Raport o stanie œrodowiska woj. dolnoœl¹skiego w 00 r. 8. PRZYRODA Obszar województwa dolnośląskiego cechuje się znacznym zróżnicowaniem fizjograficznym wynikającym z urozmaiconej budowy geologicznej, warunków glebowych i klimatycznych. Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe Dolnego Śląska zostały potwierdzone poprzez utworzenie obszarów chronionych. Ponad 0% powierzchni województwa objęte jest różnego rodzaju formami ochrony prawnej. 8.. PARKI NARODOWE Na terenie województwa dolnośląskiego znajdują się parki narodowe: Karkonoski i Gór Stołowych. Karkonoski Park Narodowy został utworzony w 959 r. na powierzchni 556 ha. Ochroną ścisłą objęto 3% jego powierzchni. Park wchodzi w skład bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze. Park jest położony w Sudetach Zachodnich. Chroni on najwyższe partie Karkonoszy i Sudetów oraz dwie enklawy w piętrze pogórza: rezerwaty Góra Chojnik i Wodospad Szklarki. Karkonosze, zbudowane z granitów i łupków krystalicznych, poddane zostały długotrwałym procesom geologiczno-klimatycznym, które doprowadziły do złagodzenia rzeźby i wykształcenia specyficznych form powierzchniowych. Mają one postać ostańców skalnych (Słonecznik, Pielgrzym), gołoborzy, kotłów polodowcowych z malowniczymi jeziorkami górskimi (Śnieżne Kotły, Mały i Wielki Staw), wodospadów (Kamieńczyk, Szklarki) oraz wierzchowinowych i zboczowych torfowisk wysokich (Równia pod Śnieżką). Wiele z tych tworów uznano za pomniki przyrody nieożywionej. Roślinność występuje w układzie piętrowym, obniżonym w stosunku do Tatr o 50-300 m. Dominujące gatunki lasotwórcze to świerk (98% powierzchni leśnej) oraz buk (%). W piętrze subalpejskim (powyżej 50 m n.p.m.) występuje szereg specyficznych zbiorowisk zaroślowych, takich jak: sudeckie zbiorowiska kosówki, wysokogórskie borówczyska bażynowe, zarośla reliktowej wierzby lapońskiej i inne. Osobną, ważną grupę stanowią zespoły torfowisk wysokich i kwaśne młaki niskoturzycowe. Powyżej 500 m n.p.m. w piętrze alpejskim występują kwaśne murawy wysokogórskie. Park Narodowy Gór Stołowych utworzono w 993 r. na powierzchni 680 ha. Góry Stołowe to jedyne w kraju piaskowcowe stoliwa o budowie płytowej, które rozpadając się na bloki i ulegając selektywnemu procesowi wietrzenia tworzą tu, na niewielkim obszarze, unikalny w skali europejskiej krajobraz labiryntów i niezliczonej ilości izolowanych skałek o fantastycznych kształtach. Największe ich skupienia występują na bastionach najwyższego stopnia Gór Stołowych, głównie na Szczelińcu Wielkim oraz w Błędnych Skałach. Niezwykle oryginalne są Skalne Grzyby duże skupisko ostańców, ciągnące się wzdłuż dolnego stopnia tego masywu. Roślinność parku należy do piętra regla dolnego, przeważają zbiorowiska leśne, w większości bory świerkowe sztucznego pochodzenia. Ponadto zachowały się naturalne, dolnoreglowe zbiorowiska lasów bukowych oraz małe powierzchnie świerczyn i reliktowe enklawy boru sosnowego. Występują tu również specyficzne łąki, tzw. Sawanna Łężycka, obszar mioceńskiego zrównania z pojedynczo rozrzuconymi, piaskowcowymi skałami ostańcowymi (Łężyckie Skałki) oraz parasolowatymi sosnami. Osobliwością przyrodniczą Parku jest również Wielkie Torfowisko Batorowskie, utworzony w 958 r. rezerwat florystyczny, w którym ochroną ścisłą objęto niezwykle cenne torfowisko wysokie, ostoję ptaków glacjalnych. 