KOMENDA GŁÓWNA POLICJI BIURO PREWENCJI I RUCHU DROGOWEGO ul. Puławska 148/150; 02-624 Warszawa; tel. 22 60 122 05 fax 22 60 134 97 bpird@policja.gov.pl Informacja dot. zmian wprowadzonych ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. poz. 591), które wejdą w życie z dniem 15 maja 2015 r. Ustawa ta wdraża przepisy Unii Europejskiej, a w szczególności dyrektywę wykonawczą Komisji 2014/37/UE z dnia 27 lutego 2014 r. dotyczącą przewożenia osób w pojazdach samochodowych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci. Poniżej omówiono nowe regulacje zwracając uwagę na istotne elementy tych regulacji i wynikający z nich odmienny niż dotychczas sposób postępowania policjantów. Zmienione zasady przewożenia dzieci 1. W głównym zakresie regulacji ustawa ta modyfikuje zasady przewożenia dzieci, tj. osób w wieku do lat 18, zaostrzając w niektórych przypadkach wymagania, w innych zaś wprowadzając ich liberalizację. 1.1. Zmianie uległ przepis art. 39 ust. 3, określający podstawowe zasady przewożenia dzieci w pojazdach samochodowych wyposażonych w pasy bezpieczeństwa. 1.1.1. W porównaniu do dotychczasowej regulacji usunięto kryterium wieku dziecka, pozostawiając jedynie kryterium wzrostu, tj. poniżej 150 cm. Tak więc również dziecko, które ukończyło 12 lat powinno być przewożone w fotelikach bezpieczeństwa dla dziecka urządzeniach przytrzymujących dla dzieci. 1.1.2. Zmieniono nazewnictwo urządzeń oraz wskazano źródło właściwych warunków technicznych, z którymi muszą być one zgodne. W szczególności nadal mogą być stosowane foteliki bezpieczeństwa dla dziecka i inne urządzenia przytrzymujące dla dzieci, dalej zwane ogólnie urządzeniami przytrzymującymi, mające homologację według regulamin EKG ONZ nr 44. Nowe konstrukcje urządzeń przytrzymujących dla dzieci powinny uzyskać homologację według regulaminu EKG ONZ nr 129. 1.1.3. Sprecyzowano rodzaje pojazdów objętych regulacją, zmieniając jednocześnie formułę określania rodzaju pojazdów poprzez odwołanie się do kategorii homologacyjnej. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do ustawy Prawo o ruchu drogowym poszczególne kategorie homologacyjne oznaczają: 1) M 1 pojazd do przewozu osób, mający nie więcej niż osiem miejsc oprócz siedzenia kierowcy, tj. samochód osobowy; 2) N 1 pojazd zaprojektowany i wykonany do przewozu ładunków i mający maksymalną masę całkowitą nieprzekraczającą 3,5 t, tj. samochód ciężarowy (dostawczy) lub ciężarowo-osobowy; w tej kategorii mogą występować również samochody specjalne nieprzekraczające wskazanej masy;
1 3) N 2 i N 3 pojazdy zaprojektowane i wykonane do przewozu ładunków i mające maksymalną masę całkowitą przekraczającą 3,5 t, przy czym dla kategorii N 2 masa ta zawiera się w granicach powyżej 3,5 t do12 t, natomiast dla kategorii N 3 przekracza 12 t, tj. typowe samochody ciężarowe; w tych kategoriach mogą występować również samochody specjalne spełniające podane kryteria w zakresie masy. 1.1.4. Przewożenie dziecka cięższego, niż wynika to z grupy wagowej używanego urządzenia przytrzymującego lub w urządzeniu niemającym homologacji zgodnej z przepisami UE lub ww. regulaminami EKG ONZ stanowi wykroczenie z art. 97 kw., w zw. z art. 45 ust. 2 pkt 3 i art. 39 ust. 3 pkt 1 lub 2 Prd. 1.2. Dodano nowy ust. 3a w art. 39 Prd, w którym expressis verbis wprowadzono obowiązek instalowania urządzenia przytrzymującego zgodnie z zaleceniami producenta. Przewożenie dziecka w nieprawidłowo zainstalowanym urządzeniu przytrzymującym stanowi wykroczenie z art. 97 kw. w zw. z art. 45 ust. 2 pkt 3 i art. 39 ust. 3a Prd. 1.3. Dodano nowy ust. 3b w art. 39, który to przepis jako odstępstwo od zasady przewiduje, że przewożone pojazdami ww. kategorii