Aktywność społeczna i problemy warszawiaków w wieku 50+

Aktywność społeczna i problemy warszawiaków w wieku 50+ Opracowanie: Dorota Stempniak Urząd m.st. Warszawy Centrum Komunikacji Społecznej Wydział Badań, Analiz i Strategii dstempniak@um.warszawa.pl Warszawa, listopad 2011

Informacje o badaniu Temat: Realizacja: 1. etap Aktywność społeczna i problemy warszawiaków powyżej 50. roku życia W trakcie obchodów Międzynarodowego Dnia Osób Starszych, tj. 2 października 2011 r. w Ogrodzie Saskim w Warszawie 2. etap W trakcie IV edycji SENIORALIÓW, tj. 23 października 2011 r. w gmachu Biblioteki Narodowej w Warszawie Próba celowa: Badanie adresowane do mieszkańców Warszawy powyżej 50. roku życia, przeprowadzone na celowej próbie badawczej, tj. wśród uczestników ww. wydarzeń. Taki dobór próby oznacza, że wnioski z badania nie mogą być uogólniane na populację generalną starszych warszawiaków. Mimo tych ograniczeń, zebrane dane mogą stanowić cenną wskazówkę do tworzenia programów poprawy jakości życia seniorów w Warszawie Liczba zrealizowanych wywiadów: Metodologia badania: Wykonawca: 278 tj.125 (1. etap) i 153 (2. etap) Badanie realizowane techniką ankiety papierowej Biuro Polityki Społecznej oraz Centrum Komunikacji Społecznej

Cele badania Poznanie preferowanych form spędzania wolnego czasu. Opis, jakiego typu aktywności społeczne, kulturalne, edukacyjne, sportowe podejmują osoby powyżej 50. roku życia. Poznanie źródeł informacji na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, sportowych. Określenie poziomu korzystania i zainteresowania korzystaniem z różnego typu instytucji: uniwersytety trzeciego wieku (UTW), kluby seniora, kluby osiedlowe, ośrodki sportu i rekreacji, domy kultury. Poznanie czynników utrudniających lub uniemożliwiających korzystanie z ww. instytucji. Oszacowanie kwoty, jaką osoby starsze są w stanie zapłacić za jednorazowe zajęcia edukacyjne, kulturalne, sportowe itp. Określenie poziomu zainteresowania badanych powołaniem Dzielnicowej Rady Seniorów oraz uczestniczeniem w jej pracach. Ocena poziomu zadowolenia z wybranych aspektów życia. Poznanie, jakiego rodzaju usług, rozwiązań w zakresie opieki zdrowotnej brakuje na terenie m.st. Warszawy. Diagnoza najczęstszych problemów osób w starszym wieku.

Najważniejsze wyniki Ocena możliwości spędzania wolnego czasu 1/12 Większość osób (78%) biorących udział w badaniu ankietowym pozytywnie ocenia możliwości spędzania wolnego czasu, które to możliwości, w odczuciu respondentów, dotyczą także dysponowania wolnym czasem. Tak pozytywna ocena niewątpliwie koresponduje z charakterystyką badanej grupy, którą tworzą osoby aktywne społecznie i towarzysko, biorące udział w różnego typu zajęciach organizowanych w ramach uniwersytetów trzeciego wieku, klubów seniora, organizacji pozarządowych i domów kultury. Z tego też powodu można przypuszczać, że zgromadzone dane w niewielkim stopniu odzwierciedlają opinie osób wycofanych z życia społecznego. Ocena oferty zajęć sportowych, kulturalnych, edukacyjnych W kwestii oceny dostępności oferty zajęć sportowych, kulturalnych, edukacyjnych, dostosowanych do potrzeb osób starszych, opinie badanych, którzy odpowiadali na to pytanie (n=151), są spolaryzowane: niemal połowa uważa, że ta oferta jest wystarczająca i jednocześnie niemal tyle samo osób ocenia ją jako niewystarczającą (stosunek 48% do 47%). Oznacza to, że zdaniem niemal co drugiej osoby popyt na tego typu zajęcia jest większy niż zakres oferowanych usług.

Najważniejsze wyniki Preferowane sposoby spędzania wolnego czasu 2/12 Z deklaracji respondentów wynika, że najchętniej poświęcają oni swój wolny czas na czytanie, oglądanie telewizji, słuchanie radia oraz rozwiązywanie krzyżówek. Tego typu zajęcia są udziałem 44% badanych. Podobny odsetek osób (40%) do swoich ulubionych zajęć zalicza turystykę pieszą (spacery lub nordic walking). Kolejną grupę preferowanych sposobów spędzania wolnego czasu tworząćwiczenia gimnastyczne, pływanie, jazda na rowerze oraz taniec. W ich wykonywanie zaangażowana jest co piąta badana osoba. Niemal taki sam odsetek respondentów (18%) za wartościowe uznaje zwiedzanie miasta, podróżowanie oraz uprawianie turystyki krajoznawczej. Ostatnią kategorię (17%), wśród pięciu ulubionych form aktywności, tworzą zajęcia związane z rozrywką, kulturą i sztuką. Badani rzadziej wymieniają zajęcia organizowane w ramach UTW, klubów seniora, organizacji społecznych itp. W tym przypadku jedynie co dziesiąta osoba uznaje te formy aktywności za swoje ulubione. Średnio co dwudziesty ankietowany zwraca uwagę na zajęcia edukacyjne oraz artystyczne. Do ulubionych czynności badanych rzadko też należy zajmowanie się gospodarstwem domowym. Podobnie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o niesienie pomocy osobom potrzebującym. W tym przypadku tylko 3% badanych czerpie satysfakcję z tego rodzaju aktywności. Końcową pozycję w rankingu ulubionych zajęć poza kategorią inne zajmują występy, festyny. Niewątpliwie walorem tego typu imprez jest to, że udział w nich jest nieodpłatny.

