowego 3

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: drukarz 825[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Semestry Forma I - II stacjonarna 1. Podstawy zawodu 2 1 27 2. Materiałoznawstwo 1 1 14 3. Maszyny i urządzenia 2 2 27 4. Technologia drukowania 6 4 82 5. Specjalizacja * 5 3 68 6. Zajęcia praktyczne 9 7 123 Razem 25 18 341 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie w II semestrze Forma zaoczna * Program specjalizacji dotyczącej techniki i technologii drukowania opracowuje szkoła w porozumieniu z przedstawicielami pracodawców oraz zgodnie z potrzebami regionalnego rynku pracy. Przykładowe specjalizacje: Technika drukowania offsetowego Technika drukowania fleksograficznego Technika drukowania sitowego 4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH PODSTAWY ZAWODU Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłużyć się terminologią poligraficzną, sklasyfikować produkty poligraficzne, scharakteryzować fazy procesu poligraficznego, scharakteryzować techniki drukowania, rozróżnić formy drukowe, scharakteryzować zasady syntezy barw oraz podstawowe modele barw, wyjaśnić zasady reprodukcji poligraficznej, scharakteryzować podstawowe materiały poligraficzne, dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, posłużyć się dokumentacją techniczną, rozróżnić podstawowe wielkości elektryczne oraz ich jednostki, rozróżnić materiały przewodzące, półprzewodzące, izolacyjne oraz określić ich zastosowanie, scharakteryzować podstawowe elementy obwodu elektrycznego, rozróżnić przyrządy pomiarowe, odczytać symbole i oznaczenia, odczytać schematy prostych układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki, scharakteryzować rodzaje i odmiany pisma drukarskiego, dokonać analizy obrazu typograficznego, dokonać analizy kompozycji obrazu, scharakteryzować oryginały do reprodukcji poligraficznej, posłużyć się projektami form graficznych, posłużyć się programami komputerowymi, skorzystać z literatury specjalistycznej i innych źródeł informacji. 5

Materiał nauczania 1. Podstawy poligrafii Techniki przekazu informacji. Książka rękopiśmienna. Książka drukowana. Rozwój drukarstwa. Media drukowane. Klasyfikacja wyrobów poligraficznych. Książki i broszury. Czasopisma i gazety. Akcydensy. Media elektroniczne. Multimedia. Kierunki rozwoju poligrafii. Proces produkcji wyrobów poligraficznych. Techniki drukowania. Światło i barwa w poligrafii. Addytywna i subtraktywna synteza barw. Przygotowanie form drukowych. Formy drukowe do drukowania wypukłego, fleksograficznego, offsetowego, wklęsłego, sitowego. Reprodukcja wartości tonalnych w procesie drukowania. Reprodukcja barw w procesie drukowania. Zasady drukowania w typografii, fleksografii, offsecie, wklęsłodruku, sitodruku. Ocena jakości drukowania - normy, kryteria, metody. Procesy introligatorskie. Jednostkowe operacje introligatorskie. Oprawy. Klasyfikacja opraw. Cyfrowy przepływ prac. Procesy wydawnicze, Materiały poligraficzne. Podłoża drukowe. Właściwości papierów drukowych. Niejednorodność właściwości. Anizotropia papieru. Dwustronność papieru. Higroskopijność papieru. Niechłone podłoża drukowe. Farby drukarskie. Rodzaje i skład farb. Właściwości i wymagania dla farb drukarskich. Lakiery. Materiały pomocnicze. Maszyny i urządzenia poligraficzne. Maszyny do drukowania wypukłego. Maszyny do drukowania fleksograficznego. Maszyny do drukowania offsetowego. Maszyny do drukowania wklęsłego. Maszyny do drukowania sitodrukowego. Maszyny i urządzenia do wykonywania jednostkowych operacji introligatorskich. Maszyny i urządzenia do wykonywania opraw przemysłowych. Rozróżnianie produktów poligraficznych. Rozróżnianie form drukowych podstawowych technik drukowania. Odczytywanie metryczek i stopek. Charakteryzowanie oryginałów do reprodukcji poligraficznej. Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Odczytywanie schematów maszyn drukujących. 6

Podstawy projektowania graficznego. Podstawy grafiki użytkowej. Pismo drukarskie. Klasyfikacja oraz charakterystyka pisma drukarskiego. Dobór pisma, czytelność tekstu. Tekst i ilustracja. Kompozycja graficznego układu stronicy. Zasady projektowania drobnych wyrobów poligraficznych. Określanie elementów składowych publikacji. Charakteryzowanie budowy liter oraz krojów pisma drukarskiego. Rozpoznawanie krojów i odmian pisma. Rozpoznawanie elementów składowych publikacji: wyraz, wiersz, kolumna, łam, tytuł, ilustracja, odstępy, marginesy. Rozpoznawanie układów graficznych. Projektowanie małych form graficznych: bilet wizytowy, ulotka. Projektowanie materiałów reklamowych: logo, papier firmowy. 2. Podstawy techniki Dokumentacja techniczna. Rysunek techniczny. Materiały i przybory rysunkowe. Normalizacja w rysunku technicznym. Znormalizowane arkusze, linie i tabliczki rysunkowe. Zasady sporządzania rysunków brył geometrycznych. Zasady wymiarowania. Przekroje. Oznaczanie i kreskowanie przekrojów. Zasady sporządzania szkiców. Odczytywanie rysunków technicznych i technologicznych. Sporządzanie szkiców i rysunków brył geometrycznych w rzutach prostokątnych. Odczytywanie rysunków technicznych i schematów technologicznych. Wymiarowanie rysunków technicznych. Podstawy elektrotechniki, elektroniki i automatyki. Prąd elektryczny. Prawo Ohma. Prawa Kirchhoffa. Praca i moc prądu elektrycznego. Podział odbiorników energii elektrycznej. Silniki. Elementy składowe instalacji. Przewody i kable. Osprzęt elektryczny. Elementy zabezpieczające. Instalacje sygnalizacyjne, alarmowe, sterujące. Bezpieczeństwo pracy podczas eksploatacji odbiorników elektrycznych. Zjawisko półprzewodnictwa. Półprzewodniki. Prąd elektryczny w półprzewodnikach. Podstawowe elementy elektroniczne - właściwości, budowa, zastosowanie, symbole graficzne. Rodzaje i zastosowanie układów scalonych. Sterowanie automatyczne. Podział układów sterowania automatycznego. Mikroprocesory. Sterowniki mikroprocesorowe. 7

