AUGUSTÓW
Fot. Archiwum Muzeum Według legendy Augustów powstał po pierwszej schadzce Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny. Dla upamiętnienia tego zdarzenia król polecił założyć w tym miejscu gród. W rzeczywistości swoje narodziny miasto zawdzięcza potrzebie lokalizacji silnego ośrodka miejskiego na pograniczu polsko-litewsko-pruskim. Przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim król wydał 17 maja 1557 r. w Wilnie. Duży wpływ na szybki rozwój miasta miało osiedlanie się rzemieślników. Liczne cechy stworzyli tu m.in. piekarze, rzeźnicy, szewcy, kowale i kołodzieje. Na przełomie XVI i XVII w. w Województwie Podlaskim większym miastem od Augustowa był tylko Bielsk ówczesna stolica województwa. Ówcześni mieszkańcy Augustowa trudnili się głównie rolnictwem i spławem towarów z Mińska do Gdańska i Torunia. Dynamiczny rozwój grodu, podobnie jak wielu miast Podlasia, przerwały wojny i epidemie XVII i XVIII w. Kolejny okres rozwoju grodu nad Nettą przypada na XIX w. przyczyniły się do niego m.in. budowa Kanału Augustowskiego, przeprowadzenie szosy warszawsko-petersburskiej oraz linii kolejowej. Po pierwszej wojnie światowej Augustów zaczął rozwijać się prężnie jako miejscowość turystyczna. W 1993 r., dzięki warunkom klimatycznym i odkrytym w okolicy złożom borowiny, miasto otrzymało status miejscowości uzdrowiskowej. Leczy się tu choroby układu krążenia, reumatologiczne oraz schorzenia narządu ruchu. Olejki eteryczne i fi tocydy wydzielane przez drzewa iglaste działają bakteriobójczo, normalizując ciśnienie tętnicze krwi i rytm serca, wpływają korzystnie na drogi oddechowe. According to legend, Augustów was founded after Zygmunt August s fi rst date with Barbara Radziwiłłówna. To commemorate this event, the king ordered a fortifi ed town to be built. In reality the town owes its existence to the need to locate a strong urban settlement on the Polish-Prussian-Lithuanian borderlands. The King issued the town with Magdeburg law privileges on May 17th 1557 in Vilnius. The town s rapid expansion was greatly infl uenced by the settlement of craftsmen. Numerous guilds were founded here by, among others, bakers, butchers, shoemakers, smiths and wheelwrights. At the turn of the 17th century, the only town in the Podlaskie province (voivodeship) larger than Augustów was Bielsk the then provincial capital. The inhabitants of Augustów at that time were mainly employed in agriculture and the river transport of goods from Mińsk to Gdańsk and Toruń. Its dynamic development, like that of many towns in Podlesie, was interrupted by the wars and epidemics of the 17th and 18th centuries. The next period of expansion for the town on the Netta fell at the end of the 19th century, thanks to construction of the Augustowski Canal and the Warsaw-St Petersburg route and railway. After World War I Augustów began to develop dynamically as a tourist destination. In 1993 thanks to the climatic conditions and deposits of bath muds discovered in the area, the town was awarded the status of a spa. Illnesses of the circulatory and mobility systems and rheumatic ailments are treated here. Essential oils and phytocides emitted by coniferous trees have an antibacterial effect, normalise the pulse pressure of the blood and the rhythm of the heart, and have a benefi cial effect on the respiratory system. Pasak legendos, Augustavas pradėjo kurtis po pirmojo Žygimanto Augusto ir Barboros Radvilaitės susitikimo. Šiam įvykiui atminti karalius nurodęs įkurti šioje vietoje miestą. Tikrovėje Augustavo įkūrimas yra susijęs su stipraus miesto, lokalizuoto Lenkijos, Lietuvos ir Prūsų pasienyje, poreikiu. Lokacinę privilegiją Magdeburgo miesto teisėmis karalius suteikė 1557 metų gegužės 17 dieną Vilniuje. Didelės įtakos greitam miesto augimui turėjo tai, kad čia pradėjo kurtis amatininkai. Gausius cechus čia be kitų steigė kepėjai, mėsininkai, batsiuviai, kalviai ir račiai. XVI ir XVII amžių sankirtoje Palenkės vaivadijoje didesnis už Augustavą buvo tik Bielskas tuometė vaivadijos sostinė. Ano meto Augustavo gyventojai dažniausia vertėsi žemdirbyste ir prekių plukdymu iš Minsko į Gdanską ir Torunę. Tolygų miesto augimą pristabdė (panašiai kaip ir daugelio Palenkės miestų) XVII ir XVIII amžiaus karai ir epidemijos. Tolesnis miesto prie Netos augimo, kurį, be kitų veiksnių, paskatino Augustavo kanalo statyba, kelio VaršuvaPeterburgas ir geležinkelio linijos tiesimas, tarpsnis tenka XIX amžiui. Po pirmojo pasaulinio karo Augustavas pradėjo smarkiai vystytis kaip turizmo vietovė. 1993 metais, dėl palankių klimato sąlygų ir apylinkėse atrastų durpių klodų miestui suteiktas gydomosios vietovės statusas. Čia gydomos kraujo apytakos sistemos, reumatinės ir judėjimo aparato ligos. Spygliuočių išskiriami eteriniai aliejai ir fi tocidai pasižymi bakterijas naikinančiu poveikiu, normalizuoja arterinį kraujospūdį ir širdies ritmą, teigiamai veikia kvėpavimo takus. 2 3
Połączone Kanałem Augustowskim czyste jeziora i rzeki tworzą niepowtarzalne warunki do uprawiania wielu sportów wodnych. Poszukujący mocnych wrażeń mogą skorzystać z Elektrycznego Wyciągu Nart Wodnych, usług fi rm wynajmujących m.in. skutery, kajaki, motorówki, deski windsurfi n- gowe. Od lat największe rzesze turystów przyciągają szlaki kajakowe Kanału Augustowskiego, Czarnej Hańczy i Rospudy. W najbardziej odludne zakątki regionu można dotrzeć szlakami rowerowymi, zarówno lokalnymi jak i międzynarodowym R11. Wycieczki można rozpocząć w centrum miasta. Fot. Beata Żukowska Amatorzy spędzania wolnego czasu w siodle mogą podziwiać piękno Ziemi Augustowskiej na wytyczonym szlaku konnym. Osoby, które nie lubią wysiłku fi zycznego, mogą odwiedzać malownicze zakątki na pokładzie gondoli, katamaranu lub statku Żeglugi Augustowskiej. W niepogodę można skorzystać z oferty Centrum Sportu i Rekreacji, kręgielni lub całorocznego lodowiska. Miłośnicy błogiego leniuchowania i opalania się zapewne znajdą swój ulubiony kącik na Molo imienia Radiowej Trójki lub licznych plażach położonych nad augustowskimi jeziorami. Jesienią Puszcza Augustowska jest rajem dla grzybiarzy, zimą gruba warstwa lodu na augustowskich jeziorach stwarza doskonałe warunki do uprawiania łyżwiarstwa, żeglowania na bojerach i wędkarstwa podlodowego. Niezliczone drogi leśne znakomicie nadają się do urządzania kuligów lub uprawiania narciarstwa biegowego. Fot. Dariusz Sieńkowski The clean lakes and rivers connected by the Augustowski Canal form marvellous conditions for practising many types of water sports. Thrill-seekers can make use of the Electric Water Ski Towline and the services of companies hiring out scooters, canoes, motorboats and windsurfi ng boards. For years, the greatest draw for tourists have been the canoe routes on the Augustowski Canal, Czarna Hańcza and Rospuda. The most isolated corners of the region can be reached by cycle paths, both local and the international R11. Excursions can start from the town centre. Those who enjoy spending their spare time in the saddle can admire the beauty of the Augustów region along the horse riding trail. Those who do not like physical exertion can visit the picturesque corners on board a gondola, catamaran or the Augustów Sailing ship. When the weather is bad there is always the Sport and Recreation Centre, bowling alley and all-yearround ice rink. Sun worshippers will surely fi nd their own favourite part of the Radio Three Pier, or among the numerous beaches to be found by the lakes of Augustów. The Augustów Primeval Forest is a mushroom-picker s paradise in autumn, and in winter a thick layer of ice on the lakes makes for perfect conditions for skating, sailing on ice boats and angling. The innumerable forest roads are excellent for sleigh rides or cross-country skiing. Fot. Jadwiga Konieczko Augustavo kanalo jungiami švarūs ežerai ir upės sukuria išskirtines sąlygas užsiimti įvairiomis vandens sporto šakomis. Adrenalino gerbėjai gali pasinaudoti elektriniu vandens slidžių trauktuvu ir fi rmų, siūlančių vandens motociklus, baidares, motorines valtis, banglentes, paslaugomis. Nuo seno ypatingo turistų dėmesio sulaukia Augustavo kanalo, Juodosios Ančios ir Rospudos baidarių trasos. Tolimiausius regiono kampelius galima pasiekti tiek vietos dviračių takais, tiek tarptautiniu dviračių taku R11. Išvykas galima pradėti miesto centre. Jodinėjimo entuziastai Augustavo kraštu gali grožėtis jodami pažymėtu jodinėjimo taku. Tie, kurie nemėgsta didelių fi zinių krūvių, vaizdingas vietas gali aplankyti plaukdami gondola, katamaranu arba Augustavo laivybos įmonės laivu. Subjurus orams, galima pasinaudoti Sporto ir poilsio centro, boulingo arba ištisus metus veikiančios ledo čiuožyklos paslaugomis. Teikiantys pirmenybę tingiam mėgavimuisi saule be jokių abejonių ras jiems patiksiantį kampelį Radijo stoties Trójka mole arba gausiuose Augustavo ežerų paplūdimiuose. Rudenį Augustavo giria yra tikras grybautojų rojus, žiemą Augustavo ežerus padengiantis storas ledo sluoksnis užtikrina puikias sąlygas slidinėti, buriuoti ant ledo ir užsiimti poledine žūkle. Nesuskaičiuojami miško keliai puikiai tinka važinėti rogėmis arba užsiimti bėgimu slidėmis. 4 Fot. Jadwiga Konieczko Fot. Jadwiga Konieczko 5
