Gmina Iłowo-Osada Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2011 2013 str.1
SPIS TREŚCI 1. Akty prawne... 2. Wprowadzenie... 3. Rodzaje przemocy w rodzinie... 4. Przemoc jako działanie... 5. Źródła dysproporcji sił... 6. Prawo ściga sprawców przestępstw przeciwko osobom bliskim... 7. Adresaci programu... 8. Główny cel programu... 9. Cel szczególny programu... 10. Podstawowe zadania do realizacji... 11. Finansowanie programu... 12. Monitoring... str.2
GMINNY PROGRAM PPRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE DLA GMINY IŁOWO OSADA NA LATA 2011-2013 Akty Prawne został opracowany zgodnie z następującymi aktami prawnymi i dokumentami strategicznymi: ustawą o Przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku (Dz. U. Nr 180 z 2005 r. poz. 1493 z póz.zm), ustawą z dnia 15 lutego 1964 r. - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (Dz.U. z 1964 roku Nr 9 poz.59 z późn. zm.) ustawą z dnia 26 października 1982 roku o Wychowaniu w Trzeźwości i Przeciwdziałaniu Alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), ustawę z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2005 r. Nr 179 poz. 1485 z późn.zm.) ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o Pomocy Społecznej (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późń. zm.), Gminną Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Iłowo-Osada na lata 2008-2015 Uchwałą Nr XXII/172/04 Rady Powiatu Działdowskiego z dnia 29 grudnia 2004 r. w sprawie Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Działdowo na lata 2005 2015, Uchwałą NR VIII/54/07 Rady Powiatu Działdowskiego z dnia 7 września 2007 r. w sprawie przyjęcia Powiatowego Programu Pomocy Społecznej Tworzenie lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w powiecie Działdowskim na lata 2007 2015, Ustawą Kodeks Karny (Dz.U. z 1997 Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) Ustawą Kodeks Postępowania Karnego (Dz.U. z 1997 Nr 89 poz. 555 z późn. zm) Krajowym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. str.3
Wprowadzenie Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtującym osobowość, system wartości, poglądy, styl życia. Rodzice czy opiekunowie są wzorem dla dzieci. Ważną role prawidłowo funkcjonującej rodziny odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami oparte na miłości i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań, role wewnątrzrodzinne ulegają zaburzeniu, łamane są reguły a zachowania poszczególnych członków rodziny stają się coraz bardziej niezgodne z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi. Na zagadnienie przemocy domowej możemy spojrzeć z wielu perspektyw, bowiem przemocą domową zajmuje się szereg dyscyplin naukowych, takich jak: psychologia, pedagogika, prawo, socjologia, polityka społeczna itp.. Pomoc w rodzinie można ocenić w kategoriach prawnych, moralnych, psychologicznych i społecznych. Najprostszą i dostępną dla przeciętnego człowieka definicją przemocy jest definicja zawarta w Słowniku Języka Polskiego. Określa ona przemoc jako fizyczną przewagę wykorzystywaną do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś, lub narzuconą bezprawnie władzę, panowanie. Z badań dotyczących rodziny, a także obserwacji życia społecznego wiadomo, że ludzie bardzo niechętnie przyznają się do przemocy wewnątrz rodziny. Powszechnie przemoc traktowana jest jako akt godzący w osobistą wolność jednostki przyczyniającej się do jej fizycznej, a także psychicznej szkody, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji i zmuszanie jej do zachowań niezgodnych z własną wolą. Przemoc upokarza, wywołuje cierpienie, rodząc tym samym nienawiść i pragnienie odwetu. Przemoc pojmowana jest także jako wywieranie wpływu na innych ludzi, w wyniku którego ich aktualny poziom rozwoju somatycznego i duchowego jest mniejszy niż potencjalny poziom tego rozwoju. Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem, które choć odwiecznie dopiero od kilkunastu lat istnieje w świadomości społecznej w naszym kraju jest przedmiotem świadomych, skoordynowanych działań zaradczych. Wyróżniamy kilka rodzajów przemocy, które mają swoje charakterystyczne wyznaczniki, str.4
