Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych Gmina Tomice 2014

Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych Gmina Tomice 2014 1 Studio Diagnozy i Profilaktyki 30-011 Kraków ul. Oboźna 17/5 tel. (12) 446-42-60

Spis treści Wstęp Metodologia oraz opis badania... 3 Rozdział I - Metryka gminy Tomice... 4 Struktura bezrobocia w gminie Tomice... 4 Rynek alkoholowy... 5 Skala problemów społecznych... 5 Stan zasobów w sferze rozwiązywania problemów społecznych... 8 Działania profilaktyczne dla dzieci i młodzieży... 14 Rozdział II - Lokalne zagrożenia społeczne w grupie dorosłych mieszkańców... 16 Grupa badawcza... 16 Cel badania... 16 Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców... 16 Bezrobocie oraz wykluczenie społeczne... 18 Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne... 24 Narkotyki w środowisku lokalnym... 31 Przemoc... 33 Dorośli mieszkańcy a gry hazardowe... 39 Rozdział III - Badanie punktów sprzedaży alkoholu... 42 Grupa badawcza... 42 Cel badania... 42 Wyniki badania... 42 Podsumowanie i wnioski... 49 2

Wstęp Metodologia oraz opis badania Celem przeprowadzonego badania było zdiagnozowanie skali lokalnych zagrożeń społecznych wśród dorosłych mieszkańców gminy Tomice. W badaniu dorosłych osób uwzględnione zostały takie obszary jak bezrobocie i wykluczenie społeczne, spożywanie alkoholu i zagrożenia z tym związane, używanie narkotyków, przemoc domowa, hazard. Badaniem zostali objęci ponadto pracownicy punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. Badanie dorosłych mieszkańców oraz pracowników punktów sprzedaży zrealizowane zostało przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza rozdawanego i odbieranego przez ankieterów w miejscach publicznych. Badanie przeprowadzone zostało zgodnie z zasadami etyki, zaś uczestnicy zostali poinformowani o zachowaniu anonimowości badania. 3

Rozdział I - Metryka gminy Tomice Gmina Tomice usytuowana jest w województwie małopolskim w powiecie wadowickim. Gmina zajmuje powierzchnię 4153 hektarów, w 2012 roku zamieszkiwało ją 7671 osób ( 5933 powyżej 18 roku życia), natomiast w 2013 roku- 7 710 mieszkańców (5996 powyżej 18 roku życia). Struktura bezrobocia w gminie Tomice Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące bezrobocia w gminie Tomice z wyszczególnieniem na rok 2012 oraz 2013. Przedstawione poniżej dane w tabeli zostały udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach na wniosek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomicach. Tab. 1. Struktura bezrobocia w gminie Tomice w latach 2012-2013. Struktura bezrobocia w gminie Tomice: 2012 rok 2013 rok Kobiety Mężczyźni Ogółem Kobiety Mężczyźni Ogółem N N N N N N Bezrobotni (ogółem): 203 166 369 209 165 374 Bezrobotni z prawem do zasiłku 23 36 59 12 15 27 Osoby poprzednio pracujące 159 125 284 159 129 288 Zwolnione z przyczyn dotyczących 18 12 30 16 10 26 zakładu pracy Osoby dotychczas nie pracujące 44 41 85 50 46 86 Niepełnosprawni 8 9 17 7 10 17 Osoby bezrobotne do 25 roku życia 56 63 119 57 62 119 Osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia 19 46 65 22 44 66 Osoby długotrwale bezrobotne 97 64 161 117 77 194 N ilość osób 4

Rynek alkoholowy Ilość punktów sprzedaży napojów alkoholowych (ogółem 21 stan na dzień 31.12. 2013 rok), w tym: do spożycia poza miejscem sprzedaży (wg zawartości alkoholu): - do 4,5% - 16 - od 4,5% do 18% - 14 - powyżej 18% - 15 do spożycia w miejscu sprzedaży (wg zawartości alkoholu): - do 4,5% - 5 - od 4,5% do 18% - 1 - powyżej 18% - 5 Skala problemów społecznych Poniżej przedstawiamy statystyki GKRPA w Tomicach związane z poszczególnymi problemami społecznymi (dane za 2013 rok): 18 wniosków o skierowanie na leczenie odwykowe złożone do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (24 wnioski w 2012 roku). Pomoc Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej - Spośród 149 rodzin korzystających z pomocy GOPS w 2013 roku, w 8 rodzinach jednym z powodów przyznania pomocy był problem uzależnienia od alkoholu. (Spośród 149 rodzin korzystających z pomocy GOPS w 2012 roku, w 5 rodzinach jednym z powodów przyznania pomocy był problem uzależnienia od alkoholu). 229 interwencji policji w 2013 roku, w tym 75 interwencji domowych (247 interwencji w 2012 roku, w tym 90 interwencji domowych). W 2013 roku w związku z procedurą Niebieskie Karty sporządzono 20 wniosków, w tym 11 wniosków skierowano do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dwa wnioski do Prokuratury oraz 7 wniosków do Sądu o wgląd w sytuację małoletniego. (W 2012 roku w związku z procedurą 5

Niebieskie Karty sporządzono 5 wniosków; wszystkie skierowano do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych). Rodzaj przestępstwa/wykroczenia pod wpływem środków odurzających (dane za rok 2013) Poniższe dane zostały udostępnione przez Komendę Powiatową Policji w Wadowicach na wniosek GOPS w Tomicach. 16 osób prowadziło pojazdy na drodze publicznej w stanie nietrzeźwości (21 osób w 2012 roku), 7 osób prowadziło pojazdy na drodze publicznej po użyciu alkoholu (12 osób w 2012 roku), 86 przypadków zakłócania porządku publicznego (52 przypadki w 2012 roku), 53 przestępstwa kryminalnych ogółem (37 przestępstw kryminalnych w 2012), 25 osób zatrzymanych do wytrzeźwienia ogółem (33 osoby w 2012 roku). przemoc domowa W 2012 roku miało miejsce 90 interwencji policji, w tym 17 ingerencji funkcjonariuszy dotyczyło przemocy w rodzinie. Przemoc dotknęła 17 osób, w tym 13 kobiet i 2 mężczyzn, jednego małoletniego do 13 roku życia, oraz jednego nieletniego w przedziale 13-18 lat. Sprawcami przemocy w rodzinie było 10 osób, w tym 10 mężczyzn. Czterech sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu (0 kobiet i 4 mężczyzn). Podczas interwencji obecnych było 10 dzieci. W 2013 roku miało miejsce 75 interwencji policji, w tym 31 ingerencji funkcjonariuszy dotyczyło przemocy w rodzinie. Przemoc dotknęła 40 osób, w tym 24 kobiety, 4 mężczyzn, oraz 6 małoletnich do 13 roku życia i 6 nieletnich w przedziale 13-18 lat. Sprawcami przemocy w rodzinie było 21 osób, w tym 3 6

kobiety, 19 mężczyzn. 5 sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu (0 kobiet i 5 mężczyzn). Podczas interwencji obecnych było 32 dzieci. łamanie prawa Przestępstwa stwierdzone na terenie gminy Tomice: - kradzież z włamaniem 2012 rok - 31 2013 rok - 40 - fizyczne i psychiczne znęcanie się nad rodziną 2012 rok - 17 2013 rok - 31 - pobicie 2012 rok -1 2013 rok - 0 - uszkodzenie mienia 2012 rok - 5 2013 rok - 6 - kradzież mienia 2012 rok - 16 2013 rok -24 - inne 2012 rok- 15 2013 rok -33 7