Identyfikowanie materiałów przewodzących i izolacyjnych. Rozróżnianie elementów obwodów elektrycznych na schematach. Porównywanie źródeł światła ze względu na pobór mocy i natężenie oświetlenia. Odczytywanie parametrów odbiornika z tabliczki znamionowej. Rozróżnianie elementów instalacji elektrycznej, sprzętu izolacyjnego, zabezpieczeń przeciwpożarowych. Rozróżnianie elementów elektronicznych na podstawie wyglądu i symboli graficznych. Odczytywanie schematów blokowych automatycznego sterowania. Odczytywanie schematów blokowych automatycznej regulacji. Środki dydaktyczne Wyroby poligraficzne. Przykłady odbitek drukarskich. Formy drukowe podstawowych technik drukowania. Plansze addytywnego i subtraktywnego mieszania barw. Wzorniki papierów. Wzorniki farb. Wzorniki materiałów introligatorskich. Przykłady wykończenia wyrobów poligraficznych. Schematy podstawowych maszyn poligraficznych. Modele maszyn i urządzeń. Wzory pisma technicznego. Rysunki złożeniowe, wykonawcze, montażowe. Schematy. Zestaw elementów elektrycznych, elektronicznych i automatyki. Mierniki wielkości elektrycznych. Przyrządy pomiarowe. Układy elektryczne i elektroniczne. Podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne. Materiały dydaktyczne ilustrujące szeregowe i równoległe połączenia rezystorów, łączenie odbiorników w trójkąt i gwiazdę, budowę maszyn elektrycznych, diodę, tranzystor. Schematy instalacji elektrycznych. Schematy maszyn i urządzeń. Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń. Dokumentacja techniczna. Foliogramy, fazogramy. Filmy dydaktyczne. Symulacyjne programy komputerowe. PN, BN, ISO. 8

Katalogi krojów pisma. Przykłady kompozycji graficznych. Plansze ilustrujące zasady rozmieszczania ilustracji. Oryginały do reprodukcji. Modele barw RGB, CMY+K. Programy komputerowe edytorskie i graficzne. Czasopisma specjalistyczne. Uwagi o realizacji Program przedmiotu zawiera działy tematyczne: Podstawy poligrafii, Podstawy techniki, stanowiące podbudowę kształcenia w zawodzie. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowniach wyposażonych w środki dydaktyczne umożliwiające wykonywanie zadań praktycznych. Treści programowe działu tematycznego Podstawy poligrafii powinny być realizowane z uwzględnieniem metod nauczania: wykładu, tekstu przewodniego, pokazu z objaśnieniem, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych. W wyniku realizacji działu uczniowie powinni opanować umiejętności: posługiwania się poprawną terminologią, rozróżniania i charakteryzowania technik drukowania, wyrobów i materiałów poligraficznych, oceniania i dobierania materiałów do wykonania określonych wyrobów poligraficznych. W procesie realizacji programu wskazane jest wdrażanie uczniów do korzystania z norm, wzorników, katalogów, dokumentacji technicznej i technologicznej, poradników, Internetu oraz innych źródeł informacji. Wskazane jest również kształtowanie zainteresowań zawodem poprzez organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi specjalistyczne, wystawy, pokazy maszyn i urządzeń poligraficznych. Treści programowe działu tematycznego Podstawy poligrafii powinny być realizowane z uwzględnieniem problematyki dotyczącej: technik przekazu informacji, procesu produkcji wyrobów poligraficznych, materiałów poligraficznych, maszyn i urządzeń, projektowania graficznego. W trakcie realizacji treści programowych dotyczących technik przekazu informacji należy zwracać uwagę na następujące zagadnienia: rozwój mediów drukowanych, klasyfikacja wyrobów poligraficznych, media elektroniczne, multimedia. W trakcie realizacji treści programowych dotyczących procesu produkcji wyrobów poligraficznych należy zwracać uwagę na tematykę dotyczącą: klasyfikacji technik drukowania, światła i barwy, zasad reprodukcji wartości tonalnych, zasad reprodukcji barw, przygotowania form drukowych, zasad drukowania typograficznego, fleksograficznego, offsetowego, wklęsłodrukowego, sitowego. Należy zwracać uwagę również na tematykę dotyczącą: jakości drukowania, operacji 9

