Miasto i Gmina Chorzele jest gminą miejsko-wiejską, położoną w północnym skraju Mazowsza. Zajmuje powierzchnię 371,53 km 2 (pod względem powierzchni jest największą gminą na całym Mazowszu); Na terenie gminy znajduje się także najwyższe wzniesienie Mazowsza historycznego Góra Dębowa o wysokości 236 m n.p.m. Liczba ludności gminy wg stanu na dzień 30.09.2012r. wynosi 10.594 osób, z czego 2.992 osób mieszka w mieście Chorzele. Średnia gęstość zaludnienia gminy to 30 osób/km 2. Gmina podzielona jest na 41 sołectw, obejmujących 66 miejscowości.
Na terenie Miasta i Gminy Chorzele przeważają użytki rolne, które stanowią 65,48% powierzchni, lasy i grunty leśne - 29,90%, natomiast pozostałe grunty i nieużytki 4,62%. Duża lesistość gminy oraz dwie duże rzeki: Orzyc i Omulew, wpływają korzystnie na atrakcyjność gminy. Teren gminy stanowi miejsce wypoczynku dla licznych turystów. Rzeka Omulew wraz z małym dopływem Płodownicą zaliczona została do europejskiej sieci NATURA 2000 Dolina Omulwii i Płodownicy. Południowo wschodnią część gminy porasta Puszcza Zielona, uznana za jedną z niewielu już istniejących w kraju naturalnych ostoi leśnych borów sosnowo-świerkowych.
Mając na uwadze wyjątkowe walory przyrodnicze oraz biorąc odpowiedzialność za stan środowiska, zdecydowano o przystąpieniu gminy do Porozumienia między Burmistrzami. W dniu 24 czerwca 2011 r. Rada Miejska w Chorzelach podjęła uchwałę Nr 70/IX/11 w sprawie wyrażenia zgody na przystąpienie Burmistrza Miasta i Gminy Chorzele do Porozumienia między Burmistrzami dla zrównoważonej gospodarki energetycznej na szczeblu lokalnym.
Metodą na osiągnięcie ograniczenia emisji CO 2, a zarazem wywiązaniem się z jednego z podstawowych obowiązków Sygnatariuszy jest przyjęcie, a następnie wdrożenie Planu działań na rzecz zrównoważonej energii. W dniu 8 czerwca br. Rada Miejska w Chorzelach podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia Planu działań na rzecz zrównoważonej energii dla Miasta i Gminy Chorzele
Plan obejmuje m.in.: inwentaryzację obecnych emisji CO 2, sposoby ich ograniczenia o co najmniej 20%, edukację społeczeństwa lokalnego w zakresie efektywności energetycznej oraz wytwarzania i użytkowania energii, zagadnienia efektywności finansowej i sposobów finansowania zaproponowanych rozwiązań technicznych i organizacyjnych.
Roczne emisje CO 2 wynikające ze zużycia energii elektrycznej i paliw (2011 r.) L.p. Źródło energii Gospodar stwa domowe Budynki użyteczn. publiczn Emisje CO 2, t/rok Obiekty handlowousługowe Przedsięb. przemysł. Ciepłowni e lokalne Oświetleni e ulic Transport 1. Olej opałowy 4 375 355 295 - - - - 2. Paliwo stałe (węgiel) 32 480 348 1 228 682 62 - - 3. Energia elektryczna 9 936 731 13 983 6 252 1 717 2 015-4. Paliwa silnikowe - - - - - - 3 914 Razem 46 790 1 433 15 506 6 934 1 779 2 015 3 914 Łącznie 78 373
Porozumienie między Burmistrzami określa wymagania uzyskania redukcji emisji na poziomie co najmniej 20% do roku 2020 w stosunku do roku bazowego, którym powinien być rok nie wcześniejszy niż 1990. W Planie opracowanym dla potrzeb miasta i gminy Chorzele, jako rok bazowy przyjęto rok 1995.
