W NEANDERTALCZYK I HOMO SAPIENS W JASKINI KLISSOURA NA PELOPONEZIE ńc cc 2006, p ch plch, ńc ł bd chlgc j 1 ą Kl, półc-chdj cęśc Plp. U ch pch p ę Bb ąó cąg ę pmęd m d półcj H d Pmj Agld, ł 10 lmó półc chód d Ag ł 5 lmó płd chód d M. Kl, óm lż j, lż d Pm. N bł jż P gcm p, ggf pdóż II p Ch. Umc ł jg łj Wędóc p Hlld j ą płżg pżj Hj ł M. Achlgm ś, pd m bdm, Pm bł płśc l mńj g d j dc lcg śldó dc mlcg pllcg bęb ą. Jc d d bł bd ś gc żjąc p, mł gdś p mjść lbńą. Obc gpd p ę lcch plcjch pmńc l, ch cch ch bc lch glbch, ch cch dch. Tj ł pd łżł m bę plą mjc pc ęc pch bó chlgcch. S mjc j pdjm p cłm pj bc j, j pżj pm ldęc mó d j. Sm gd j mm mm b p. W śc lj jśc d j dc ą l dą cję pg d dj c. Rólgl bdm pc ml pcj ll l chlgc lcb l ęc pdmó. Bł głó m, lc ś śc. Obc bd pl jśc d j ł jż ńc. Pl j jc l jd bdń, j. mąc pb l Pmj, gd gmd b cją dńc pc. Mgf bjmjąc gópllc cj j Kl m ć ę płm. Bd j Kl 1 pcę 1994, mc głębjąc ę mchcm m, c 5 cmó, jąc p p d 15 mó dch. Śd c dł ę m głębć 50 cmó. D l ągęlśm dp 2006 ; chdł ó d głębśc 730 820 cmó d bcj pch pdjg. Kl mó góch ń ł l Gf c pd bó dlc : bńj lcj Gcj, l lcch ml, ż p pll jp gó młd, c śd. Dlg pll dłlśm; m mjc b jg śldó. Pdę móąc, pdlśm ę ch ń. W gópllc ą Hm p ęgł d 50 cmó d ł 2 mó głąb. ALMA MATER 127
Słdł ę dmó ch ppłó ępjącch p b lcch, j db chch g, plch p dłg c pcąg ęc l. Oł 100 g bęb pch 15 mó dch pł ź l śld śdc d 30 d 90 cmó. Wl ch dł m ę dć. Wąć j mżm lą gcą c późj pgcą, lc ęść pchd j l cj, pj m p pch Hm p. Njłj ch gópllc g c glm lpm (g m glm, j j bdj ) 1. S pją ę j chc gl lp łc płj m śdc ł 30 cmó. Gl pchdł jblżg c j bł d j p b p cł mjc. D dj ż ą ją fmę cm j p cł. Ośl ł ch fcj: ą pżc c d pż p cś ł djch pdż. P pcjlc l glg pf. Mcj Plg AGH p mół jj cmc. D Pg K, glg A, ż śl j j gl, płśc lp g, żjąc, ż mp pł pl śl ch j cm ścłm c g m. Pc ml l Pmj Dj p Wpl ępł ppd p clm ch mc bpśd pblż g lb pd m. Wdj ę, ż g pl d pżcm lb łd ż bpśd ch. W cc bgłg pdjęlśm pób cj ch pżc mch chlg pmlj. W pblż j lp ł, gl jdj pdl, plc-m; jd bł łńc, ch ż ż p lp śżj, mj gl. Umc ch mgdł mę pj db pl. Ogń pl b ch, j bpśd mch. Wpż mgdł bł ś, mę dl pc, ch. Bć mż łś bł fcj ch pżc, m mgdłó cśc pż bć mż c, ch; mę dl pc. N bł cśc mę ą dmch, lc łj. C pc ch óż ślm b m. N ppł gl pmc bł g l ch ż p glch ch, bć mż c lg j mp pl. Af Hm p gópllcch db ł ą pc p mję pl-gcą dłm bdc g Złd Achlg Ep Km I Achlg UJ ńj Eph f Plhplg Spllg. Bg mł, głó cą jdch płśc p cł ą, pc ł m p pllgó I Sm Elcj Zą PAN K, dl śdpllcch ąch dlcm p pllgó U A Tc. N chlgó ją głó pc fmc ch lgó. Chcm dć cśc, j g ą d żł, l bdj j, c dł ę m p śmc. W śdpllc d 2001 bł p ą l pc p mję pl- -gc-blgją (chld blgjc pją Kól M S H Bl). W ch 128 ALMA MATER