Najważniejsze wyniki Preferowane sposoby spędzania wolnego czasu cd. 3/12 Korzystanie z komputera oraz surfowanie po Internecie jest zajęciem, z którego czerpie satysfakcję mniej niż co dziesiąta osoba. Pozwala to sądzić, że korzystanie z technologii informatycznych nie odgrywa znaczącej roli w życiu ankietowanych. Może to wynikać m.in. z ograniczonych umiejętności korzystania z sieci. Podsumowując, uzyskane dane świadczą o tym, że wachlarz zainteresowań badanych osób powyżej 50. roku życia jest bardzo szeroki, szczególnie w zakresie form wypoczynku, które mogą być wykonywane w domu. Są to na ogół zajęcia niewymagające specjalnie dużych nakładów finansowych. W dalszej kolejności badani cenią sobie możliwość aktywnego spędzania czasu, co jest niewątpliwie przejawem troski o utrzymanie dobrego stanu zdrowia, oraz dostęp do dóbr kultury, sztuki i rozrywki. Mniejsze znaczenie w życiu respondentów odgrywają zajęcia edukacyjno-artystyczne, korzystanie z nowoczesnych technologii oraz niesienie pomocy potrzebującym. Prezentowane dane mogą być pomocne przy tworzeniu atrakcyjnej oferty zajęć dla osób powyżej 50. roku życia. Mogą także stanowić impuls do tworzenia i rozpowszechnienia oferty dzielnicowych domów kultury, klubów seniora, UTW itp., zwłaszcza w zakresie aktywności edukacyjno-artystycznych, które jak wynika z uzyskanych informacji zajmują dalszą pozycję. Warto podkreślić, że walorem zajęć organizowanych w tego typu placówkach jest to, że aktywizują one ludzi społecznie i towarzysko, wymagają otwarcia się na świat i tym samym zapobiegają osamotnieniu, izolacji starszych osób.

Najważniejsze wyniki Rodzaje podejmowanych aktywności 4/12 Kolejny aspekt badania dotyczył różnego typu zajęć podejmowanych przez osoby, które ukończyły 50 lat. Według deklaracji respondentów, aktywność badanych koncentruje się wokółżycia rodzinnego lub towarzyskiego. Trzech na czterech ankietowanych dba o tę sferężycia. Z deklaracji respondentów wynika także, że z komputera, Internetu korzysta niemal co druga badana osoba. Jeśli porównamy te wyniki z reprezentatywnym badaniem Barometr Warszawski, to wyraźnie widać, że w grupie warszawiaków w wieku 60 lat i więcej odsetek internautów wynosi 34%. Oznacza to, że w badanej grupie poziom korzystania z technologii informatycznych jest wyższy niż w populacji generalnej. Trzecią, wskazywaną przez 35% badanych, formą aktywności, jest pomaganie sąsiadom, znajomym, co niewątpliwie świadczy o tym, że w codziennym życiu starszych osób bardzo ważne są dobre relacje sąsiedzkie. Kolejne miejsce zajmuje opieka nad dziećmi, wnukami: niemal co trzecia osoba poświęca czas na tego typu czynności, przy czym ta kategoria obejmuje zarówno pomoc w wychowaniu dzieci ze swojej rodziny, jak i podejmowanie prac zarobkowych w charakterze opiekunki, opiekuna. Na zajęcia sportowo-rekreacyjne znajduje czas zaledwie 28% ankietowanych. Taki sam odsetek osób poświęca czas na zajęcia kulturalne, np. czytanie, oglądanie filmów, chodzenie do teatru. Biorąc pod uwagę to, że te kategorie aktywności należą do ulubionych zajęć badanych, można przypuszczać, że w codziennym życiu uczestnikom badania brakuje czasu i środków na rozwijanie swoich pasji, zainteresowań.

Najważniejsze wyniki Źródła informacji na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, 5/12 sportowych Głównymi źródłami informacji na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, organizowanych dla osób starszych w stolicy, są: telewizja i radio (50%) oraz bezpłatna prasa ogólnowarszawska lub lokalna (50%). Informacji na ten temat dostarczają także członkowie rodziny, przyjaciele i znajomi (45%). Dla 2/5 badanych pomocnym źródłem informacji jest Internet. Co czwarta osoba w poszukiwaniu tego typu informacji sięga po płatne gazety, a niemal co piąta informacje tego typu znajduje na plakatach lub ulotkach. Mniej liczna grupa osób (16%) podkreśla, że informacje o ciekawych zajęciach organizowanych dla osób starszych w Warszawie rozpowszechniane są poprzez kluby seniora, UTW, domy kultury oraz organizacje pozarządowe.

Najważniejsze wyniki Poziom korzystania z zajęć organizowanych 6/12 w wybranych instytucjach i zainteresowania nimi Wśród badanych największy jest odsetek osób korzystających z zajęć organizowanych na UTW (54%) oraz w domach kultury (54%). W dalszej kolejności, ponad 2/5 respondentów korzysta z oferty zajęć organizowanych w klubach seniora lub klubach osiedlowych. Najmniej liczna grupa co trzecia osoba bierze udział w zajęciach organizowanych w ośrodkach sportu i rekreacji. Prawdopodobnie w tym ostatnim przypadku istotną barierą są względy finansowe, tzn. zbyt wysokie ceny biletów. Natomiast wśród osób, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie korzystały z oferty ww. instytucji, największym zainteresowaniem cieszą się zajęcia organizowane w domach kultury oraz na UTW. Bariery uczestnictwa w instytucjach organizujących różnego typu zajęcia Główną barierą w dostępie do różnego typu zajęć, organizowanych m.in. przez domy kultury, kluby seniora, kluby osiedlowe, UTW, OSiR-y, są zbyt wysokie opłaty. Tego typu opinie podziela 42% badanych. Co trzecia osoba zwraca uwagę na brak zainteresowania osób starszych ofertą zajęć organizowanych w tego typu instytucjach. Według 28% respondentów istotnym utrudnieniem są także problemy zdrowotne starszych osób. Podobny odsetek badanych (27%) jest zdania, że w Warszawie brakuje zajęć uwzględniających potrzeby starszych osób. W praktyce oznacza to, że np. zajęcia gimnastyczne organizowane na terenie dzielnicy powinny być dostosowane do kondycji fizycznej oraz stanu zdrowia seniorów.