dziecko mające co najmniej 135 cm wzrostu może być przytrzymywane za pomocą pasów bezpieczeństwa pojazdu, jeżeli ze względu na masę i wzrost tego dziecka nie jest możliwe zapewnienie mu odpowiedniego urządzenia. W praktyce dotyczy to przewożenia dziecka mającego co najmniej 135 cm wzrostu (ale mniej niż 150 cm) i jednocześnie wagę ciała przekraczającą 36 kg 1. Przewożenie cięższego dziecka w urządzeniu przytrzymującym byłoby naruszeniem dyspozycji art. 39 ust. 3 pkt 1, zgodnie z którą nie można przewozić dziecka w urządzeniu przytrzymującym niezgodnym z masą tego dziecka. Ponadto, w świetle tego przepisu niedopuszczalne jest przewożenie poza urządzeniem przytrzymującym dziecka mającego mniej niż 135 cm wzrostu zabezpieczonego wyłącznie pasami własnymi samochodu. Z formalnego punktu widzenia taki czyn stanowi wykroczenie z art. 97 kw., w zw. z art. 45 ust. 2 pkt 3 i art. 39 ust. 3b Prd, jednakże, mając na uwadze, że dzieci o takich cechach jest bardzo mało, ujawnienie takiego przypadku należałoby traktować z dużym wyczuciem. 1.4. Kolejny, szczególny wyjątek od ogólnych zasad przewożenia dzieci samochodem osobowym (M 1 ) oraz małym samochodem ciężarowym (N 1 ) określono w nowym ust. 3c w art. 39. Przepis ten dopuszcza przewożenie na tylnym siedzeniu trzeciego dziecka w wieku co najmniej 3 lat przytrzymywanego za pomocą pasów bezpieczeństwa pojazdu, w przypadku gdy dwoje dzieci jest przewożonych w urządzeniach przytrzymujących zainstalowanych na tylnym siedzeniu i nie ma możliwości zainstalowania trzeciego urządzenia. Zgodnie z art. 1 ust. 3 dyrektywy Rady 91/671/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa w pojazdach (Dz. U. UE L 373 z 31.12.1991 r., str. 26, z późn. zm.) dla III, najwyższej grupy wagowej, według której klasyfikuje się urządzenia przytrzymujące dla dzieci, przewidują maksymalną wagę dziecka do 36 kg. 2
1.4.1. W praktyce taki przypadek może dotyczyć pojazdów 5-cio miejscowych, o szerokości niewystarczającej do zainstalowania trzeciego urządzenia w sposób zgodny z zaleceniami producenta. Oceniając dopuszczalność zastosowania tego wyjątku przez kierującego pojazdem, należy uwzględnić szerokość wolnego miejsca na tylnych siedzeniach oraz wagę i wzrost dziecka przewożonego poza urządzeniem przytrzymującym. 1.4.2. W samochodach osobowych o liczbie miejsc 6-9 i dwóch rzędach tylnych siedzeń, ze względu na odpowiednio duże wymiary (w tym szerokość siedzeń), zainstalowanie urządzenia przytrzymującego dla każdego przewożonego dziecka nie powinno stwarzać żadnych problemów. 1.5. W art. 39 ust. 2 dodano nowe pkt 10 i 11 wyłączając z obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa (a tym samym również urządzeń przytrzymujących) dziecko w wieku do lat trzech przewożone każdym autobusem (pojazd kategorii M 2 i M 3 ) oraz dziecko przewożone autobusem publicznego transportu drogowego korzystające ze 100% ulgi. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego 2 z takiej ulgi może skorzystać dziecko w wieku do 4 lat, pod warunkiem niekorzystania z oddzielnego miejsca do siedzenia w praktyce dziecko siedzi na kolanach opiekuna (który nie jest zwolniony z obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa, jeśli autobus jest w nie wyposażony). 1.6. W art. 39 ust. 4 zmodyfikowano wyłączenia dotyczące przewożenia dzieci szczególnymi pojazdami. 1.6.1. W porównaniu do dotychczasowej regulacji zachowano wyłączenie dotyczące przewożenia dziecka taksówką, specjalistycznym środkiem transportu sanitarnego oraz pojazdem Policji, Straży Granicznej lub straży gminnej (miejskiej). 