Dane dotyczące przestępstw w powiecie wadowickim zostały udostępnione przez Prokuraturę Rejonową w Wadowicach na wniosek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomicach. Tab. 2. Przestępstwa w powiecie wadowickim. Artykuł KK Kwalifikacja prawna Wszczęte Zakończone 2012 2013 2012 2013 Znęcanie się nad rodziną 207 1 kk 127 103 215 223 Groźba karalna 190 1 kk 93 107 243 245 Uchylanie się od płacenia alimentów 209 1 kk 81 88 177 213 Rozpijanie małoletniego 208 kk 1 2 4 3 Stan zasobów w sferze rozwiązywania problemów społecznych Z powyższych zestawień wynika, że zarówno problem nadużywania alkoholu jak i przemocy w rodzinie jest obecny w gminie Tomice. Istnieją jednak ośrodki i instytucje, oferujące specjalistyczną pomoc, z której mogą korzystać zarówno osoby z problemami alkoholowymi jak i członkowie ich rodzin, a także osoby stosujące przemoc wobec innych oraz doświadczające aktów przemocy. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych: Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w roku 2012: odbyły się 2 ogólne posiedzenia Komisji; odbyło się 8 posiedzeń podkomisji ds. działań na rynku napojów alkoholowych i kontroli przestrzegania ustawy o wychowaniu w trzeźwości; odbyło się 5 posiedzeń podkomisji interwencyjno-motywującej; przeprowadzono 23 rozmowy z osobami z problemem alkoholowym oraz 21 rozmów z członkami rodzin osób mających problemem alkoholowy. 8

W 2012 roku wydano 48 postanowień opiniujących lokalizację punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 9 dotyczących jednorazowego zezwolenia oraz 39 dotyczących zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu i poza miejscem sprzedaży. Limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych - 33 punkty. Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w roku 2013: odbyło się 1 ogólne posiedzenie Komisji; odbyło się 7 posiedzeń podkomisji ds. działań na rynku napojów alkoholowych i kontroli przestrzegania ustawy o wychowaniu w trzeźwości odbyło się 6 posiedzeń podkomisji interwencyjno-motywującej; przeprowadzono 31 rozmów z osobami z problemem alkoholowym oraz 28 rozmów z członkami rodzin osób mających problemem alkoholowy. W 2013 roku wydano 37 postanowień opiniujących lokalizację punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 6 dotyczących jednorazowego zezwolenia oraz 31 dotyczących zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu i poza miejscem sprzedaży. Wydano 2 postanowienia negatywne. Limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych- 33 punkty. Działalność Podkomisji Interwencyjno- Motywującej w 2012 roku: Do komisji wpłynęły 24 wnioski o leczenie odwykowe; Zarządzono 14 zleceń o przeprowadzenie badania przez biegłych sądowych; Skierowano 14 wniosków do Sądu w sprawie obowiązku leczenia odwykowego. Działalność Podkomisji Interwencyjno- Motywującej w 2013 roku. Do komisji wpłynęło 18 wniosków o leczenie odwykowe; 9

Zarządzono 17 zleceń o przeprowadzenie badania przez biegłych sądowych; Skierowano 17 wniosków do Sądu w sprawie obowiązku leczenia odwykowego. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Zaprezentowane poniżej dane pochodzą ze statystyk prowadzonych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomicach. Z pomocy GOPS korzystało w 2013 roku 149 rodzin, natomiast w 2012 roku - 128 rodzin. GOPS udzielił pomocy w 2012 roku w postaci świadczeń pieniężnych - 96 rodzinom (324 osobom), świadczeń niepieniężnych 81 rodzinom (367 osobom), porad 29 rodzinom (107 osobom). GOPS udzielił pomocy w 2013 roku w postaci świadczeń pieniężnych 113 rodzinom (388 osobom), świadczeń niepieniężnych 93 rodzinom (414 osobom), porad 59 rodzinom (205 osobom). Tab. 3. Powody przyznania pomocy społecznej przyznawanej w latach 2012-2013. Powody przyznania pomocy społecznej Ilość rodzin 2012 rok 2013 rok. Ilość osób w rodzinach Ilość rodzin Ilość osób w rodzinach Ubóstwo 82 311 97 369 Bezdomność - - - - Bezrobocie 68 253 90 340 Niepełnosprawność 35 96 45 131 Długotrwała lub ciężka choroba 20 43 30 75 Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych- 66 310 83 403 potrzeba ochrony macierzyństwa Alkoholizm 5 31 7 24 Narkomania - - - - Inne powody (przemoc w rodzinie, osoby opuszczające zakład karny) 4 12 6 14 Źródło danych: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomicach. 10

Struktura odbiorców pomocy społecznej ze względu na aktywność zawodową: a. 2012 pracuje - 39 pracuje dorywczo -21 nie pracuje -3 studiuje -0 na rencie -13 na emeryturze -3 na zasiłku dla bezrobotnych -3 bezrobotny, bez prawa do zasiłku -42 inne -8 b. 2013 pracuje -38 pracuje dorywczo -18 nie pracuje -7 studiuje -0 na rencie -16 na emeryturze -5 na zasiłku dla bezrobotnych -2 bezrobotny, bez prawa do zasiłku -56 inne -12 Punkt Wsparcia i Pomocy dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie Punkt Wsparcia i Pomocy działa przy Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w gminie Tomice od poniedziałku do piątku w godzinach pracy Ośrodka. Dyżurujący w punkcie pracownicy socjalni udzielają poradnictwa socjalnego oraz pomocy w kontakcie z instytucjami pomocowymi. W 2012 roku 27 rodzin (łącznie 51 osób) korzystało z pomocy Punktu (11 rodzin z problemem alkoholowym korzystało z pomocy Puntu Wsparcia i Pomocy). W 2013 roku 31 rodzin (łącznie 96 osób) korzystało z pomocy Punktu (10 rodzin z problemem alkoholowym korzystało z pomocy Puntu Wsparcia i Pomocy). 11