8.. PARKI KRAJOBRAZOWE * Na obszarze Dolnego Śląska funkcjonuje parków krajobrazowych. Nadzór nad nimi prowadzi Dolnośląski Zespół Parków ch. Jednostka została utworzona Rozporządzeniem Nr 5 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 3 maja 999 r. w sprawie utworzenia Dolnośląskiego Zespołu Parków ch. Szczegółową charakterystykę parków zamieszczono w tabeli. Tabela I.8.. Obszary i obiekty chronione w województwie dolnoœl¹skim (wg WUS) Rodzaj obiektu Liczba obiektów Powierzchnia [ha] Park narodowy 50, Rezerwat 64 08,9 Park krajobrazowy 98,5 Obszar chronionego krajobrazu 7 77067,5 U ytek ekologiczny 6 644, Zespó³ przyrodniczokrajobrazowy 3,9 * materiały przygotował Piotr Śnigucki, DZPK we Wrocławiu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu
7 G OGÓW GÓRA 49 5 55 50 48 63 6 5 4 POLKOWICE 6 XII 3 MILICZ I 4 LUBIN 47 46 3 35 II 9 45 BOLES AWIEC 58 57 44 36 TRZEBNICA WO ÓW 59 ZGORZELEC LUBAÑ LWÓWEK ŒL. 37 X 64 5 34 33 A 43 JAWOR XI 4 56 38 40 4 60 6 KARKONOSKI PARK NARODOWY III 8 3 O AWA 4 39 JELENIA GÓRA 9 7 WROC AW ŒRODA ŒL. 0 Kompleks OLEŒNICA Z OTORYJA VIII IX 6 KAMIENNA GÓRA 3 3 5 53 VIII 5 ŒWIDNICA 30 WA BRZYCH 7 9 IV 4 VI VII IV 7 6 IV STRZELIN DZIER ONIÓW B 8 4 9 8 Z BKOWICE ŒL. 7 8 PARK NARODOWY GÓR STO OWYCH K ODZKO 5 3 Rysunek I.8.. Obszary chronione na terenie województwa dolnoœl¹skiego (stan na 3 grudnia 00 r. wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody) V 4 0 3 C Leœny 6 8 0 LEGNICA 5 54 Lasy Rychtalskie
Tabela I.8.. Parki krajobrazowe na terenie województwa dolnoœl¹skiego Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat Œlê añski Park 800 ha 7400 ha 988 Park Dolina Jezierzycy 7953 ha 994 3 Park Dolina Baryczy Woj. dolnoœl. 70040 ha Woj. wielkop 7000 ha 996 4 Park Dolina Bystrzycy 8570 ha 998 Uchwa³a nr XXIV/55/88 WRN we Wroc³awiu z 8 czerwca 988 r. w sprawie utworzenia ŒPK (Dz.Urz. Woj. Wroc³. nr 3 z8 sierpnia 988 r.) Porozumienie nr 6 pomiêdzy Wojewod¹ Wroc³awskim a Wojewod¹ Wa³brzyskim z 30 grudnia 993 r. w sprawie powiêkszenia obszaru ŒPK i sporz¹dzenia planu jego ochrony Rozporz¹dzenie nr 3/94 Woj. Wa³brz. z 4 maja 994 r. w sprawie utworzenia ŒPK w rejonie Wzgórz Kie³czyñskich Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Wroc³. z 3 czerwca 994 r. w sprawie powiêkszenia terenów ŒPK i jego otuliny Zarz¹dzenie nr 45 Woj. Dolnoœl. z 6 marca 999 r. w sprawie ustalenia wykazów aktów prawa miejscowego wydanych przez dotychczasowych wojewodów jeleniogórskiego, legnickiego, wa³brzyskiego i wroc³awskiego nadal obowi¹zuj¹cych na obszarze woj. dolnoœl¹skiego Rozporz¹dzenie Nr Wojewody Wroc³awskiego z sierpnia 994 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego Dolina Jezierzycy w województwie wroc³awskim Rozporz¹dzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiego z 3 czerwca 996 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy (Dz.Urz. Woj. Wroc³. Nr 6 z 7 czerwca 996 r., poz. 65) Rozporz¹dzenie Nr Wojewody Dolnoœl¹skiego i Wojewody Wielkopolskiego z paÿdziernika 000 