Najważniejsze wyniki Bariery uczestnictwa w instytucjach organizujących różnego 7/12 typu zajęcia cd. Brak chęci, motywacji do robienia czegoś nowego, to kolejny czynnik utrudniający korzystanie w oferty zajęć ww. instytucji. Zwraca na niego uwagę 27% badanych. Co piąta osoba odczuwa brak ww. instytucji w pobliżu swojego miejsca zamieszkania. Tyle samo osób jest zdania, że w Warszawie brakuje informacji na temat działalności tego typu placówek. Dla 14% ankietowanych istotną przeszkodą są także godziny organizowanych zajęć. Z relacji badanych wynika, że zajęcia organizowane w godzinach wieczornych, po zmroku cieszą się mniejszym zainteresowaniem respondentów ze względu na obniżone poczucie bezpieczeństwa. Niemal co dziesiąta osoba twierdzi, że osoby starsze nie zawsze lubią przebywać w gronie swoich rówieśników. Taki sam odsetek osób (8%) jest zdania, że część osób wybiera ofertę zajęć przygotowaną przez np. organizacje pozarządowe. W opinii 7% badanych dostępna oferta zajęć jest mało interesująca, a co dwudziesta osoba zwraca uwagę na brak wolnych miejsc. Według niewielkiej grupy osób (3%) przeszkodą w korzystaniu z ww. instytucji jest brak czasu. Może on wynikać z tego, że osoby starsze swój wolny czas poświęcają na opiekę nad dziećmi, wnukami, zajmowanie się gospodarstwem domowym, opiekowanie się chorym członkiem rodziny lub też podejmowanie prac zarobkowych.

Najważniejsze wyniki Deklaracje dotyczące poziomu akceptowanych cen za zajęcia 8/12 edukacyjne, kulturalne, sportowe Średnia kwota, jaką badani byliby skłonni zapłacić za jednorazowe zajęcia (wyliczona z uwzględnieniem wszystkich wskazań) wynosi 10,55 zł. Natomiast średnia kwota wyliczona z wykluczeniem 5% skrajnych wskazań (średnia obcięta) wynosi 8,52 zł. Najczęściej wskazywana przez respondentów kwota nie przekraczała 5 zł. Na taką wartość wskazuje 2/5 badanych. Powyższe wartości sugerują, że badani nie należą do grona osób dobrze sytuowanych, co potwierdza także niezadowolenie z warunków materialnych respondentów. Jeśli weźmiemy pod uwagę także to, że średnia wysokość emerytury w Warszawie w drugim kwartale 2011 r. wynosiła 2087,58 brutto, to śmiało można powiedzieć, że dochody osób starszych w stolicy nie są wysokie*. Dlatego należy przypuszczać, że wszelkie rozwiązania służące obniżeniu kosztów udziału w różnego typu zajęciach, imprezach są potrzebne i przyczynią się do zwiększenia aktywności osób starszych. Zainteresowanie powołaniem i działalnością w Dzielnicowej Radzie Seniorów Pomysł utworzenia lokalnej reprezentacji seniorów popiera 89% badanych, w tym 71% osób to zdecydowani zwolennicy takiego rozwiązania. Co więcej, większość badanych w tej grupie (3/4) wyraża chęć udziału w pracach Dzielnicowej Rady Seniorów. *Dane z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Najważniejsze wyniki Poziom satysfakcji z wybranych aspektów życia 9/12 Osoby biorące udział w badaniu poproszono o ocenę różnych aspektów życia. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że największe zadowolenie badani czerpią z kontaktów towarzyskich, przyjacielskich. W dalszej kolejności ankietowani pozytywnie oceniają możliwości spędzania wolnego czasu. Czują się także usatysfakcjonowani, jeśli chodzi o opiekę, wsparcie ze strony rodziny. Po części to zadowolenie wynika z tego, że uczestnicy badania to osoby w pełni samodzielne, tj. niewymagające usług opiekuńczych ze strony bliskich, czego wyrazem jest także dobra ogólna ocena stanu zdrowia ankietowanych. Nieco mniej pozytywnych wskazań otrzymują relacje sąsiedzkie. Natomiast przy ocenie poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania występuje niewielka przewaga zadowolenia nad niezadowoleniem. Zdecydowanie negatywnie badani oceniają możliwość korzystania z usług opiekuńczych świadczonych przez m.st. Warszawę oraz funkcjonowanie służby zdrowia. Sytuacja materialna badanych jak już zostało wspomniane także nie należy do najlepszych. Respondenci negatywnie oceniają także możliwości korzystania z publicznych placówek leczniczych, rehabilitacyjnych.

Najważniejsze wyniki Ocena funkcjonowania warszawskiej służby zdrowia 10/12 Analiza pytania otwartego dotyczącego oceny funkcjonowania warszawskiej służby zdrowia pokazuje, że co dziesiąta osoba jest zadowolona z opieki zdrowotnej. Warto jednak dodać, że te opinie często są udziałem osób, które swój stan zdrowia oceniają jako dobry i które sporadycznie korzystają z publicznej służby zdrowia. Pozostałe osoby za największą wadę opieki zdrowotnej świadczonej na terenie Warszawy uznają ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów. Na tego typu braki zwraca uwagę niemal co druga osoba. W dalszej kolejności badani odczuwają brak oferty zajęć sportowo-rehabilitacyjnych, które mogłyby pomóc w utrzymaniu lub w poprawie kondycji fizycznej i stanu zdrowia osób powyżej 50. roku życia. Na tego typu mankamenty zwraca uwagę 28% badanych. Kolejna grupa osób (14%) apeluje o usprawnienie organizacji pracy służby zdrowia, m.in. w zakresie wydawania numerków do lekarzy pierwszego kontaktu, wykonywania badań diagnostycznych w jednym miejscu, umawiania wizyt kontrolnych w nieodległych terminach itp. Według 8% badanych słabą stroną warszawskiej opieki zdrowotnej jest brak możliwości wykonywania kompleksowych badań profilaktycznych. W dalszej kolejności brak specjalistycznych poradni endokrynologicznych, kardiologicznych, ortopedycznych, diabetologicznych itp. Na tego typu braki zwraca uwagę co dwudziesta osoba.