Dopełnieniem tych wszystkich atrakcji jest bogaty kalendarz imprez o charakterze kulturalno-sportowym, liczne festyny, pokazy oraz koncerty czołowych gwiazd polskiej estrady zapewniające wspaniałą zabawę. Do najstarszych i najbardziej popularnych imprez należą m.in. Mistrzostwa Polski w pływaniu na byle czym Co ma pływać nie utonie, Balladowe Nocki nad Neckiem, Augustowskie Lato Teatralne, Weekendy z Trójką, Międzynarodowy Konkurs Skoków na Nartach Wodnych Netta CUP Memoriał Zygmunta Kowalika, Augustowski Festiwal Jazzu Tradycyjnego Spotkania z Louisem Armstrongiem, Augustowskie Wieczory Kabaretowe Lejemy wodę, Camerata Augustoviana, Motorowodne Mistrzostwa Świata Necko Endurance. Po aktywnie spędzonym dniu w Augustowie zapas energii najlepiej uzupełnić za pomocą regionalnych specjałów. Augustowskie lokale gastronomiczne oferują duży wybór dań z ryb słodkowodnych m.in. siei, sielawy, sandacza, węgorza, oraz dań regionalnych. Fot. Dariusz Sieńkowski Fot. Dariusz Sieńkowski Fot. Jadwiga Konieczko Fot. Dariusz Sieńkowski All of these attractions are complemented by the rich calendar of sporting and cultural events, numerous festivals, shows and concerts by leading Polish stage stars, all ensuring a great time is had. The oldest and most popular events include the Polish Championships in Sailing on Whatever If It Floats It Won t Sink, Ballad Nights by the Necko, Augustów s Summer of Theatre, Weekends with Radio Trójka, the Netta CUP International Water-ski Jumping Competition in Memory of Zygmunt Kowalik, the Meeting with Louis Armstrong Augustów Trad Jazz Festival, Augustów Cabaret Evenings We Pour Water, Camerata Augustoviana, the Necko Endurance World Water Motor Championships. After an active day in Augustów, it is best to recharge your energy with the help of regional specialities. Augustów s cafés and restaurants offer a wide range of freshwater fi sh dishes, including whitefi sh, vendace, pike perch, eel and regional dishes. Visas čia išvardytas atrakcijas papildo intensyvus kultūros ir sporto renginių kalendorius, gausūs festivaliai, lenkų estrados žvaigždžių koncertai. Seniausi ir populiariausi renginiai yra Lenkijos plaukymo viskuo čempionatas Visa, kas gali plaukti, nenuskęs, Baladžių naktys prie Necko, Augustavo teatro vasara, savaitgaliai su radijo stotimi Trójka, Tarptautinis šuolių su vandens slidėmis konkursas Netta CUP Zygmunto Kowaliko memorialas, Augustavo džiazo festivalis Susitikimai su Louisu Armstrongu, Augustavo kabaretų vakarai Lejemy wodę, Camerata Augustoviana, Pasaulio motorlaivių čempionatas Necko Endurance. Po aktyviai Augustave praleistos dienos išeikvotas energijos atsargas geriausia papildyti besimėgaujant regioninės virtuvės patiekalais. Augustavo maitinimo įstaigos siūlo gausų gėlavandenių žuvų (sykų, seliavų, starkių, ungurių) ir kitokių regioninių patiekalų pasirinkimą. Fot. Archiwum AOT 6 7
KRÓL ZYGMUNT II AUGUST syn króla Polski Zygmunta I (zwanego Starym) i Bony Sforzy księżniczki mediolańskiej. Urodził się 1 sierpnia 1520 r. w Krakowie. W wieku dwóch lat został Wielkim Księciem Litewskim, w wieku dziesięciu koronowany na Króla Polski. Była to jedyna w dziejach Polski elekcja za życia panującego króla. W kwietniu 1548 r., po śmierci ojca Zygmunt August, zasiadł na tronie polskim. Okres panowania ostatniego z Jagiellonów to rozkwit Rzeczpospolitej Szlacheckiej. Mimo ogromu problemów, z jakimi borykała się Polska w latach 1553 1557, dzięki dużym zdolnościom politycznym, oratorskim, znajomości prawa oraz konsekwentnemu przestrzeganiu zasad tolerancji religijnej, zapewnił Polsce spokój wewnętrzny. Przy tym ostatni z Jagiellonów cieszył się dużą popularnością i szacunkiem wśród szlachty, dzięki czemu udało się mu przeprowadzić reformy w Wielkim Księstwie Litewskim. Po latach starań doprowadził do Unii Polski z Litwą na Sejmie Lubelskim w 1569 r. Od tej chwili w Rzeczpospolitej Obojga Narodów wspólne miały być sejm, senat, elekcja władcy, moneta i polityka zagraniczna. Wycieńczony ciężką chorobą król zmarł bezpotomnie na zamku w Knyszynie 7 lipca 1572 r. Śmierć Zygmunta Augusta zakończyła panowanie dynastii Jagiellonów otwierając nowy rozdział w historii Polski. RYNEK ZYGMUNTA AUGUSTA do czasów II Wojny Światowej odbywały się tutaj targi i jarmarki. Plac otoczony jest ciągiem niskich eklektycznych kamieniczek, z których najstarsza nr 28 z 1801 r., gościła Napoleona Bonaparte w 1812 r. Środek głównego placu zajmuje park z 1847 r., zwany kolejno Ogrodem Saskim i Ogrodem Jagiellońskim. W niedzielne popołudnia w parku odbywały się festyny i koncerty orkiestr dętych. Na przestrzeni lat mieściły się tu różne obiekty m.in. ratusz i cerkiew prawosławna, o istnieniu której przypomina niewielki budynek posterunek stójkowego, chroniącego świątynię. Obecnie odbywają się tu m.in. targi staroci, festyny, koncerty. Fot. Archiwum Muzeum KING ZYGMUNT II AUGUST son of the Polish king Zygmunt I (known as the Old) and the Milanese princess Bona Sforza. He was born on August 1st 1520 in Kraków. At the age of two he became Grand Duke of Lithuania, and at ten he was crowned King of Poland. This was the only election during the lifetime of a reigning king in Polish history. In April 1548, after the death of his father Zygmunt August, he took his place on the Polish throne. The Noble Republic fl ourished during the reign of the last of the Jagiellons. In spite of the mass of problems faced by Poland between 1553 1557, his great political and rhetorical skills, legal knowledge and consistent adherence to the principles of religious tolerance ensured Poland internal peace. At the same time the last of the Jagiellons enjoyed immense popularity and respect among the nobility, which allowed him to introduce reforms in the Grand Duchy of Lithuania. After years of trying, he brought about the Union of Poland and Lithuania at the Lublin Sejm in 1569. From then on the Commonwealth of Two Nations was to have a shared two-chambered parliament, election of rulers, currency and foreign policy. Exhausted by serious illness, the King died without an heir at the castle in Knyszyn on July 7th 1572. The death of Zygmunt August ended the rule of the Jagiellon dynasty, opening a new chapter in Polish history. ZYGMUNT AUGUST SQUARE markets and fairs were held here until the Second World War. The square is surrounded by an eclectic row of low-built tenements, the oldest of which is no. 28, which was built in 1801 and in 1812 hosted Napoleon Bonaparte. The centre of the main square is a park from 1847, known fi rst as the Saxon Gardens, then the Jaguellonian Gardens. Festivals and brass band concerts are held in the park on Sunday afternoons. Over the years, there have been various buildings here, including a town hall and orthodox church, the only reminder of which is the post of the constable who guarded the place of worship. Events such as antiques fairs, festivals and concerts are currently held here. KARALIUS ŽYGIMANTAS AUGUSTAS Lenkijos karaliaus Žygimanto I (vadinto senuoju) ir Bonos Sforzos Milano kunigaikštytės sūnus. Gimė 1520 metų rugpjūčio 1 dieną Krokuvoje. Būdamas dvejų metų tapo Didžiuoju Lietuvos Kunigaikščiu, o sulaukęs dešimties karūnuotas Lenkijos karaliumi. Tai buvo vienintelė Lenkijos istorijoje karaliaus elekcija esant gyvam esamam karaliui. 1548 metų balandį mirus tėvui, Žygimantas Augustas įžengė į Lenkijos sostą. Paskutiniojo Jogailaičio valdymo metai tai Šlėktų Žečpospolitos sužydėjimo laikas. Nepaisant gausybės problemų, su kuriomis Lenkija susidūrė 1553 1557 metais, išskirtinių politinių, iškalbos sugebėjimų ir teisės srities žinių bei nuoseklaus religinės tolerancijos taisyklių paisymo dėka šis valdovas užtikrino Lenkijai vidinę darną. Paminėtina, kad paskutinis Jogailaitis, itin populiarus šlėktos tarpe, buvo jos gerbiamas, būtent todėl jam pavyko įgyvendinti reformas Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje. Po ilgų pastangų metų 1569 metų Liublino Seime jam pavyko pasiekti galutinį susitarimą dėl Lenkijos ir Lietuvos unijos. Nuo šio momento Abiejų Tautų Respublikoje turėjo veikti bendras Seimas, bendrai turėjo būti renkamas valdovas, vykdoma bendra užsienio politika, kalamos bendros monetos. Išvargintas sunkios ligos karalius mirė Knyšyno pilyje 1572 metų liepos 7 dieną. Palikuonių karalius neturėjo. Žygimanto Augusto mirtis žymi Jogailaičių dinastijos viešpatavimo pabaigą ir atveria naują skyrių Lenkijos istorijoje. ŽYGIMANTO AUGUSTO AIKŠTĖ. Iki II Pasaulinio karo čia vyko turgūs ir mugės. Aikštę juosia žemų eklektiško stiliaus mūrinių namų virtinė, iš kurių seniausiame, pastatytame 1801 metais, numeriu 28 pažymėtame name 1812 metais buvo apsistojęs Napoleonas Bonapartas. Pagrindinės aikštės centre yra 1847 metais įkurtas parkas, vadintas Saksų sodu ir Jogailaičių sodu. Sekmadienio popietėmis parke vykdavo festivaliai ir pučiamųjų orkestro koncertai. Laikui bėgant, šioje vietoje buvo statomi įvairūs objektai, tarp jų rotušė ir pravoslavų cerkvė, kurią primena nedidelis pastatas sargybinio, saugojusio šventovę, postas. Šiuo metu čia, be kitų renginių, vyksta sendaikčių turgūs, festivaliai, koncertai. 8 9
