SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 1
Co zaliczamy do szkodliwych czynników biologicznych? Szkodliwe czynniki biologiczne to: drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie, pasoŝyty wewnętrzne człowieka, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie, hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną: zakaŝenia, alergii, zatrucia. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 2
Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych W zaleŝności od właściwości zakaźnych czynniki biologiczne zostały zaklasyfikowane do 4 grup zagroŝeń. Kryteriami klasyfikacji czynników do poszczególnych grup są: zdolność wywoływania choroby u człowieka i cięŝkość jej przebiegu, moŝliwość rozprzestrzeniania się choroby w populacji, moŝliwość zastosowania skutecznej profilaktyki i leczenia. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 3
Grupa 1 i 2 zagroŝeń Grupa 1 zagroŝeń obejmuje czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne. Grupa 2 zagroŝeń obejmuje czynniki, które mogą: wywoływać choroby u ludzi, być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 4
Grupa 3 i 3** zagroŝeń Grupa 3 zagroŝeń obejmuje czynniki, które: mogą wywoływać u ludzi cięŝkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Grupa 3** zagroŝeń obejmuje zaś czynniki biologiczne grupy 3 mogące stanowić ograniczone ryzyko zakaŝenia dla pracowników, gdyŝ nie są zazwyczaj zakaźne drogą inhalacyjną. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 5
Grupa 4 zagroŝeń Grupa 4 zagroŝeń obejmuje czynniki, które: wywołują u ludzi cięŝkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do czynników naleŝących do 4 grupy zagroŝeń skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 6
Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie bhp Czynniki biologiczne mogą przedostawać się do organizmu człowieka, wykorzystując drogi naraŝenia, tj.: inhalacyjną przez wdychanie powietrza zawierającego czynniki biologiczne, skórną przez kontakt skóry i błon śluzowych (nosa, oczu) z czynnikami biologicznymi, pokarmową przez jedzenie i (lub) picie produktów zawierających czynniki biologiczne, naruszenie ciągłości tkanek przez wszczepienie, zabiegi chirurgiczne, poprzez wektory, takie jak: kleszcze, owady, gryzonie. Największe znaczenie mają czynniki biologiczne przenoszone drogą powietrzną, tzw. bioaerozole. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 7
Czynności naraŝające na szkodliwe czynniki biologiczne NaraŜenie na czynniki biologiczne występuje podczas wykonywania tzw.: czynności zamierzonych, tj. czynności: czynności niezamierzonych, tj. takich bezpośrednio związanych z jednym lub kilkoma czynnikami biologicznymi, podczas których gatunek czynników biologicznych jest znany, gdzie czynniki biologiczne nie są przedmiotem czynności, ale mogą wystąpić jednocześnie z wykonywaną czynnością, podczas jej wykonywania. w normalnych warunkach, gdzie naraŝenie pracowników jest w wystarczającym stopniu znane lub przewidywalne. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 8
Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie ochrony pracowników 1 Unikanie stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeŝeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala, poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym, który zgodnie z warunkami uŝywania nie jest niebezpieczny lub jest mniej niebezpieczny dla zdrowia pracownika. Ograniczanie liczby pracowników naraŝonych lub potencjalnie naraŝonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego. Projektowanie procesu pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 9
Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie ochrony pracowników 2 Pracodawca musi zapewnić pracownikom: właściwe pomieszczenia, urządzenia higienicznosanitarne, a takŝe środki higieny osobistej oraz, jeŝeli to konieczne, środki do odkaŝania skóry lub błon śluzowych, środki ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w inny sposób nie moŝna uniknąć naraŝenia środki ochrony indywidualnej oraz wyraźnie oznakowane miejsce ich przechowywania, bezpieczne warunki odkaŝania, czyszczenia, a w razie konieczności niszczenia odzieŝy, środków ochrony indywidualnej i wyposaŝenia, które uległy skaŝeniu szkodliwym czynnikiem biologicznym, bezpieczne warunki spoŝywania posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 10
Oznakowanie stanowisk pracy i stref niebezpiecznych Obowiązkiem pracodawcy jest oznakowanie znakiem ostrzegającym przed zagroŝeniem szkodliwym czynnikiem biologicznym wszystkich stanowisk pracy i stref niebezpiecznych, na których takie zagroŝenia mogą wystąpić. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 11