i procesów introligatorskich, opraw, cyfrowego przepływu prac, procesów wydawniczych. W trakcie realizacji treści programowych dotyczących materiałów poligraficznych należy zwracać uwagę na: klasyfikację podłoży drukowych, właściwości oraz zastosowanie podłoży drukowych chłonnych i niechłonnych; podział, właściwości, wymagania dla farb drukarskich, zastosowanie lakierów i środków pomocniczych. W trakcie realizacji treści programowych dotyczących maszyn i urządzeń poligraficznych należy zwracać uwagę na podział maszyn drukujących ze względu na technikę drukowania, postać i rodzaj zadrukowywanego podłoża oraz charakterystykę maszyn i urządzeń do wykonywania jednostkowych operacji introligatorskich i opraw przemysłowych. W ramach realizacji tematyki programowej dotyczącej projektowania graficznego należy zwracać uwagę na: estetykę wykonania wyrobu poligraficznego, rolę tekstu i ilustracji, klasyfikację oraz charakterystykę pisma drukarskiego, dobór pisma, czytelność tekstu, kompozycję układu graficznego stronicy, dobór materiałów do wykonania drobnych wyrobów poligraficznych. Treści programowe dotyczące projektowania graficznego powinny być realizowane z uwzględnieniem metod nauczania: tekstu przewodniego, projektów, ćwiczeń praktycznych. Szczególną uwagę należy zwracać na kształtowanie umiejętności: oceny estetyki oraz jakości wykonania wyrobu poligraficznego, oceny i doboru graficznych elementów publikacji, wykonania prostego projektu graficznego. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni projektowania graficznego oraz w pracowni komputerowej w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2-4 osobowe, z zapewnieniem dostępu do komputera. Ćwiczenia dotyczące głównie projektowania mogą być realizowane w 2 3 godzinnych jednostkach lekcyjnych. Każdy uczeń powinien samodzielnie wykonać i zaprezentować swój projekt oraz uzasadnić wprowadzenie określonych rozwiązań. Dział tematyczny Podstawy techniki obejmuje treści programowe dotyczące dokumentacji technicznej, elektrotechniki, elektroniki i automatyki. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na dobór ćwiczeń obliczeniowych, odczytywanie oznaczeń, schematów, symboli. Istotne jest zapoznanie uczniów ze współczesnymi rozwiązaniami technicznymi oraz systemami regulacji i sterowania. Celem realizacji treści programowych dotyczących dokumentacji technicznej jest kształtowanie umiejętności odczytywania rysunku technicznego oraz posługiwania się dokumentacją techniczną w zakresie niezbędnym do wykonywania określonych zadań. 10

W ramach realizacji tematyki programowej dotyczącej elektrotechniki, elektroniki i automatyki należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się poprawną terminologią, rozróżniania oraz charakteryzowania maszyn elektrycznych. Należy uświadamiać uczniom zagrożenia związane z użytkowaniem urządzeń elektrycznych oraz określać środki ochrony przeciwporażeniowej. W trakcie realizacji tematyki programowej należy prezentować typowe układy elektryczne oraz określać ich zastosowanie, demonstrować elementy i urządzenia elektroniczne oraz elementy automatyki. Program przedmiotu powinien być realizowany z uwzględnieniem metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, pokazu z wyjaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest prowadzenie dużej ilości ćwiczeń umożliwiających opanowanie podstawowych umiejętności. Wykorzystywanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych wpływa w znacznym stopniu na przyswajanie przez uczniów nowych informacji oraz efektywność kształcenia. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Podstawy poligrafii 106 2. Podstawy techniki 38 Razem 144 Podział godzin dotyczy kształcenia młodzieży w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży. Nauczyciel może dokonywać zmian w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozowanie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów przed przystąpieniem do realizacji programu, identyfikowanie postępów uczniów w trakcie realizacji treści kształcenia oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zakończonej realizacji określonego działu programowego. 11

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów może być dokonywane na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań. W trakcie kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej i pisemnej należy zwracać uwagę na operowanie przez uczniów zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie poprawnej terminologii. Umiejętności praktyczne mogą być oceniane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń i innych zadań praktycznych. W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen. 12

Literatura Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP, Warszawa 1998 Gruszczyński Cz.: Farby graficzne. WSiP, Warszawa 1995 Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michael Huber Polska Sp. z o.o., Wrocław 2001 Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Inicjał, Warszawa 1999 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1999 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół nieelektrycznych. WSiP, Warszawa 1999 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Karpinsky L., Kordos P., Mikula M., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2002 Werner J.: Podstawy techniki malarstwa i grafiki. PWN, Warszawa - Kraków1989 Wydawnictwa dotyczące programów komputerowych edytorskich i graficznych. Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 13

MATERIAŁOZNAWSTWO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: sklasyfikować materiały poligraficzne, rozróżnić główne grupy materiałów poligraficznych, określić przeznaczenie materiałów poligraficznych, określić fizyczne, chemiczne i technologiczne właściwości materiałów stosowanych w poligrafii, zakwalifikować materiały poligraficzne do produkcji, dokonać klasyfikacji i charakterystyki wyrobów papierowych, dobrać wyroby papierowe do produkcji poligraficznej, zastosować podstawowe szeregi formatów papieru i druków, określić wymagania stawiane formom drukowym, określić właściwości form drukowych, sklasyfikować farby drukarskie i lakiery, określić drukowe i użytkowe właściwości farb, wyjaśnić mechanizmy utrwalania farb, scharakteryzować materiały pokryciowe i pomocnicze stosowane w introligatorstwie, scharakteryzować materiały smarne, skorzystać z norm, instrukcji i innych źródeł informacji, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania 1. Podstawy materiałoznawstwa Klasyfikacja materiałów stosowanych w procesach poligraficznych. Podział i charakterystyka głównych grup materiałów. Charakterystyka, właściwości, zastosowanie materiałów. Elementarne badania wybranych materiałów. Ogólne zasady doboru materiałów poligraficznych. Związki wielkocząsteczkowe naturalne i syntetyczne. Ekologia. Utylizacja odpadów. Klasyfikowanie materiałów poligraficznych. Rozpoznawanie materiałów na podstawie próbek. Ocenianie jakości i przydatności materiałów poligraficznych na podstawie próbek. 14