BAZYLIKA MNIEJSZA pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa trójnawowy neoromański kościół wybudowano w latach 1906 1911. Powstał na miejscu dawnego cmentarza i jest szóstą świątynią w tym miejscu. Na uwagę zasługują dębowe ołtarze oraz witraże nawiązujące do tysiąclecia przyjęcia przez Polskę chrztu. Zniszczoną podczas II Wojny Światowej świątynię odbudowali parafi anie pod kierownictwem ówczesnego proboszcza ks. Wojciecha Chojnowskiego. Wysadzone przez Niemców w sierpniu 1944 r. wieże zostały odbudowane dopiero w 1986 r. W 2001 r. ogłoszono dekret papieski o nadaniu świątyni tytułu Bazyliki Mniejszej. The SMALLER BASILICA of the Most Sacred Heart of Jesus a three-naved neo-romanesque church built between 1906 1911. It was constructed on the site of a former cemetery and is the sixth church to stand in this place. Its oak altar is worthy of note, as are the stained glass windows alluding to the thousandth anniversary of the baptism of Poland. The church was destroyed during World War 2, and rebuilt by parishioners under the direction of the then parish priest, Father Wojciech Chojnowski. The towers blown up by the Germans were restored until 1986. In 2001 a papal decree was issued bestowing the church the title of the Smaller Basilica. MAŽOJI ŠVČ. JĖZAUS ŠIRDIES BAZI- LIKA. Trijų navų neoromanų stiliaus bažnyčia pastatyta 1906 1911 metais, senųjų kapinių vietoje. Tai yra šeštoji šventykla, pastatyta šioje vietoje. Išskirtinio dėmesio yra verti ąžuoliniai altoriai ir vitražai, skirti Lenkijos krikšto 1000-mečiui atminti. II Pasaulinio karo metais sunaikintą šventyklą atstatė parapijiečiai, vadovaujami tuomečio klebono kunigo Vojciecho Chojnovskio. 1944 metų rugpjūtį vokiečių susprogdinti bokštai galutinai atstatyti tik 1986 metais. 2001 metais paskelbtas popiežiaus dekretas, kuriuo šventyklai suteiktas Mažosios Bazilikos vardas. Fot. Archiwum Urzędu Miejskiego Fot. Archiwum Muzeum 10 11
STUDZIENICZNA w XVIII wieku osiadł tu pustelnik Wincenty Murawski emerytowany wojskowy, który w 1770 r. na małej wysepce zbudował niewielką drewnianą kapliczkę. Z pielgrzymki do Rzymu przywiózł cztery odpusty oraz obrazy dla tutejszego kościoła. Obiektem kultu jest słynący łaskami obraz Matki Boskiej Studzieniczańskiej Matki Kościoła, uwieńczony koronami papieskimi 17 września 1995 r. Obraz, namalowany techniką olejną w XVIII w., jest wierną kopią wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej. W 1872 r. drewnianą kapliczkę zastąpiono murowaną. Na 64 wbitych w podmokłą wyspę palach wzniesiono neoromańską kaplicę w kształcie rotundy. Pod koniec XIX w. usypano groblę łączącą wyspę z lądem. Od kapliczki i studzienki z cudowną wodą ścieżka prowadzi do drewnianego kościoła, wybudowanego w XIX w. Wystrój wnętrza świątyni jest dziełem ludowych artystów. Sanktuarium w Studzienicznej odwiedził Papież Jan Paweł II 9 czerwca 1999 r. Wizytę upamiętnia pomnik Ojca Świętego ustawiony nad brzegiem jeziora w pobliżu kapliczki. Fot. Jadwiga Konieczko Fot. Jadwiga Konieczko STUDZIENICZNA in the 18th century, a hermit Wincenty Murawski, a retired soldier who built a little wooden chapel on the small island settled here. He returned from a pilgrimage to Rome with four indulgences and paintings for the church here. The famous painting of the Studzieniczna Virgin Mary Mother of the Church, is worshipped here, decorated with papal crowns on September 17th 1995. The picture, painted in oil in the 18th century, is a faithful copy of the Virgin Mary of Częstochowa. In 1872, the wooden chapel was replaced by a walled one. A neo-romanesque chapel in the shape of a rotunda was erected on 64 stakes driven into the waterlogged island. In the late 19th century a dam was laid linking the island with the shore. Trails lead from the chapel and the well of miraculous water to a 19th century wooden church, with an interior adorned with the work of folk artists. Pope John Paul II visited the sanctuary in Studzieniczna on June 9th 1999. The visit is commemorated by a monument to the Holy Father erected on the bank of the lake near the chapel. STUDZIENIČNA. XVIII amžiuje čia apsigyveno atsiskyrėlis Vincentas Muravskis buvęs kariškis, kuris 1770 metais mažoje salelėje pastatė nedidelę medinę koplytėlę. Iš piligriminės kelionės į Romą jis parsivežė popiežiaus sutikimą keturiems atlaidams ir paveikslus vietos bažnyčiai. Čionykštis kulto objektas yra stebuklingasis Studzieničnos Dievo Motinos paveikslas, 1995 metų rugsėjo 17 dieną vainikuotas popiežiaus vainikais. Aliejinis paveikslas, nutapytas XVIII amžiuje, yra tiksli Čenstachavos Dievo Motinos atvaizdo kopija. 1872 metais medinę koplytėlę pakeitė mūryta. Ant 64-ių į drėgną salos žemę įkaltų polių buvo pastatyta neoromanų stiliaus rotondos formos koplyčia. XIX amžiaus pabaigoje buvo supiltas pylimas, sujungęs salą su krantu. Nuo koplytėlės ir šulinio su stebuklinguoju vandeniu takelis veda link XIX amžiaus medinės bažnyčios. Šventyklos vidus įrengtas liaudies meistrų rankomis. Studzieničnos šventyklą 1999 metų birželio 9 dieną aplankė Popiežius Jonas Paulius II. Vizitui atminti ežero krante netoli koplytėlės pastatytas Šventojo Tėvo paminklas. 12 13
CMENTARZ AUGUSTOWSKI założyli Prusacy w 1800 r., jego główna aleja to część dawnego traktu napoleońskiego. Początkowo nekropolia była podzielona na kwatery: rzymskokatolicką, prawosławną, muzułmańską, ewangelicką i żydowską. Ta ostatnia znajduje się poza obecnym terenem cmentarza. Wokół kaplicy ufundowanej przez rodzinę Truszkowskich w 1832 r. zachowały się najstarsze i najciekawsze nagrobki m.in. kilka odlewów żeliwnych z Huty Sztabińskiej. STARA POCZTA neoklasycystyczny budynek projektu H. Marconiego wzniesiony w 1829 r. przy trakcie warszawsko-petersburskim. Z augustowskiej poczty nadawano przesyłki do Grodna, Kowna i Warszawy. Ponadto budynek pełnił rolę stacji przeprzęgowej dla koni oraz hoteliku. W 1964 r. w budynku poczty uruchomiono hotel oraz biuro turystyczne. Obecnie ma tu swą siedzibę Szkoła Muzyczna I stopnia. W pobliskim parku znajduje się kilka pomników przyrody oraz ogromny głaz upamiętniający 150 rocznicę rozpoczęcia budowy Kanału Augustowskiego. Fot. Archiwum AOT AUGUSTÓW CEMETERY was founded by the Prussians in 1800, and its main avenue is part of the Napoleonic Trail. The necropolis was originally divided into quarters: Roman Catholic, Orthodox, Muslim, Evangelical and Jewish. The latter is outside the present terrain of the cemetery. The oldest and most interesting headstones are to be found around the chapel funded by the Truszkowski family in 1832, including several iron castings from the Sztabińska Steelworks. OLD POST OFFICE a neo-classical building designed by H. Marconi and erected in by the Warsaw-St Petersburg route. Mail is sent from the Augustów post offi ce to Grodno, Kaunas and Warsaw. The building also functions as a horse tethering post and mini-hotel. In 1964 a hotel and tourist offi ce were created in the post offi ce building. The fi rst degree Music School is currently based here. There are several natural monuments in the nearby park, as well as an enormous boulder commemorating the 150th anniversary of the start of construction of the Augustowski Canal. AUGUSTAVO KAPINES 1800 metais įkūrė prūsai. Pagrindinė kapinių alėja tai senojo Napoleono kelio dalis. Pradžioje kapinės buvo padalytos į keturias dalis Romos katalikų, pravoslavų, musulmonų, evangelikų ir žydų. Pastaroji kapinių dalis šiuo metu yra likusi už esamos kapinių teritorijos ribų. Aplink koplyčią, pastatytą 1832 metais Truškovskių šeimos lėšomis, išliko seniausi ir įdomiausi antkapiai, tarp jų keli Štabino metalurgijos gamyklos ketaus liejiniai. SENASIS PAŠTAS neoklasikinis pastatas, suprojektuotas H. Marconio, pastatytas 1829 metais šalia kelio Varšuva-Peterburgas. Iš Augustavo pašto buvo siunčiamos siuntos į Gardiną, Kauną ir Varšuvą. Be to, pastatas atliko arklių perkinkymo stoties ir nedidelio viešbučio funkcijas. 1964 metais pašto pastate pradėjo veikti viešbutis ir turizmo agentūra. Šiuo metu čia veikia I-osios pakopos muzikos mokykla. Šalia esančiame parke rasime kelis gamtos paminklus ir didžiulį akmenį, skirtą Augustavo kanalo statybos pradžios 150-osioms metinėms atminti. Fot. Jadwiga Konieczko Fot. Beata Żukowska 14 15
KANAŁ AUGUSTOWSKI powstał w konsekwencji wojny celnej pomiędzy Królestwem Polskim i Rosją a Prusami. Utrudniony dostęp do Bałtyku skierował uwagę rządów Polski i Rosji na ominięcie Gdańska i wykorzystanie wodnego transportu śródlądowego w szerszym zakresie. Latem 1823 r., Ignacy Prądzyński rozpoczął projektowanie Kanału Augustowskiego, mającego połączyć dorzecze Narwi z rzeką Niemen. Żeglugę do Bałtyku miało umożliwić wybudowanie Kanału Windawskiego. Dla utrzymania odpowiedniego poziomu wody zaprojektowano śluzy oraz wiele upustów i jazów. Cykl budowy jednej śluzy nie przekraczał dwóch lat, zadbano jednocześnie o ich estetykę i praktyczność. Na zewnątrz komory śluz wykładano czerwoną cegłą, łącząc ją z białym piaskowcem, co nawiązywało do barw narodowych. Podczas budowy pracowało jednocześnie od 5 do 7 tysięcy ludzi, gdyż większość robót wykonano ręcznie. Budowę zakończono w 1838 r. a w 1839 otwarto żeglugę na Kanale. Obniżenie ceł przez rząd pruski spowodowało, że ostatecznie Kanał Augustowski nie był wykorzystywany zgodnie z pierwotnym założeniem. Na całej długości kanału liczącej 101,2 km wybudowano 18 śluz, z których obecnie 14 znajduje się w Polsce, jedna w pasie granicznym i trzy na terenie Białorusi. Różnice poziomów wód pomiędzy poszczególnymi zbiornikami wynosiły od 0,8 do 8,0 m. Im większa różnica, tym bardziej skomplikowaną śluzę trzeba było wybudować. W ten sposób powstała dwukomorowa śluza Paniewo i trzykomorowa Niemnowo. Pozostałe 16 to śluzy jednokomorowe. Kanał jest zabytkiem budownictwa wodnego, w 2007 r. został uznany przez Prezydenta RP za pomnik historii, obecnie kandyduje do wpisania na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. W latach 2004 2005, zaniedbany odcinek Kanału po stronie białoruskiej został zrekonstruowany. W trakcie renowacji śluzę Niemnowo gruntownie przebudowano i dodano czwartą komorę, gdyż zwiększyła się różnica poziomów wody pomiędzy odcinkiem kanału i rzeką Niemen. Podczas odbudowy zachowano pierwotny wygląd śluz wykorzystując metody umocnienia koryta opracowane za czasów Prądzyńskiego. W trakcie renowacji wydłużono Kanał, aktualnie jego długość to ok. 103 km. Obecnie Kanał jest coraz popularniejszym szlakiem wodnym. Uruchomienie przejścia wodnego na śluzie granicznej