Roczne emisje CO 2 wynikające ze zużycia energii elektrycznej i paliw (1995 r.) L.p. Źródło energii Gospodars twa domowe Budynki użyteczn. publiczn Obiekty handlowousługowe Emisje CO 2, t/rok Przedsięb. przemysł. Ciepłownie lokalne Oświetleni e ulic Transport 1. Olej opałowy 1 750 142 118 - - - - 2. Paliwo (węgiel) stałe 38 976 584 1 474 819 75 - - 3. 4. Energia elektryczna Paliwa silnikowe 9 936 731 13 983 6 252 1 717 2 317 - - - - - - - 3 914 Razem 50 662 1 457 15 575 7 071 1 772 2 317 3 914 Łącznie 82 787
Szacowane roczne emisje CO 2 wynikające ze zużycia energii elektrycznej i paliw (2020 r.) L.p. Źródło energii Gospodars twa domowe Budynki użyteczn. publiczn Obiekty handlowousługo-we Emisje CO 2, t/rok Przedsięb. przemysł. Ciepłownie lokalne Oświetleni e ulic Transport 1. Olej opałowy 5 031 408 339 - - - - 2. Paliwo stałe (węgiel) 37 352 400 1 412 785 72 - - 3. Energia elektryczna 11 427 841 16 080 7 190 1 975 2 317-4. Paliwa silnikowe - - - - - - 4 502 Razem 53 809 1 649 17 832 7 975 2 046 2 317 4 502 Łącznie 90 129
Określenie wymaganego poziomu redukcji emisji CO 2 Wartość emisji w roku bazowym wynosiła 82.787 t CO 2 /rok. Wymagany minimalny poziom redukcji emisji CO 2 wynosi: 16.557 t CO 2 /rok. Emisje faktycznie występujące w roku 2011 określono na poziomie 78.373 t CO 2 /rok. Różnica między wartościami emisji w latach 2011 i 1995 wynosi: 4.414 t CO 2 /rok, czyli 5,3%. Gdyby nie zostały podjęte żadne działania ograniczające wielkość emisji, do roku 2020 nastąpiłby wzrost emisji o: 11.756 t CO 2 /rok, czyli o 15,0% w stosunku do roku 2011, 7.342 t CO 2 /rok, czyli o 8,9% w stosunku do roku 1995.
Proponowane w Planie sposoby ograniczenia poziomu emisji CO 2 do atmosfery: 1. Wzrost efektywności energetycznej, poprzez m.in.: a) źródła energii (kotły o wysokiej wydajności); b) wykorzystanie gazu ziemnego; c) wykorzystanie ciepła sieciowego; d) budynki (termomodernizacja); e) instalacje oświetleniowe budynków; f) oświetlenie uliczne; g) zarządzanie energetyczne 2. Odnawialne źródła energii, poprzez m.in.: a) kotły na biomasę; b) kolektory słoneczne; c) ogniwa fotowoltaiczne; d) biogazownia rolnicza; e) energetyczne wykorzystanie wiatru; f) pompy ciepła.
W Planie przedstawiono kilka wariantów przedsięwzięć modernizacyjnych i zmierzających do wprowadzenia odnawialnych źródeł energii. W zależności, który wariant będzie przez gminę realizowany redukcja emisji CO 2 do 2020 roku wynosić będzie od 23,7% do 34,7%.
Zrealizowane inwestycje Termomodernizacja budynków Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Chorzelach; Zespół Szkół w Duczyminie; Zespół Szkół w Zarębach; Zespół Szkół w Krzynowłodze Wielkiej; Publiczna Szkoła Podstawowa w Pościeniu Wsi; Publiczna Szkoła Podstawowa w Krukowie;
Modernizacja oświetlenia ulicznego W okresie od stycznia do marca br. wymieniono: 860 istniejących opraw oświetleniowych (ok. 10 % oprawy typu LED); punkty sterowania; konstrukcje mocujące oprawy; osprzęt elektryczny opraw. W miejscach gdzie dotychczas stosowane były lampy sodowe o dużych mocach, zastosowano oprawy typu LED, dzięki którym zmniejszono jeszcze bardziej zużycie energii na ulicach o dużych wymaganiach oświetleniowych. Powody podjęcia działań: duże koszty związane z utrzymaniem oświetlenia ulicznego; poprawa bezpieczeństwa w ruchu pieszych i pojazdów; zmniejszenie zużycia energii; zmniejszenie emisji CO 2 do atmosfery.