1.6.2. Zniesiono wyłączenie dotyczące przewożenie dziecka autobusem. W związku z tym przewożenie dziecka w autobusie podlega tylko wyłączeniu ogólnemu (w ogóle brak pasów bezpieczeństwa w autobusie) oraz omówionym w pkt. 1.5. wyłączeniom szczególnym wynikającym z ust. 2 pkt 10 i 11. W pozostałych przypadkach przewożenie dzieci autobusem, jako że pojazd ten nie jest objęty regulacjami ust. 3 w art. 39, podlega zasadom ogólnym, a więc dzieci (niezależnie od wzrostu) powinny korzystać z pasów bezpieczeństwa. 1.6.3. Dodano nowe wyłączenie, analogiczne jak dla osób dorosłych określone w dotychczasowym pkt 2 w ust. 2, tj. posiadanie przez dziecko zaświadczenia lekarskiego o przeciwwskazaniu do przewożenia w foteliku bezpieczeństwa dla dziecka lub innym urządzeniu przytrzymującym dla dzieci. 1.7. W art. 45 ust. 2 zmodyfikowano zakazy dotyczące przewożenia dzieci. 1.7.1. Brzmienie pkt 4 dostosowano do postępu technicznego, a w szczególności do stosowanych w nowych pojazdach urządzeń umożliwiających ręczną lub 2 Dz. U. z 2012 r. poz. 1138, z późn. zm. 3
automatyczną dezaktywację poduszki powietrznej dla pasażera w przypadku zainstalowania urządzenia przytrzymującego tyłem w kierunku jazdy na przednim siedzeniu. 1.7.2. Nadając nowe brzmienie w pkt 5 wprowadzono zakaz przewożenia dziecka w wieku poniżej 3 lat pojazdem samochodowym ww. kategorii, który nie jest wyposażony w pasy bezpieczeństwa i jakiekolwiek urządzenie przytrzymujące dla dzieci. Zakaz ten nie dotyczy przypadków wskazanych w art. 39 ust. 2 pkt 10 i 11. 1.7.3. Dodano nowy pkt 6 zakazujący przewożenia poza urządzeniem przytrzymującym dziecka mającego mniej niż 150 cm wzrostu na przednim siedzeniu każdego pojazdu samochodowego,. Przepis ten modyfikuje zakaz wyrażony dotychczas w pkt 5 zmieniając kryterium wieku (do 12 lat) na kryterium wzrostu. Informowanie pasażerów autobusu o obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa 2. W art. 39 w nowym ust. 2a kierujący autobusem (kategoria M 2 i M 3 ) wyposażonym w pasy bezpieczeństwa został zobligowany do poinformowania osób przewożonych pojazdem o obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa, chyba że informacja o tym została pasażerom zostali przekazana: przez kierownika przewożonej grupy, co w praktyce dotyczy różnego rodzaju wycieczek (kierujący autobusem musi mieć wiedzę, czy taka informacja została pasażerom przekazana), za pomocą urządzenia audiowizualnego, za pomocą odpowiedniego piktogramu umieszczonego przy każdym miejscu siedzącym (biała postać na niebieskim tle). Przekazanie pasażerom, w jeden ze wskazanych sposobów, informacji o obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa, zwalnia kierującego autobusem z odpowiedzialności za naruszenie zakazu określonego w art. 45 ust. 2 pkt 3 Prd, tj. z przewożenia pasażerów w sposób niezgodny z art. 39. Jednocześnie należy podkreślić, że brak jest racjonalnych przesłanek do ścigania kierującego autobusem, jeśli pasażerowie, mimo że z formalnego punktu widzenia nie zostali poinformowani o obowiązku, korzystają z pasów bezpieczeństwa, w które jest wyposażony w autobus. Zwolnienie z obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa żołnierzy ŻW 3. W art. 39 ust. 2, w zakresie dotyczącym osób dorosłych, dodano pkt 6a obejmując wyłączeniem również żołnierzy Żandarmerii Wojskowej podczas wykonywania czynności ochronnych. W szczególności chodzi tu o czynności, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 18 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych 4