Punkt Konsultacyjny dla Osób Uzależnionych od Alkoholu oraz Członków Rodzin Punkt Konsultacyjny dla Osób Uzależnionych od Alkoholu oraz Członków Rodzin działający przy Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w gminie Tomice oferuje wsparcie Instruktora Terapii Uzależnień. Od poniedziałku do piątku w godzinach pracy Ośrodka dyżury pełni Pełnomocnik ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii. W 2012 roku 44 rodziny korzystały z pomocy Punktu Konsultacyjnego dla Osób Uzależnionych od Alkoholu oraz Członków Rodzin. W 2013 roku 59 rodzin korzystało z pomocy Punktu Konsultacyjnego dla Osób Uzależnionych od Alkoholu oraz Członków Rodzin. Działalność Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie: W 2012 roku do Zespołu Interdyscyplinarnego wpłynęło 17 Niebieskich Kart. W ramach działalności Zespołu odbyto 6 posiedzeń Zespołu Interdyscyplinarnego, powołano 13 grup roboczych Zespołu Interdyscyplinarnego do indywidualnej pracy z rodzinami, odbyto 31 spotkań grup roboczych oraz zakończono procedurę Niebieskiej Karty w 3 rodzinach. W 2013 roku do Zespołu Interdyscyplinarnego wpłynęło 31 Niebieskich Kart. W ramach działalności Zespołu odbyto 4 posiedzenia Zespołu Interdyscyplinarnego, powołano 18 grup roboczych Zespołu Interdyscyplinarnego do indywidualnej pracy z rodzinami, odbyto 72 spotkania grup roboczych oraz zakończono procedurę Niebieskiej Karty w 16 rodzinach. 12

Gmina Tomice współpracuje z Wadowickim Stowarzyszeniem Integracji Społecznej Klub Abstynenta Victoria oraz Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Radoczy (Ośrodek rozpoczął działalność w listopadzie 2012 roku). W tych miejscach mieszkańcy gminy Tomice mogą korzystać ze specjalistycznego wsparcia. Pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomicach dysponują wykazem instytucji wspierających rodzinę, które funkcjonują na terenie całego powiatu wadowickiego. Instytucje te świadczą bezpłatną pomoc. W ramach współpracy gminy Tomice z Wadowickim Stowarzyszeniem Integracji Społecznej Klub Abstynenta "Victoria : W 2012 roku z pomocy specjalistycznej skorzystały 33 osoby. W 2013 roku z pomocy specjalistycznej skorzystało 35 osób. W ramach współpracy gminy Tomice z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Radoczy: W 2012 roku z pomocy specjalistycznej skorzystało 6 osób ( 8 konsultacji psychologicznych, 2 konsultacje prawne). W 2013 roku z pomocy specjalistycznej skorzystały 84 osoby (154 konsultacje psychologiczne, 33 konsultacje pedagogiczne, 47 konsultacji rodzinnych, 48 konsultacji prawnych). Szkolenia, w których uczestniczyli pracownicy GOPS, świetlic, pracownicy GKRPA: 2012 rok: - Szkolenie dla członków GKRPA- w szkoleniu uczestniczyło 7 osób. - Szkolenie dotyczące rozpoznawania i przeciwdziałania przemocy wśród dzieci i młodzieży oraz kontaktu z ofiarą i ze sprawcą przemocy- w szkoleniu uczestniczyło 12 osób. 13

2013 rok: - Szkolenie z zakresu rozmowy ze sprawcą i ofiarą przemocy- w szkoleniu uczestniczyły 2 osoby. Działania profilaktyczne dla dzieci i młodzieży W gminie Tomice organizowane są działania profilaktyczne dla młodzieży w formie warsztatów i programów prowadzone w szkołach. W 2012 roku zrealizowano następujące oddziaływania profilaktyczne: -Programy i prelekcje profilaktyczne na temat uzależnień, przemocy oraz odpowiedzialności karnej prowadzone przez pedagogów i przedstawicieli jednostek organizacyjnych systemu pomocy społecznej. W owych działaniach uczestniczyło 450 uczniów, 90 nauczycieli oraz 600 rodziców. - Przeprowadzona została gminna kampania na rzecz przeciwdziałania problemom społecznym przy udziale GOPS, GOK, GKRPA, ZI. W owej kampanii uczestniczyło około 1240 osób. W 2013 roku zrealizowano następujące oddziaływania profilaktyczne: -Programy i prelekcje profilaktyczne na temat uzależnień, przemocy oraz odpowiedzialności karnej prowadzone przez pedagogów i przedstawicieli jednostek organizacyjnych systemu pomocy społecznej. W owych działaniach uczestniczyło 500 uczniów, 92 nauczycieli oraz 650 rodziców. -Na terenie gminy Tomice została przeprowadzona kampania: "Narkotyki? To mnie nie kręci." oraz kampania "Młodzi bez alkoholu" w połączeniu z kampanią szkoleniową dla sprzedawców napojów alkoholowych "Podstawy prawne oraz dobre praktyki sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych". W kampaniach uczestniczyło łącznie około 1360 osób. 14

Tabela zaprezentowana poniżej zawiera informacje o pozostałych działaniach profilaktycznych na rzecz dzieci i młodzieży prowadzonych na terenie gminy Tomice. Tab. 4. Pozostałe oddziaływania profilaktyczne prowadzone w gminie Tomice. Oddziaływania profilaktyczne Kolonie i obozy z programem zajęć profilaktycznych w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych Programy i przedsięwzięcia profilaktyczne opracowywane i realizowane przez młodzież, skierowane do grup rówieśniczych- redagowanie przez uczniów gazetki szkolnej "Dropsik" zawierająca wkładkę o treściach profilaktycznych. Uczestnicy 2012 rok 12 osób 2013 rok 20 osób 2012 rok- 14 osób 2013 rok- 12 osób Pozalekcyjne zajęcia sportowe realizowane w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych Promocja i wsparcie w zagospodarowaniu wolnego czasu dzieci, młodzieży, studentów i młodych dorosłych (m. in. organizacja gminnych turniejów sportowych, dożynek). 2012 rok- 750 osób 2013 rok -450 osób 2012 rok- 1100 osób 2013 rok- 1200 osób Źródło: Dane uzyskane od GKRPA w Tomicach. 15

