Piotr Chruszczyk, Wacław Kozera Otwockie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 80 lat wodociągów w Otwocku W ciągu ostatnich sześciu lat sieć wodociągowa obsługiwana przez Otwockie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji zwiększyła się o prawie 150 procent, a sieć kanalizacyjna o ponad 100 procent. Spółka w ciągu ostatnich dwóch lat przeszła pozytywnie dziewięć kontroli, posiada szereg certyfikatów, ma nowoczesny sprzęt i wykwalifikowaną kadrę. Jest gotowa do obsługi kolejnych mieszkańców. OPWiK jest przygotowany do przejęcia obsługi sieci kanalizacyjnej sąsiadującej gminy Józefów. Nie ma potrzeby budowy kolejnej oczyszczalni ścieków, skoro ścieki można oczyszczać jak dotychczas w otwockim obiekcie, który został w tym celu wybudowany mówił na ubiegłorocznym spotkaniu z otwockimi samorządowcami prezes OPWiK. 1. Z dziejów OPWiK Początki Otwockiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, to rok 1935, kiedy to Zarząd Miasta Otwocka zlecił firmie pana Szypniewskiego z Warszawy wywiercenie pierwszej studni próbnej na terenie wsi Świdry Wielkie przy szosie Warszawa-Karczew. Niedługo później podjęto uchwałę, na mocy której powierzono prof. Karolowi Pomianowskiemu sporządzenie projektu budowy wodociągów i kanalizacji w Otwocku. Prace przy budowie wodociągów i kanalizacji rozpoczęto już w następnym roku. Do 1937 roku wybudowano stację pomp, ponad 4,5 km sieci wodociągowej oraz ponad 3,5 km sieci kanalizacyjnej. W kolejnych latach wykonano przejście sieci wodociągowej pod torami kolejowymi przy przejeździe z ul. Śmigłego Rydza na ul. Żeromskigo, a także dalszy ciąg magistrali do ul. Reymonta, osiągając dzielnice sanatoryjne. Wybuch II wojny światowej przerwał dynamiczny rozwój sieci, aż do Fot. 1. Oczyszczalnia ścieków w Otwocku, osadniki wstępne po hermetyzacji wykonanej w 2008 roku 24 styczeń/luty 2015 www.forum-eksploatatora.pl
Fot. 2. Wydzielone komory fermentacyjne czeka gruntowna modernizacja roku 1952. Dodatkowym impulsem do wznowienia prac związanych z rozbudową sieci był katastrowalny stan urządzeń sanitarnych wielu otwockich zakładów leczniczych, którym z tego powodu groziło zamknięcie. Rozpoczęto, więc, budowę kanału południowego, którego zadaniem było odwodnienie dzielnic Śródborów i Sopliców. Z dniem 1 stycznia 1953 r. Minister Gospodarki Komunalnej powołał do życia przedsiębiorsto państwowe pod nazwą Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Otwocku, a 7 lipca oddano do użytku Oczyszczalnię Ścieków. W 1970 r., na podstawie uchwały Prezydium Mieskiej Rady Narodowej w Otwocku, utworzono Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Otwocku. Pięć lat później, na podstawie zarządzenia Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, przedsiębiorstwo połączono z MPWiK w m. st. Warszawie. Rok 1992 przyniósł szereg nowych ważnych inwestycji. Wybudowano m.in.: przepompownię ścieków Świder, przepompownię ścieków Karczew, stację pomp przy ul. Karczewskiej, wodociąg do Karczewa. Uruchomiono przepompownię główną na terenie oczyszczalni ścieków, rozszerzając usługi na teren miasta Karczewa. Rok później powołano do życia zakład budżetowy OZWiK, który realizował kolejne inwestycje stację uzdatniania wody Świder Jagienki, stację uzdatniania wody Otwock Borowa (1994 r.), uruchomienie produkcji wody borowej, uruchomienie prasy osadu (1996 r.), zbiornika na biogaz oraz pochodni (1998 r.). W 1998 r. OZWiK rozpoczął odbiór ścieków z Józefowa, a dwa lata później uruchomiono zautomatyzowaną stację odbioru ścieków dowożonych. W 2002 r. do otwockiej sieci kanalizacyjnej dołączono gminę Celestynów. W 2004 r. zakończono trwającą cztery lata modernizację i rozbudowę oczyszczalni ścieków, a 2 lata później modernizację stacji uzdatniania wody przy ul. Karczewskiej. W 2005 r. Otwock otrzymał dofinansowanie w ramach Funduszu Spójności dla projektu Budowa systemu wodno-kanalizacyjnego. W 2007 r. Rada Miasta Otwocka podjęła decyzję o likwidacji zakładu budżetowego i utworzeniu Otwockiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 2. Inwestycje Nowo powstałe przedsiębiorstwo nie zwalnia tempa modernizacji i rozbudowy. Po wybudowaniu instalacji wody technologicznej na oczyszczalni ścieków w 2005 r., zmodernizowano budynek laboratorium (2006 r.), rozpoczęto rozbudowę sieci kanalizacyjnej w Otwocku (2007 r.), a następnie, w 2008 r. sieci wodociągowej. W ten sposób zrealizowano największą w historii Otwocka inwestycję infrastrukturalną. W latach 2006-2010 w ramach dofinansowania z Funduszu Spójności wybudowano łącznie 131 km sieci wodociągowej, 100 km sieci kanalizacyjnej, 13 przepompowni ścieków, 7 559 przyłączy wod.