Termomodernizacja Planowane inwestycje W przyszłym roku, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007 2013, Priorytet IV Środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, Działanie 4.3 Ochrona powietrza, energetyka, realizowane będzie zadanie pod nazwą Poprawa bezpieczeństwa i efektywności energetycznej poprzez termomodernizację obiektów użyteczności publicznej w gminach Północnego Mazowsza. Inwestycja będzie polegała na termomodernizacji budynku obecnej siedziby urzędu miasta i gminy, a także siedziby biblioteki miejskiej i ośrodka upowszechniania kultury. W ramach inwestycji na dachach budynków zamontowane zostaną także kolektory słoneczne.
Źródła energii W gminie Chorzele, duża liczba budynków mieszkalnych, jest ogrzewana paliwem węglowym. Podniesienie efektywności energetycznej źródeł ciepła (kotły węglowe) możliwe jest poprzez: wymianę na kotły wykorzystujące inne rodzaje paliw; wymianę na nowoczesne kotły węglowe. Wymiana istniejących kotłów węglowych na urządzenia nowe, może podnieść ich średnią sprawność z 57%-70% do poziomu 82%. Zakłada się przyjęcie przez gminę programu modernizacji kotłowni węglowych. Rzeczywiste poziomy emisji będą zależne od przyjętego w programie zakresu modernizacji.
Wykorzystanie gazu ziemnego Obecnie na terenie gminy Chorzele nie istnieje sieć gazu ziemnego, jednakże w ciągu najbliższych 3 5 lat gmina będzie zgazyfikowana. W dniu 6 lutego 2012 r. przedstawiciele Powiatu Przasnyskiego oraz Mazowieckiej Spółki Gazowniczej podpisali umowę o współpracy w zakresie gazyfikacji miasta i gminy Przasnysz oraz miasta i gminy Chorzele. Zakładamy, że z gazu ziemnego do celów grzewczych, będzie korzystało 50 % nowopowstałych budynków. Wymienionych na kotły gazowe zostanie: 20% istniejących kotłów węglowych, ogrzewających gospodarstwa domowe; 50% kotłów węglowych zainstalowanych w budynkach użyteczności publicznej; 40% kotłów węglowych w obiektach handlowo usługowych.
Budynki W budynkach mieszkalnych, stopień zaawansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych, jest różny. Przeciętnie w 50% budynków występuje docieplenie ścian. 15% gospodarstw domowych posiada wyłącznie okna starej generacji, 75% budynków mieszkalnych jest wyposażonych tylko w okna nowej generacji, natomiast w 10% przypadków, występują zarówno okna stare, jak i nowe. Na potrzeby Planu... przyjmujemy, że termomodernizacja budynków mieszkalnych na terenie gminy, może przynieść 35 45% oszczędności energii, natomiast średnią wartość oszczędności energii na potrzeby grzewcze budynków mieszkalnych na poziomie 40%.
Instalacje oświetleniowe budynków W budynkach mieszkalnych zapotrzebowanie energii elektrycznej na cele oświetleniowe może sięgać 25%, w budynkach użyteczności publicznej natomiast 50%. Szacuje się, że na terenie Miasta i Gminy Chorzele w 30% gospodarstw domowych, występują wyłącznie tradycyjne żarówki, w 7% gospodarstw domowych wymieniono wszystkie tradycyjne żarówki na energooszczędne, natomiast w pozostałych 63% występują zarówno żarówki tradycyjne, jak i energooszczędne. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjmuje się, że 70% źródeł światła stanowią żarówki tradycyjne, natomiast 30% to energooszczędne źródła światła. Zakłada się, że wymiana żarówki na świetlówkę kompaktową, zapewnia zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 80%.