Rozdział II - Lokalne zagrożenia społeczne w grupie dorosłych mieszkańców Grupa badawcza W badaniu wzięły udział 102 osoby (58,8% ankietowanych stanowiły kobiety). Wykształcenie większości badanych kobiet to zawodowe (35%) oraz średnie (28,3%), natomiast 13,3% badanych kobiet miało wykształcenie wyższe, a 15% ankietowanych kobiet posiadało wykształcenie podstawowe. Wśród badanych mężczyzn przeważa wykształcenie średnie (46,3%) oraz wyższe (41,5%). Ponadto 7,3% badanych mężczyzn miało wykształcenie zawodowe, a 4,9% badanych mężczyzn wykształcenie podstawowe. Średnia wieku respondentów wynosiła 39 lat. Cel badania Kwestionariusz ankiety przeprowadzony wśród 102 badanych dorosłych osób w gminie Tomice miał na celu zbadanie zagrożeń społecznych występujących w środowisku lokalnym, w szczególności: bezrobocie, wykluczenie społeczne; spożywanie alkoholu, uzależnienie od alkoholu, działania władz w tym zakresie; rozpowszechnienie oraz dostępność narkotyków w środowisku; przemoc w rodzinie, zachowania agresywne w miejscach publicznych; hazard. Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców W pierwszym pytaniu poprosiliśmy o ocenę ważności różnych problemów społecznych w środowisku lokalnym. Przyjętą w tych badaniach miarą ważności różnych problemów społecznych jest odsetek respondentów, którzy wskazują dany problem jako bardzo poważny. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi uzyskanych w badaniu mieszkańców gminy Tomice. 16

Tab.5. Ocena ważności problemów społecznych w gminie Tomice. Problemy społeczne Bardzo poważny Poważny Umiarkowany Znikomy Nie występuje Bezrobocie 27,5% 37,3% 33,3% 2% - Zubożenie społeczeństwa 10,8% 27,5% 49% 11,8% 1% Alkoholizm 12,7% 30,4% 47,1% 7,8% 2% Zanieczyszczenie środowiska Problemy mieszkaniowe 10,8% 20,6% 44,1% 19,6% 4,9% 9,8% 17,6% 41,2% 24,5% 6,9% Kryzys rodzinny 9,8% 13,7% 57,8% 16,7% 3,9% Kryzys norm moralnych 2% 20,6% 35,3% 38,2% 3% Narkomania 9,8% 8,8% 21,6% 45,1% 14,7% Wzrost przestępczości 5,9% 6,9% 43,1% 30,4% 13,7% HIV/AIDS 1% 2,9% 7,8% 35,3% 52,9% Wśród najpoważniejszych problemów społecznych w gminie Tomice, zdaniem respondentów, na pierwszym miejscu znajduje się bezrobocie. 27,5% mieszkańców uważa, że brak pracy stanowi bardzo poważny problem w ich gminie, zaś 37,3% ankietowanych określa go jako poważny problem społeczny. Na kolejnym miejscu znajduje się zubożenie społeczeństwa, alkoholizm oraz zanieczyszczenie środowiska. Nieco mniej poważnymi problemami społecznymi w ocenie respondentów zamieszkujących gminę Tomice są: kryzys rodzinny, kryzys norm moralnych oraz problemy mieszkaniowe. Respondenci za najmniej poważne problemy występujące w ich gminie uznali problem narkomanii, wzrostu przestępczości oraz HIV/AIDS. Wysoka pozycja zjawiska alkoholizmu oraz bezrobocia wskazuje na priorytetowy kierunek działań, jakie powinien podejmować samorząd w ramach profilaktyki i rozwiązywaniu tych problemów społecznych. 17

Bezrobocie oraz wykluczenie społeczne Bezrobocie jest zjawiskiem trudnym do zmierzenia. Statystyki najczęściej odnoszą się do skali bezrobocia rejestrowanego (jawnego), ujmując w ten sposób tylko część osób pozostających bez pracy. Bezrobocie przyczynia się do występowania wielu negatywnych zjawisk społecznych w życiu osób nieposiadających stale pracy. Poważnym skutkiem bezrobocia jest ubożenie rodziny, które często prowadzi do narastania konfliktów i napięć między członkami rodziny oraz przyczynia się do powstawania patologii społecznych. Brak perspektyw zatrudnienia, szczególnie w przypadku bezrobotnych długoterminowych, powoduje degradację pozycji społecznej tych osób. Budzi obawy o własny los i możliwości przetrwania całej rodziny, a także odbija się negatywnie na samopoczuciu i stanie zdrowia bezrobotnego. Długotrwałe bezrobocie często prowadzi do ubóstwa i marginalizacji społecznej. Dorosłym mieszkańcom gminy Tomice zadano pytanie, czy kiedykolwiek byli bezrobotni. Twierdząco odpowiedziało 58,8% badanych. Zestawienie danych zostało zaprezentowane na wykresie nr 1. Wystąpiły nieznaczne różnice w odpowiedziach badanych mieszkańców. Bezrobocia doświadczyło 50% respondentek oraz 71,4% respondentów. Odsetek badanych mieszkańców gminy Tomice, którzy pozostawali w przeszłości bez pracy lub obecnie doświadczają bezrobocia, jest wyższy od wyników badań ogólnopolskich. Badanie CBOS z 2011 roku na temat bezrobocia pokazało, że 41% respondentów doświadczyło w przeszłości lub obecnie doświadcza bezrobocia. 1 Powyższe pytanie dotyczyło subiektywnych odczuć respondentów i nie precyzowało ram czasowych, dlatego warto uzyskany wynik zestawić z danymi dotyczącymi bezrobocia rejestrowanego. Według danych Statystycznego Vademecum Samorządowca GUS 2, w 2012 roku udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminie Tomice wyniósł 7,5% i był niższy od wyniku dla całego powiatu wadowickiego (7,8%). 1 CBOS, "Komunikat z badań. Bezrobocie i bezrobotni w badaniach opinii społecznej", 2012 r. 2 GUS, "Statystyczne Vademecum Samorządowca", 2013 r. dostęp: http://krakow.stat.gov.pl/statystycznevademecum-samorzadowca/ dn. 16.05.2013 r. 18

Wykres 1 Na pytanie czy w gospodarstwie domowym respondenta jest obecnie osoba bezrobotna 35,3% badanych deklarowało, że w ich gospodarstwie domowym znajduje się osoba bezrobotna. Rozkład procentowy odpowiedzi został przedstawiony na poniższym wykresie. Wykres 2 19