Bezpieczne postępowanie ze szkodliwym czynnikiem biologicznym Pracodawca musi stworzyć i stosować procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi występującymi w zakładzie pracy, w tym: pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia: ludzkiego lub zwierzęcego; bezpiecznego: usuwania i postępowania ze skaŝonymi odpadami; dezynfekcji. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 12
Obowiązek szkolenia pracowników Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom systematycznych szkoleń obejmujących zagadnienia dotyczące: wymagań Higienicznosanitarnych, potencjalnego zagroŝenia dla zdrowia i Ŝycia pracowników spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego, wyposaŝenia i stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, środków, które naleŝy podjąć w celu zapobiegania zagroŝeniom spowodowanym działaniem szkodliwego czynnika biologicznego, działań, które pracownicy podejmują w razie występowania awarii lub wypadków bądź w celu zapobiegania im. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 13
Obowiązek informowania pracowników Pracodawca musi poinformować pracowników o: awarii lub wypadku, związanych z uwolnieniem się szkodliwego czynnika biologicznego, a takŝe o przyczynach tych zdarzeń oraz podjętych i proponowanych środkach mających na celu opanowanie sytuacji, badaniach lekarskich, z których pracownik moŝe skorzystać po ustaniu naraŝenia. Pracodawca musi takŝe dostarczyć pracownikom aktualne pisemne instrukcje postępowania ze szkodliwym czynnikiem biologicznym, w tym równieŝ instrukcje dotyczące postępowania w razie awarii lub wypadku, związanych z uwolnieniem się szkodliwego czynnika biologicznego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 14
Rejestr prac Pracodawca ma obowiązek prowadzenia rejestru prac naraŝających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 4 zagroŝenia. Rejestr ten musi uwzględniać w szczególności informacje dotyczące: liczby pracowników wykonujących takie prace, wykazu czynności, podczas których pracownik jest lub moŝe być naraŝony na działanie szkodliwych czynników biologicznych, imienia, nazwiska, stanowiska oraz telefonu kontaktowego pracodawcy lub osoby przez niego upowaŝnionej do nadzoru w zakresie bhp. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 15
Rejestr pracowników Pracodawca musi prowadzić rejestr pracowników naraŝonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 4 zagroŝenia. Ten rejestr musi zawierać w szczególności informacje dotyczące: rodzaju wykonywanej pracy, stopnia zagroŝenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego, awarii i wypadków związanych z naraŝeniem na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i grupy zagroŝenia, liczby pracowników naraŝonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, imienia, nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za bhp oraz ochronę zdrowia pracowników. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 16
Ocena ryzyka zawodowego Ocena ryzyka zawodowego polega na zaklasyfikowaniu zidentyfikowanego czynnika do określonej grupy zagroŝenia i ustaleniu środków eliminujących naraŝenie lub ograniczających stopień tego naraŝenia. Ocena ryzyka zawodowego powinna być aktualizowana w szczególności w przypadku: zmiany warunków pracy, która moŝe mieć znaczenie dla zdrowia pracowników, rozpoznania u pracownika choroby, która moŝe być skutkiem naraŝenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy, skaŝenia środowiska pracy w wyniku awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 17
Środki ochrony techniczne Środki techniczne są to np..: odpowiednie pomieszczenia higienicznosanitarne, środki ochrony zbiorowej, zapewnienie bezpiecznych warunków odkaŝania, czyszczenia, a w razie konieczności niszczenia odzieŝy, środków ochrony indywidualnej i wyposaŝenia, które uległy skaŝeniu szkodliwym czynnikiem biologicznym, łatwo zmywalne i odporne na działanie środków chemicznych powierzchnie podłóg, ścian i blatów, urządzenia i środki do mycia i dezynfekcji, bezpieczne systemy składowania i transportu odpadów, oddzielenie ludzi od obszarów zagroŝonych np. poprzez automatyzację pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 18