Zarządzanie energetyczne Podstawowe zadania zarządcy energetycznego: kontrola kosztów energii; prognozowanie zużycia energii; opracowanie koncepcji działań energooszczędnych; kreowanie efektów ekonomicznych; określanie strategii użytkowania energii; pozyskiwanie środków zewnętrznych na wsparcie realizacji Planu oraz koordynacja i ewidencjonowanie ich wykorzystania na terenie gminy; monitorowanie procesu realizacji założonych w dokumentach planistycznych gminy przedsięwzięć zmierzających do redukcji zużycia energii i emisji CO 2 oraz innych zanieczyszczeń.
Kotły na biomasę Obecnie na terenie Przasnyskiej Strefy Gospodarczej, powstaje najnowocześniejsza w Europie fabryka peletu. Przedstawiciele firmy organizują spotkania oraz szkolenia dla rolników z terenu gminy, na których prezentują korzyści jakie płyną z ogrzewania budynków peletami ze słomy, a także zachęcają do podpisywania umów na dostawy surowca do ich fabryki. Ze względu na zeroemisyjny proces spalania biomasy (w zakresie CO 2 ) można przyjąć, że każda inwestycja polegająca na zastąpieniu kotła węglowego, zwłaszcza wyeksploatowanego, przełoży się wprost na redukcję emisji CO 2.
Kolektory słoneczne Obecnie na terenie gminy Chorzele na dachach kilkudziesięciu budynków mieszkalnych zamontowane są kolektory słoneczne. Mamy nadzieję, że przed 2020 rokiem uda nam się większość budynków użyteczności publicznej (szkoły) na terenie gminy wyposażyć w kolektory do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Biorąc pod uwagę możliwość wykorzystywania ich przez ok. 8 miesięcy w ciągu roku, liczymy na znaczące zmniejszenie zużycia energii w tych obiektach.
Ogniwa fotowoltaiczne Na potrzeby Planu przyjmuje się, że na terenie Miasta i Gminy Chorzele, średnia wartość energii promieniowania słonecznego, dla płaszczyzny nachylonej pod kątem 30, wynosi 1000 kwh/m 2 /rok. Przeciętna moc elektryczna uzyskiwana z powierzchni 1m 2 modułu, wynosi 140 W. Można przyjąć, że z każdego metra kwadratowego ogniwa fotowoltaicznego zainstalowanego na terenie Miasta i Gminy Chorzele, można uzyskać ok. 70 kwh energii elektrycznej rocznie. Przyjmujemy, że do roku 2020 wszystkie budynki użyteczności publicznej gminy oraz część budynków mieszkalnych, zostaną wyposażone w ogniwa fotowoltaiczne instalowane na dachach. Szacuje się, że powierzchnia tych ogniw osiągnie wartość 4000 m 2.
Biogazownia rolnicza Na terenie Miasta i Gminy Chorzele występują dogodne warunki dla powstania biogazowni rolniczej. Jej budowa pozwoliłaby na efektywne ekonomicznie i proekologiczne zagospodarowanie odpadów produkcyjnych z zakładów mleczarskich, mieszczących się na terenie miasta, a także mogłaby zapewnić okolicznym rolnikom rynek zbytu np. dla produkowanej kukurydzy. Inwestycja w biogazownię rolniczą wiąże się z wysokimi nakładami, jednakże na rynku występuje wielu potencjalnych inwestorów, którzy są zainteresowani tego rodzaju przedsięwzięć. W naszej gminie prowadzone były rozmowy z jednym z potencjalnych inwestorów, który był zainteresowany budową biogazowi.
Energetyczne wykorzystanie wiatru Na terenie gminy Chorzele jedna z firm zewnętrznych planuje budowę 4 elektrowni wiatrowych. Wykonane badania prędkości wiatru potwierdziły zasadność lokalizacji. Obecnie zawierane są umowy dzierżawy z właścicielami gruntów, na których będą posadowione elektrownie.