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiego z 3 czerwca 996 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy (Dz.Urz. Woj. Doln. Nr 38 z paÿdziernika 000 r., poz. 656) Rozporz¹dzenie Nr 7 Woj. Wroc³. z 7 paÿdziernika 998 r. (Dz.Urz. Woj. Wroc³awskiego Nr 9 z 6 listopada 998 r. poz. 0) Zachowanie œrodowiska przyrodniczo- krajobrazowego masywu Œlê y, jego wartoœci kulturowych i historycznych. Liczne zabytki kultury materialnej: stanowiska archeologiczne, rzeÿby kultowe, kamienne krêgi, budowle sakralne i zabytkowe budownictwo wiejskie. Du e kompleksy lasów ³êgowo-olszowych o charakterze zbli onym do naturalnych, bogate gatunkowo wilgotne ³¹ki i œrodowiska wodne. Liczne cenne gatunki roœlin oraz zwierz¹t, w tym chronione oraz rzadkie (bogata ornitofauna). Zró nicowana konfiguracja terenu oraz du a zmiennoœæ siedliskowa (wielohektarowe kompleksy lasów, ³¹ki o ró nym stopniu wilgotnoœci oraz tereny bagienne) znajduje odzwierciedlenie w bogactwie flory, fauny i rozmaitoœci zbiorowisk roœlinnych. Zachowanie walorów jednego z najcenniejszych obszarów wodno-b³otnych w Europie - rezerwatu ornitologicznego Stawy Milickie. Wysokie walory historyczno-kulturowe (liczne parki podworskie, zabytkowe uk³ady urbanistyczne, obiekty sakralne oraz skupienia zieleni wysokiej). Czêœæ rzeki Bystrzycy oraz zbiornik Mietków jako obszary odznaczaj¹ce siê bardzo wysokim wskaÿnikiem ró norodnoœci gatunkowej i liczebnoœci organizmów ywych. Cenne biocenozy leœne (zw³aszcza ³êgi i gr¹dy), zajmuj¹ce ponad 40% ogólnej powierzchni oraz cenne przyrodniczo fragmenty wilgotnych ³¹k. Jordanów Œl¹ski agiewniki Sobótka Marcinowice Wo³ów Wiñsko Woj. doln.: Cieszków Kroœnice Milicz migród Prusice Twardogóra Trzebnica Woj. wielkop.: Odolanów Soœnie Przygodzice K¹ty Wroc³awskie Mietków Miêkinia Wroc³aw Sobótka Wroc³aw Wo³ów Woj. doln.: Milicz, Trzebnica Woj. wielkop.: Ostrów Wielkopolski Wroc³aw
Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat 5 Park Che³my 5990,76 ha 470,83 ha 99 6 Przemkowski Park 338 ha 5466 ha 997 7 Park Dolina Bobru 370 ha 0490 ha 989 8 Rudawski Park 5705 ha 5933 ha 989 Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 9 czerwca 99 r. w sprawie utworzenia PK Che³my w województwie legnickim (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 4 z 30 czerwca 99 r.) Zarz¹dzenie Nr 4 Wojewody Legnickiego z 3 grudnia 993 r. w sprawie utworzenia Zarz¹du PK Che³my w Myœliborzu Rozporz¹dzenie Woj. Legn. z grudnia 997 r. zmieniaj¹ce Rozporz¹dzenie w sprawie utworzenia PK Che³my w województwie legnickim (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 36 z 8 grudnia 997 r.) Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 7 czerwca 997 r. w sprawie utworzenia Przemkowskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 5, poz. 37) Zarz¹dzenie Wojewody Legnickiego z grudnia 997 r. nr 45 Uchwa³a nr VIII/47/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 6 listopada 989 r. w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ Park Doliny Bobru (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 6 z listopada 989 r.) Rozporz¹dzenie Nr 56/9 Woj. Jeleniog. z 3 grudnia 99 r. w sprawie ogólnych zasad zagospodarowania i wykorzystania PK Dolina