Określanie rodzajów i parametrów materiałów poligraficznych, właściwości, zastosowania oraz warunków przechowywania na podstawie opakowań, etykiet, półproduktów i produktów. 2. Podłoża drukowe Podział podłoży drukowych. Podłoża chłonne. Klasyfikacja. Papiery, kartony, tektury, tektura falista. Podstawowe surowce do produkcji wyrobów papierowych. Proces produkcji wyrobów papierowych. Właściwości papieru. Drukowność papieru. Metody uszlachetniania wyrobów papierowych. Papiery do drukowania arkuszowego i zwojowego. Podłoża drukowe papierowe nowej generacji. Papiery syntetyczne. Podłoża drukowe niechłonne. Folie tworzyw sztucznych. Laminaty foliowe. Folie metalowe. Określanie właściwości papierów, kartonów, tektury oraz tektury falistej. Przygotowanie papieru do drukowania. Rozpoznawanie podłoży drukowych. Określanie podłoży drukowych do wykonania określonego rodzaju produkcji. 3. Farby drukarskie Klasyfikacja farb drukarskich. Skład farb drukarskich. Produkcja farb. Właściwości farb drukarskich. Właściwości reologiczne. Lepkość. Właściwości technologiczne. Właściwości optyczne. Odporność farb drukarskich. Farby maziste. Farby ciekłe. Rozpuszczalniki i rozcieńczalniki. Farby typograficzne. Farby offsetowe. Farby fleksograficzne. Farby wklęsłodrukowe. Farby sitodrukowe. Sposoby utrwalania farb. Lakiery. Środki pomocnicze do farb drukarskich. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Klasyfikowanie farb drukarskich. Dobieranie farby do techniki drukowania. Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. Dobieranie materiałów do wykonania wyrobu poligraficznego. Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie lakierów drukowych. 15

4. Podłoża form drukowych Metale i stopy metali stosowane do wykonania form drukowych. Właściwości metali: budowa krystaliczna, twardość, plastyczność, lejność, udarność. Aluminium, miedź, cynk, magnez, nikiel, stal. Korozja, trawienie metali. Wymagania dotyczące aluminiowych płyt offsetowych. Niemetalowe podłoża form drukowych. Fotopolimery. Tworzywa sztuczne. Laminaty papierowe. Siatki sitodrukowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie podłoży form drukowych. Charakteryzowanie procesu anodowego utleniania aluminium. 5. Materiały introligatorskie Materiały introligatorskie pokryciowe i pomocnicze. Właściwości oraz zastosowanie materiałów pokryciowych. Podział i zastosowanie klejów introligatorskich. Kleje kostne i skórne. Kleje emulsyjne. Kleje topliwe. Rozpuszczalnikowe kleje kauczukowe. Kleje samoprzylepne. Proces wiązania i adhezja kleju. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie pokryciowych materiałów introligatorskich. Dobieranie materiałów introligatorskich do wykonania określonych zadań. Klasyfikowanie oraz dobieranie klejów introligatorskich. 6. Inne materiały Woda w poligrafii. Materiały smarne. Oleje smarowe. Smary stałe plastyczne. Smary twarde, właściwości i zastosowanie. Folie do tłoczenia. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Klasyfikowanie oraz określanie zastosowania materiałów smarnych. Posługiwanie się instrukcjami dotyczącymi stosowania środków smarujących. 16

Środki dydaktyczne Zestawy wyrobów papierniczych. Wzorniki papierów. Wzorniki farb drukarskich. Próbki dodatków do farb. Wzorniki metali, tworzyw sztucznych, siatek do sitodruku. Wzorniki materiałów pokryciowych. Próbki klejów. Wzorniki folii do tłoczenia i laminowania. Grubościomierz, ph-metr. Lupy. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Materiałoznawstwo jest poznanie przez uczniów budowy, właściwości oraz zastosowania materiałów poligraficznych, jak: podłoża drukowe, farby drukarskie, materiały do wykonania form drukowych, woda, materiały smarne. Treści programowe przedmiotu stanowią podbudowę do realizacji zadań wykonywanych w trakcie zajęć praktycznych. Kształtowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form nauczania oraz trafnego doboru środków dydaktycznych. Szczególną uwagę należy zwracać na charakterystykę podstawowych dla zawodu materiałów poligraficznych. Każdemu uczniowi należy zapewnić możliwość bezpośredniej identyfikacji materiałów. Efektywna realizacja programu wymaga zastosowania metod problemowych, eksponujących i praktycznych. W procesie kształcenia wskazane jest stosowanie metod nauczania: sytuacyjnej, przypadków, pokazu z wyjaśnieniem, projektów, ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest również wdrażanie uczniów do korzystania z norm, poradników, wzorników, katalogów, Internetu. Ze względu na różnorodność stosowanych materiałów należy kształtować umiejętności ich doboru do realizacji określonych zadań, z uwzględnieniem jakości, trwałości, przeznaczenia, ochrony środowiska oraz uwarunkowań ekonomicznych. Wskazane jest korzystanie z Internetu do pozyskiwania informacji dotyczących materiałów poligraficznych, zamieszczanych przez producentów i firmy handlowe. Organizowanie wycieczek do firm produkujących i stosujących materiały poligraficzne wpływa w znacznym stopniu na opanowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. 17

