ISSN 1509-5681 12 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa
Biblioteka Narodowa Dzia Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych 12 Notes Konserwatorski Biblioteka Narodowa Warszawa 2008
Komitet Redakcyjny: Ewa Potrzebnicka (przewodniczàca) Danuta Jarmiƒska Agata Lipiƒska W adys aw Sobucki Maria Woêniak Bogdan Filip Zerek Redakcja: Barbara Drewniewska-Idziak (redaktor naczelny), Irena oê-stembrowicz, W adys aw Sobucki, Maria Woêniak Opracowanie redakcyjne Joanna Tarasiewicz Opracowanie techniczne i amanie Katarzyna Niewczas Streszczenia w j zyku angielskim Katarzyna Diehl, Tomasz Kozielec Projekt ok adki i kart tytu owych Ryszard Kryska Na ok adce fragment papieru obicia Êciennego Printed in Poland ISSN 1509-5681 Biblioteka Narodowa Warszawa 2008 Opracowanie i druk: Wydawnictwo Biblioteki Narodowej al. Niepodleg oêci 213, 02-086 Warszawa e-mail: promocja@bn.org.pl Wszystkie prawa zastrze one
Spis rzeczy Od Redakcji 7 VII. Polityka ochrony zbiorów W adys aw Sobucki, Barbara Drewniewska-Idziak WPR KwaÊny papier rok po roku 9 Maria Woêniak Rekonstruowaç czy traktowaç zachowawczo dylematy konserwatorskie 35 VII. Metody konserwacji ucja Brze ycka, Anna Fedrizzi-Szostok Niektóre problemy konserwacji dokumentów pergaminowych z archiwum rodziny Saint Genois d Anneaucourt z Jaworza 47 Marzenna Ciechaƒska Papierowe obicia Êcienne technologia i konserwacja, zarys problematyki 66 III. Stan zachowania zbiorów Marzenna Ciechaƒska, Bogdan Filip Zerek Zmiany kolorystyczne w Êwietle i ciemnoêci. Porównanie trwa- oêci koloru tuszy, tonerów, farb drukarskich i artystycznych 103 Jolanta Czuczko, Ma gorzata Pronobis-Bobowska Charakterystyka archiwaliów z XIX i poczàtku XX w. z Archiwum Paƒstwowego w Toruniu oraz Archiwum Biblioteki Kórnickiej PAN 125 Tomasz Kozielec Dodatki stosowane do klejów introligatorskich w XIX i XX w. przyczynà zakwaszenia ksià ek i materia ów archiwalnych 146
4 SPIS RZECZY Ma gorzata Pronobis-Bobowska, Jolanta Czuczko Charakterystyka ksià ek z XIX i poczàtku XX w. z Biblioteki Uniwersyteckiej i Ksià nicy Kopernikaƒskiej w Toruniu 155 W adys aw Sobucki, Anna Czajka, Iwona Kotala, Hanna Machaj, Barbara Wagner W ery atramentowe w kolekcjach archiwalnych badanie zasobu Archiwum G ównego Akt Dawnych w Warszawie 171 IIV. Metody i technologie ochrony zbiorów Jolanta Czuczko Zastosowanie metody Dylux DuPont oraz fotografii cyfrowej do zapisu znaków wodnych w papierach zabytkowych 185 Dorota Dzik-Kruszelnicka Wp yw tradycyjnych metod czyszczenia na pod o a papierowe, pergaminowe, skórzane 200 Tomasz Kozielec Zastosowanie magnesów w konserwacji papieru i skóry 218 Tomasz ojewski Kontrola jakoêci masowego odkwaszania druków. Cz Êç 1 odkwaszanie metodà bückeburskà w aparacie Neschen C 900 225 Martina Ohlídalová, Petra Vávrová Przechowywanie dokumentów archiwalnych w specjalnych foliach pró niowych (t um. Ma gorzata Kisilowska) 233 Olga Perminowa, Tatiana Stepanowa, Irina Burczewa, Nina Manturowska, Walentina Popunowa, Albina Szarikcowa Wp yw skanowania na dokumenty (t um. Ma gorzata Kisilowska) 245 Aleksandra Szalla-Kleemann Selekcja materia ów do masowego odkwaszania w Klinice Papieru Biblioteki Jagielloƒskiej 254
SPIS RZECZY Arkadiusz Szymaƒski, Andrzej Brzomiƒski Wdro enie technologii produkcji papieru archiwalnego w Polskiej Wytwórni Papierów WartoÊciowych S.A. w Warszawie 264 5 Barbara Wagner, W adys aw Sobucki, Danuta Jarmiƒska, Donata Rams, Wojciech J dral, Ewa Bulska Porównanie zmian wywo ywanych w papierze przez zastosowanie roztworów fitynianów i DTPA w konserwacji obiektów r kopiêmiennych dotkni tych korozjà atramentowà 292 IIV. Ochrona polskich zbiorów poza granicami kraju Maria Woêniak Konserwacja zbiorów Biblioteki Polskiej w Pary u 307 IVI. Konferencje, warsztaty, szkolenia Ewa Stachowska-Musia Zachowajmy przesz oêç dla przysz oêci nowoczesne technologie konserwacji zbiorów bibliotecznych (Warszawa, 