Najważniejsze wyniki Udogodnienia, rozwiązania, których brakuje w Warszawie 11/12 Niemal 2/3 respondentów jest zdania, że na terenie m.st. Warszawy brakuje darmowych wydarzeń o charakterze kulturalnym, np. przedstawień, koncertów, wystaw. Co druga osoba odczuwa braki w zakresie ciekawej oferty zajęć kulturalno-rozrywkowych. Niemal połowa respondentów (46%) uważa, że w stolicy brakuje miejsc spotkań, np. osiedlowych kawiarenek, klubów seniora itp. 2/5 ankietowanych zwraca uwagę na brak ćwiczeń gimnastycznych dostosowanych do potrzeb osób starszych. Co trzecia osoba chciałaby, aby w Warszawie powstały nowe tereny rekreacyjne z urządzeniami do ćwiczeń na świeżym powietrzu. Co czwarta osoba zwraca uwagę na brak obiektów sportowych, np. basenów, hal sportowych, boisk. Niemal tyle samo osób (24%) uważa, że w stolicy brakuje dobrych połączeń komunikacyjnych. Na brak udogodnień architektonicznych dla osób niepełnosprawnych zwraca uwagę co dziesiąta osoba. W najmniejszym stopniu respondenci odczuwają brak ciekawej oferty zajęć edukacyjnych. Tego typu opinie podziela mniej niż co dziesiąta osoba.

Najważniejsze wyniki Diagnoza najczęstszych problemów starszych osób 12/12 Według badanych, głównymi problemami osób starszych mieszkających w Warszawie są: samotność oraz zły stan zdrowia. Na te obszary życia wskazuje niemal 2/3 respondentów. Istotnym problemem warszawskich seniorów jest także ograniczony dostęp do publicznej służby zdrowia, zwłaszcza do lekarzy specjalistów. Tego typu opinie podziela ponad połowa badanych (53%). Kolejnym ograniczeniem, na które wskazuje 43% ankietowanych, jest brak środków na rozwijanie swoich zainteresowań, pasji. Podobny odsetek osób (42%) dostrzega problemy związane z ograniczoną sprawnością (m.in. ruchową) osób starszych. Kolejna kategoria dotyczy ubóstwa emerytów i rencistów, którym zdaniem 39% ankietowanych nie starcza środków na codzienne życie. Jak wynika z bezpośrednich rozmów z uczestnikami badania, osoby starsze nie partycypują w różnego typu zajęciach, ponieważ przez swoją złą sytuację materialną czują się gorsze, mniej atrakcyjne: ( )nie stać ich na zakup ładnych ubrań itp. ( ). Istotnym problemem wskazywanym przez 31% badanych jest także brak wśród osób starszych motywacji do dbania o siebie i rozwijania się, co często łączy się z wycofaniem z życia społecznego, rodzinnego i kultywowaniem biernego stylu życia. Zmiana takich przyzwyczajeń niewątpliwie wymaga rozpowszechnienia aktywnych form spędzania wolnego czasu. Co czwarty respondent zwraca uwagę na brak opieki, wsparcia ze strony rodziny, które w jakimś stopniu muszą być zrekompensowane opieką instytucjonalną. Stosunkowo najmniej odczuwalnym w opinii badanych problemem, jest brak akceptacji w środowisku lokalnym (12%).

Charakterystyka demograficzna badanych 1/3 Płeć Kobieta Mężczyzna 17% 83% N=278 Wiek 50-59 lat 60-69 lat 70-79 lat 80 i w ięcej lat 50-59 lat 5% 60-69 lat 42% 70-79 lat 43% 80 i więcej lat 10% N=278 0% 20% 40% 60% *W analizach nie uwzględniono braków danych. Struktura płci badanych osób była następująca: 83% stanowiły kobiety, a 17% mężczyźni. Przewaga kobiet nad mężczyznami odpowiada ogólnej tendencji demograficznej, jaką obserwujemy w Warszawie, która polega na feminizacji populacji warszawiaków. Obecnie wśród ogółu mieszkańców stolicy na 100 mężczyzn przypada 117 kobiet. Szczególnie duża przewaga kobiet występuje wśród osób w wieku poprodukcyjnym, co jest związane ze zjawiskiem nadumieralności mężczyzn w starszych grupach wieku. Na stu mężczyzn w wieku poprodukcyjnym przypada 231 kobiet. Analizując strukturę wieku badanych, wyraźnie widać, że występuje przewaga osób w wieku od 60 do 69 lat oraz osób w wieku od 70 do 79 lat. Respondenci znajdujący się w tych przedziałach wieku stanowią 85% ogółu badanych. Co dziesiąta osoba, która udzieliła odpowiedzi na pytania ankiety, przekroczyła 80. rok życia, a co dwudziesta znajduje się w przedziale wieku od 50 do 59 lat. Struktura badanej próby z uwzględnieniem wieku znacznie różni się od sytuacji jaką obserwujemy w Warszawie. Z danych GUS-u z grudnia 2010 roku wynika, że osoby w wieku od 50 do 59 lat stanowiły 16% populacji warszawiaków, w wieku od 60 do 69 lat 11%, w wieku od 70 do 79 lat 8%, a w wieku 80 i więcej lat tylko 5%.