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Podstawy materiałoznawstwa 20 2. Podłoża drukowe 30 3. Farby drukarskie 30 4. Podłoża form drukowych 14 5. Materiały introligatorskie 10 6. Inne materiały 4 Razem 108 Zamieszczony w tabeli podział godzin na realizację działów tematycznych dotyczy kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie poprawnego nazewnictwa. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozowanie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów na początku procesu kształcenia, identyfikowanie postępów uczniów w trakcie realizacji programu przedmiotu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zakończeniu realizacji treści programowych. Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań. W trakcie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań praktycznych należy zwracać uwagę na: rozpoznawanie materiałów na podstawie próbek, rozróżnianie grup materiałów poligraficznych, 18

określanie właściwości i przeznaczenia materiałów, określanie zasad doboru materiałów do wykonania określonych wyrobów poligraficznych, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć oraz poziom wykonania ćwiczeń i innych zadań. Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen. 19

Literatura Gruszczyński Cz.: Farby graficzne. WSiP, Warszawa 1995 Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michael Huber Polska Sp. z o.o., Wrocław 2001 Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Wyd. Inicjał, Warszawa 1999 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Magdzik S., Struciński S.: Materiałoznawstwo poligraficzne. WSiP, Warszawa 1990 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Karpinsky L., Kordos P., Mikula M., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Szczęsny R.: Materiałoznawstwo introligatorskie. WNT, Warszawa 1983 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 20

MASZYNY I URZĄDZENIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: rozróżnić rodzaje naprężeń i odkształceń, scharakteryzować połączenia stosowane w maszynach i urządzeniach, rozróżnić osie, wały, łożyska, sprzęgła, hamulce, przekładnie oraz określić ich zastosowanie, rozróżnić napędy pneumatyczne i hydrauliczne oraz określić ich zastosowanie, posłużyć się normami dotyczącymi części maszyn, scharakteryzować proces eksploatacji maszyn i urządzeń, scharakteryzować procesy zużycia elementów maszyn, określić zależności między zużyciem i smarowaniem, scharakteryzować podstawowe maszyny i urządzenia poligraficzne, scharakteryzować budowę oraz wyjaśnić zasady działania maszyn drukujących, rozróżnić podstawowe zespoły i mechanizmy maszyn drukujących, rozróżnić zespoły i mechanizmy offsetowych maszyn drukujących, określić zasady obsługi maszyn drukujących, rozróżnić zabezpieczenia stosowane w maszynach poligraficznych, wyjaśnić zasady działania przyrządów kontrolno - pomiarowych, określić zagrożenia związane z obsługą maszyn i urządzeń, określić zasady udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania 1. Wytrzymałość materiałów Naprężenia i odkształcenia. Prawo Hooke`a. Naprężenia dopuszczalne. Obciążenia elementów konstrukcyjnych: rozciąganie i ściskanie, ścinanie, zginanie, skręcanie. Wytrzymałość zmęczeniowa. Określanie zależności między działającą siłą, wydłużeniem elementu i polem przekroju. Obliczanie wydłużenia elementów. Określanie zmęczenia materiału. 21

2. Części maszyn Klasyfikacja części maszyn. Normalizacja części maszyn. Materiały konstrukcyjne. Tolerancje, pasowania, Chropowatość powierzchni. Połączenia nierozłączne: spawane, zgrzewane, lutowane. Połączenia rozłączne: cierne, kołkowe, sworzniowe, gwintowe. Połączenia rurowe. Osie i wały. Łożyska ślizgowe, toczne. Przekładnie: cierne, cięgnowe, zębate. Sprzęgła. Hamulce. Układy hydrauliczne i pneumatyczne. Rozpoznawanie materiałów konstrukcyjnych: stali, żeliwa, metali nieżelaznych i ich stopów. Rozpoznawanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Rozpoznawanie łożysk. Odczytywanie tolerancji, pasowania, chropowatości powierzchni. 3. Maszyny i urządzenia poligraficzne Klasyfikacja maszyn poligraficznych. Parametry techniczne i zakres stosowania. Dobór maszyn do wykonania wyrobu poligraficznego. Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w maszynach poligraficznych. Urządzenia do wykonywania form drukowych. Maszyny introligatorskie. Urządzenia kontrolno - pomiarowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Odczytywanie schematów maszyn i urządzeń poligraficznych. Rozpoznawanie zabezpieczeń stosowanych w maszynach poligraficznych. Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn poligraficznych. 4. Maszyny drukujące offsetowe Klasyfikacja maszyn offsetowych. Podstawowe zespoły maszyn offsetowych arkuszowych. Rodzaje samonakładaków. Zasada działania samonakładaków pneumatycznych. Zespoły prowadzenia arkuszy. Mechanizmy łapek. Mechanizmy przenoszące i odwracające arkusz. Urządzenia odbierające. Zespoły drukujące. Mechanizmy włączania i wyłączania nacisku. Współpraca cylindrów podczas drukowania. Zespoły farbowe. Zespoły zwilżające. Zespoły lakierujące. Urządzenia do mycia zespołów farbowych. Maszyny offsetowe zwojowe. Mechanizm mocowania i hamowania zwoju. Automatyczna zmiana zwoju. Mechanizmy prowadzenia wstęgi papieru. Zespoły drukujące offsetowych maszyn zwojowych. Zespoły farbowe. Zespoły zwilżające. Urządzenia suszące i chłodzące. Urządzenia złamujące w maszynach 22