29 30 marca 2007 r.) 322 Przemys aw Wojciechowski Sekcja Konserwatorów na V Powszechnym Zjeêdzie Archiwistów Polskich (Olsztyn, 6 7 wrzeênia 2007 r.) 328 Dorota Dzik-Kruszelnicka Photograph Preservation Workshop (Part III) (Bratys awa, 10 14 wrzeênia 2007 r.) 341 Ewa Stachowska-Musia Seminarium Narodowy Zasób Biblioteczny potrzeby i mo liwoêci (Warszawa, 11 wrzeênia 2007 r.) 344 Maria Woêniak, Dorota Dzik-Kruszelnicka XI Kongres IADA (Wiedeƒ, 17 21 wrzeênia 2007 r.) 351 Aleksandra Ko àtaj Konferencja na temat konserwacji fotografii (Muzeum-Pa ac w Wilanowie, 4 paêdziernika 2007 r.) 359
6 SPIS RZECZY W adys aw Sobucki Cesare Brandi (1906 1988), jego myêl i debata o dziedzictwie. Sztuka konserwacji-restauracji w Polsce (Muzeum-Pa ac w Wilanowie, 5 6 paêdziernika 2007 r.) 364 Dorota Dzik-Kruszelnicka Conservation of Photographs, Northeast Dokument Conservation Center (Andover, 9 31 paêdziernika 2007 r.) 368 Ewa Stachowska-Musia III Ogólnopolskie Dni Konserwatorskie (Warszawa, 28 30 listopada 2007 r.) 370 Noty o autorach 375
ucja Brze ycka, Anna Fedrizzi-Szostok Niektóre problemy konserwacji dokumentów pergaminowych z archiwum rodziny Saint-Genois d Anneaucourt z Jaworza I. P14. Franciszek I stan przed konserwacjà ( fot. A. Fedrizzi) II. P14. Franciszek I stan po konserwacji ( fot. A. Fedrizzi)
III. P11. Drzewo genealogiczne stan przed konserwacjà ( fot. A. Fedrizzi) IV. P11. Drzewo genealogiczne stan po konserwacji ( fot. A. Fedrizzi) V. P17. Ojciec Karol stan przed konserwacjà ( fot. A. Fedrizzi) VI. P17. Ojciec Karol stan po konserwacji ( fot. A. Fedrizzi)
Marzenna Ciechaƒska Papierowe obicia Êcienne technologia i konserwacja, zarys problematyki I. Ko tryna z Collegium Juridicum w Krakowie, XVIII w., strop po konserwacji i restauracji oraz pojedyncza odbitka (fot. J. Charytoniuk) II. Ko tryna XVII w., dwa najlepiej zachowane z pi ciu pionowych brytów, w asnoêç Muzeum Okr gowego w Nowym Sàczu (fot. M. Ciechaƒska) III. Fragment tapety chinoiserie, XIX w., Pa ac w Wilanowie; stan po konserwacji, w lewym dolnym rogu fragment przed konserwacjà (fot. M. Ciechaƒska)
IV. Papierowe obicia Êcienne, poczàtek XIX w. Zamek Burgschlitz Sala Schinkel, stan po konserwacji (fot. M. Ciechaƒska) V. Tapeta imitujàca kurdyban, XIX/XX w., fragment, Pa acyk przy Piotrkowskiej (obecnie siedziba Warta SA, ódê); (fot. M. Ciechaƒska dzi ki uprzejmoêci Warta SA) VI. Pokój Chiƒski z Alkowà w Pa acu w Wilanowie z tapetami chinoiserie z XIX w., stan po konserwacji, widoczne zrekonstruowane (czerwone) tapety w alkowie (fot. M. Ciechaƒska)
VII. Papierowe obicia Êcienne, poczàtek XIX w., cz Êciowo zrekonstruowane w po owie XX w., Zamek Burgschlitz Sala Ogrodowa, stan przed konserwacjà (fot. J. Charytoniuk) VIII. Fragment iluzjonistycznej tapety z poczàtku XIX w. Eldorado (fot. M. Ciechaƒska) IX. Bryty tapety z alkowy w Pa acu w Wilanowie, zmiany kolorystyczne t a oryginalny kolor widoczny na lamówkach, widoczne zabezpieczenia lica bibu kà japoƒskà; stan w trakcie konserwacji (fot. R. Stasiuk)
X. Sala Schinkel w Zamku Burgschlitz, widoczne przemalowania, stan przed konserwacjà (fot. J. Charytoniuk) XI. Sala Schinkel w Zamku Burgschlitz, stan po konserwacji (fot. M. Ciechaƒska) XII. Sala Ogrodowa w Zamku Burgschlitz, stan po konserwacji (fot. M. Ciechaƒska)
W adys aw Sobucki, Anna Czajka, Iwona Kotala, Hanna Machaj, Barbara Wagner Wyst powanie w erów atramentów w kolekcjach archiwalnych badanie zasobu Archiwum G ównego Akt Dawnych w Warszawie I. Fragment karty z atramentem przenikajàcym na drugà stron II. W er atramentowy o trzecim stopniu zaawansowania III. Karta zapisana atramentem elazowo-galusowym w Êwietle dziennym
IV. Karta zapisana atramentem elazowo-galusowym w Êwietle UV z widocznà ciemnà otoczkà V. Widoczne ziarenka piasku stosowanego w celu osuszenia pisma VI. Drobiny niebieskiego szk a na powierzchni atramentowego kleksa, majàce zapobiec sklejaniu kart