Charakterystyka demograficzna badanych 2/3 Źródła utrzymania Emerytura 91% Renta Praca w pełnym w ymiarze godzin Praca w niepełnym w ymiarze godzin Praca doryw cza Inne 8% 1% 2% 7% 3% n=277 0% 20% 40% 60% 80% 100% Najliczniejszą grupę badanych stanowiły osoby utrzymujące się z emerytury (91%) lub renty (8%). Co dziesiąta osoba wśród ogółu badanych zadeklarowała, że jest aktywna zawodowo, przy czym najczęściej ankietowani wskazywali na prace dorywcze. Wśród kategorii inne badani wymieniali wsparcie finansowe rodziny, wynajem pokoju, mieszkania, zasiłek wypłacany przez gminę, zgromadzone oszczędności. *Odpowiedzi nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż 1 odpowiedź. Wykształcenie Wyższe Średnie 43% 50% Wśród respondentów przeważały osoby z wykształceniem średnim (50%) oraz wyższym (43%). Znacznie mniej liczna była grupa osób posiadających wykształcenie zawodowe (3%) oraz niższe (4%). Zaw odow e Podstaw ow e, gimnazjalne 3% 4% n=277 0% 20% 40% 60% *W analizach nie uwzględniono braków danych.

Charakterystyka demograficzna badanych 3/3 Liczba osób w gospodarstw ie domow ym 10% 3% 1%1% n=276 31% 54% Jedna Dw ie Trzy Cztery Pięć Sześć Z informacji pozyskanych w trakcie badania wynika, że ponad połowa ankietowanych prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, a niemal co trzeci respondent mieszka wspólnie z drugą osobą. Gospodarstwa liczące trzy i więcej osób należą do mniejszości. Zamieszkuje je 15% badanych. *W analizach nie uwzględniono braków danych. Większość osób biorących udział w badaniu zamieszkuje centralne dzielnice Warszawy, przede wszystkim Mokotów, Śródmieście, Ochotę oraz Wolę..

Ocena możliwości spędzania wolnego czasu Czy osoby w Pana(i) wieku mają wystarczająco dużo możliwości spędzania wolnego czasu? 2% 15% zdecydow anie tak raczej tak 5% 47% ani tak, ani nie raczej nie n=125 31% zdecydow anie nie W pierwszym etapie badania poproszono respondentów o ocenę możliwości spędzania wolnego czasu, które w odczuciu respondentów dotyczyły także dysponowania wolnym czasem. Zdaniem niemal 4/5 badanych te możliwości są wystarczające. Przeciwnego zdania jest niemal co piąta osoba, która dostępne sposoby zagospodarowania wolnego czasu ocenia jako niewystarczające. Tak pozytywna ocena niewątpliwie współgra z charakterystyką badanej grupy, którą tworzą osoby aktywne społecznie i towarzysko, biorące udział w różnego typu zajęciach organizowanych w klubach seniora, organizacjach pozarządowych, na UTW, w domach kultury itp.

Ocena oferty zajęć sportowych, edukacyjnych, kulturalnych Czy, Pana(i) zdaniem, oferta zajęć sportowych, kulturalnych, edukacyjnych, dostosowanych do potrzeb osób starszych jest wystarczająca czy też niewystarczająca? 12% 11% 5% zdecydow anie w ystarczająca raczej w ystarczająca raczej niew ystarczająca 36% 36% zdecydow anie niew ystarczająca trudno pow iedzieć n=151 W drugim etapie badania poproszono respondentów o to, aby ocenili, w jakim stopniu oferta zajęć sportowych, kulturalnych, edukacyjnych zaspokaja potrzeby osób powyżej 50. roku życia. Według opinii respondentów, którzy odpowiadali na powyższe pytanie (n=151), niemal połowa badanych (48%) ocenia tę ofertę jako wystarczającą, w tym 12% jako zdecydowanie wystarczającą. Podobny odsetek osób (47%) uważa, że jest ona niewystarczająca, w tym 11% ankietowanych uważa, że jest ona zdecydowanie niewystarczająca. Oznacza to, że opinie ankietowanych na ten temat są silnie spolaryzowane. Pozostałe osoby (5%) nie potrafią ocenić tej kwestii.

Rodzaje podejmowanych aktywności Czy poświęca Pan(i) czas na następujące zajęcia, czynności: Spotkania z rodziną, znajomymi, przyjaciółmi Korzystanie z komputera, Internetu Pomaganie sąsiadom, znajomym Opiekowanie się dziećmi, wnukami Zajęcia sportowe, rekreacyjne, np. spacery, pływanie Zajęcia kulturalne Zajmowanie się sprawami osiedla, dzielnicy Zajęcia edukacyjne Angażowanie się w życie parafii n=265 Opiekowanie się chorym członkiem rodziny Praca społeczna 17% 13% 9% 6% 3% 35% 31% 28% 28% 48% 75% 0% 20% 40% 60% 80% Kolejny aspekt badania dotyczył różnych form spędzania czasu wolnego przez osoby, które ukończyły 50 lat. Z zebranych danych wnika, że główne formy spędzania czasu wolnego koncentrują się na życiu rodzinnym i towarzyskim. Wskazuje na nie 3/4 badanych. Niemal co druga osoba korzysta z komputera lub Internetu. Trzecią pozycję zajmuje pomaganie sąsiadom, znajomym. Na tego typu aktywność wskazuje 35% badanych. Niemal 1/3 respondentów opiekuje się dziećmi, wnukami. Czas na zajęcia sportowo-rekreacyjne znajduje 28% ankietowanych. Taki sam odsetek osób poświęca czas na czytanie, oglądanie filmów, chodzenie do teatru. W sprawy swojego osiedla, dzielnicy angażuje się 17% ankietowanych. Natomiast mniejszym zainteresowaniem badanych cieszą się zajęcia edukacyjne (13%) oraz prace podejmowane na rzecz parafii (9%). Co dwudziesta osoba sprawuje opiekę nad chorym członkiem rodziny. Na pracę społeczną poświęca czas jedynie 3% badanych. *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych.