pozwala na przepłynięcie z Augustowa aż do Niemna. Wystarczy tylko mieć ważną wizę białoruską. Fot. Archiwum AOT AUGUSTOWSKI CANAL built as a result of a customs war between the Kingdom of Poland, Russia and Prussia. Diffi culties in accessing the Baltic caused the Polish and Russian governments to concentrate on avoiding Gdańsk and making more use of inland water transport. In summer 1823, Ignacy Prądzyński began designing the Augustowski Canal to link the Narwia basin with the river Niemen. Construction of the Windawski Canal was meant to ensure a sailing route to the Baltic. Locks were designed to maintain the proper water level, along with many weirs and sluices. The construction cycle for a lock was never more than two years, their aesthetic and practical aspects were taken care of beforehand. The interiors of the locks were inlaid with red brick, joining it to white sandstone as a reference to the national colours. Between fi ve and seven thousand people worked on the construction at any one time, as most of the work was done by hand. Construction ended in 1838 and in 1839 the Canal was opened for navigation. A lowering of customs duty by the Prussian government meant that the Augustowski Canal was not used as originally planned. Eighteen locks were built along the Canal s 101.2 km length, fourteen of which are currently in Poland, one in the border zone and three in Belarus. The differences in water levels between individual segments was from 0.8 to 8.0 m. The greater the difference, the more complicated a lock had to be built. In this way the two-chambered Paniewo and three-chambered Niemnowo locks were constructed. The other 16 are single chamber locks. The Canal is a relic of hydro-engineering, in 2007 it was recognised by the President of Poland as a historical monument, and currently it is a candidate for UNESCO s World Cultural Heritage list. In 2004 2005, the neglected section of the Canal on the Belarusian side was recon- AUGUSTAVO KANALAS pastatytas kilus muitų karui tarp Lenkijos Karalystės, Rusijos ir Prūsijos. Komplikuota prieiga prie Baltijos jūros privertė Lenkijos ir Rusijos valdžią aplenkti Gdanską ir plačiau naudoti vidaus vandenų transportą. 1823 metų vasarą Ignotas Prandzynskis pradėjo Augustavo kanalo projektavimo darbus. Kanalas turėjo sujungti Narvos upės baseiną su Nemunu. Kelią į Baltijos jūrą turėjo atverti Vindavos kanalo statybos. Tinkamam vandens lygiui palaikyti suprojektuoti šliuzai ir daugybė ištakos vartų ir užtvankų. Vieno šliuzo statybos ciklas neviršijo dvejų metų. Pasirūpinta ne tik šliuzų praktine paskirtimi, bet ir estetine išvaizda. Iš išorės šliuzai būdavo apmūrijami raudonomis sutvirtintomis plytomis, maišytomis su baltu smiltainiu. Šis derinys turėjo simbolizuoti nacionalines spalvas. Vienu metu darbus atliko nuo 5 iki 7 tūkstančių asmenų, nes dauguma darbų buvo atliekama rankomis. Darbai baigti 1838 metais, o 1839 metais kanalu pradėjo plaukioti laivai. Dėl Prūsijos Vyriausybės sprendimo sumažinti muitus Augustavo kanalas nebuvo panaudotas tokiu mastu, kaip tai buvo numatyta pradiniame sumanyme. Bendras kanalo ilgis yra 101,2 km. Kanale įtaisyta 18 šliuzų, iš kurių 14 šiuo metu yra Lenkijos teritorijoje, vienas pasienio zonoje, ir trys Baltarusijoje. Vandens lygio skirtumas tarp atskirų talpyklų yra nuo 0,8 iki 8,00 metrų. Kuo didesnis skirtumas, tuo sudėtingesnį šliuzą reikėjo statyti. Taip buvo pastatytas dviejų kamerų šliuzas Panievo ir trijų kamerų Niemnovo šliuzas. Likę 16 šliuzų yra vienos kameros. Kanalas yra vandens statinių statybos paminklas, 2007 metais Lenkijos Respublikos Prezidentas pripažino Augustavo kanalą istorijos paminklu. Šiuo metu kanalas pretenduoja būti įtrauktas į UNESCO pasaulinio kultūros paveldo sąrašą. 16 17
Fot. Archiwum Muzeum structed. During the renovation, the Niemnowo lock was fundamentally reconstructed and a fourth chamber was added, as the difference in water levels between the Canal and the river Niemen had increased. During rebuilding, the lock s original appearance was retained using canal bed strengthening techniques developed in Prądzyński s time. The Canal was extended during the renovation, and now measures around 103 km. The Canal is now an ever more popular water route. The opening of a water crossing on the border lock makes it possible to sail from Augustów all the way to the Niemen. All you need is a valid Belarusian visa. 2004 2005 metais buvo atlikta Baltarusijos teritorijoje esančios apleistos kanalo atkarpos rekonstrukcija. Renovavimo darbų metu Niemnovo šliuzas buvo iš pagrindų perstatytas, pridėta ketvirtoji kamera (nes padidėjo vandens lygio skirtumas tarp kanalo atkarpos ir Nemuno). Statybos darbų metu, pasitelkus vagos sutvirtinimo metodą, sukurtą Prandzynskio laikais, išsaugota pradinė šliuzų išvaizda. Dėl renovacijos pailgėjo kanalo ilgis, dabar jis siekia beveik 103 km. Šiuo metu kanalas kaip vandens kelias vis labiau populiarėja. Pasienio šliuze pradėjus veikti vandens perėjimo punktui atsirado galimybė plaukti iš Augustavo iki pat Nemuno. Tereikia turėti galiojančią Baltarusijos vizą. Fot. Jadwiga Konieczko Fot. Archiwum Muzeum Fot. Beata Żukowska 18 19
Fot. Jerzy Buzon OFICERSKI YACHT KLUB obiekt wybudowany w latach 1934 1935. Ośrodek posiadał duże sale bankietowe, 40 pokoi, bibliotekę, łazienki, tarasy. Obok części luksusowej wybudowano część sportową, z miejscami noclegowymi, port i hangary na łodzie oraz budynek z salami klubowymi, bufetem i pokojami mieszkalnymi. Obecnie znajduje się tu ośrodek wypoczynkowy. Fot. Wake Fun DOM TURYSTY (Dom wycieczkowy PTTK) jego budowę na Białej Górze zainicjowała Liga Popierania Turystyki. Planowano zakwaterować w nim uczestników mistrzostw Europy w Żeglarstwie w 1939 r. Obiekt posiadał 100 miejsc noclegowych, salę dancingową, bufet, bilard, pokoje do brydża, własną plażę, garaże i obszerny parking. Zniszczony podczas wojny, został odbudowany w 1948 r. przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Obecnie w budynku mieści się zajazd, w którym na ścianie naprzeciwko recepcji znajduje się kolorowa mozaika przedstawiająca Augustów i okolice. Fot. Beata Żukowska OFFICERS YACHT CLUB an edifi ce constructed in 1934 1935. The club has large banquet halls, 40 rooms, a library, bathrooms and terraces. A sports part was built alongside the luxury part, with accommodation, ice port and hangars, and a building with club rooms, a buffet and residential rooms. It currently houses a recreation centre. TOURIST HOUSE (PTTK Excursion House) the Tourism Support League initiated its construction on Biała Góra. It was intended to house the participants of the European Sailing Championships here in 1939. It has accommodation for 100 people, a dance hall, buffet, pool table, bridge room, its own beach, garages and extensive parking facilities. After being destroyed during the war, it was rebuilt by the Polish Landscape Society. The building currently houses an inn, which has a coloured mosaic on its wall opposite reception depicting Augustów and its environs. Fot. Jadwiga Konieczko KARININKŲ JACHTŲ KLUBAS. Šis objektas iškilo 1934 1935 metais. Pastate buvo didelės pokylių salės, 40 kambarių, biblioteka, terasos. Šalia prabangiosios statinio dalies pastatytas sporto kompleksas, siūlęs apgyvendinimo paslaugas, čia buvo uostas, jachtų angarai bei pastatas, kuriame buvo įsikūrusios klubo salės, bufetas ir gyvenamieji kambariai. Šiuo metu čia veikia poilsio bazė. TURISTŲ NAMAI (Išvykų namai PTTK). Turistų namų statybą Baltajame kalne inicijavo Turizmo rėmimo lyga. Čia ketinta apgyvendinti 1939 metų Europos irklavimo čempionato dalyvius. Objekte buvo 100 nakvynės vietų, šokių salė, bufetas, biliardas, bridžo kambariai, be to, Turistų namai turėjo nuosavą paplūdimį, garažus ir didelę parkavimo aikštelę. Sunaikintus karo metu Turistų namus 1948 metais atstatė Lenkijos kraštotyros draugija. Šiuo metu pastate veikia užeiga, kurios registratūroje kabo spalvota mozaika, vaizduojanti Augustavą ir jo apylinkes. 20 21
Fot. Magdalena Rutkowska KUCHNIA REGIONALNA Ziemia Augustowska to kraina niezwykła, gdzie przez wieki obok Polaków mieszkali między innymi Litwini, Żydzi czy Rosjanie. Nic, więc dziwnego, że kuchnia będąca wynikiem mieszania się i przenikania tradycji i kultury, jest niezwykle charakterystyczna i różnorodna. Unia Polski z Litwą oraz przygraniczne położenie miasta sprawiły, że najwięcej podobieństw i zbieżnych potraw można odnaleźć w kuchniach obu tych narodów. Bogactwo kulinarne oparte jest na tanich i łatwo dostępnych produktach przede wszystkim na ziemniakach, różnego rodzaju zbożach i jajach. Niemniej ważnym składnikiem pożywienia było mleko i jego przetwory. Surowym mlekiem w upalne dni gaszono pragnienie, a z nadwyżek wyrabiano masło, sery i twarogi, które często solono, aby zwiększyć ich trwałość. W jadłospisie nie brakowało też dań z ryb ze względu na mnogość jezior oraz rzek w tym regionie. Cenionymi gatunkami była sieja, sielawa czy też stynka. Najczęstszym sposobem konserwacji ryb było wędzenie. Świeże ryby jadano głównie smażone lub gotowane z dodatkiem różnych sosów. Od pokoleń na terenach przygranicznych cenioną potrawą był lin w śmietanie. Rybę mocno przyprawiano starannie skomponowaną mieszanką przypraw, smażono a następnie duszono w sosie śmietanowym z dużą ilością koperku i natki pietruszki. Równie popularne i często wykorzystywane w kuchni były i są wszelakie owoce leśne i grzyby. Kuchnia czerpała wprost z natury. Aby móc dłużej przechowywać potrawy i nadać im smak należało je wędzić, solić, kisić, smażyć. Można, więc powiedzieć, że była to kuchnia