zwojowych. Urządzenia do zwijania zadrukowanej wstęgi w rolę oraz do cięcia wstęgi na arkusze. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Rozpoznawanie zespołów maszyn offsetowych arkuszowych i zwojowych. Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn offsetowych arkuszowych. Sporządzanie schematów zespołów drukujących maszyn offsetowych arkuszowych i zwojowych. 5. Maszyny drukujące fleksograficzne Klasyfikacja maszyn fleksograficznych. Zespoły drukujące i farbowe maszyn fleksograficznych. Rodzaje walców rastrowych. Mocowanie form drukowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Rozpoznawanie zespołów maszyn fleksograficznych. Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn fleksograficznych. Sporządzanie schematów zespołów drukujących i farbowych maszyn fleksograficznych. 6. Maszyny wklęsłodrukowe Klasyfikacja maszyn do drukowania wklęsłego. Zespoły farbowe i drukujące maszyn wklęsłodrukowych. Rakiel wklęsłodrukowy. Maszyny zwojowe. Obieg wstęgi podłoża w maszynach rotograwiurowych. Maszyny tampondrukowe. Mocowanie form drukowych i tamponów. Mocowanie noży zgarniających farbę. Mocowanie zadrukowywanych kształtek. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Rozpoznawanie zespołów maszyn wklęsłodrukowych. Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn wklęsłodrukowych. Rozpoznawanie maszyn do drukowania tamponowego. Sporządzanie schematów zespołów drukujących i farbowych maszyn wklęsłodrukowych. 23

7. Maszyny sitodrukowe Klasyfikacja maszyn i urządzeń do drukowania sitowego. Urządzenia do sitodruku ręcznego. Półautomatyczne i automatyczne maszyny sitodrukowe. Mechanizmy sterowania rakla. Płaskie i cylindryczne maszyny sitodrukowe. Klasyfikacja urządzeń suszących. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn sitodrukowych. Rozpoznawanie zespołów maszyn sitodrukowych. Sporządzanie schematów zespołów drukujących maszyn sitodrukowych. 8. Eksploatacja maszyn Proces eksploatacji. Czynności eksploatacyjne. Trwałość i niezawodność maszyn. Charakterystyka eksploatacyjna. Charakterystyka czynności obsługowych i logistycznych. Czynności obsługowe: porządkowe, kontrolne, regulacyjne, smarownicze, konserwacyjne. Czynności logistyczne: planowanie zapotrzebowania na materiały eksploatacyjne, energię, informacje. Utylizacja odpadów. Smarowanie maszyn. Czynności kontrolno - pomiarowe. Bezpieczeństwo techniczne i ekologiczne. Charakterystyka zagrożeń. Dokumentacja eksploatacyjna. Środki dydaktyczne Modele i eksponaty części maszyn. Modele połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Modele wałów i osi. Modele sprzęgieł, hamulców, kół zębatych, przekładni. Schematy maszyn poligraficznych. Schematy maszyn drukujących. Animacje multimedialne działania maszyn drukujących i ich części. Katalogi maszyn i części maszyn drukujących. Instrukcje obsługi maszyn drukujących. Filmy dydaktyczne: budowa, zasady działania, regulacji i konserwacji maszyn drukujących. Symulacyjne programy komputerowe. PN, BN, ISO. Czasopisma specjalistyczne. 24

Uwagi do realizacji Celem realizacji programu przedmiotu jest kształtowanie umiejętności dotyczących budowy i eksploatacji maszyn poligraficznych. Ćwiczenia i inne zadania wykonywane przez uczniów należy dobierać w sposób umożliwiający realizację założonych celów kształcenia. Ćwiczenia należy prowadzić w zespołach liczących 5 8 uczniów. Wskazane jest stosowanie aktywizujących metod nauczania. Szczególną uwagę należy zwracać na realizację treści programowych trudnych do opanowania przez uczniów, jak: części maszyn, wytrzymałość materiałów. Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu kompetencji zawodowych wymaga również kształtowania umiejętności pracy w zespole, korzystania z różnych źródeł informacji, uzupełniania i aktualizowania wiedzy oraz kształtowania postaw zawodowych, jak: systematyczność, odpowiedzialność za wyniki swojej pracy i współpracowników, przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy, racjonalne wykorzystywanie narzędzi, maszyn i urządzeń, gospodarowanie materiałami i energią. Wskazane jest organizowanie wycieczek na targi specjalistyczne, wystawy oraz pokazy maszyn i urządzeń poligraficznych umożliwiających poznanie przez uczniów współczesnych technik i technologii drukowania. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Wytrzymałość materiałów 8 2. Części maszyn 12 3. Maszyny i urządzenia poligraficzne 20 4. Maszyny drukujące offsetowe 42 5. Maszyny drukujące fleksograficzne 24 6. Maszyny wklęsłodrukowe 15 7. Maszyny sitodrukowe 15 8. Eksploatacja maszyn 8 Razem 144 Określona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych. Zajęcia należy prowadzić w pracowni wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne. Realizację treści programowych należy wspomagać ćwiczeniami, pozwalającymi na kształtowanie umiejętności wykorzystywania wiedzy 25

w praktyce. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt, narzędzia, materiały i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji, jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna i technologiczna, czasopisma poligraficzne, Internet. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna dotyczyć przede wszystkim poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Kontrola i ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań. W trakcie oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na zastosowanie opanowanej wiedzy, merytoryczną jakość wypowiedzi, posługiwanie się poprawną terminologią. Do oceny osiągnięć edukacyjnych mogą być zastosowane testy osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi. W ocenie końcowej pracy uczniów po zakończeniu realizacji programu przedmiotu należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen. 26

Literatura Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Ciupalski S.: Maszyny offsetowe zwojowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996 Stankiewicz B.: Sitodruk. COBRPP, Warszawa 2001 Woropay M.: Podstawy racjonalnej eksploatacji maszyn. ITeE, Bydgoszcz Radom 1996 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 27