Preferowane sposoby spędzania wolnego czasu Co najbardziej lubi Pan(i) robić w wolnym czasie? Czytanie, telewizja, radio, krzyżówki Spacery, nordic walking Gimnastyka, basen, rower, taniec Zwiedzanie miasta, podró żowanie Teatr, kino, koncerty, wystawy Klub seniora, UTW, organizacja społeczna Spotkania z rodziną, wnukami, przyjaciółmi, znanymi osobami Ogródek, działka Obsługa komputera, Internetu Edukacja, kursy językowe, tańca itp. n=258 Malowanie, fotografia Robótki ręczne Zajmowanie się domem Pomoc potrzebującym Występy, festyny Inne 20% 18% 17% 40% Wśród kategorii inne znalazły się następujące wskazania: gra w brydża, dokarmianie zwierząt, rehabilitacja, śpiewanie, pisanie, praca we wspólnocie mieszkaniowej. 3% 2% 6% 9% 7% 44% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Z deklaracji respondentów wynika, że najchętniej poświęcają oni swój wolny czas na czytanie, oglądanie telewizji, słuchanie radia oraz rozwiązywanie krzyżówek. Są to zajęcia zazwyczaj wykonywane w domu i niewymagające dużych nakładów finansowych, stąd prawdopodobnie tak duże zainteresowanie nimi. W dalszej kolejności ankietowani uprawiają turystykę pieszą: spacery lub nordic walking. Do ulubionych zajęć badanych należą także ćwiczenia gimnastyczne, pływanie, jazda na rowerze oraz taniec. Zwiedzanie miasta, wycieczki krajoznawcze oraz podróżowanie, to kolejna grupa aktywności, które cieszą się zainteresowaniem respondentów. Wysoką piątą pozycję w rankingu ulubionych zajęć zajmuje konsumpcja dóbr kultury, tj. chodzenie do teatru, kina, na koncerty oraz oglądanie wystaw. Przy czym przy tej kategorii wskazań, respondenci podkreślają, że istotną barierą w dostępie do dóbr kultury są wysokie ceny biletów. Mniej pozytywnych wskazań otrzymują zajęcia organizowane w klubach seniora, na UTW lub w innych organizacjach (społecznych, pozarządowych). Kolejną pozycję zajmują kontakty rodzinne, towarzyskie, prace wykonywane w ogródku, na działce, oraz obsługa komputera, surfowanie po Internecie. Stosunkowo najmniej liczna grupa osób preferuje zajęcia edukacyjne oraz artystyczne. Rzadko też zajmowanie się gospodarstwem domowym należy do ulubionych czynności badanych. Niewielkie jest również zaangażowanie respondentów w niesienie pomocy osobom potrzebującym. Końcową pozycję w rankingu ulubionych zajęć poza kategorią inne zajmują występy, festyny. Zainteresowanie tego typu wydarzeniami niewątpliwie łączy się z tym, że są one nieodpłatne. *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych.

Źródła informacji na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, sportowych Skąd czerpie Pan(i) informacje na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, organizowanych dla osób starszych w Warszawie? Z telewizji, radia Z bezpłatnej prasy Od rodziny, przyjaciół, znajomych Ze stron internetowych Z płatnych gazet Z plakatów, ulotek 18% 26% 50% 50% 45% 40% Według badanych, głównymi źródłami informacji na temat oferty zajęć edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, organizowanych dla osób starszych w stolicy, są: telewizja i radio (50%) oraz bezpłatna prasa ogólnowarszawska lub lokalna (50%). Informacji na ten temat dostarczają także członkowie rodziny, przyjaciele i znajomi (45%). Dla 2/5 badanych pomocnym źródłem informacji jest Internet. Co czwarta osoba posiłkuje się płatnymi gazetami, a niemal co piąta informacje tego typu znajduje na plakatach lub ulotkach. Mniej liczna grupa osób (16%) podkreśla, że informacje o ciekawych zajęciach organizowanych dla osób starszych w Warszawie rozpowszechniane są przez kluby seniora, UTW, domy kultury oraz organizacje pozarządowe. Z klubu seniora, domu kultury, UTW, NGO 16% Z innych źródeł 4% n=269 0% 20% 40% 60% 80% *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych.

Poziom korzystania z zajęć organizowanych w wybranych instytucjach i zainteresowania nimi Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy uczestniczył(a) Pan(i) w: zajęciach organizowanych w ramach uniwersytetu trzeciego wieku zajęciach organizowanych w klubie osiedlowym / klubie seniora zajęciach organizowanych w ośrodku sportu i rekreacji zajęciach organizowanych w domu kultury tak nie nie, ale chciał(a)bym w nich uczestniczy ć 33% 43% 54% 54% 57% 48% 33% 32% 13% 9% 10% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kolejny blok pytań ankiety dotyczył poziomu korzystania oraz zainteresowania korzystaniem z różnego typu instytucji, finansowanych lub współfinansowanych przez m.st. Warszawę. Rozkład odpowiedzi wyraźnie pokazuje, że wśród badanych największy jest odsetek osób korzystających z zajęć organizowanych na UTW (54%) oraz w domach kultury (54%). W dalszej kolejności, ponad 2/5 badanych korzysta z oferty zajęć organizowanych w klubach seniora lub klubach osiedlowych. Najmniej liczna grupa co trzecia badana osoba korzysta z zajęć organizowanych w ośrodkach sportu i rekreacji. Natomiast wśród osób, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie korzystały z oferty ww. instytucji, największym zainteresowaniem cieszą się zajęcia organizowane w domach kultury oraz na UTW.