Pompy ciepła Obecnie na terenie gminy Chorzele tylko jedno gospodarstwo domowe korzysta z pompy ciepła. Pompa ciepła jest niskoparametrowym źródłem energii. W większości przypadków nie jest możliwe wykorzystanie tej energii w istniejących instalacjach grzejnikowych. Preferowane jest stosowanie pomp ciepła do zasilania instalacji ogrzewania powierzchniowego, np. podłogowego lub ściennego. Przebudowa istniejących instalacji jest zbyt kosztowna i kłopotliwa. Zgodnie z zaleceniami Planu... w wydawanych decyzjach o warunkach zabudowy sugerować będziemy inwestorom stosowanie m.in. pomp ciepła, jako urządzeń grzewczych.
Możliwe warianty proponowanych działań Jako możliwe do realizacji warianty przedsięwzięć modernizacyjnych i zmierzających do wprowadzenia odnawialnych źródeł energii uważa się te, które prowadzą do co najmniej 20% redukcji emisji dwutlenku węgla. Każda kombinacja działań z zakresu wzrostu efektywności energetycznej lub odnawialnych źródeł energii, zapewnia sumaryczną redukcję emisji CO 2, o co najmniej 12.143 t/rok, czyli 15,5% stanu z roku 2011, ponadto będzie stanowiła spełnienie wymagań wynikających z Porozumienia między burmistrzami, gdyż w stosunku do roku bazowego, w roku 2011 redukcja poziomu emisji wynosiła 4.414 t/rok, czyli 5,3%.
Wariant 1. Wprowadzenie gazu ziemnego; Termomodernizacja 30% budynków mieszkalnych; Modernizacja instalacji oświetleniowych budynków; Modernizacja oświetlenia ulicznego; Kolektory słoneczne; Zastosowanie ogniw fotowoltaicznych; Zarządzanie energetyczne Wariant 2. Termomodernizacja 30% budynków mieszkalnych; Modernizacja instalacji oświetleniowych budynków; Modernizacja oświetlenia ulicznego; Kolektory słoneczne; Zastosowanie ogniw fotowoltaicznych; Zarządzanie energetyczne Wariant 3. Modernizacja oświetlenia ulicznego; Budowa biogazowni rolniczej o mocy 1000 kw; Zarządzanie energetyczne Wariant 4. Budowa biogazowni rolniczej o mocy 1000 kw; Budowa elektrowni wiatrowej 2 x 800 kw; Zarządzanie energetyczne Wariant 5. Budowa biogazowni rolniczej o mocy 2 x 1000 kw; Zarządzanie energetyczne.
Zestawienie nakładów i redukcji emisji CO 2 w wybranych wariantach Wariant 1 Wariant 2 Wariant 3 Wariant 4 Wariant 5 Redukcja emisji CO 2, t/rok 28 691 25 999 22 107 19 660 24 047 Redukcja emisji CO 2, % 34,70 31,40 26,70 23,70 29,00 Nakłady, zł 46 934 700 41 694 700 10 980 000 18 880 000 21 280 000 Wskaźnik nakładów, zł/(t/rok) 1 636 1 604 497 960 885
Harmonogram realizacji działań Nazwa działania Szacunkowy koszt działania, zł Redukcja emisji CO 2, Mg/rok Proponowany termin realizacji Wprowadzenie gazu ziemnego 5.240.000 2.692 2015 2020 Termomodernizacja 30% budynków mieszkalnych nie poddanych zabiegom termomodernizacyjnym do tej pory (839 szt.) 25.170.000 4.887 2012 2020 Modernizacja instalacji oświetleniowych budynków 884.700 5.635 2012 2018 Modernizacja oświetlenia ulicznego 100.000 6.239 2012 2014 Kolektory słoneczne 9.180.000 814 2012 2020 Zastosowanie ogniw fotowoltaicznych 5.880.000 1.659 2015 2020 Zarządzanie energetyczne 480.000 2.351 2012 2020
System monitoringu Sygnatariusze Porozumienia między Burmistrzami zobowiązani są składać co roku od przyjęcia Planu raporty odzwierciedlające stan jego realizacji. Każdy z tych raportów powinien zawierać aktualizację przeprowadzonej w Planie inwentaryzacji emisji. W Planie działań na rzecz zrównoważonej energii Miasta i Gminy Chorzele wyznaczono następujące terminy ich opracowania: Raport z działań - lata 2014, 2016, 2018, 2020; Raport z implementacji lata 2016, 2020.