ostra, tłusta, kwaśna, słona i wędzona. Lista produktów, z jakich przygotowywano potrawy wydawać się może skromna i nieszczególnie wykwintna. Nic bardziej mylnego, gdyż z tych artykułów przez wieki dopracowano do perfekcji sztukę wytwarzania pysznych i niezwykłych potraw. REGIONAL COOKING The Augustów region is an unusual land, where for centuries Poles lived side by side with Lithuanians, Jews and Russians. It should be no surprise, then, that a cuisine resulting from the intermixing of different traditions and cultures is particularly characteristic and diverse. The Union of Poland and Lithuania, and the town s location by the border, have meant that it is between these two cuisines that most similarities and shared dishes can be found. The culinary richness is based on cheap and easily available products, mainly potatoes, various cereals and eggs. Milk and dairy products were an equally important element of nutrition. On hot days, thirst was quenched with fresh milk, and butter, cheeses and cottage cheese were produced from the surplus, often salted to make them keep longer. There was also no lack of fi sh on the menu, due to the large number of rivers and lakes in the area. Among the valued species were whitefi sh, vendace and smelt. Smoking was the most common way of preserving these. Fresh fi sh was mainly eaten fried or boiled and served with various sauces. Tench in cream was a favourite in the border region for generations. The fi sh was heavily seasoned with a carefully composed mixture of herbs, fried and then steamed in a cream sauce with large amounts of dill and parsley. Summer fruits and mushrooms of all kinds were and still are equally popular and commonly used in cooking. The cuisine drew directly from nature. To keep the dishes longer and give them fl avour they had to be smoked, salted, pickled and fried. So it could be said that it was a spicy, greasy, bitter, salty and smoked cuisine. The list of products from which the dishes were prepared may seem modest and not particularly sophisticated. Nothing, though, could be further from the truth, since these items had been perfected over the centuries, as the art of producing delicious and unusual dishes. REGIONINĖ VIRTUVĖ Augustavo kraštas yra ypatingas tuo, kad čia nuo amžių šalia lenkų be kitų tautybių gyveno lietuviai, rusai, žydai. Susipynusios įvairios kultūros ir tradicijos nulėmė šio krašto virtuvės įvairovę ir išskirtinumą. Tuo tarpu Lenkijos ir Lietuvos unija ir tai, kad Augustavas įsikūręs Lietuvos ir Lenkijos pasienyje, nulėmė didelius panašumus tarp abiejų tautų virtuvių, o kartais ir identiškus patiekalus. Maistui gaminti dažniausia naudoti pigūs ir lengvai prieinami produktai, visų pirma bulvės, įvairūs javai ir kiaušiniai. Ne ką mažiau svarbus maisto produktas buvo pienas ir jo gaminiai. Žaliu pienu karštomis dienomis malšintas troškulys, iš likusio pieno gamintas sviestas, sūriai ir varškė, kurie dažnai, siekiant prailginti šių produktų galiojimą, buvo gausiai sūdomi. Kadangi regione gausu ežerų ir upių, valgiaraštyje netrūko žuvų patiekalų. Ypač vertinti sykai, seliavos ir stintos. Dažniausias žuvų konservavimo būdas buvo rūkymas. Šviežia žuvis dažniausia buvo valgoma kepta arba virta, su įvairiais padažais. Nuo senovės pasienio regionuose itin vertinamas patiekalas buvo lynas grietinės padaže. Žuvys būdavo gausiai paskaninamos kruopščiai parinktu prieskonių mišiniu, po to kepamos ir galiausia troškinamos grietinės padaže, gausiai pridėjus krapų ir petražolių lapų. Ne ką mažiau populiarūs ir dažnai naudojami virtuvėje buvo įvairūs miško vaisiai ir grybai. Virtuvė buvo neatsiejama nuo gamtos. Kad patiekalai ilgiau išliktų švieži ir gardūs, jie buvo rūkomi, sūdomi, rauginami, kepami. Todėl galima teigti, kad šio krašto virtuvei būdingi patiekalai būdavo pikantiški, riebūs, rūgštūs, sūrūs ir rūkyti. Patiekalams gaminti naudotų produktų sąrašas gali atrodyti esąs kuklus ir labai jau paprastas. Tačiau tokia nuomonė būtų klaidinga, nes būtent šių produktų dėka krašto virtuvė bėgant amžiams buvo ištobulinta, joje sukurta gausybė itin gardžių, išskirtinių patiekalų. Lenkijos ir Lietuvos pasienio regiono virtuvėje pirmuoju smuiku griežia bulvės ir jų patiekalai. Ši paprasta ir auginimo požiūriu ne- 22 23
Fot. Magdalena Rutkowska W kuchni regionu pogranicza polskolitewskiego prym wiedzie ziemniak i potrawy z niego przygotowywane. To pospolite i niewymagające skomplikowanej uprawy warzywo jest podstawowym składnikiem wielu dań takich jak babka ziemniaczana niegdyś danie biedaków, przygotowywane tylko z tartych ziemniaków i słoniny. W późniejszych latach do babki zaczęto dodawać mąkę, jaja, cebulę i boczek wędzony. Równie popularna była i jest kiszka ziemniaczana, czyli masa ziemniaczana z przyprawami przygotowana podobnie jak na babę ziemniaczaną, którą nadziewa się jelita wieprzowe i tak przyrządzone kiełbaski piecze. Jednak najbardziej znanym ziemniaczanym daniem są niewątpliwie kartacze pyzy wielkości dłoni robione z surowych ziemniaków z dodatkiem gotowanych, nadziewane mięsnym farszem. Podaje się je okraszone smażoną cebulą ze skwareczkami. Na Litwie odpowiednikiem kartaczy są cepeliny, przygotowywane w taki sam sposób jak kartacze, częściej podawane z gęstą, gorącą, kwaśną śmietaną i cebulą. Typowym daniem regionalnym z pogranicza polsko-litewskiego są soczewiaki, czyli niewielkie pierożki z ciasta przyrządzonego z gotowanych ziemniaków nadziewane soczewicą, grochem bądź kiszoną kapustą. Soczewiaki mogą być daniem głównym, albo przekąską w ciągu dnia. Są zjadane na gorąco, od razu po upieczeniu, albo odgrzaniu na patelni. W codziennej diecie mieszkańców przygranicza niezwykle ważną rolę odgrywał i nadal odgrywa chleb. Pieczony był najczęściej raz w tygodniu z pełnoziarnistej mąki żytniej (później z dodatkiem pszennej) na naturalnym zakwasie. Niekiedy dodawano do niego gotowane ziemniaki. Dzięki temu chleb długo pozostawał świeży. W Polsce tradycyjnie chleb wypiekano na liściach tataraku, chrzanu lub kapusty natomiast na Litwie dodatkowo dodawano kminek. Kuchnia obojga narodów słynie też ze wspaniałych wędlin i mięs. Na uwagę zasługuje kindziuk wywodzący się z kuchni litewskiej. Jest to wędlina długo dojrzewająca, sięgająca rodowodem czasów, kiedy nie było lodówek i przechowywanie żywności, zwłaszcza mięs, stanowiło problem. Tradycyjnie kindziuk wytwarza się z pokrojonego na kawałki i przyprawionego solą i ziołami mięsa wieprzowego. Tak przygotowanym farszem bardzo zwięźle napełnia się wieprzowy żołądek i gotową wędlinę wiesza się na 6 miesięcy w chłodnym i przewiewnym miejscu, aby wyschła. Wytworzony w taki sposób wyrób jest niezwykle trwały, a do tego niezwykle smaczny. The cuisine of the Polish-Lithuanian border region is dominated by potatoes and dishes prepared from these. This common vegetable, which does not require complicated farming techniques, is a basic ingredient of many dishes such as potato sponge Later they began to add fl our, eggs, onions and smoked bacon to the sponge. Equally popular was, and still is, potato guts a potato mass with herbs prepared much the same way as for potato sponge, which is stuffed into pigs intestines and the resulting sausage roasted. The best known potato dish, however, is undoubtedly kartacze dumplings the size of a hand made from raw potatoes with the addition of boiled ones, and stuffed with a meat fi lling. It is served seasoned with fried onion and bacon fat. The Lithuanian equivalent of kartacze are cepeliny, prepared in the same way as kartacze, more often served with thick, hot, sour cream and onion. A typical regional dish from the Polish-Lithuanian borderlands is soczewiaki, little potato dumplings stuffed with lentils, peas or pickled cabbage. Soczewiaki can be eaten either as a main meal or as a snack during the day. They are eaten hot, immediately after baking or reheated in a frying pan. Bread continues to play an extremely important role in the everyday diet of the borderland s inhabitants. It was usually baked once a week from whole grain rye fl our (later with wheat fl our added) using natural leavening agents. Boiled potatoes were occasionally added to it. This helped the bread stay fresh longer. In Poland, bread was traditionally baked with calamus leaves, horseradish or cabbage, while in Lithuania cumin was added. The cuisine of both countries is also famous for excellent meats. Kindziuk, which originates in the Lithuanian culinary tradition, is also noteworthy. This is a slow-maturing meat with its origins in the times when there were no fridges and storage of food, particureikli daržovė yra pagrindinis daugelio regiono patiekalų, kuriems priskiriamas ir kugelis, kuris kažkadais buvo laikomas vargšų patiekalu ir buvo gaminamas tik iš bulvių ir lašinių, sudedamasis produktas. Vėliau į kugelį pradėta dėti miltų, kiaušinių, svogūnų ir rūkytos šoninės. Ne ką mažiau mėgiami buvo ir tebėra vėdarai, t. y. bulvių masė, pagardinta prieskoniais ir paruošta panašiai kaip ir kugeliui, kuria pripildytos kiaulių žarnos vėliau yra kepamos. Bet didžiausias populiarumas bulvinių patiekalų tarpe be jokių abejonių tenka vadinamiesiems kartačams delno dydžio kukuliams, gaminamiems iš žalių ir trupučio virtų bulvių, su mėsos faršo įdaru. Kartačai patiekiami apibarstyti keptais svogūnais su spirgučiais. Lietuvoje kartačų atitikmuo yra cepelinai, gaminami taip pat kaip kartačai, bet dažniau patiekiami su tiršta karšta grietine ir svogūnais. Būdingas Lenkijos ir Lietuvos pasienio regiono patiekalas yra lęšinukai, t. y. nedideli pyragėliai, ruošiami iš virtų bulvių tešlos, įdaromi lęšiais, žirniais arba raugintais kopūstais. Lęšinukai gali būti patiekiami arba kaip pagrindinis patiekalas, arba kaip užkandis. Pyragėliai yra itin gardūs karšti, ką tik iškepti, bet nepraranda skonio ir juos vėliau pašildžius keptuvėje. Kasdieniame pasienio regiono gyventojų racione itin reikšmingas vaidmuo teko ir tebetenka duonai. Duona dažniausia būdavo kepama kartą per savaitę iš pilnagrūdžių ruginių miltų (vėliau su kvietinių miltų priedų), su natūraliu raugu. Kartais, kad duona ilgiau išliktų šviežia, buvo pridedama virtų bulvių. Lenkijoje tradiciškai duona buvo kepama ant ajerų, krienų arba kopūstų lapų, Lietuvoje papildomai buvo pridedama kmynų. Abiejų tautų virtuvė garsėja ir puikiais mėsos gaminiais, tarp jų rūkiniais. Ypatingo dėmesio nusipelno skilandis, kuris yra kildinamas iš lietuviškos virtuvės. Šis rūkinys brandinamas labai ilgai, o jo šaknys siekia laikus, kai dar nebuvo šaldytuvų ir maisto, o ypač mėsos, produktų laikymas keldavo daug rūpesčių. Tradiciškai skilandis gaminamas iš kiaulienos, kuri 24 25