Bariery uczestnictwa w instytucjach organizujących różnego typu zajęcia Dlaczego, Pana(i) zdaniem, wiele osób starszych nie korzysta z oferty zajęć organizowanych w tego typu instytucjach? Zbyt wysokie opłaty za prowadzone zajęcia Brak zainteresowania Zły stan zdrowia Brak oferty zajęć skierowanej do osób starszych Brak chęci, motywacji do robienia czegoś nowego Brak tego typu instytucji w pobliżu miejsca zamieszkania Brak informacji nt. działalności tego typu instytucji Godziny organizowanych zajęć są nieodpowiednie Nie lubią przebywać w gronie rówieśników Wolą korzystać z oferty innych instytucji organizacji n=262 Nie ma ciekawych zajęć Nie ma wolnych miejsc Brak czasu na udział w tego typu zajęciach Inne 8% 8% 7% 5% 3% 1% 14% 19% 19% 28% 27% 27% 32% 42% 0% 10% 20% 30% 40% 50% *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych. Zdaniem ankietowanych, główną barierą w dostępie do różnego typu zajęć, organizowanych przez m.in. domy kultury, kluby seniora, kluby osiedlowe, UTW, OSiR-y, są zbyt wysokie opłaty. Tego typu opinie podziela 42% badanych. Co trzecia osoba zwraca uwagę na brak zainteresowania osób starszych ofertą zajęć organizowanych w tego typu instytucjach. Według 28% respondentów istotnym utrudnieniem są także problemy zdrowotne starszych osób. Podobny odsetek badanych (27%) jest zdania, że w Warszawie brakuje zajęć uwzględniających potrzeby starszych osób. Brak chęci, motywacji do robienia czegoś nowego, to kolejny czynnik utrudniający korzystanie z oferty zajęć ww. instytucji. Zwraca na niego uwagę 27% badanych. Co piąta osoba odczuwa brak ww. instytucji w pobliżu miejsca zamieszkania. Tyle samo osób jest zdania, że w Warszawie brakuje informacji na temat działalności tego typu placówek. Dla 14% ankietowanych istotną przeszkodą są także godziny organizowanych zajęć. Mniej niż co dziesiąta osoba zwraca uwagę na to, że niektóre starsze osoby nie lubią przebywać w gronie swoich rówieśników. Taki sam odsetek osób, tzn. 8%, jest zdania, że część osób wybiera ofertę zajęć przygotowaną przez np. organizacje pozarządowe.

Deklaracje dotyczące poziomu akceptowanych cen za zajęcia edukacyjne, kulturalne, sportowe Ile był(a)by Pan(i) w stanie zapłacić za jednorazowe zajęcia edukacyjne, kulturalne, sportowe? Chodzi, np. o jedno wejście na basen, zajęcia gimnastyczne. 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 7% 41% 33% 5% 0 zł do 5,0 zł 5,1-10,0 zł 10,1-15,0 zł 15,1-20,0 zł 20,1-30,0 zł 30,1-50,0 zł 50,1-100,0 zł 9% 1% 3% Średnia kwota, jaką badani byliby skłonni zapłacić za jednorazowe zajęcia (wyliczona z uwzględnieniem wszystkich wskazań) wynosi 10,55 zł. Natomiast średnia kwota wyliczona z wykluczeniem 5% skrajnych wskazań (średnia obcięta) wynosi 8,52 zł. Najczęściej wskazywana przez respondentów kwota nie przekraczała 5 zł. 1% n=195 * Nie uwzględniono braków danych.

Zainteresowanie powołaniem i udziałem w pracach Dzielnicowej Rady Seniorów n=268 Czy, Pana(i) zdaniem, na terenie dzielnicy, w której Pan(i) mieszka powinna powstać Dzielnicowa Rada Seniorów? 2% 6% 3% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie 18% zdecydowanie nie 71% trudno powiedzieć Zdecydowana większość badanych (89%) opowiada się za powołaniem lokalnej reprezentacji w postaci Dzielnicowej Rady Seniorów, w tym aż 71% osób to zdecydowani zwolennicy takiego rozwiązania. Co piąta osoba nie widzi potrzeby powoływania lokalnej reprezentacji seniorów. Podobny odsetek badanych (6%) nie potrafi wyrazić swojej opinii na ten temat. n=238 Czy chciał(a)by Pan(i) uczestniczyć w pracach Dzielnicowej Rady Seniorów? 13% 2% 37% 10% 38% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Wśród osób, które chciałyby, aby na terenie ich dzielnicy powstała Dzielnicowa Rada Seniorów, zainteresowanie udziałem w jej pracach wyraża 3/4 badanych. Niewielka grupa (15%) nie jest zainteresowana udziałem w jej pracach, a co dziesiąta osoba nie potrafi określić swojego stanowiska w tej sprawie. * Nie uwzględniono braków danych.

Poziom satysfakcji z różnych aspektów życia Wśród badanych osób przeważa ogólnie rzecz biorąc poczucie zadowolenia, jeśli chodzi o ogólną ocenę prezentowanych obok aspektów życia. Największe zadowolenie wywołują kontakty towarzyskie, przyjacielskie. W dalszej kolejności badani pozytywnie oceniają możliwości spędzania wolnego czasu. Czują się także usatysfakcjonowani, jeśli chodzi o opiekę, wsparcie ze strony rodziny. W grupie badanych ogólna ocena stanu zdrowia także wypada pomyślnie. Nieco mniej pozytywnych wskazań otrzymują relacje sąsiedzkie. Natomiast przy ocenie poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania występuje niewielka przewaga zadowolenia nad niezadowoleniem. Zdecydowanie negatywnie badani oceniają możliwość korzystania z usług opiekuńczych świadczonych przez m.st. Warszawę oraz funkcjonowanie służby zdrowia. Badani negatywnie oceniają także sytuację materialną starszych osób oraz możliwości korzystania z publicznych placówek leczniczych, rehabilitacyjnych.