ale też elementów wspólnych. Każda forma przemocy powoduje ból, cierpienie i zawsze narusza prawa i dobra osobiste ofiary i jest intencjonalna. Przemoc w rodzinie ogranicza się do siedmiu podstawowych rodzajów: 1. Przemoc fizyczna bicie, znęcanie się, głodzenie, zamykanie, kopanie, policzkowanie, szarpanie, duszenie, ciągnięcie za włosy, rzucanie przedmiotami, ale także używanie niebezpiecznych narzędzi lub grożenie ich użyciem, zadawanie bólu; 2. Przemoc psychiczna sprawowanie przez sprawcę przemocy psychicznej kontroli nad ofiarą, np. straszenie zabójstwem, użyciem przemocy, zabraniem dzieci, niszczenie lub grożenie zniszczeniem rzeczy, upokarzanie, używanie wulgarnych słów, mówienie kobiecie że jest do niczego, że jest brzydka, chora psychicznie, głupia, że nikt jej nie chce, że bez sprawcy sobie nie poradzi; 3. Przemoc seksualna zmuszanie do odbywania stosunku lub poddania się innym zachowaniom seksualnym, a także wymuszanie współżycia w nieakceptowanej formie. Przemoc seksualna jest często przez ofiary molestowania ukrywana, co w znacznym stopniu utrudnia udzielenie im pomocy; 4. Przemoc finansowa (ekonomiczna) np. utrzymanie kobiety w całkowitej zależności finansowej, zakazywanie jej pracy zawodowej, nie dawanie wystarczającej ilości pieniędzy na prowadzenie domu; 5. Przemoc polegająca na osaczaniu np. ciągłe chodzenie za kimś, dzwonienie do danej osoby w celu wyrządzenia jej krzywdy lub zastraszenia; 6. Przemoc w wymiarze społecznym zakazywanie osobie kontaktów z rodziną, przyjaciółmi, zabranianie jej wychodzenia z domu, upokarzanie jej w miejscach publicznych; 7. Przemoc przez zaniedbanie zakazywanie osobie pokrzywdzonej dbania o siebie np. ograniczenia higieny własnej poprzez kąpiele, uczesanie, malowanie itp. Przemoc w rodzinie nie zawsze jest łatwa do rozpoznania. Powszechnie przyjmuje się, że jest to działanie : intencjonalne i skierowane przeciwko innym członkom rodziny - co oznacza, że jest zamierzonym działaniem lub zaniechaniem mającym na celu całkowitą kontrolę i podporządkowanie nad ofiarami; wykorzystujące wyraźną asymetrię sił - w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. str.5
Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy; naruszające prawa i dobre osobiste ofiar - co oznacza, że sprawca wykorzystując swoją przewagę narusza podstawowe prawa człowieka, np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku; powodujące ból i cierpienie - sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczenie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony. Źródłem dysproporcji sił zazwyczaj są: wiek - np. relacja dziecko dorosły, staruszek ktoś w sile wieku; płeć - zwykle kobieta jest słabsza od mężczyzny, chociaż zdarzają się wyjątki; stan zdrowia - na ogół osoba chora, niepełnosprawna jest słabsza od osoby zdrowej; różne zależności - np. dziecko rodzic, ale też zależność ekonomiczna: ktoś dysponuje budżetem domowym. Ofiarami przemocy są na ogół kobiety i dzieci, rzadko mężczyźni. Kategorią ofiar przemocy, o której mówi się nieco rzadziej niż o dzieciach i kobietach, są osoby niepełnosprawne i ludzie w podeszłym wieku. Stosowanie przemocy prowadzi do niskiej samooceny, poczucia bezsilności i bezradności, ciągłego niepokoju, depresji, chorób związanych ze stresem. Szczególnie dramatyczne konsekwencje przemocy zauważa się u dzieci. Powoduje ona w ich psychice nieodwracalne skutki, które mogą dać znać o sobie dopiero w życiu dorosłym. Ofiara która przez lata była poniżana i wykorzystywana, potrzebuje dużo czasu, aby odbudować świadomość swojej wartości. Wielu ofiarom udaje się przeciwstawić sprawcy, nie mniej jednak większość potrzebuje pomocy innych. Bez odpowiedniego wsparcia ofiara