Środki ochrony organizacyjne Środki organizacyjne, chroniące pracownika przed szkodliwym działaniem czynników biologicznych występujących na stanowisku pracy, są to np.: ograniczanie liczby pracowników naraŝonych lub potencjalnie naraŝonych; stosowanie znaku ostrzegawczego przed zagroŝeniami biologicznymi; dostarczanie pracownikowi aktualnych pisemnych instrukcji postępowania ze szkodliwym czynnikiem biologicznym; informowanie i szkolenie pracowników na temat np.: zakazu spoŝywania posiłków oraz nakładania makijaŝu na stanowiskach pracy, zakazu noszenia prywatnej odzieŝy w pracy oraz prania odzieŝy roboczej w domu, właściwego postępowania w przypadku niebezpiecznego zdarzenia; unikanie czynności prowadzących do tworzenia aerozoli; fachowe zwalczanie i usuwanie gryzoni. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 19
Środki ochrony higieniczne Środki higieniczne moŝemy podzielić na: środki higieny stosowane ogólnie, tzn.: udostępnianie i stosowanie środków czyszczenia, ochrony i pielęgnacji skóry, udostępnianie pomieszczeń higienicznosanitarnych, opracowanie planu higieny i czyszczenia z ustalonymi terminami czyszczenia, jak równieŝ konsekwentne ich realizowanie. zapewnianie moŝliwości oddzielnego przechowywania Ŝywności i napojów, umoŝliwianie oddzielnego przechowywania odzieŝy prywatnej i roboczej, regularne czyszczenie lub wymiana odzieŝy roboczej i środków ochrony indywidualnej. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 20
Środki ochrony indywidualne W zaleŝności od drogi naraŝenia pracownika naleŝy wyposaŝyć w środki ochrony indywidualnej, w przypadku: kontaktu powierzchniowego w: ochrony rąk, odzieŝ ochronną, obuwie ochronne. kontaktu z krwią i innymi płynami fizjologicznymi w: odzieŝ ochronną, ochrony rąk, ochrony układu oddechowego, ochronę oczu. drogi powietrzno- -kropelkowej w: ochrony układu oddechowego, ochronę oczu. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 21
Profilaktyka zdrowotna Pracownicy naraŝeni na działanie szkodliwych czynników biologicznych, zgodnie z art. 229 1, 2, 5 Kodeksu pracy, podlegają obowiązkowi profilaktycznych badań lekarskich. W przypadku rozpoznania u pracownika choroby, która moŝe być skutkiem naraŝenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, naleŝy zapewnić pozostałym pracownikom naraŝonym na działanie szkodliwego czynnika biologicznego w takim stopniu, jak choremu pracownikowi, moŝliwości przeprowadzenia badań lekarskich. Pracodawca musi zapewnić szczepienia ochronne pracownikom (a pracownicy ci mają obowiązek poddać się takim szczepieniom) naraŝonym na działanie szkodliwych czynników biologicznych, o ile dostępna jest odpowiednia szczepionka. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 22
Postępowanie w sytuacji awarii lub zagroŝenia Ŝycia bądź zdrowia zakłucie W przypadku zakłucia naleŝy: umyć ręce pod bieŝącą wodą z płynnym mydłem (przy braku wody moŝna odkazić ręce preparatem antyseptycznym do higienicznego odkaŝania rąk), duŝą ranę odkazić 3% roztworem wody utlenionej, małą odkazić roztworem alkoholowym (preparatem antyseptycznym do odkaŝania rak), skonsultować się z lekarzem, najlepiej specjalistą od chorób zakaźnych. załoŝyć jałowy opatrunek (najlepiej wodoodporny), UWAGA! Nie tamować upływu krwi, a nawet spowodować bardziej intensywne krwawienie. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 23
Postępowanie w sytuacji awarii lub zagroŝenia Ŝycia bądź zdrowia zabrudzenie skóry W przypadku zabrudzenia skóry materiałem skaŝonym szkodliwymi czynnikami biologicznymi naleŝy: usunąć materiał zakaźny z powierzchni skóry przy uŝyciu gazy lub innego materiału nasączonego środkiem antyseptycznym do odkaŝania rąk, miejsce ekspozycji umyć i zdezynfekować preparatem antyseptycznym. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 24
Postępowanie w sytuacji awarii lub zagroŝenia Ŝycia bądź zdrowia kontakt z oczami lub jamą ustną JeŜeli materiał skaŝony szkodliwymi czynnikami biologicznymi dostanie się do: oczu, naleŝy: przepłukać i przemyć oczy: jałowym roztworem soli fizjologicznej lub czystą wodą przy otwartych powiekach. jamy ustnej, naleŝy: wypłukać materiał zakaźny, przepłukać jamę ustną wodą kilkanaście razy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 25
Postępowanie w sytuacji awarii lub zagroŝenia Ŝycia bądź zdrowia ekspozycja W przypadku ekspozycji na materiał skaŝony szkodliwymi czynnikami biologicznymi, tj. rozlanie, opryskanie, rozsypanie, rozbicie probówki lub innego pojemnika itp., naleŝy: miejsce skaŝone natychmiast zalać środkiem dezynfekcyjnym, zebrać resztki w rękawiczkach do worka na materiały skaŝone, rozbite szkło zebrać pęsetą do twardego pojemnika na ostre materiały zakaźne, pęsetę zdezynfekować, przykryć ligniną lub ręcznikiem papierowym na 15 minut, zmyć wodą i wysuszyć, zdjąć rękawice i umyć ręce środkiem dezynfekcyjnym. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 26