Wysoki odsetek osób, które nie posiadały w przeszłości lub nie posiadają obecnie pracy oraz wysoki odsetek osób deklarujących, że w ich gospodarstwie domowym znajdują się osoby bezrobotne, znajduje potwierdzenie w odpowiedziach respondentów na pytanie o szansę znalezienia pracy w gminie Tomice. Zdecydowana większość ankietowanych (64,7%) ocenia szansę znalezienia pracy jako niewielką, 21,6% ankietowanych ocenia szansę znalezienia pracy jako umiarkowaną, a zaledwie 3,9% badanych sądzi, że jest ona duża. Poniższy wykres przedstawia rozkład odpowiedzi na to pytanie. Wykres 3 Wystąpiły niewielkie różnice między kobietami i mężczyznami w ocenie szans znalezienia pracy przez osobę bezrobotną w gminie Tomice. 66,7% badanych kobiet oraz 61,9% badanych mężczyzn określa ją jako niewielką, 15% badanych kobiet oraz 31% badanych mężczyzn określa ją jako umiarkowaną, 5% badanych kobiet oraz 2,4 % badanych mężczyzn jest przekonanych, że jest ona duża. Trudności na rynku pracy przekładają się na zamożność rodzin. W kolejnym pytaniu ankietowani zostali poproszeni o wybranie określenia, które najlepiej charakteryzuje sposób zarządzania dochodem w ich gospodarstwach domowych. 11,8% respondentów odpowiedziało, że dochód w ich gospodarstwie domowym zaspakaja wszystkie potrzeby oraz pozwala na oszczędzanie. 40,2% ankietowanych zadeklarowało, że w ich gospodarstwie dochód wystarcza na wszystko, lecz nie pozwala na oszczędzanie. 39,2% respondentów 20

deklaruje, że żyje oszczędnie (kupuje najtańsze produkty) i dzięki temu wystarcza na wszystko. Blisko 8,8% mieszkańców twierdzi, że w ich gospodarstwie domowym nie wystarcza na zaspokojenie bieżących potrzeb. Całościowe zestawienie danych przedstawia poniższa tabela. Tab. 6. Proszę zaznaczyć określenie, które najlepiej charakteryzuje sposób zarządzania dochodem w Pana/Pani gospodarstwie domowym. Starcza na wszystko i pozwala na oszczędzanie 11,8% Starcza na wszystko, ale nie pozwala na oszczędzanie 40,2% Żyjemy oszczędnie (kupując najtańsze produkty) i dzięki temu starcza na wszystko 39,2% Pieniędzy nie starcza na zaspokajanie bieżących potrzeb 8,8% Osoby trwale ubogie cechuje poczucie bezradności, bezsilności oraz zepchnięcia na margines. Z powodu podejmowania prac dorywczych i potrzeby oszczędzania, takie osoby nie uczestniczą czynnie w życiu społecznym ani nie korzystają z dóbr kulturowych. W takich rodzinach może istnieć przyzwolenie na łamanie norm społecznych, mogą występować liczne konflikty i napięcia między członkami rodziny, jak również przemoc. Do grup szczególnie zagrożonych ubóstwem można zaliczyć rodziny, w których członkowie utrzymują się z niezarobkowych źródeł, innych niż renta czy emerytura. Utrwalanie się biedy powoduje zmianę stylu życia rodziny oraz przyczynia się do powstania wielu niekorzystnych zjawisk, jak: zaniedbania w opiece i wychowaniu, alkoholizm, przemoc w rodzinie, przestępczość. 21

Wykres 4 Jak widzimy na powyższym wykresie, badani w gminie Tomice do grupy osób najbardziej zagrożonych wykluczeniem społecznym zaliczają osoby uzależnione (29,2%), rodziny wielodzietne (20,2%) oraz osoby starsze (19%). Na kolejnym miejscu wśród osób zagrożonych wykluczeniem społecznym znalazły się osoby niepełnosprawne i osoby samotnie wychowujące dzieci. Osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, według badanych mieszkańców gminy Tomice, mogą liczyć na pomoc Ośrodka Pomocy Społecznej (31%). oraz swoich krewnych (na tę odpowiedź wskazało 35% badanych). 11% respondentów jest przekonanych, że pomoc można uzyskać od organizacji społecznych (fundacje, stowarzyszenia), 14% badanych wskazuje na Kościół/Caritas a 8% ankietowanych na sąsiadów. Poniższy wykres przedstawia całościowe zestawienie odpowiedzi respondentów na to pytanie. 22

Wykres 5 Zaledwie 9,8% badanych mieszkańców gminy Tomice posiada wiedzę na temat działań prowadzonych przez władze gminy Tomice, których celem jest wspieranie osób bezrobotnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym (wykres nr 6). Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 10% respondentek oraz 9,5% respondentów. Respondenci najczęściej wymieniali działania podejmowane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomicach. Instytucja ta oferuje osobom bezrobotnym i zagrożonym wykluczeniem społecznym kursy i szkolenia organizowane w ramach środków z Unii Europejskiej. Ponadto ankietowani w swoich odpowiedziach wskazywali na wspierające działania władz Wadowic, mianowicie na staże z Urzędu Pracy w Wadowicach. 23

Wykres 6 Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne W gminie Tomice zjawisko alkoholizmu jest poważnym problemem społecznym. Zjawisko to jest jednak dość powszechne w całej Polsce. Przyjęło się sądzić, że Polacy piją alkohol często, w dużych ilościach. Należałoby więc wnioskować, że istnieje społeczne przyzwolenie, norma, która nie potępia częstego spożywania alkoholu, lecz przeciwnie czyni je społecznie akceptowalnym wzorem postępowania. Jednak nie potwierdza tego rozkład deklaracji, jaki uzyskaliśmy w trakcie badania. Ponad połowa Polaków (53%) twierdzi, że pije alkohol, ale tylko od czasu do czasu i mając ku temu dobrą okazję. Można to nazwać umiarkowanym stylem picia. Niewielkie grupy badanych deklarują częste (4%) i dosyć częste (7%) wykorzystywanie różnych okazji do napicia się alkoholu. Co szósty respondent (16%) przyznaje, że unika okazji do tego, żeby pić alkohol, a prawie co piąty (19%) deklaruje abstynencję. Warto zauważyć, że pewien normatywny styl picia nie zmienił się od dziesięciu lat, gdyż w badaniu z 1997 roku respondenci odpowiadali bardzo podobnie. 3 W naszych badaniach interesowało nas kilka zagadnień: jaka jest wiedza i stosunek do alkoholu, czy w środowisku lokalnym występują zagrożenia (bójki, wandalizm) związane z nadmiernym spożywaniem alkoholu, czy respondenci widzą jakieś zmiany związane z alkoholem na przestrzeni ostatnich 10 lat oraz czy posiadają wiedzę o działaniach władz związanych z tym zagadnieniem. 3 CBOS Postawy wobec wybranych substancji psychoaktywnych, 2007r. 24