Proponowane wskaźniki monitoringu działań Nazwa działania Wprowadzenie gazu ziemnego Termomodernizacja 30% budynków mieszkalnych nie poddanych zabiegom termomodernizacyjnym do tej pory (839 szt.) Modernizacja instalacji oświetleniowych budynków Modernizacja oświetlenia ulicznego Kolektory słoneczne Zastosowanie ogniw fotowoltaicznych Proponowany wskaźnik monitoringu Ilość gazu wprowadzanego do sieci, liczba klientów. Jednostkowe zużycie energii w obiektach mieszkalnych, jednostkowe koszty energii, jednostkowa emisja CO2 związana z wykorzystaniem energii w budynkach mieszkalnych. Ilość zużywanej energii elektrycznej, moc jednostkowa punktów świetlnych. Ilość zużywanej energii elektrycznej, moc jednostkowa punktów świetlnych, ilość energii elektrycznej wytworzonej z OZE. Liczba zainstalowanych kolektorów słonecznych, ilość ciepła wytworzonego z kolektorów. Moc zainstalowana w ogniwach fotowoltaicznych, ilość wytworzonej w nich energii elektrycznej. Zarządzanie energetyczne Powołanie zarządcy energetycznego, liczba i jakość prowadzonych przez niego działań edukacyjnych, monitoringowych itp.
Źródła finansowania W Polsce istnieje kilka instytucji finansowych wspierających rozwój odnawialnych źródeł energii. Należą do nich m.in.: EkoFundusz; Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Bank Ochrony Środowiska S.A. Przedsięwzięcia związane z podnoszeniem efektywności energetycznej i budową odnawialnych źródeł energii, wspierane są także przez fundusze Unii Europejskiej (m.in. RPO WM 2007 2013, PROW 2007-2013).
Planowane działania edukacyjne i uświadamiające w społeczności gminnej publikacja artykułów edukacyjnych i informacyjnych w prasie lokalnej / wydawnictwach gminnych; prelekcje na zebraniach wiejskich w poszczególnych sołectwach; szkolenia dla nauczycieli szkół funkcjonujących na terenie gminy; poruszanie przez nauczycieli zagadnień poszanowania energii na lekcjach wychowawczych lub lekcjach przedmiotów przyrodniczych; wydanie ulotek informacyjnych.
Podsumowanie i wnioski Gmina Chorzele posiada duży potencjał dla podjęcia działań podnoszących efektywność energetyczną, zarówno w obszarze wytwarzania, użytkowania energii, jak również w dziedzinie wdrożenia odnawialnych źródeł energii. Redukcję emisji CO 2 osiągniemy poprzez: podejmowanie działań termomodernizacyjnych, szczególnie przez mieszkańców gminy, w ich gospodarstwach domowych; zastąpienie części kotłów węglowych kotłami wykorzystującymi biomasę; redukcja zużycia energii elektrycznej przeznaczonej dla celów oświetleniowych (gospodarstwa domowe, obiekty użyteczności publicznej, oświetlenie uliczne); wprowadzenie zasad zarządzania energetycznego w gminie (zarządca energetyczny); biogazownie rolnicze oraz elektrownie wiatrowe; kolektory słoneczne oraz ogniwa fotowoltaiczne.
Dziękujemy za uwagę