organach porządkowych 3, polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa uprawnionych osób 4. Zwolnienie z obowiązku dotyczy wyłącznie żołnierzy ŻW, a więc nie obejmuje żołnierzy wojskowych organów porządkowych. Nowa forma dokumentu stwierdzającego przeciwwskazania do korzystania z pasów 4. W art. 39 ust. 2 pkt 1 zmieniono formę dokumentu stwierdzającego przeciwwskazania do korzystania z pasów bezpieczeństwa z orzeczenia lekarskiego na zaświadczenie lekarskie, przy czym, na mocy art. 2 ustawy zmieniającej, orzeczenia lekarskie wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują ważność przez okres, na jaki zostały wydane, jednak nie dłuższy niż 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. do dnia 14 listopada 2016 r. Wzór zaświadczenia lekarskiego 5. W art. 39 dodano nowe ust. 5 i 6 dotyczące zakresu danych i wzoru zaświadczenia lekarskiego wystawianego osobom dorosłym i dzieciom, przy czym na mocy ust. 6 Minister Zdrowia określi wzory tych zaświadczeń. Stosowanie taryfikatorów 6. Przedstawione wyżej zmiany zasad przewożenia dzieci oraz korzystania z pasów bezpieczeństwa przez osoby dorosłe mają wpływ na stosowanie przepisów zawartych w taryfikatorach mandatów karnych oraz punktów w zakresie nowych uregulowań. Trwają prace legislacyjne mające na celu dostosowanie odpowiednich rozporządzeń do tych regulacji. Do czasu wejścia w życie, ze względów formalnych od dnia 15 maja br. w odniesieniu do niektórych naruszeń niektóre przepisy określające odpowiednio wysokość mandatu karnego oraz liczbę punktów za dane naruszenie staja się bezpodstawne. 6.1.1. W przypadku nakładania mandatu karnego za wykroczenie polegające na przewożeniu dzieci w sposób niezgodny z przepisami, w zakresie nieobjętym lp. 22-24 tabeli B załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń 5, wysokość tego mandatu może być ustalona w granicach ogólnych, tj. od 20 do 500zł. Jednakże, mając na względzie wysokości mandatów karnych skonkretyzowane w przepisach wymienionych lp. za podobne wykroczenia, należałoby je uznać jako podstawowy wyznacznik. 6.1.2. W przypadku przypisania punktów za naruszenia nieobjęte kodem J 01 w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 25 3 Dz. U. z 2013 r. poz. 568, z późn. zm. 4 Kwestie te uregulowane są w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie w sprawie osób, w stosunku do których Żandarmeria Wojskowa wykonuje czynności ochronne, oraz zakresu i trybu współdziałania Żandarmerii Wojskowej z Biurem Ochrony Rządu (Dz. U. z 2014 r. poz. 277). 5 Dz. U. z 2013 r. poz. 1624 i z 2015 poz. 506. 5
kwietnia 2012 r. w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego 6 należy przypisać kod Z 01. 6.1.3. Przykładowo można wskazać: przewożenie dziecka w urządzeniu przytrzymującym zainstalowanym niezgodnie z zaleceniami producenta, co stanowi naruszenie art. 39 ust. 3a Prd MK w wysokości 150 zł, kod Z 01, przewożenie dziecka w wieku poniżej 3 lat w samochodzie osobowym, samochodzie ciężarowym lub samochodzie specjalnym niewyposażonym w pasy bezpieczeństwa i urządzenie przytrzymujące, co stanowi naruszenie art. 45 ust. 2 pkt 5 Prd 7 MK w wysokości 150 zł, kod J 01 8, przewożenie na przednim siedzeniu pojazdu samochodowego, poza urządzeniem przytrzymującym, dziecka mającego mniej niż 150 cm wzrostu, co stanowi naruszenie art. 45 ust. 2 pkt 6 Prd MK w wysokości 150 zł, kod Z 01. Wyk. w 1 egz: Egz. nr 1 adresat (faksem) / a/a Wyk. Mariusz Wasiak; 6 Dz. U poz. 488. 7 wprawdzie w przepisie lp. 22 taryfikatora mandatów karnych norma ta jest wyszczególniona jako podstawa prawna, niemniej jednak, ze względu na całkowitą zmianę jej treści, z powodów formalnych nie można za to naruszenie bezpośrednio zastosować wspomnianej lp. 22. 8 Ze względu na administracyjny charakter systemu punktowego oraz ogólny opis naruszenia oznaczonego kodem J 01, nie ma przeszkód, aby ze względu na uwzględnioną w kolumnie 4 kwalifikację prawną, jak ró1) nież charakter samego czynu przypisać mu liczbę 6 punków. 6