przemocy nigdy nie zdobędzie się sama na odwagę, żeby przeciwstawić się stosowaniu wobec niej przemocy. Przemoc domowa może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie, bez wątpienia należy zakwalifikować ją do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej. Mimo, że w relacjach międzyludzkich istniała ona od zawsze, o przemocy w rodzinie mówiono niewiele, jakby nie postrzegając jej jako poważnego zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny. Takiego, które prowadzi do poważnych naruszeń norm moralnych i prawnych, tragicznych w skutków psychologicznych, a w skrajnych przypadkach do poważnych okaleczeń czy zabójstw. str.6
Prawo ściga sprawców przestępstw przeciwko osobom bliskim za: art. 207 1 k.k. znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (ścigane z urzędu)*. art. 191 1 k.k. kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbą bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (ścigane z urzędu)*. art. 197 1 k.k. kto przemocą lub groźbą bezprawną lub postępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego)**. art. 209 1 k.k. kto uporczywie uchyla się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez nie łożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych podlega karze pozbawienia wolności do lat 2 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego)**. * ściganie z urzędu polega na tym, że prokurator i policja prowadzą postępowanie niezależnie od woli i zgody osoby pokrzywdzonej. Wycofanie skargi lub odmowa zeznań nie jest podstawą do umorzenia postępowania, jeśli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniono przestępstwo. ** ściganie na wniosek polega na tym, że bez wniosku osoby pokrzywdzonej postępowanie w danej sprawie nie może być wszczęte. Zjawiska przemocy, często łączące się z bezradnością w sprawach opiekuńczo wychowawczych nie odzwierciedlają w pełni faktycznej skali problemu, ponieważ jest to temat wstydliwy, często zatajany, aż do chwili zaistnienia sytuacji drastycznych i bezpośredniej przemocy fizycznej. Przemoc w rodzinie jest problemem trudnym do badania. Agresja ze strony osób najbliższych, jeżeli nie mieści się w wyobrażeniu człowieka o tym, co normalne i słuszne, może być wstydliwie ukrywaną tajemnicą. Konieczne jest podjęcie działań zmierzających w kierunku edukacji społecznej dostarczającej wiedzy o zjawisku przemocy i sposobach radzenia sobie z problemem. Niezbędne jest również zapewnienie profesjonalnej pomocy interwencyjnej i terapeutycznej zarówno sprawcom jak i str.7
ofiarom przemocy, ze szczególnym uwzględnieniem krzywdzonych dzieci. Adresaci programu Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie skierowany jest przede wszystkim do: ofiar przemocy w rodzinie (w tym: dzieci, współmałżonków, partnerów w związkach nieformalnych, osób starszych, osób niepełnosprawnych), sprawców przemocy w rodzinie, świadków przemocy w rodzinie, przedstawicieli władz lokalnych, przedstawicieli instytucji służb pracujących z dziećmi (nauczyciele, pedagodzy, pracownicy socjalni, policjanci pracownicy wymiaru sprawiedliwości, pracownicy służby zdrowia, księża). Główny cel programu Stworzenie jednolitego, profesjonalnego systemu interwencji i wsparcia dla osób zagrożonych bądź uwikłanych w zjawisko przemocy oraz zwiększenie dostępności i skuteczności pomocy dla rodzin, w których stosowana jest przemoc. Celami szczegółowymi będą: 1. Podejmowanie działań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania przemocy, 2. Wsparcie i profesjonalna pomoc doradcza, terapeutyczna, socjalna - dzieciom i rodzicom dotkniętym przemocą, wzrost przeszkolonych osób przygotowanych do pomagania rodzinie z problemem przemocy 3. Zmniejszenie skali zjawiska przemocy spadek liczby rodzin, w których interwencje podejmowane są wielokrotnie, spadek liczby przemocy, wzrost, a potem spadek liczby osób zgłaszających się po pomoc do placówek pomocy społecznej, policji, służby zdrowia, 4. Ochrona ofiar przemocy w rodzinie 5. Zwiększenie dostępności pomocy oraz zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych, budowanie skutecznych form pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie, 6. Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zjawiska przemocy i sposobów radzenia str.8