gópllcch c lść ęd mch (głó mch dlch) ą j pd m lą cą (głó IV), dą 30 20 ęc l m. Nęd ż bł pdc cśc gpdcch ch pdjm. Słżł d pg p, ó męch (j fl, ć,, j), ż ślch (j cc, b p.). Cęść ęd łżł d mchcg gb ó (b). Nęd, lf cgół, óżch dmch, p chlgó ą: łcm, dpcm, lcm c ócm. W óż bń łcą m śc, j ż db. Pl głó dl, gdąc dbą ą c ślmm. W óch ch ępł cł płd ml; p cęść ch bł jd p cł. Dbj jd p ml Pój ń śdpllcch pdł, bć mż d m, j pc j. Bł pścą p db p cł. Pą lą gópllcą ą Kl bł. Ul, ępjąc V. Kl bł chc dl b śódmmg, głó Półp Apńg. Od d j óż Gcj, c ł l c ch bdń. Bł półc, j ę j, l cj. N m dłd, bł ócą j l, lcj d. l pjścch (d śdg d góg pll), c bł jc dlc, c jż Hm p. Kl chł ę pcfcm ędm. Bł łd-bj, b mj lcm łm. T, j Kl, p d bł jż 38 ęc l m; bc d ł dmłd l ąclc. Pżj V mm d c lą, ój ócą bł jc dlc. Pcą Od śldó b dlg VI ępł lm jż p gópllc, b chcch dl śdg pll ęd ślch j gbł. Dj g dj f fcc bdc śll mm ml pdch, pdb j glg hcj. Późj dmją jż gbł óżch dmch, ó dl. l mch bł pm cm chlgcm lb fcjlm. N j ę m d pchg pjm fcj, ją j cc. W płśc płł bm óż l, łżąc dlcm głó j ż, bc, pc, cm j -g b mj (cpó). W pcń d ó młdch ( III, IV V) bł p pfcj, pd m pęg lc, dłg g dl. Kl mł ę d cg, p bdg, d bdj jg: lg, żółg lg. Opóc dl cm d pdcj ęd bł mń, c lb bdj lch dm m, j chlcd c pl. Zjd c bł lpm g ż ż późj p Hm p. Cżb dlcc bl ęm m? U ch półc bł ęch mó, pd ę ęd, bdj dł. Wępjąc góm pllc ęść ęd młch mó cśc bł mjch bł c. Nó pd cl młch mch, łżł j db łd. bj. Tg p ęd mc pch ścch lb dch, ęjąc m mm gb cg ęd. Ndlcm bg bł jd. W śdpllc bł dmm łdjącm ę głó ppłó ęgló p c plącch ę gch. Pdł bdj lgłch, mch pl dmm pchdącm ę j, głó gm pm óżch mó, mm. gl. ALMA MATER 129
Wd Kl 1 Wd j Z Agldj N llj p pc plch chlgó Bł bdj bl óżł ę bdj ą lą. Wśód lcch fó, b pch gbł ępjącch jbdj pch dmch, pjł ę ż. m lcj pc, b ąp będąc gm b mj. W ch pjącch młdą fę l mj, jc ąch dlcm, ępj chc dl góg pll ch ó; pj ę ż półc dl, bdj mc, m. d lmcch, ęc c lpj pgg d bób. C bł ół l chc, ó późj ł, b pjć ę dp m góm pllc, j. l dlc, c ż p p Hm p pd jg cśjg pb m? Nl d j m j chl dć, głó dlg, ż pdm ldch cąó ch mńcó j j, żjącch m c. W cłm pm T pdj p dmó Kl śdpllcm ępł ch 130 ALMA MATER
llą, p pmc ój pd pjdc lb jżj l półc d pdcj pdch ęd. Z bł m jż pdm dlc. Ob ępł ch pg m półc, ęj lśc, mą lb chą d ążg. Odlśm ęc ęd m m m chm j óż, chcż d, pgm c. N bc jśm dłd dć śdpllcch; d dęgl ęg dlgłg. Opm ę głó płch glgcch. Pb ł ż pób d mlmccj. J ł żł gc glg Pg K, bc pł j (dj j mlm), cl dłę p, d ę d g ldc pjg Vl; bć mż d ę óż dłącć glcjl m mm. Dl ą l d pm. Młb bć m dłlśc ód płącch p pd ją, ż dłlśc ą mjącch ję pd cłm. O m j p cł gc ę m d bd dłgg pcąg c pmęd 130 ęc l Nbpc dg d śdg pll m, j. d pg dm 5, cm półcm. O bjmj młdą fę śdg pll, ąą mplm mm jc dlc; gó pll p p Ul, O Gv jż Hm p, ml, l, póź p bą (l mń), ż p c bc. Bąc pd gę dżą pchę dłęc d j, ł 6 mó dch, j lbmą lść ch bó mch pcgólch ch, mżm pdć, ż j Kl j jdą jbgch jń djj Gcj. Rc śł j dc g g. Opc bd bgch młó śdpllcch (lśc ęc fó mch) p pścą jc l l p p ch fó dcącch dc b djj Gcj Błó m. T ęc pgd dlcm cąż! Kf Sbc 1 W c 2004. 