W kuchni regionalnej po obu stronach granicy szerokie zastosowanie mają grzyby. Przepisów na potrawy z grzybami jest prawie tyle, co na dania ziemniaczane. Najczęściej serwowane są w postaci smażonej z cebulą i przyprawami lub duszone na patelni z dodatkiem śmietany. Mają też zastosowanie jako nadzienie lub dodatek do różnorakich potraw. Nieco zapomnianym daniem są grzyby kiszone, znane zarówno w Polsce jak i na Litwie. Receptura jest prosta oczyszczone i odgotowane grzyby różnych gatunków soli się sowicie w glinianym naczyniu i pozostawia do zakiszenia. Smakują najlepiej, jako sałatka z dodatkiem cebuli, pieprzu i oleju. W regionalnym menu nie może zabraknąć słodkiego co nieco. Miłośnicy ciast i słodyczy powinni skosztować słynnego na całą Polskę sękacza. Jest to ciasto, do produkcji którego potrzeba wielkiej ilości jaj, niemało czasu a także dużo cierpliwości. Ciasto pieczone jest na drewnianym rożnie obracanym bezpośrednio nad ogniem. Sztuka polega na utrzymaniu odpowiedniego tempa kręcenia wałka i jednocześnie umiejętnym polewaniu go dość rzadkim ciastem tak, aby spływająca masa, zastygając tworzyła efektowne sople zwane sękami. Proces opiekania Fot. Beata Żukowska trwa od 2 do 3 godzin. Kolejną warstwę ciasta wylewa się dopiero po zapieczeniu poprzedniej. Proces powtarza się nawet kilkadziesiąt razy. Jednocześnie nie można przerwać obracania wałka ani doglądania ognia. Oprócz sękacza, który jest nieodłącznym tradycyjnym elementem tutejszych wesel, mieszkańcy Augustowa i okolic zajadają się pampuchami, czyli kulami z ciasta drożdżowego gotowanymi na parze, jadanymi na słodko. Popularny jest też deser zwany mrowiskiem kopiec suchych placków kruchego ciasta przypominającego faworki z miodem, rodzynkami i makiem. Fot. Lucja Kożuchowska larly meat, was a problem. Traditionally kindziuk is prepared from sliced, salted and seasoned pork. The fi lling made this way is stuffed tight into a pig s stomach and the fi nished product is hung for six months in a cool, area space to dry. Produced in this way, it is extremely long lasting, as well as extremely tasty. Mushrooms have a wide range of applications in the regional cuisine on both sides of the border. There are almost as many recipes for mushrooms dishes as for potatoes. They are most commonly served fried with onion and seasoning, or steamed in a pan with cream. They are also used as fi llings or side dishes for various dishes. A meal which has been partly forgotten is pickled mushrooms, known both in Poland and in Lithuania. The recipe is simple cleaned and boiled mushrooms of various types are generously salted in a clay vessel and left to ferment. They taste best as a salad with onion, pepper and oil added. There can be no regional menu without a little something sweet. Cake and sweetlovers should try the renowned Polish sękacz. This is a cake which requires large amounts of eggs and time, and no small measure of patience. The cake is baked on a wooden spit turned directly over a fi re. The trick is to maintain the appropriate speed of rotation, simultaneously skilfully pouring the fairly thin dough so that the fl owing mass forms icicles known as sęki (literally knots, as in wood). The baking process lasts from 2 to 3 hours. Each layer of dough is added only after the previous one has baked. The process may be repeated dozens of times. Neither the revolving of the spit or the observation of the fi re can be interrupted. Apart from sękacz, which is an inseparable feature of local weddings, the inhabitants of Augustów and the surrounding area feast on pampuchy, balls of yeast dough steamed and served sweet. Another popular dessert is mrowisko ( ant-hill ) a mound of dry pancakes with honey, raisins and poppy seeds. yra supjaustoma gabalais ir atitinkamai paskaninama. Taip paruoštu faršu tankiai įdaromas kiaulės skrandis, o gatavas rūkinys pakabinamas 6 mėnesiams vėsioje gerai vėdinamoje vietoje, kad išdžiūtų. Taip paruoštas rūkinys yra be galo skanus ir gali būti vartojamas ilgą laiką. Abiejų tautų regioninėje virtuvėje itin populiarūs yra grybai. Grybų patiekalų receptai savo gausa beveik nenusileidžia bulvių valgiams. Dažniausia grybai patiekiami kepti, pagardinti svogūnais ir prieskoniais, arba troškinti su grietine keptuvėje. Be to, grybai naudojami kaip įdaras arba kitų patiekalų priedas. Šiek tiek primiršti yra rauginti grybai, kurie buvo žinomi tiek Lenkijoje, tiek Lietuvoje. Receptas yra paprastas nuvalytus ir išvirtus įvairių rūšių grybus reikia sudėti į molinį indą, juos gausiai pasūdyti ir palikti rūgti. Taip paruošti grybai yra itin skanūs su svogūnais, pipirais ir aliejumi. Regioninėje virtuvėje netrūksta ir saldumynų. Kepinių ir saldumynų mėgėjai privalo paragauti visoje Lenkijoje populiaraus šakočio. Šiam kepiniui reikia daug kiaušinių, nemažai laiko ir labai daug kantrybės. Šakotis kepamas ant medinio volo, kuris yra sukamas tiesiogiai virš ugnies. Svarbu yra išlaikyti atitinkamą volo sukimo greitį ir tuo pat metu sugebėti pilti ant volo gan skystą tešlą taip, kad nutekanti masė stingdama suformuotų efektingus varveklius, vadinamus šakomis. Kepama 2 3 valandas. Kitas tešlos sluoksnis išpilamas tik iškepus ankstesniajam. Procesas kartojamas keliasdešimt kartų. Kepant negalima liautis sukus volo, be to, reikia prižiūrėti ugnį. Be šakočio, kuris yra neatsiejamas vietos vestuvių atributas, Augustavo ir jo apylinkių gyventojai pasigardžiuodami mėgaujasi saldžiomis mielinės tešlos spurgomis, kurios ypatingos tuo, kad yra verdamos garuose. Populiarus yra ir skanėstas, vadinamas skruzdėlynu. Skruzdėlyno formos gardėsis suformuojamas iš žagarėlius primenančių trapios tešlos papločių su medumi, razinomis ir aguonomis. 26 27
Bankuch, czyli sękacz z piekarnika 250 g masła 250 g cukru 250 g mąki pszennej 1 szklanka śmietany 10 jajek 1 kieliszek wódki 1 łyżka rumu lub olejku cytrynowego/pomarańczowego 1 opakowanie cukru waniliowego 1 łyżka masła do posmarowania tortownicy Sposób przygotowania: Masło należy utrzeć z cukrem i cukrem waniliowym na puszystą masę. Żółtka oddzielić od białka. Cały czas ucierając należy dodawać po jednym żółtku, potem rum/olejek i wódkę oraz śmietanę i mąkę. Z białek ubić sztywną pianę i delikatnie wymieszać z ciastem. Piekarnik rozgrzać do temp. 180 200 C. Tortownicę natłuścić masłem, na jej dnie równomiernie rozsmarować kilka łyżek ciasta. Zapiekać przez około 5 minut. Gdy ciasto nabierze złotego koloru, wyjąć tortownicę z piekarnika i rozprowadzić kolejną cienką warstwę ciasta i znowu zapiec przez kolejne 5 minut. Czynności te należy powtarzać do wyczerpania ciasta. Tortownicę z upieczonym sękaczem wyjąć z piekarnika i pozostawić do wystygnięcia. Gotowy sękacz posypać cukrem pudrem lub polukrować. Bankuch, or Baked Sękacz 250 g butter 250 g sugar 250 g wheat flour 1 glass of cream 10 eggs 1 measure of vodka 1 tablespoon of rum or lemon/orange oil 1 pack of vanilla sugar 1 tablespoon of butter to grease the cake tin Preparation: Blend the butter with the sugar and vanilla sugar into a fl uffy mass. Separate the yolks from the whites. Still blending, add one yolk, then the rum or oil and vodka, and the cream and fl our. Beat a stiff foam from the egg whites and gently mix it with the dough. Heat the oven to a temperature of 180 200 C. Grease the cake tin with the butter, spread a few tablespoons of the dough evenly on the bottom. Bake for around 5 minutes. When the dough turns a golden colour, remove the tin from the oven, spread on another thin layer of dough and bake again for another 5 minutes. Repeat these steps until the dough is fi nished. Remove the cake tin with the baked sękacz from the oven and leave it cool. Sprinkle the prepared sękacz with sugar or cover it with icing. Bankuchenas arba šakotis orkaitėje 250 g sviesto 250 g cukraus 250 g kvietinių miltų 1 stiklinė grietinės 10 kiaušinių 1 stikliukas degtinės 1 šaukštas romo arba citrinų/apelsinų esencijos 1 pakelis vanilinio cukraus 1 šaukštas sviesto formai sutepti Fot. Józefa Drozdowska Paruošimo būdas: Sviestą ištrinti su cukrumi ir vaniliniu cukrumi iki purios masės. Trynius atskirti nuo baltymų. Nuolat trinant pridėti po vieną trynį, po to romą/esenciją, degtinę, grietinę ir miltus. Baltymus išplakti iki standžių putų ir atsargiai įmaišyti į tešlą. Orkaitę įkaitinti iki 180 200 C temperatūros. Kepimo formą sutepti sviestu, formos dugne tolygiai paskirstyti kelis šaukštus tešlos. Kepti apie 5 min. Kai tešla gražiai pagels, išimti kepimo formą iš orkaitės ir, užtepus kitą ploną tešlos sluoksnį, kepti dar 5 minutes. Taip kepti, kol pasibaigs tešla. Kepimo formą su iškeptu šakočiu išimti iš orkaitės ir palikti atvėsti. Šakotį apibarstyti cukraus pudra arba papuošti glaistu. 28 29