Bobru wraz z otulin¹ oraz wprowadzenie stosownych ograniczeñ, zakazów i nakazów na tym terenie (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nrz4stycznia 993 r.) Uchwa³a nr VIII/49/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 6 listopada 989 r. w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ Rudawski Park (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 6 z dnia listopada 989 r.) Atrakcyjny krajobraz, unikalne wartoœci przyrodnicze, interesuj¹ce zabytki i obiekty kultury materialnej, punkty i osie widokowe, pomniki i rezerwaty przyrody oraz zespo³y krajobrazowoprzyrodnicze. Zró nicowanie krajobrazowe i przestrzenne, obszary wodno-b³otne Bagna Przemkowskiego oraz rezerwat ornitologiczny Stawy Przemkowskie, walory przyrodnicze i kulturowe. System rzeczny zlewni rzeki Szprotawy z licznymi dop³ywami oraz ca³ym systemem rowów melioracyjnych. Obszary podmok³e, bagienne, torfowiskowe oraz fragment Borów Dolnoœl¹skich z unikatowymi w skali europejskiej wrzosowiskami, licznymi wydmami œródl¹dowymi, stanowiska chronionych ptaków. Urozmaicony przebieg doliny Bobru z najwiêkszym na Dolnym Œl¹sku zbiornikiem Pilchowice. Ekosystemy leœne, z silnie zró nicowanymi i wzajemnie przenikaj¹cymi siê siedliskami leœnymi nizinnymi, wy ynnymi i górskimi, z dobrze zachowanymi drzewostanami, czêsto o naturalnym charakterze. Du a liczba zabytków kultury materialnej o wysokiej klasie. Ró norodnoœæ budowy geologicznej, bogactwo form powierzchni terenu, pozosta³oœci dawnego górnictwa, cenne twory naturalne (profile i ods³oniêcia geologiczne, groty, ska³ki, naturalne zbiorniki wodne). Bogactwo szaty roœlinnej, jej zró nicowanie pionowe oraz siedliskowe wynikaj¹ce z urozmaiconego charakteru rzeÿby terenu. Mêcinka Paszowice Z³otoryja Jawor Krotoszyce Chocianów Gaworzyce Gromadka Przemków Radwanice Je ów Sudecki Lubomierz Lwówek Œl¹ski Stara Kamienica Wleñ Œwierzawa Bolków Janowice Wlk. Kamienna Góra Marciszów Mys³akowice Kowary Jawor Z³otoryja Legnica Polkowice Boles³awiec Lwówek Œl. Z³otoryja Kamienna Góra
Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat 9 Ksi¹ añski Park 355,4 ha 6490 ha 98 0 Park Gór Sowich 840,7 ha 99 Œnie nicki Park 8800 ha 4900 ha 98 Park Sudetów Wa³brzyskich 6493 ha 894,6 ha 998 Uchwa³a Nr 35/8 WRN w u z 8 paÿdziernika 98 r. (Dz.Urz. WRN w u, Nr 5, poz. 46 z 98 r.) Rozporz¹dzenie Nr 8/9 Woj. Wa³b. z 8 listopada 99 r. w sprawie ogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowych i obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim (Dz.Urz. nr 5 poz. 60 z 8 listopada 99 r.) Rozporz¹dzenie nr 9/98 Woj. Wa³brz. z 7 grudnia 998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego (Dz.Urz. Nr 34. poz. 60 z 3 grudnia 998 r.) Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Dolnoœl¹skiego z 6 lipca 000 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie nr 9/98 Wojewody Wa³brzyskiego z 7 grudnia 998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego Rozporz¹dzenie Nr 7/9 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 99 r. (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 5 poz. 59 z 99 r.) Rozporz¹dzenie Nr 6/96 Woj. Wa³brz. z 8 lipca 996 r. (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 4 poz. 578 z 996 r.) Rozporz¹dzenie nr 9/98 Woj. Wa³brz. z 7 grudnia 99 8 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego (Dz.Urz. nr 34 poz. 60 z 3 grudnia 998 r.) Uchwa³a. Nr 35/8 WRN w u z 8 paÿdziernika 98 r. (Dz.Urz. WRN w u³, Nr 5, poz. 46 z 98 r.) Rozporz¹dzenie Nr 8/9 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 99 r. w sprawie ogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowych i obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim (Dz.Urz. nr 5 poz. 60 z 8 listopada 99 r.) Rozporz¹dzenie nr 9/98 Woj. Wa³brz. z 7 grudnia 998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego (Dz.Urz. nr 34. poz. 60 z 3 grudnia 998 r.) Rozporz¹dzenie nr 3/93 Woj. Wa³brz. z 30 kwietnia 993 r. w sprawie zatwierdzenia planu zagospodarowania przestrzennego Œnie nickiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. nr 8, poz. 5. z 993 r.) Rozporz¹dzenie Nr 0/98 Wojewody Wa³brzyskiego (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 34 poz.6 z 998 r.) Rozporz¹dzenie nr 5 Woj. Dolnoœl. z dn. 5.04.000 r. (Dz.Urz. nr 5. poz. 64. z 8 maja 000 r.) Obszar po³o ony na pograniczu dwóch odmiennych makroregionów: Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Œrodkowych. Jeziorko Zielone zalany i nieczynny od ponad 00 lat kamienio³om wapienia z liczn¹ kopaln¹ faun¹ górnego dewonu. Teren wraz z otaczaj¹cym starodrzewiem ko³o Mokrzeszowa Górnego rezerwat przyrody nieo ywionej Jeziorko Daisy. Powierzchnie leœne silnie zdegradowane, lecz z zachowanymi niewielkimi p³atami o charakterze zbli onym do naturalnego, stanowi¹ce pozosta³oœæ po dawnej puszczy bukowo-jaworowej. Du e zró nicowanie gatunków roœlin i zwierz¹t. Najwy sza czêœæ Sudetów Œrodkowych, z g³ówn¹ kulminacj¹ Wielk¹ Sow¹, obszary le ¹ce g³ównie w zasiêgu regla dolnego. Lasy z przewag¹ monokultur œwierkowych, w których zachowane s¹ fitocenozy leœne o charakterze zbli onym do naturalnego (rezerwat Bukowa Kalenica ). Grupa Œnie nika oraz Góry Bialskie i Z³ote, obszary o du ej ró norodnoœci typów krajobrazu (doliny i kotliny œródgórskie, subalpejski krajobraz szczytowych partii Œnie nika). Pojedyncze ska³ki i ich zgrupowania o fantazyjnych kszta³tach oraz rumowiska skalne, wychodnie wapieni krystalicznych, formy krasowe, g³êbokie doliny erozyjne oraz jaskinie. Jaskinia NiedŸwiedzia w Kletnie (rezerwat) jako obiekt najcenniejszy przyrodniczo oraz Jaskinia Radochowska (pomnik przyrody), le ¹ca u podnó a Bzowca w Górach Z³otych. Lasy œwierkowe allochtoniczne, ma³o odporne na warunki atmosferyczne. Fragmenty kopu³ i kominów wulkanicznych, pozosta³oœci pokryw lawowych i tufowych oraz ró ne efekty procesów denudacji (osuwiska skalne, ska³ki stokowe, go³oborza, g³êbokie suche doliny). Lasy bêd¹ce w wiêkszoœci monokulturami (dominacja œwierkowych, niewielka czêœæ bukowych, minimalna iloœæ drzewostanu mieszanego). Bogata jest ornitofauna. Œwiebodzice St. Bogaczowice Dobromierz Szczawno Zdrój Bielawa Pieszyce Walim Nowa Ruda G³uszyca Stoszowice Stronie Œl¹skie L¹dek Zdrój Z³oty Stok Miêdzylesie Bystrzyca K³. K³odzko Bardo Œl¹skie Boguszów Gorce Jedlina Zdrój Mieroszów G³uszyca Czarny Bór K³odzko Z¹bkowice K³odzko Z¹bkowice