Zapytaliśmy o postawę względem dostępności alkoholu. Prosiliśmy badanych o określenie, czy uważają, że alkohol jest towarem szczególnym, w związku, z czym dostęp do niego powinien być ograniczony i kontrolowany, czy też alkohol jest towarem, jak każdy inny i zasady sprzedaży nie powinny być wyjątkowe. 48% respondentów uznało, że nie należy ograniczać handlu alkoholem. Procentowe zestawienie odpowiedzi na to pytanie przedstawia poniższy wykres. Wykres 7 Występuje niewielka rozbieżność, co do odpowiedzi w tym pytaniu w zależności od płci. 51,7% badanych kobiet jest za ograniczeniem sprzedaży alkoholu w stosunku do 42,9% badanych mężczyzn. W badaniu interesowało nas również, czy respondenci zauważyli zmiany w obyczajowości spożywania alkoholu w swoim środowisku. 34,3% badanych stwierdziła, że zdecydowanie spożycie wzrosło, 53,9% ankietowanych deklarowała, że na przestrzeni ostatnich 10 lat spożycie alkoholu w ich gminie nie zmieniło się, a 11,8% badanych uważa, że zmalało (wykres nr 8). Występują różnice w odpowiedziach w zależności od płci - 26,7% badanych kobiet i 45,2% badanych mężczyzn zauważa wzrost spożycia alkoholu, 61,7% badanych kobiet oraz 42,9% badanych mężczyzn nie zauważa zmian; 11,7% badanych kobiet oraz 11,9% badanych mężczyzn zauważa spadek spożywania alkoholu. 25

Wykres 8 Zbadaliśmy wiedzę respondentów na temat prowadzonych lokalnie działań, które mają na celu przeciwdziałanie i zapobieganie uzależnieniu od alkoholu i narkotyków. Zaledwie 9,8% badanych mieszkańców gminy Tomice deklaruje, że posiada wiedzę na temat prowadzonych lokalnie działań, których celem jest przeciwdziałanie i zapobieganie uzależnieniom od alkoholu oraz narkotyków (wykres nr 9). Taką wiedzę posiada 6,7% badanych kobiet oraz 14,3% badanych mężczyzn. Wśród działań prowadzonych w gminie, respondenci wymieniają prelekcje profilaktyczne oraz działalność Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wykres 9 26

Kolejne pytanie dotyczyło częstotliwości spożywania alkoholu 68,3% badanych kobiet oraz 28,6% badanych mężczyzn w gminie Tomice pije alkohol okazjonalnie (od czasu do czasu), 11,7% badanych kobiet oraz 11,9% badanych mężczyzn nie pije alkoholu w ogóle. Ponadto 6,7% badanych kobiet oraz 11,9% badanych mężczyzn pije alkohol średnio raz w miesiącu, 11,7% badanych kobiet oraz 21,4% badanych mężczyzn kilka razy w miesiącu, 1,7% ankietowanych kobiet oraz 19% badanych mężczyzn spożywa napoje alkoholowe więcej niż raz w tygodniu, 7,1% badanych mężczyzn spożywa alkohol prawie codziennie. Poniższy wykres przedstawia zbiorcze wyniki. Wykres 10 Z przeprowadzonego badania wynika, iż spośród dostępnych na rynku napojów alkoholowych, respondenci najczęściej sięgają po piwo. 76,3% badanych deklaruje, że spożyło piwo przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 30,5% badanych spożywało je 10 lub więcej razy. Nieco mniejszą popularnością wśród badanych mieszkańców cieszy się wino oraz napoje wysokoprocentowe. 70,5% badanych spożyło napoje wysokoprocentowe przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 27,4% badanych spożywało je 10 lub więcej razy, natomiast 68,4% badanych deklaruje, że spożyło przynajmniej raz wino w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 6,4% badanych spożywało je 10 lub więcej razy. Poniższa tabela 27

zawiera rozkład odpowiedzi na pytanie o częstotliwość spożywania konkretnych napojów alkoholowych w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. Tab. 7. Rodzaje alkoholu spożywanego przez dorosłych mieszkańców gminy Tomice w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. Ogółem Kobiety Mężczyźni PIWO Nigdy 22,7% 31,7% 8,1% 1-2 razy 21,6% 28,3% 10,8% 3-5 razy 9,3% 11,7% 5,4% 6-9 razy 15,5% 15% 16,2% 10-19 razy 13,4% 11,7% 16,2% 20-39 razy 4,1% - 10,8% 40 i więcej razy 13,4% 1,7% 32,4% WINO Nigdy 31,6% 36,7% 22,9% 1-2 razy 27,4% 25% 31,4% 3-5 razy 23,2% 28,3% 14,3% 6-9 razy 11,6% 6,7% 20% 10-19 razy 4,2% 3,3% 5,7% 20-39 razy 1,1% - 2,9% 40 i więcej razy 1,1% - 2,9% NAPOJE WYSOKOPROCENTOWE (DRINKI, WÓDKA, WHISKY) Nigdy 29,5% 38,3% 14,3% 1-2 razy 16,8% 21,7% 8,6% 3-5 razy 15,8% 16,7% 14,3% 6-9 razy 10,5% 10% 11,4% 10-19 razy 13,7% 6,7% 25,7% 20-39 razy 5,3% 3,3% 8,6% 40 i więcej razy 8,4% 3,3% 17,1% W przypadku rozróżnienia na płeć 68,3% respondentek spożyło piwo przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, 61,7% respondentek spożyło napoje wysokoprocentowe przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 63,3% respondentek deklaruje spożycie wina przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Mężczyźni najbardziej preferują piwo 91,9% badanych deklaruje picie piwa przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 77,1% mężczyzn spożyło wino przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 28

85,7% badanych mężczyzn deklaruje spożycie napojów wysokoprocentowych przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Zjawisko nadmiernego spożywania alkoholu może być powiązane z agresywnym zachowaniem i pojawiać się w życiu publicznym w postaci bójek, awantur, pobić czy wulgaryzmów. Zapytaliśmy respondentów, czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania doświadczyli lub byli świadkami któregoś z tych nieprzyjemnych przeżyć. 26,1% badanych nie była świadkiem ani uczestnikiem tego typu wydarzeń, 26,1% respondentów doświadczyła lub była świadkiem głośnego i nagannego zachowania młodzieży, kolejno 18,6% osób doświadczyło awantury, 14,3% osób - wandalizmu, 11,8% osób bójki i 3,1% osób - bezpośredniej krzywdy w postaci kradzieży, pobicia czy wulgaryzmów. Wykres 11 Jak widać na powyższym wykresie, najwięcej nieprzyjemnych doświadczeń respondenci mieli z młodzieżą zachowującą się niestosownie pod wpływem alkoholu oraz z osobami, które w stanie nietrzeźwości zainicjowały awanturę. Problemem jest nie tylko spożywanie alkoholu przez młodzież, ale również naganne zachowanie młodych ludzi. 29