Fot. Jadwiga Konieczko NIEZBĘDNIK TURYSTYCZNY ESSENTIAL INFORMATION FOR TOURISTS TURIZMO INFORMACIJA Fot. Jadwiga Konieczko numer kierunkowy (87)/area code (87)/miesto kodas (87) Hotele/Hotels/Viešbučiai Hotel Leśnik ; Turystyczna 19a; 644 35 70, 644 36 70; www.lesnik.pl Hotel Warszawa Sp. z o.o.; Zdrojowa 1; 643 85 00, 607 294 243; www.hotelwarszawa.pl Hotel SPA Wojciech ; Wojciech 8; 644 72 37, 644 72 38; www.hotelwojciech.pl Fot. Beata Żukowska Fot. Beata Żukowska Obiekty noclegowe/accommodation/nakvynės objektai Budowlani Sanatorium Uzdrowiskowe; Zdrojowa 3; 643 28 71, 643 27 43; www.sanatorium.augustow.pl Dom Nauczyciela Logos; 29 Listopada 9; 643 20 21, 607 075 902; www.augustow-dn.pl Hetman Zajazd Turystyczny; Sportowa 1; 643 42 89, 644 53 45; www.hetman.augustow.pl Hotel AMBER BAY & AQUAPARK AUGUSTÓW ; Turystyczna 81; 734 13 11, 509 348 007; www.hotel.amberbay.pl Hotel Polonia ; Mazurska 4; 643 28 67, 644 22 44; www.hotel-polonia.augustow.pl Karmel Hotelik; Zarzecze 5; 643 57 62, 604 459 461, 604 217 457; www.karmel.augustow.pl Krechowiak Ośrodek Hotelowo-Szkoleniowy; 1 Pułku Ułanów Krechowieckich 2; 643 20 33, 643 47 63; www.krechowiak.pl Laguna Centrum Wypoczynkowo-Szkoleniowe; Wczasowa 4; 643 13 55, 643 15 82; www.laguna.augustow.pl Nad Nettą Kompleks Wypoczynkowo-Konferencyjny; Portowa 3; 644 61 54, 508 309 004; www.nadnetta.pl Ofi cerski Yacht Club R.P. Pacyfi k ; Al. Kardynała Wyszyńskiego 1; 643 34 96, 643 61 88; www.wdw.pl Obiekty pensjonatowe/boarding houses/pensionatai AIM ; Łazienna 68; 643 33 79, 694 067 510; www.aim.suwalszczyzna.net August ; Piwna 8; 643 23 77, 501 833 276; www.augustosrodek.pl Gościniec Ostoja ; Wojska Polskiego 53a; 643 02 22, 502 611 101; www.ostoja.augustow.pl MB Usługi Hotelowe; Spacerowa 4; 644 67 34, 693 855 953; www.mb.augustow.pl Pokoje gościnne w kinie Iskra ; 3 Maja 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Szufl ada Usługi Hotelowe; Księdza Skorupki 2c; 644 63 15; www.szufl ada.augustow.pl U Marianny Pensjonat; Rajgrodzka 98; 644 57 11, 643 12 47; www.umarianny.oit.pl VITA Pensjonat; Rajgrodzka 160; 643 39 67, 601 559 208; www.vita.augustow.pl Starożyn Karczma; Płaska 1; 641 87 29, 603 685 981; www.karczmastarozyn.pl Zagroda Kuwasy ; Woźnawieś 30A; 86 273 35 20, 510 050 700; www.zagrodakuwasy.pl 30 31
Baza wczasowo-wypoczynkowa/bases for holidays and leisure/poilsio bazė Ośrodek Wypoczynkowy Leśnik I ; Przewięź; 643 20 11, 502 443 970; www.nadjeziora.p Ośrodek Wypoczynkowy Patelnia ; Przewięź; 643 37 40, 608 300 988; www.lesnik2.prv.pl Ośrodek Wypoczynkowy Leśnik III ; Przewięź; 643 24 21, 607 986 908; www.nadjeziora.pl Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Agrawit ; Przewięź; 643 51 00, 694 416 884; www.agravit.republika.com.pl Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Borki ; Nadrzeczna 147; 643 28 85; www.borki.augustow.pl Ośrodek Kolonijny Jędrek ; Wczasowa 2; 643 32 73, 600 822 324; www.jedrek.pl Ośrodek Sportowo-Szkoleniowy Cresovia ; Wczasowa 3; 643 30 83, 510 082 032 Ośrodek Wczasowy Skowronek (nad j. Sajno); 643 53 09, 643 24 80; www.ow-skowronek.pl Ośrodek Sportów Wodnych Chris ; Serwy 1; 641 88 41, 600 065 547; www.chris.com.pl Ośrodek Wczasów Kempingowych Puszcza ; Kolejowa 1b; 644 36 35; www.naturatour.pl Ośrodek Wypoczynkowy Drogowskaz ; Przewięź; 643 22 58, 602 770 611; www.drogowcy.org.pl Ośrodek Wypoczynkowy Królowa Woda; 644 54 85, 502 285 145; www.krolowa-woda.augustow.pl Ośrodek Żeglarski Szekla; Nadrzeczna 70a; 643 38 50, 607 919 522; www.szekla.pl Usługi Hotelowo-Gastronomiczne BPiS; Wczasowa 1; 643 05 02, 502 309 478; www.bpisborki.pl Usługi Turystyczne Binduga ; Przewięź; 643 53 29, 696 438 366 Schroniska/Hostess/Turistinės bazės Bursa Międzyszkolna; Al. Kardynała Wyszyńskiego 3a; 643 25 40; www.zpm_augustow.republika.pl Zespół Szkół Ogólnokształcących; Śródmieście 31; 643 24 02; www.schronisko.aqa.pl Pola namiotowe/campsites/kempingai Bartek ; Sportowa; 603 378 903; Karmel ; Zarzecze 5; 643 57 62, 604 459 461, 604 217 457; www.karmel.augustow.pl Patelnia ; Przewięź (nad j. Białym); 643 53 29; www.miplo.pl/point.php?&p=y3qd5o9a Goła Zośka (nad j. Rospuda); Klonownica 1/1; 605 129 043, 601 184 471 Ostry Róg (nad j. Białym); 643 21 15 Swoboda, Studzieniczna; 603 709 570; www.siroccokajaki.pl Świniucha, Janowy Grąd (nad j. Studzienicznym); 644 65 82, 603 206 810 Wojciech, Nowina (nad j. Białym); 644 65 82, 603 206 810 Zimowa droga, Słoneczna Polana, Krowi Róg (nad j. Sajno), Jacek Michniewicz; 643 53 42 Biura podróży/travel Agents/Kelionių biurai Biuro Podróży Bial-Tur ; Wojska Polskiego 19; 643 11 22, 643 11 23; www.bialtur.pl Biuro Turystyczne Dom Nauczyciela ; 29 Listopada 9; 643 40 93, 607 075 906; www.dn.augustow.pl Biuro Podróży Ela Travel ; Rynek Zygmunta Augusta 15/2; 643 55 00; www.netta.pl/elatravel/ Biuro Turystyczne PKS-TRAVEL ; Rynek Zygmunta Augusta 19; 641 33 99; www.pks.suwalki.com.pl Biuro Usług Turystycznych Żak-Tourist ; Mostowa 25; 643 41 54, 601 148 153; www.zaktourist.pl Polskie Biuro Podróży ; Rynek Zygmunta Augusta 22; 643 26 13, 643 39 13; www.pbp.augustow.pl Usługi Turystyczne ZOOBI TOUR ; Rynek Zygmunta Augusta 6; 643 44 94, 603 199 486; www.zoobi-tour.com.pl Organizatorzy turystyki/tourism Organisers/Turizmo organizatoriai ACTIVE TEAM; 607 079 515; www.active-team.pl Augustów Summer Camp ; Młodości 21; 644 52 00, 505 860 646; www.letnioboz.com.pl Biuro Turystyczne Necko ; Wojska Polskiego 53a; 643 02 22, 603 378 903; www.necko.pl Biuro Turystyczne Sirocco ; Studzieniczna; 603 709 570; www.siroccokajaki.pl Campa Przedsiębiorstwo Turystyczne; Obrońców Westerplatte 9/36; 643 00 85, 505 118 228; www.campa.pl Organizator Turystyki Aktywnej i Sportu STREFA ; Kościuszki 42; 644 54 29, 604 476 971; www.strefasport.pl Przedsiębiorstwo Turystyczne Szot ; Konwaliowa 2; 644 67 58, 643 43 99; www.szot.pl Szekla Port Przedsiębiorstwo Turystyczne; Nadrzeczna 70a; 643 38 50, 643 34 55, 607 919 522; www.szekla.pl SPORT I REKREACJA/SPORT AND RECREATION/SPORTAS IR POILSIS CENTRUM SPORTU I REKREACJI W AUGUSTOWIE Kompleks rekreacyjno-sportowy posiadający m.in. basen duży i mały z urządzeniami do masażu powietrznowodnego, wanny do kąpieli z hydro-masażem, zjeżdżalnię wodną o długości 92 m, saunę, siłownię. Obiekt jest w pełni przystosowany dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Kontakt: Centrum Sportu i Rekreacji; Sucharskiego 15; 643 67 58, 643 67 59; www.basenaugustow.pl ELEKTRYCZNY WYCIĄG NART WODNYCH Pierwszy w Polsce profesjonalny wyciąg dla narciarzy wodnych na jeziorze Necko. Jego długość wynosi 740 m, maksymalna prędkość, jaką może rozwinąć 58 km/h. Z wyciągu może korzystać jednocześnie 8 osób. Za otwarcie wyciągu miasto otrzymało prestiżową nagrodę Prezesa Polskiej Organizacji Turystycznej Przebiśnieg 99. Każdego lata odbywa się tu szereg imprez sportowych. Kontakt: MOSiR; 643 37 91; www.mosir.augustow.pl SPORT AND RECREATION CENTRES IN AUGUSTÓW A sport and leisure complex including large and small swimming pools with air and hydro-massage equipment, baths for hydro-massage, a 92 m water slide, sauna and gym. The building is fully adapted for the physically handicapped. Contact: Sport and Recreation Centre; Sucharskiego 15; 643 67 58, 643 67 59; www.basenaugustow.pl ELECTRIC WATER SKI TOWLINE Poland s fi rst professional towline for water-skiers on Lake Necko. It is 740 m long, and the maximum speed which can be reached is 58 km/h. Up to 8 people can use the towline at a time. The town received the prestigious Przebiśnieg 99 award from the President of the Polish Tourist Organisation for opening the towline. A whole range of sporting events is held here every year. Contact: MOSiR; 643 37 91; www.mosir.augustow.pl AUGUSTAVO SPORTO IR POILSIO CENTRAS Sporto ir poilsio komplekse veikia didysis ir mažasis baseinai su oro ir vandens masažo įranga, hidromasažinės vonios, 92 m ilgio vandens čiuožykla, sauna, treniruoklių salė. Objektas yra pilnai pritaikytas asmenims, turintiems judėjimo negalią. Kontaktai: Sporto ir poilsio centras; Sucharskiego g. 15; 643 67 58, 643 67 58, 643 67 59; www.basenaugustow.pl ELEKTRINIS VANDENS SLIDŽIŲ TRAUKTUVAS Tai yra pirmasis Lenkijoje profesionalus vandens slidžių trauktuvas, sumontuotas Necko ežere. Trauktuvo ilgis yra 740 m, didžiausiasis trauktuvo išvystomas greitis 58 km/val. Vienu metu naudotis trauktuvu gali 8 asmenys. Už šio trauktuvo įrengimą miestas gavo prestižinį Turizmo organizacijos Przebiśnieg 99 prezidento apdovanojimą. Kas vasarą čia vyksta daugybė sporto renginių. Kontaktai: Miesto sporto ir poilsio centras (lenk. MOSiR); 643 37 91; www.mosir.augustow.pl Klub Żeglarski AUGUST / AUGUST Sailing Club/Irklavimo klubas AUGUST ; Partyzantów 42/6; 507 824 977, 643 24 33; www.klubaugust.prv.pl Kręgielnia Garaż / Garaż Bowling Alley/Boulingas Garaż ; Sucharskiego 2A; 641 20 44; www.kregielnia.augustow.pl Międzyszkolny Ośrodek Sportowy/Inter-school Sports Centre/Tarpmokyklinis sporto centras; Zarzecze 1; 643 32 04, 601 803 246 Żegluga Augustowska Port/ Augustowska Sailing Port/ Augustavo laivybos įmonė uostas; 29 Listopada 7; 643 28 81, 643 21 52; www.zeglugaaugustowska.pl Rejsy Gondolami Mewa / Mewa Gondola Rides/ Reisai gondolomis Mewa ; port Sportowa 1; 609 033 542, 660 688 561 Rejsy Gondolą Rospuda / Rospuda Gondola Rides/Reisai gondola Rospuda ; Zarzecze (przy końcu Bulwarów); 501 254 676, 510 854 096 Rejsy Gondolami Wodnik / Wodnik Gondola Rides/Reisai gondolomis Wodnik ; port Mostowa; 606 997 625, 605 064 339 Rejsy Gondolami ATRANS / ATRANS Gondola Rides/Reisai gondolomis ATRANS ; Zdrojowa 1; 503 770 433; www.atrans.wypozyczalnialodzi.pl Tor Kartingowy/Racing Cart Track/Kartingų trasa; Zarzecze (nad j. Necko); 602 120 695 Wypożyczalnie sprzętu wodnego/water equipment hire/vandens inventoriaus nuomos punktai: ATRANS ; Zdrojowa 1; 503 770 433; www.atrans.wypozyczalnialodzi.pl Necko ; Sportowa (camping Bartek); 644 56 39, 603 378 903; www.necko.pl AUGUST jachty dwumasztowe/ AUGUST two-masted yachts/ AUGUST dvistiebės jachtos; Partyzantów 42/6; 643 24 33, 507 824 977; www.klubaugust.prv.pl 32 33