sobie z tym problemem, zmiana postaw mieszkańców wobec przemocy w rodzinie, 7. Podnoszenie wiedzy dotyczącej zjawiska przemocy i sposobów tego problemu wśród dzieci, młodzieży i dorosłych, systematyczna edukacja środowiska lokalnego na temat przemocy w rodzinie poprzez: ulotki, broszury, festyny, itp. zamieszczanie na tablicach ogłoszeń informacji o możliwościach i miejscach uzyskania pomocy, systematyczne podnoszenie kwalifikacji i wiedzy przedstawicieli rożnych grup zawodowych stających się z problematyką przemocy w rodzinie, 8. Wsparcie ofiar przemocy w sytuacjach kryzysowych, 9. Zwiększenie skuteczności i dostępności terapii dla osób doznających przemocy w rodzinie, 10. Ograniczenie występowania zachowań agresywnych wśród uczniów (ze szczególnym uwzględnieniem agresji słownej), 11. Zapewnienie profesjonalnego wsparcia dla ofiar i sprawców przemocy (porada psychologa, prawnika, podejmowanie interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy), 12. Współpraca z placówkami opiekuńczo wychowawczymi, 13. Utworzenie zespołu interdyscyplinarnego ds. pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. Podstawowe zadania do realizacji 1. Analiza wniosków składanych do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o leczenie odwykowe i wywiadów środowiskowych pod kątem informacji o przemocy domowej, 2. Przyjmowanie wniosków dotyczących przemocy domowej i uruchomienie procedur mających na celu powstrzymanie przemocy, 3. Tworzenie własnych dokumentów potwierdzających występowanie przemocy domowej, takich jak : notatki służbowe wynikające z obserwacji, rozmów z różnymi osobami, protokołów z rozmów z ofiarami przemocy domowej i członkami ich rodzin, 4. Prowadzenie rozmów z ofiarami i sprawcami przemocy w rodzinie - zgodnie z zapisami Niebieskiej Karty, 5. Występowanie z wnioskiem do Prokuratury o wszczęcie postępowania przygotowawczego str.9
w sprawie znęcania się nad rodziną, 6. Występowanie do Powiatowej Komendy Policji z wnioskiem o podjęcie działań interwencyjnych przez dzielnicowego lub podjęcie innych działań prewencyjnych, w sprawach, gdzie ujawniono zagrożenia przemocą w rodzinie, 7. Odwołanie się od orzeczenia prokuratora w sprawach dotyczących przemocy w rodzinie jeżeli zapadło orzeczenie o umorzeniu postępowania, a odwołanie jest zasadne, 8. Zwiększenie skuteczności i dostępności terapii dla osób doznających przemocy, poprzez zatrudnienie psychologa, 9. Motywowanie i kierowanie sprawców przemocy do wzięcia udziału w kompleksowym programie korekcyjnym dla sprawców przemocy domowej, 10. Budowanie skutecznych form pomocy (prawnej, socjalnej) dla ofiar przemocy w rodzinie, 11. Zamieszczanie na tablicach ogłoszeń o możliwościach uzyskania pomocy, 12. Podnoszenie wiedzy i kwalifikacji przedstawicieli różnych grup zawodowych stykających się z problematyką przemocy w rodzinie. Finansowanie programu Źródłem finansowania zadań Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie są środki finansowe z budżetu gminy, ponieważ przeciwdziałanie przemocy w rodzinie jest zadaniem własnym gminy na podstawie ustawy z dnia 26.10.1982 r. o Wychowaniu w Trzeźwości i Przeciwdziałaniu Alkoholizmowi a także ustawa z 29.07.2005 r. o Przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie, dotacje celowe oraz wykorzystywane będą środki pozabudżetowe pozyskiwane z innych źródeł. Monitoring Wójt Gminy Iłowo - Osada wraz z Kierownikiem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej sprawują na bieżąco nadzór nad realizacją programu i podejmują niezbędne działania zmierzające do osiągnięcia celów wyznaczonych w programie. str.10