TECHNOLOGIA DRUKOWANIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłużyć się dokumentacją technologiczną, scharakteryzować techniki drukowania, scharakteryzować formy drukowe, określić technologie wykonania form drukowych, scharakteryzować proces drukowania, określić właściwości oraz zakres stosowania materiałów drukarskich, dobrać materiały pomocnicze do procesu drukowania, dobrać technikę drukowania i maszyny drukujące do rodzaju i wielkości produkcji, ocenić jakość odbitek drukarskich, posłużyć się urządzeniami pomiarowo - kontrolnymi, przygotować farby i podłoże do drukowania, przygotować maszynę do procesu drukowania, określić parametry drukowania, określić zasady drukowania nakładu, określić przyczyny powstawania wad odbitek drukarskich oraz sposoby ich usuwania, zastosować techniki komputerowego wspomagania procesu drukowania, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania zadań. Materiał nauczania 1. Formy drukowe Podział i charakterystyka technik drukowania według różnych kryteriów. Klasyfikacja form drukowych ze względu na technikę drukowania, budowę, materiał formy drukowej, metodę wykonania. Cechy charakterystyczne form drukowych wykonanych w technologiach analogowych i cyfrowych. Materiały do wykonania form drukowych. Metody i systemy oceny jakości kopii i form drukowych. Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich. Rozpoznawanie techniki drukowania. 28

Rozpoznawanie technologii wykonania formy drukowej. Rozpoznawanie podłoży drukowych. 2. Technika drukowania wypukłego Technologia drukowania typograficznego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania typograficznego. Formy drukowe stosowane w typografii. Nacisk i deformacja materiałów w procesie drukowania. Podział i przenoszenie warstwy farby drukowej. Obciągi typograficzne. Mechanizm utrwalania farb typograficznych. Wady druków. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich typograficznych. Rozpoznawanie typograficznych form drukowych. Rozpoznawanie zastosowanych podłoży drukowych. Określanie charakterystycznych cech drukowania typograficznego. Technologia drukowania fleksograficznego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania fleksograficznego. Formy drukowe fleksograficzne. Montowanie fleksograficznych form drukowych na cylindrze formowym. Tuleje. Walce rastrowe. Napięcie powierzchniowe. Przenoszenie farby w technice drukowania fleksograficznego. Chłonne i niechłonne podłoża drukowe. Farby fleksograficzne. Mechanizm utrwalania farb. Dobór farby do rodzaju podłoża drukowego. Zastosowanie środków pomocniczych. Wpływ podstawowych parametrów technologicznych na przebieg procesu drukowania. Zasada drukowania wielobarwnego. Wady druków. Przygotowanie maszyny do drukowania fleksograficznego. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich fleksograficznych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn fleksograficznych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania fleksograficznego. Rozpoznawanie fleksograficznych form drukowych. Rozpoznawanie zastosowanych podłoży drukowych. Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. Rozpoznawanie farb fleksograficznych. 29

Określanie właściwości farb fleksograficznych na podstawie etykiet na opakowaniu. Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego i formy drukowej. Planowanie czynności technologicznych związanych z przygotowaniem maszyny do drukowania. Określanie zasad drukowania wielobarwnego. Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg procesu drukowania. Rozpoznawanie wad drukowania fleksograficznego. Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska dotyczących drukowania fleksograficznego. Technologia drukowania typooffsetowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania drukowania typooffsetowego. Formy, farby i podłoża drukowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich typooffsetowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn typooffsetowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania typooffsetowego. Rozpoznawanie typooffsetowych form drukowych. Rozpoznawanie stosowanych podłoży drukowych. Charakteryzowanie farb typooffsetowych. Technologia tłoczenia. Metody tłoczenia. Tłoczenie wypukłe i wgłębne. Tłoczenie folią. Formy i materiały do tłoczenia folią. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ocena próbek form do tłoczenia. Charakteryzowanie próbek folii do tłoczenia. Rozpoznawanie technik tłoczenia. Rozpoznawanie podłoży stosowanych do tłoczenia. Określanie zakresu stosowania technologii tłoczenia. Ocenianie jakości tłoczenia. 30

3. Technika drukowania offsetowego Technologia drukowania offsetowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania offsetowego. Zjawiska fizykochemiczne zachodzące podczas drukowania offsetowego. Napięcie powierzchniowe, zwilżalność materiałów. Oleofilowość i hydrofilowość. Offsetowe formy drukowe. Przenoszenie farby drukowej. Skład i rola roztworu zwilżającego. Offset bezwodny. Obciąg offsetowy. Chłonne i niechłonne podłoża do drukowania arkuszowego i zwojowego. Rodzaje farb offsetowych. Mechanizmy utrwalania farb offsetowych. Dobór farby do rodzaju podłoża drukowego. Stosowanie środków pomocniczych. Wpływ parametrów technologicznych na proces drukowania offsetowego. Zasada drukowania wielobarwnego. Kontrola jakości drukowania. Wady druków. Podział i charakterystyka maszyn drukujących. Przygotowanie maszyny do drukowania offsetowego arkuszowego. Przygotowanie maszyny do drukowania zwojowego. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ocenianie offsetowych form drukowych i odbitek drukarskich. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn offsetowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania offsetowego. Rozpoznawanie offsetowych form drukowych. Rozpoznawanie chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. Charakteryzowanie podłoży drukowych. Mierzenie grubości i gramatury podłoży drukowych. Mierzenie ph i twardości wody. Mierzenie ph roztworu zwilżającego. Określanie oleofilowości i hydrofilowości form offsetowych. Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. Rozpoznawanie farb offsetowych. Określanie właściwości farb offsetowych na podstawie etykiet na opakowaniach. Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. Rozróżnianie farb i podłoży drukowych do drukowania arkuszowego i zwojowego. Przygotowywanie materiałów do drukowania. Planowanie czynności technologicznych związanych z przygotowaniem maszyny do drukowania. Określanie zasad drukowania offsetowego jedno- i wielobarwnego. 31

Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg procesu drukowania. Identyfikowanie wad drukowania offsetowego. Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, dotyczących drukowania offsetowego. Technologia drukowania offsetowego cyfrowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania cyfrowego drukowania offsetowego. Maszyny i urządzenia do drukowania offsetowego cyfrowego. Offsetowe formy drukowe odnawialne i nieodnawialne. Charakterystyka oraz wymagania dla podłoży i farb drukowych. Przenoszenie i utrwalanie farby drukowej na podłożu. Zasada drukowania wielobarwnego. Przygotowanie maszyny i materiałów do drukowania cyfrowego. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Analiza próbek form drukowych i offsetowych odbitek drukarskich wykonanych w technologii cyfrowej. Rozpoznawanie cech charakterystycznych cyfrowych maszyn offsetowych. Charakteryzowanie techniki drukowania offsetowego cyfrowego. Rozpoznawanie formy offsetowej do drukowania cyfrowego. Rozpoznawanie stosowanych podłoży drukowych. Rozpoznawanie farb drukarskich do offsetu cyfrowego. Określanie właściwości oraz zastosowania farb offsetowych na podstawie etykiet na opakowaniach oraz ulotek handlowych. Odczytywanie znaków określających czynności i polecenia technologiczne. Planowanie czynności technologicznych związanych z przygotowaniem offsetowej maszyny cyfrowej do drukowania. 4. Technika drukowania wklęsłego Technologia drukowania rotograwiurowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania drukowania rotograwiurowego. Formy i farby drukowe. Wymagania dotyczące wykonywania cylindrów wklęsłodrukowych. Rozpuszczalniki. Charakterystyka i wymagania dla chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. Rakiel wklęsłodrukowy. Przenoszenie farby drukowej na zadrukowywane podłoże. Mechanizmy 32

utrwalania farb rotograwiurowych. Zasada drukowania wielobarwnego. Kontrola jakości drukowania. Wady druków. Parametry technologiczne warunkujące proces drukowania. Przygotowanie maszyny i materiałów do drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ocenianie próbek form drukowych i odbitek wklęsłodrukowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn wklęsłodrukowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech wklęsłodruku. Rozpoznawanie form wklęsłodrukowych. Rozpoznawanie chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. Charakteryzowanie papierów wklęsłodrukowych. Mierzenie grubości i gramatury podłoży drukowych. Mierzenie lepkości farby wklęsłodrukowej. Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. Rozpoznawanie farb wklęsłodrukowych. Określanie właściwości oraz zastosowania farb wklęsłodrukowych na podstawie etykiet na opakowaniu oraz ulotek handlowych. Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. Rozróżnianie farb i podłoży drukowych do drukowania czasopism i materiałów opakowaniowych. Przygotowanie materiałów do drukowania. Planowanie czynności technologicznych związanych z przygotowaniem maszyny do drukowania. Określanie zasad drukowania wielobarwnego. Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg procesu drukowania. Identyfikowanie wad drukowania wklęsłego. Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, dotyczących drukowania offsetowego. Technologia drukowania tamponowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania tampondruku. Formy i podłoża drukowe. Farby do tampondruku. Przenoszenie i mechanizm utrwalania farb. Rodzaje i charakterystyka tamponów. Przygotowanie materiałów i urządzenia do drukowania. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. 33

Ocenianie form drukowych i nadruków wykonanych tampondrukiem. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn i urządzeń tampondrukowych. Rozpoznawanie form tampondrukowych. Rozpoznawanie podłoży drukowych. Rozpoznawanie farb tampondrukowych. Klasyfikowanie oraz określanie zastosowania tamponów. Przygotowanie materiałów i urządzenia do drukowania. Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących drukowania tampondrukowego. 5. Technika sitodrukowa Zasada drukowania z form sitodrukowych, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania sitodruku. Podział i charakterystyka technologii sitodrukowych. Siatki sitodrukowe. Formy sitodrukowe. Podłoża sitodrukowe Farby sitodrukowe, mechanizm ich utrwalania. Rakle sitodrukowe. Sitodruk jednokolorowy, wielokolorowy i wielobarwny. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Parametry technologiczne warunkujące proces drukowania sitodrukowego. Przygotowanie urządzenia i materiałów do drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ocenianie próbek form drukowych i odbitek sitodrukowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn sitodrukowych. Rozpoznawanie charakterystycznych cech sitodruku. Charakteryzowanie technologii wykonania form sitodrukowych. Klasyfikowanie siatek sitodrukowych. Mierzenie grubości i gęstości siatek. Odczytywanie danych użytkowych siatki z ulotki handlowej. Klasyfikowanie rakli sitodrukowych. Rozpoznawanie farb sitodrukowych. Rozpoznawanie podłoży drukowych. Dobieranie parametrów siatki i formy sitodrukowej do charakteru produkcji poligraficznej. Określanie zakresu stosowania sitodruku. Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. Przygotowanie materiałów do drukowania. Planowanie czynności technologicznych związanych z przygotowaniem urządzenia sitodrukowego do drukowania. Określanie zasad drukowania jedno- i wielokolorowego. 34