Szekla Port Przedsiębiorstwo Turystyczne/Szekla Port Tourism Company/Szekla Uostas turizmo įmonė; Nadrzeczna 70a; 643 38 50, 643 34 55, 607 919 522; www.szekla.pl Przystań Wodna Tramp / Tramp Mooring/Prieplauka Tramp ; Rajgrodzka 26; 644 65 08, 606 642 229; www.splywy.priv.pl NORD-WAY ; Konopnicka 12/8; 644 20 38, 608 504 974 Plaża Postiw/Postiw Beach/Paplūdimys Postiw ; 608 509 954 Wypożyczalnia Sprzętu Wodnego Rejs (nad j. Necko)/ Rejs water equipment hire, (on Lake Necko)/ Vandens įrangos nuomos punktas Rejs (prie Neckos ežero); 692 920 842 Biuro Turystyczne Sirocco / Sirocco Tourist Offi ce/turizmo agentūra Sirocco ; Zarzecze 3a; 603 709 570; www.siroccokajaki.pl Jan Wojtuszko; Nadrzeczna 62a; 644 75 40, 604 95 86 73; www.sprzetwodny.prv.pl Przedsiębiorstwo Turystyczne Szot / Szot Tourism Enterprise/Turizmo įmonė Szot ; Konwaliowa 2; 644 67 58, 643 43 99; www.szot.pl Solar Sky ; 501 274 244; www.solarsky.com.pl Wypożyczalnia kajaków Campa / Campa Canoe Hire/Baidarių nuomos punktas Campa ; Obrońców Westerplatte 9/36; 643 00 85, 505 118 228; www.campa.pl Wypożyczalnia sprzętu wodnego Neptun / Neptun water equipment hire/vandens inventoriaus nuomos punktas Neptun ; Kasztanowa 38; 644 76 36, 608 664 902; www.splywy.aqa.pl Wypożyczalnie rowerów/bicycle hire/dviračių nuomos punktai Jan Wojtuszko; Nadrzeczna 62a; 644 75 40, 604 95 86 73; www.sprzetwodny.prv.pl Necko ; Sportowa (camping Bartek); 603 378 903, 643 02 22; www.necko.pl Ośrodek Kolonijny Jędrek (sezonowy), Wczasowa 2; 643 32 73; 600 822 324; www.jedrek.pl Solar Sky ; Portowa (przy moście); 501 274 244; www.splywykanu.com Szufl ada Cafe & Bar ; Księdza Skorupki 2c; 644 63 15; www.szufl ada.augustow.pl Quady, skutery, samochody/quad-bikes, scooters, cars/keturračiai, motoroleriai, automobiliai Auto-Moto Robert Milewski (quady, busy, suvy, auta osobowe, skutery)/ Auto-Moto Robert Milewski (quads, buses, SUVs, cars, scooters)/ Auto-Moto Robert Milewski (keturračiai, autobusai, visureigiai, lengvieji automobiliai, motoroleriai); Norwida 6/5; 644 61 38, 507 121 998 Mobilna wypożyczalnia quadów/mobile quad hire/mobilusis keturračių nuomos punktas; 509 939 739 Quady, Paintball, ATV/Quad-bikes, Paintball, ATV/Keturračiai, dažasvydis; Tytoniowa 7; 506 840 633; QUADAMI.com; 607 904 100; www.quadami.com Stadniny koni/horse stables/jodinėjimo pramogos Armando ; Bluszczowa 11; 513 165 584, 502 918 264 Ośrodek Jeździecki H. Miklaszewski OSTOJA/Riding centre/jodinėjimo centras; Kalinowa 15; 513 004 470; www.ostoja.augustow.pl Centra gastronomiczno-rekreacyjne/culinary and Recreation Centres/Gastronomijos ir poilsio centrai Blues Brother ; Mostowa (przy moście, sezonowy); 506 766 235; www.bluesbrothers.pl Centrum Rekreacyjne Kaktusik / Kaktusik Recreation Centre / Poilsio centras Kaktusik ; 29 Listopada 2; 605 348 816; www.kaktusik.augustow.pl Ogród Rekreacyjno-Wypoczynkowy STRUŚ / STRUŚ Rest and Recreation Garden/ Poilsio ir rekreacijos sodas STRUŚ ; Arnikowa 18; 601 416 582l Domowe jadło/home Cooking/Namų maistas Bartek; Mostowa 3; 643 67 65 Bar Samoobsługowy Jędrek ; Raginisa 19; 644 64 01 Bar Magnat Tadeusz Josipienko; Wiśniowa 121; 507 122 864 Bar Ptyś; 3 Maja 21; 643 32 47 Grill-Bar; Rynek Zygmunta Augusta 30; 643 52 80 Kino Iskra; 3 Maja 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Smażalnie ryb/fish Fries/Žuvies restoranai Karczma Leszcz ; Rynek Zygmunta Augusta; 606 690 889 Smażalnia ryb; Turystyczna 7; 644 35 56, 606 355 074 Smażalnia ryb T. Zębala; Rynek Zygmunta Augusta 6; 604 476 971 Pizzerie/Pizzeria/Picerijos Bar Gyros Pizzeria; Rynek Zygmunta Augusta 17; 643 49 30 Pizzeria Best ; Chreptowicza 17; 644 78 25; www.pizzeriabest.augustow.pl Pizzeria Best ; Nadrzeczna 1; 643 47 47; www.pizzeriabest.augustow.pl Pizzeria Dwa Światy ; Majora Henryka Sucharskiego 8e; 643 49 30 Pizzeria ZIELONA ; Kościelna 12; 644 77 77 Pizzeria Greek Zorbas ; Kościelna 2; 643 29 39; www.pizzeria.augustow.pl Pizzeria Gruby Benek ; Wojska Polskiego 47/7; 644 58 12, 507 399 296; www.grubybenek.pl Restauracje/Restaurants/Restoranai Albatros ; Mostowa 3; 643 21 23, 643 24 54; www.spolem.augustow.pl Atva ; Mickiewicza 33; 643 40 92; www.atva.alpha.pl Bursztynowa, Hotel AMBER BAY & AQUAPARK AUGUSTÓW ; Turystyczna 81; 734 13 11, 509 348 007; www.hotel.amberbay.pl Dolina Rospudy ; Nadrzeczna 1; 643 47 47, 505 477 724; www.dolina-rospudy.com.pl Dom Nauczyciela ; 29 Listopada 9; 643 74 31, 697 565 144; www.augustow-dn.pl Hotel Polonia ; Mazurska 4; 643 28 67, 643 28 68; www.hotel-polonia.augustow.pl Hotel SPA Wojciech ; Wojciech 8; 644 72 37, 644 72 38; www.hotelwojciech.pl Karczma Mostki ; Mostowa 34; 643 41 20; www.karczmamostki.pl Kolumnowa, Hotel Warszawa; Zdrojowa 1; 643 28 05; www.hotelwarszawa.pl Korona ; Rynek Zygmunta Augusta 15/3; 643 44 00; www.korona.augustow.pl Maska Restaurant & Pub; Rynek Zygmunta Augusta 9; 644 72 13, 502 730 202; www.maska.augustow.pl Nad Nettą Kompleks Wypoczynkowo-Konferencyjny; Portowa 3; 644 61 54, 508 309 004; www.nadnetta.pl Ośrodek Hotelowo-Szkoleniowy Krechowiak ; 1 Pułku Ułanów Krechowieckich 2; 643 20 33; www.krechowiak.home.pl Restauracja Myśliwska, Hotel Leśnik ; Turystyczna 19a; 644 35 70, 643 36 70; www.lesnik.pl Ogródki kawiarniane/café Garden/Kavinių sodeliai Cafe Bar Cappuccino ; Mickiewicza 9 Goła Zośka (nad j. Rospuda); 605 129 043 Kwadrat BAR MAX (pomosty nad j. Necko); 504 70 16 83 Mała Gastronomia KEBAB ; ul. Wojska Polskiego 3; 510 192 956 Ogródek Restauracyjny POD JABŁONIAMI ; Rybacka 1; 516 025 606; 516 025 660 POSTiW ; (plaża miejska nad j. Necko) Szekla Port Przedsiębiorstwo Turystyczne; Nadrzeczna 70a; 643 34 55; www.szekla.pl Puby/Pubs/Pabai Bar Zatoka ; Studzieniczna 8; www.siedlisko-zatoka.pl Bar w kinie Iskra; 3 Maja 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Fabryka Nastrojów Sport & Music Club; Rynek Zygmunta Augusta 10/11; 607 294 242, 607 294 244; www.fabryka-nastrojow.pl Garaż Kręgielnia; Sucharskiego 2A; 641 20 44; www.kregielnia.augustow.pl GRILL BAR; Mostowa 1; 503 006 602 Infi niti Club ; Wojska Polskiego 40g; 734 14 36; www.infi niti-club.pl Karczma Cztery Pory Roku ; ul. Wybickiego 8; 643 14 33 Mini Bar U JURKA ; Mostowa 27; 643 65 30 Park Pub ; Rynek Zygmunta Augusta 40; 643 27 92; www.parkpub.pl Pub 5th ; Wierzbna 5; 643 31 77, 644 73 85 Route 66 Cocktail Bar & Restaurant; Wojska Polskiego 40; 641 20 29; www.route66-augustow.pl Szufl ada Cafe & Bar ; Księdza Skorupki 2c; 644 63 15; www.szufl ada.augustow.pl Żagielek ; 29 Listopada 7; 644 51 61 Cukiernie kawiarnie/cafés Confectioners/Cukrainės, kavinės Kawiarnia P. Augustyniaka; Nowomiejska 1; 644 67 31 Kawiarnia Przystań Cafe ; 29 Listopada 7 (przy porcie Żeglugi); 643 28 81, 643 21 52 Pracownia Cukiernicza P. Augustyniak; Rynek Zygmunta Augusta 13; 643 36 83 Cukiernia Stefanka; Rynek Zygmunta Augusta; 644 58 39 Lody Rico; Rynek Zygmunta Augusta 5 Zabajka ; 3 Maja 11; 643 31 97 34 35
Kultura Kino Iskra; 3 Maja 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Muzeum I Pułku Ułanów Krechowieckich; Al. Kardynała Wyszyńskiego 2a; 643 37 52 Muzeum Ziemi Augustowskiej Dział Historii Kanału Augustowskiego; 29 listopada 5a; 643 23 60 (sezon); 643 27 54 (poza sezonem); czynne w sezonie letnim wtorek niedziela: 9:00 16:00 Dział Etnografi czny; Hoża 7; 643 27 54 Augustowskie Placówki Kultury Miejski Dom Kultury; Rynek Zygmunta Augusta 9; 643 36 59; www.apk.home.pl Miejska Biblioteka Publiczna; Hoża 7; 643 39 22 Osiedlowy Dom Kultury; Hoża 2a; 643 52 83 Culture Iskra Cinema; 3 Maja 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Museum of the 1st Krechowiecki Ulan Corps; Al. Kardynała Wyszyńskiego 2a; 643 37 52 Augustów Region Museum Augustowski Canal History Dept; 29 listopada 5a; 643 23 60 (season); 643 27 54 (off season); open during the summer season, Tue Sun: 9:00 16:00 Ethnographic Dept; Hoża 7; 643 27 54 Augustów Cultural Centres Civic Community Centre; Rynek Zygmunta Augusta 9; 643 36 59; www.apk.home.pl Civic Public Library; Hoża 7; 643 39 22 Estate Community Centre; Hoża 2a; 643 52 83 Kultūra Kino teatras Iskra ; 3 Maja g. 38; 641 01 36, 661 311 330; www.kino-iskra.pl Krechovcų ulonų I pulko muziejus; Al. Kardynała Wyszyńskiego 2a; 643 37 52 Augustavo krašto muziejus Augustavo kanalo istorijos skyrius; 29 listopada g. 5a; 643 23 60 (sezono metu), 643 27 54 (ne sezono metu); vasaros sezono metu veikia antradieniais ketvirtadieniais nuo 9:00 iki 16:00 val Etnografijos skyrius; Hoża g. 7; 643 27 54 Augustavo kultūros įstaigos Miesto kultūros namai; Zygmunta Augusta aikštė 9; 643 36 59 Viešoji miesto biblioteka; Hoża g. 7; 643 39 22 Rajoniniai kultūros namai; Hoża g. 2a; 643 52 83 Urząd Miejski w Augustowie/Augustów Town Hall/Augustavo miesto valdyba 3 Maja 60; 643 42 10; www.urzad.augustow.pl Centrum Informacji Turystycznej/Tourist Information Centre/Turizmo informacijos centras Rynek Zygmunta Augusta 44; 643 28 83; www.augustow.eu Augustowska Organizacja Turystyczna/Augustów Tourist Organisation/Augustavo turizmo organizacija Rynek Zygmunta Augusta 44, lok. 1; 643 58 76; www.augustow.pl 36