56. Alm M pbl ł b fmcj m. BADANIA NA WYSPIE KYTHNOS W p j dg pmęd Blm Wchdm Epą IX VIII ąclc pd Chm Pj ę gpd ócj, ęc lc hdl ą, ó plł lż ę cł d llch bó śd, bł ąpl jdm jżjch dń djch clcj. Pc, d lcją lcą, pcą ł Blg Wchd. Sp bjmł b Ep, pcjąc d płdg chd. Spób ę ch d l, dłż jch pbgł lcj, gd cągl jc dc jś bdąc l dj śd chlgó. O dc d p pólą pdcję I Achlg UJ, PAU, U Egjg Rd Ef Cldg cją śł gd 1. Rpcę ńc l 90. bgłg pc chlgc pd bł d dj bż p Kh (chd Cld). S d ł pd l młó (d m pd 6 ęc fó mch) cą fę ml, j IX VIII ąclc pd Chm. D pd ścśl ł bdm pób młó gcch mdą clą. Dę półpc chlgó pdcl pdcch mż bł ż dć śd g gpdc (pb db pż) jdjch mńcó p Kh. Mlc d Ml lżł, j dj, bpśd d bgm m, óg pm bł óc ALMA MATER 131
, h, K 3 l M lg C m j. G c F m m d g b. Ob cj ł G, Kh chę l, p M b głę m cęśc C14 l b G10 ( chó j. P bęb ) c,g h, K 21 l M lg C m g. F c j G, h c h, K ż l M ch m m h, K 132 ALMA lmater 8 M m C1 l m c, G j. P m c b 1 G chó d gp h: m lm g (K, Egj : K g h c K M ; l lc pch p; I ń B m ł l dd Ch.) C ch. pd : J dfj j ż m VIII Mp cj (IX S; G dg ó l Ag hpc M X) p C d Wch
ł 30 mó ż d bcg. Zm p bł cą ślścą. W lch bch lch l cj ml śdc 3 4 mó, bd pl lm. Śc ch bó g d d pżądg ł p pc ędm dj lf. Pdłgę ł db, d ż dpd pcę pł pł m. N bd bł p ę bł m. W l bch d ch, cch pmó pdłóg, c c, ż dl bł l. W pblż cj mlch ch pdłż głębch ch młch cłó płcśc mjącj Ml. Od ż gb jdjąc ę pd pdłgm ch dm, ó mż pć j f łd. Pjdc śc ld fgm c jd l bch pmęd pdłgm dmó pśdcją bgó ąch lm, óm pdd cą óch młch. Mlc mńc bdj d płgl ę ędm m jcęścj llg c lb bd, óg łż j cęśc b M Śódmg ępją jd p Ml (Ml), lżącj ł 80 lmó płd d Kh. W cl p ę c pdjm żglgę c dlgłśc lb ż ę m gpm, ó mł dęp d jg łóż. Opóc ęd ch chą łp Ml, Kh, Gcj. Wd gól pchdą ż f m chą głd. N cgólą gę łgją m ż, łżąc d c śl, chą pż głd. Bd dcł ż fmcj dcącch d mńcó bdj d. Chę pżl ślm ląd g Hlx f gl, ó d dj fgją dcjj gcj ch. W płch bdch bó d ęp ęc ml ch ślmó. Rd ą ml młż mch cą b. Pl ż óż g pó. D jżjch dć lż l śc ś, jącch cch ęc jż dmg. Nlż cć, ż ę dm Ml, Kh, Gcj. Pl cm fdmó mch bó mlch bó (C1 C26) gbó (G1 G11) ępł pch cldch, ęc jg dmcj mł ąpć ch ch. Wpd l cąó pż ślg, l bcść mch ż lcch cc mch śdc b p śl ch. Bd d j l ljm cm m chlgcm pch M Egjg. Zl, c młdm m p G 2 Kc (jż g K), ją g dąd blg dc mlcch gp ldch pch j cęśc M Śódmg. Gp pdł ę mjęśc żgl mł męd bą łącść, c pśdc j p mę bd. Ach fdmch mch pl lm d chdch Cldch ppm bdl chdj Al Cp. Tż m m ż pcch pchch ąją łm pbm d ó pchdącch l pcmcg Blg Wchd. Zp ch ó lb Cp pchd ż cęśc dm ś. W j, ż ó dbc lcj pj bł bóc p gp gpdą mlcą, mjąc p M Egjg. W VIII ąclc pd Chm d b M Egjg dcją dbc gpd lcj pc pd m p bóż, pśdc lm jżj pd płcm K. Bć mż jąc jż pł IX ąclc pd Chm ć ó m pmęd bm młm p ldść bdj ą gpdą ócą jącm pg pm płcńm pm pcł ę d bj lcj Gcj lj. Młg Kc J K. Kł 1 A. Smp, J.K. Kł, M. Kc, V. Gl, Mlhc Slm Ml, Kh, Md Achlg d Achm, vl. 2, 2002,. 45 67. 2 A. Smp, J.K. Kł, Th Cv f Cclp h Nh Ag: Spcld Fhg Shl f h Mlhc d Nlhc Pd, N-Lhc 3, 1999,. 5 7. ALMA MATER 133