Kolejnym ważnym zagadnieniem poruszanym przez nas w badaniu był problem nadużywania alkoholu. Poprosiliśmy badanych o zdefiniowanie alkoholizmu. Istniała możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi przez jednego badanego. Najwięcej badanych określa alkoholizm jako utratę kontroli nad własnym życiem (31,4%) oraz chorobę, którą można powstrzymać (29,3%). Takie podejście wskazuje na dużą świadomość i znajomość tematu oraz jest wyrazem empatii i zrozumienia problemu. 9,9% badanych mówi o alkoholizmie jako o chorobie nieuleczalnej, a alkoholika utożsamia z osobą, która pije i będzie piła, 10,5% badanych sądzi, że jest to sposób życia. Należałoby zwrócić szczególną uwagę na edukację w tym zakresie. Alkoholizm z medycznego punktu widzenia jest chorobą, z którą należy walczyć poprzez specjalistyczną pomoc oraz wsparcie najbliższych. Ta wiedza powinna być dana każdemu, gdyż w każdej rodzinie może pojawić się ten problem. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zdefiniowania alkoholizmu został zaprezentowany na wykresie nr 12. Wykres 12 Pytając o motywy sięgania po alkohol, ujawnił się przede wszystkim jego społeczny oraz psychologiczny wymiar. Badani mieszkańcy mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź (wykres nr 13). W odpowiedziach respondentów dominowały dwa powody: chęć 30

zapicia problemów i smutków (34,5%) oraz chęć wyluzowania się (26,4%). Kolejnym powodem była presja ze strony znajomych (16,8%) oraz brak możliwości alternatywnego spędzania wolnego czasu (12,2%), zaś 9,1% respondentów nie miało zdania na ten temat. Wykres 13 Narkotyki w środowisku lokalnym Problem narkotyków jest umiarkowany w gminie Tomice. Liczba badanych mieszkańców, która próbowała narkotyków jest zbliżona do wyników analiz ogólnopolskich. Zapytaliśmy respondentów, ile znają osób w swoim otoczeniu, które używają narkotyków. 85% badanych kobiet deklaruje, że w ogóle nie zna nikogo, kolejno 11,7% badanych kobiet deklaruje, że zna do 5 osób, 3,3% badanych kobiet zna od 5 do 10 osób. Jeśli chodzi o badanych mężczyzn - 50% przyznaje, że nie zna nikogo, 40,5% badanych mężczyzn deklaruje, że zna do 5 osób, 2,4% badanych mężczyzn od 5 do 10 osób, a 7,1% mężczyzn zna ponad 10 osób. Całościowe zestawienie odpowiedzi respondentów przedstawia poniższy wykres. 31

Wykres 14 Blisko trzy czwarte badanych przyznaje, że nie zna nikogo, a 23,5% znających do 5 osób i 2,9% badanych znających od 5 do 10 osób oraz 2,9% znających więcej niż 10 osób to niepokojący wynik. W badaniu tym interesowało nas również, czy respondenci wiedzą gdzie i u kogo można kupić narkotyki. Zdecydowana większość badanych mieszkańców gminy Tomice nie posiada takiej wiedzy (93,1%). Należy podkreślić, że 5% badanych kobiet oraz 14,3% badanych mężczyzn wie, gdzie może kupić narkotyki i jest to umiarkowanie niepokojący wynik. Wśród mieszkańców wystąpiło zróżnicowanie na płeć pod względem używania narkotyków, o czym świadczą wyniki podsumowujące następne pytanie: Czy kiedykolwiek zażyłeś narkotyk?. Do zażycia narkotyku przyznało się 16,7% badanych mężczyzn, a 5% kobiet zadeklarowało, że kiedykolwiek zażywało narkotyki. Trzeba wyraźnie podkreślić, że przyznanie się do używania narkotyków (lub nawet jednorazowej próby) jest w istocie przyznaniem się do czynu karalnego w Polsce. Ponadto zażywanie narkotyków nie jest czymś powszechnie akceptowanym, dlatego można by spodziewać się raczej niewielkiego odsetka odpowiedzi twierdzących. Całościowe zestawienie wyników przedstawia wykres nr 15. 32

W tym miejscu warto odwołać się do sondażu Centrum Badania Opinii Publicznej Postawy wobec narkotyków 4 z 2011 roku. Zapytano respondentów, czy kiedykolwiek próbowali narkotyków. Zbliżony odsetek badanych odpowiedział tak 7% (w stosunku do 9,8% naszych respondentów). Aż 93% populacji w 2011 roku nie próbowało narkotyków. Warto również zwrócić uwagę, że narkotyki w populacji zażywali głównie mężczyźni (10%) i tylko 4% kobiet. Wykres 15 Zapytaliśmy również ankietowanych o przebywanie w pracy pod wpływem alkoholu lub narkotyków. 6,9% badanych mieszkańców gminy Tomice (1,7% respondentek i 14,6% respondentów) odpowiedziało, że zdarzyło im się przebywać w pracy pod wpływem alkoholu lub narkotyków. Przemoc Ogółem 23% dorosłych Polaków deklaruje, że padło ofiarą przemocy. Co dziesiąty (10%) doświadczył agresji na ulicy, ale nie w pobliżu domu, natomiast co czternasty (7%) w najbliższej okolicy miejsca zamieszkania. W domu z aktami przemocy spotkało się 6% dorosłych. Co dwudziesty (5%) padł ofiarą przemocy w lokalu gastronomicznym restauracji, kawiarni, na dyskotece. Mniej liczne grupy doświadczyły agresji w pracy bądź w szkole, w środkach komunikacji lub w jakimś innym miejscu (po 3%). Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety przyznają, że zdarzyło im się paść ofiarą agresji (odpowiednio: 28% i 18%). 4 CBOS Postawy wobec wybranych substancji psychoaktywnych, 2007r. 33