Usługi, rozwiązania w zakresie opieki zdrowotnej, których brakuje na terenie Warszawy Jakiego rodzaju usług, rozwiązań w zakresie opieki zdrowotnej brakuje Panu(i) na terenie Warszawy? Jestem zadowolony(a) z opieki zdrowotnej Brak dostępu do lekarzy specjalistów Brak zajęć sportowo-rehabilitacyjnych dostosowanych do potrzeb starszych osób n=182 Lepsza organizacja służby zdrowia Brak kompleksowych badań profilaktycznych Brak specjalistycznych poradni Brak wrażliwości na potrzeby, problemy osób starszych Innych 4% 2% 5% 8% 11% 14% 28% 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych. Analiza pytania otwartego dotyczącego oceny funkcjonowania warszawskiej służby zdrowia pokazuje, że co dziesiąta osoba jest zadowolona z opieki zdrowotnej. Warto jednak dodać, że te opinie często są udziałem osób, które swój stan zdrowia oceniają jako dobry i które sporadycznie korzystają z publicznej służby zdrowia. Pozostałe osoby, za największą wadę opieki zdrowotnej świadczonej na terenie Warszawy uznają ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów. Na tego typu braki zwraca uwagę niemal co druga osoba. W dalszej kolejności badani wskazują na brak oferty zajęć sportowo-rehabilitacyjnych, które mogłyby pomóc w utrzymaniu lub w poprawie kondycji fizycznej i stanu zdrowia osób powyżej 50. roku życia. Na tego typu mankamenty zwraca uwagę 28% badanych. Kolejna grupa osób (14%) apeluje o usprawnienie organizacji pracy służby zdrowia, m.in. w zakresie wydawania numerków do lekarzy pierwszego kontaktu, wykonywania badań diagnostycznych w jednym miejscu, umawiania wizyt kontrolnych w nieodległych terminach itp. Według 8% badanych słabą stroną warszawskiej opieki zdrowotnej jest brak możliwości wykonywania kompleksowych badań profilaktycznych. Następnie brak specjalistycznych poradni endokrynologicznych, kardiologicznych, ortopedycznych, diabetologicznych itp. Na tę kategorię zwraca uwagę co dwudziesta osoba. Respondenci odczuwają także brak wrażliwości społecznej na potrzeby, problemy seniorów.

Pozostałe udogodnienia, rozwiązania, których brakuje na terenie Warszawy Jakich udogodnień, rozwiązań brakuje Panu(i) w Warszawie? Darmowych przedstawień, koncertów, wystaw Ciekawej oferty zajęć kulturalnorozrywkowych Miejsc spotkań, np. osiedlowych kawiarenek, klubów seniora Oferty ćwiczeń gimnastycznych dostosowanych do potrzeb osób starszych Terenów rekreacyjnych z urzędzeniami do ćwiczeń na świeżym powietrzu Obiektów sportowych, np. basenów, hal sportowych, boisk Dobrych połączeń komunikacyjnych Udogodnień architektonicznych, np. podjazdów dla osób niepełnosprawnych Ciekawej oferty zajęć edukacyjnych Innych 10% 9% 7% 27% 24% 32% 46% 42% 51% 64% Niemal 2/3 respondentów jest zdania, że na terenie m.st. Warszawy brakuje darmowych wydarzeń o charakterze kulturalnym, np. przedstawień, koncertów, wystaw. Co druga osoba odczuwa braki w zakresie ciekawej oferty zajęć kulturalno-rozrywkowych. Niemal połowa respondentów (46%) uważa, że w stolicy brakuje miejsc spotkań, np. osiedlowych kawiarenek, klubów seniora itp. 2/5 ankietowanych zwraca uwagę na brak ćwiczeń gimnastycznych dostosowanych do potrzeb osób starszych. Co trzecia osoba chciałaby, aby w Warszawie powstały nowe tereny rekreacyjne z urządzeniami do ćwiczeń na świeżym powietrzu. Co czwarta osoba zwraca uwagę na brak obiektów sportowych, np. basenów, hal sportowych, boisk. Niemal tyle samo osób (24%) uważa, że w stolicy brakuje dobrych połączeń komunikacyjnych. Na brak udogodnień architektonicznych dla osób niepełnosprawnych zwraca uwagę co dziesiąta osoba. W najmniejszym stopniu respondenci odczuwają brak ciekawej oferty zajęć edukacyjnych. Tego typu opinie podziela mniej niż co dziesiąta osoba. n=255 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych.

Diagnoza najczęstszych problemów osób starszych Jakie są, Pana(i) zdaniem, najczęstsze problemy osób starszych mieszkających w Warszawie? Poczucie izolacji, osamotnienia Problemy zdrowotne Ograniczony dostęp do publicznej służby zdrowia, zwłaszcza do lekarzy Brak środków na rozwijanie swoich pasji, zainteresowań Niepełnosprawność Brak środków na wydatki związane z codziennym życiem, np. opłaty, zakupy Brak motywacji do dbania o siebie i rozwijania się Brak opieki, wsparcia ze strony rodziny Brak akceptacji w środowisku lokalnym n=260 Inne 2% 12% 24% 31% 43% 42% 39% 53% 64% 63% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Według badanych, głównymi problemami osób starszych mieszkających w Warszawie są: samotność oraz zły stan zdrowia. Na te obszary życia wskazuje niemal 2/3 respondentów. Zdaniem ponad połowy osób (53%) istotnym problemem warszawskich seniorów jest także ograniczony dostęp do publicznej służby zdrowia, zwłaszcza do lekarzy specjalistów. Kolejnym ograniczeniem, na które wskazuje 43% ankietowanych, jest brak środków na rozwijanie swoich zainteresowań, pasji. Podobny odsetek osób (42%) dostrzega problemy związane z ograniczoną sprawnością osób starszych, związane w dużej części z wiekiem. Kolejna kategoria dotyczy ubóstwa starszych osób, którym zdaniem 39% ankietowanych nie starcza środków na codzienne życie. Bolączką seniorów, wskazywaną przez 31% badanych, jest także brak motywacji do dbania o siebie i rozwijania się, co często łączy się z wycofaniem z życia społecznego, rodzinnego i kultywowaniem biernego stylu życia. Co czwarty respondent zwraca uwagę na brak opieki, wsparcia ze strony rodziny. Stosunkowo najmniej odczuwalnym w opinii badanych problemem jest brak akceptacji w środowisku lokalnym (12%). *Dane nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. ** Nie uwzględniono braków danych.