Większość dorosłych (68%) przyznaje, że w ich domach zdarzają się różnego rodzaju konflikty, sprzeczki lub awantury. 5 Zbadanie zjawiska przemocy jest dość trudne. Często bowiem ofiary agresji nie przyznają się do tego, co może być spowodowane, między innymi, racjonalizacją, usprawiedliwianiem sprawców, obwinianiem siebie. Przemoc, zarówno ta fizyczna, jak i psychiczna, jest zjawiskiem dość powszechnym w polskiej społeczności, o czym świadczą wyniki CBOS cytowane wyżej. W naszym badaniu interesowało nas przede wszystkim zbadanie zjawiska przemocy w rodzinie i stosowanie jej w stosunku do dzieci, oraz skala tego zjawiska w gminie Tomice. W przeprowadzonej ankiecie respondenci zostali zapytani o to, czy znają osoby, które doświadczają przemocy fizycznej ze strony najbliższych. Przeważają odpowiedzi osób, które nie znają takich przypadków (79,4%). 20,6% ankietowanych odpowiedziało, iż znają osobę lub osoby, które doznają przemocy fizycznej ze strony członka rodziny. Takiej odpowiedzi udzieliło 11,7% badanych kobiet oraz 33,9% badanych mężczyzn. Wykres 16 Interesowało nas również, czy respondenci znają osoby, które doświadczają przemocy psychicznej ze strony najbliższych. Większość respondentów nie zna takich osób (67,6%). Jedna trzecia badanych zna osobę lub osoby, które doznają przemocy psychicznej ze strony 5 CBOS Przemoc i konflikty w domu, 2009r. 34

członka rodziny. Wystąpiły niewielkie różnice między płciami 28,3% badanych kobiet oraz 38,1% badanych mężczyzn zna takie osoby. Wykres 17 Skala zjawiska przemocy zdaje się być stosunkowo poważna, jeśli weźmie się pod uwagę, że istnieją osoby, które doświadczają przemocy, natomiast nikt o tym nie wie. Przemoc psychiczna i fizyczna w rodzinie jest poważnym problemem społecznym. Jak widać również stanowi ona problem w gminie Tomice. W związku z powyższym zbadaliśmy, czy respondenci wiedzą, gdzie należy się zgłosić, do kogo udać, jeśli mają wiadomość o osobie, która jest ofiarą przemocy. Trzy czwarte posiada taką wiedzę, pozostałe 23,5% należałoby poddać edukacji w tej kwestii. 69% badanych mężczyzn oraz 81,7% badanych kobiet przyznało, że posiadają taką wiedzę. 35

Wykres 18 Rysuje się obraz społeczności dobrze poinformowanej. Warto ponadto dodać, iż do sprawnego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego nie wystarczy sama wiedza, lecz również działanie. Deklaracja o znajomości osób i instytucji nie jest równoznaczna z podjęciem działania na rzecz ofiary przemocy. Interesowała nas również postawa badanych względem przemocy. Zapytaliśmy, czy istnieją jakieś specjalne okoliczności, warunki, które mogłyby usprawiedliwiać stosowanie przemocy. 36

Wykres 19 Jak widzimy na powyższym wykresie, zdecydowana większość badanych zaprzeczyła temu stwierdzeniu (81,4%), zaś 15,7% badanych nie miało zdania. Zaledwie 2,9% badanych uznało możliwość zaistnienia takich warunków. Wystąpiły różnice między badanymi kobietami i mężczyznami. Badani mężczyźni (7,1%) częściej niż badane kobiety (0%) zgadzali się z tym stwierdzeniem. Większość badanych odrzuciła koncepcje usprawiedliwiania stosowania przemocy specjalnymi, nietypowymi okolicznościami, co jest pozytywną informacją. Następnie zbadaliśmy postawę mieszkańców co do stosowania kar fizycznych i przemocy względem dzieci. Stosowanie kar fizycznych względem dzieci jest tematem dość kontrowersyjnym. Dnia 1 sierpnia 2010 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która przewiduje całkowity zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci. 6 Badając postawy mieszkańców gminy Tomice względem tego tematu, poprosiliśmy ich o zaopiniowanie stwierdzenia, jako zgodnego lub niezgodnego z ich przeświadczeniem. 6 Dz. U. Nr 125, poz. 842 37

Stosowanie kar fizycznych w stosunku do dzieci jest dobrą metodą wychowawczą. Tak 12,7% Nie 87,3% Kobiety Mężczyźni Tak 8,3% 19% Nie 91,7% 81% W tym pytaniu wystąpiło znaczne zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na płeć. Badani mężczyźni częściej niż badane kobiety odpowiadali twierdząco na to pytanie. Stosunkowo niewielu badanych mieszkańców zgadza się z opinią, że bywają sytuacje, kiedy dziecku trzeba, na przykład, dać klapsa. Zapytaliśmy również, czy respondenci znają przypadki bicia dzieci. 69,3% badanych odpowiedziało, że nie zna, jednak 30,7% pozostałych to dużo jak na takie wykroczenie, jakim jest uderzenie małoletniego (wykres nr 20). 25% badanych kobiet oraz 36,4% badanych mężczyzn odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Wykres 20 38

Dorośli mieszkańcy a gry hazardowe Uczestnictwo w grach na pieniądze wciąga, kusi możliwością szybkiej, wysokiej wygranej, z czasem jednak może doprowadzić do uzależnienia od hazardu. Szeroka oferta różnego rodzaju form gier hazardowych oraz ich dostępność sprawiają, że problem dotyczy zarówno dorosłych, jak również dzieci i młodzieży. W badaniu skoncentrowaliśmy się na czterech formach gier hazardowych, pytając mieszkańców gminy Tomice o ich osobiste doświadczenia. Wykres 21 Jak wynika z danych na powyższym wykresie, blisko połowa badanych mieszkańców gminy Tomice nie brała udziału w konkursach organizowanych przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych, polegających na wysyłaniu płatnych smsów, 13,7% badanych wzięło udział w takim konkursie raz, 36,3% badanych kilka razy, zaś 4% badanych 10 lub więcej razy. 45% badanych kobiet i 66,6% badanych mężczyzn brało udział w tego typu konkursach. W badaniu CBOS w 2011 roku na temat hazardu, 18% Polaków deklarowało uczestnictwo w konkursach czy grach tego typu w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. 7 W naszym badaniu pytaliśmy o doświadczenia w ciągu całego życia, dlatego też uzyskane przez nas wyniki mogą być wyższe od wyników badań ogólnopolskich. 7 CBOS, "Komunikat z badań. Polak w szponach hazardu.", 2011 r. 39

Wykres 22 Powyżej został przedstawiony wykres z rozkładem procentowym odpowiedzi związanych z pytaniem o grę na automatach przez ankietowanych. Większość badanych nie grała nigdy na automatach, 9,8% badanych zrobiło to raz, 10,8% badanych - kilka razy, zaś 3,9% badanych 10 lub więcej razy. Tego typu doświadczenia miało więcej badanych mężczyzn (38%) niż badanych kobiet (8,3%). Wykres 23 40