-kan. do granic nieruchomości oraz nową stację uzdatniania wody przy ul. Grunwaldzkiej. Wykonano modernizację 5 126 m kolektorów sanitarnych. Zmodernizowano osadniki wstępne, przebudowano i zmodernizowano komory denitryfikacji, stację zlewną dla ścieków dowożonych, wykonano hermetyzację urządzeń poprzez przykrycie osadników wstępnych i komór denitryfikacji o łącznej powierzchni 1 665 m 2. W kolejnych latach kontynuowane są inwestycje w nowy sprzęt i urządzenia. Zakupiono między innymi specjalistyczne samochody do czyszczenia sieci kanalizacyjnej oraz do przewozu i dystrybucji wody. Zmodernizowano węzeł cieplny na oczyszczalni ścieków, przebudowano kotłownię, założono monitoring technologiczny oczyszczalni, Fot. 3. Nowe wirówki zagęszczające osad nadmierny, które uruchomiono w 2013 roku www.forum-eksploatatora.pl styczeń/luty 2015 25
Fot. 4. Stacja uzdatniania wody wybudowana w ramach Funduszu Spójności przeprowadzono II etap przebudowy i modernizacji komór denitryfikacji z układem recyrkulacji wewnętrznej, zbudowano drogę dojazdową do stacji zlewnej wraz z placem manewrowym, zmodernizowano komory nitryfikacji, zbudowano system monitoringu wizyjnego na oczyszczalni. W 2010 r. zakupiono wóz teleinspekcyjny RCA ProLine SAT firmy Rausch. Sprzęt umożliwia inspekcję telewizyjną sieci kanalizacji sanitarnej i burzowej w zakresie średnic od DN 150 do DN 800. Na wyposażeniu znajdują się dwie kamery o zasięgu do 400 metrów oraz układ satelitarny do badania przyłączy z kanału głównego (do 30 metrów). Daje możliwość pomiaru spadku sieci z dokładnością do 1%, a wszystkie prace są rejestrowane i dostępne w postaci archiwów cyfrowych. Pojazd wykonuje również naprawy sieci kanalizacyjnej i burzowej oraz sieci wodociągowej w zakresach średnic od DN 150 do DN 700 w technologii bezwykopowej. W 2010 r., dzięki pożyczce a Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, za 1,5 mln zł zakupiono pojazd MAN Müller do wysokociśnieniowego czyszczenia kanalizacji. Urządzenie posiada system filtrowania zassanego osadu, a odzyskana woda wykorzystywana jest ponownie do czyszczenia kanalizacji. Jest to cykl zamknięty, który wyklucza konieczność uzupełniania zbiornika wodą. Pojazd pracuje codziennie w systemie dwuzmianowym. W ciągu roku firma oszczędza dzięki niemu ok. 59 mln litrów wody oraz olbrzymie ilości czasu i paliwa, ponieważ pojazd nie musi zjeżdżać do bazy w ciągu dnia roboczego. Dodatkowym efektem ekologicznym jest 6-krotna redukcja ilości szlamu i wód nadosadowych pochodzących z czyszczenia sieci. Regularne czyszczenie kanalizacji oraz zapewnienie jej dobrej wentylacji zapobiega odkładaniu się w rurociągach dużych ilości osadów, co znacznie opóźnia pojawianie się procesów korozyjnych i przedłuża żywotność konstrukcji. Dbanie o czystość przewodów kanalizacyjnych, a przede wszystkim regularne usuwanie osadów powstających na dnie, ma także wpływ na ich właściwości hydrauliczne. Zaniedbywanie systematycznego czyszczenia rur kanalizacyjnych prowadziłoby do znacznego spadku ich przepustowości. Na co dzień pojazd wykonuje cyklicznie czyszczenie najbardziej newralgicznych miejsc sieci kanalizacyjnej. Tylko w ubiegłym roku Müller wykonał kompleksowe czyszczenie całej sieci kanalizacyjnej sąsiadującej gminy Karczew. 3. OPWiK dzisiaj Obecnie OPWiK posiada cztery certyfikaty ISO stawiające spółkę w czołówce firm dbających o bezpieczeństwo pracy, zarządzanie jakością, ekologię oraz efektywność energetyczną. Każda z firm starających się o takie certyfikaty wie, że to ogromny prestiż, poprzedzony jednak bardzo wymagającymi i wnikliwymi audytami. Jednym z nich jest certyfikat Polskiego Centrum Akredytacji, który uzyskało laboratorium. Wśród licznych wyróżnień i nagród jakie otrzymał OPWiK w ostatnim czasie znajduje się tytuł Najlepszego Managera Roku 2012 przyznany Prezesowi Mieczysławowi Kostyrze przez branżę wodociągowo-kanalizacyjną w Polsce. Spółka bardzo skrupulatnie i systematycznie realizuje kolejne projekty mające na celu doskonalenie działania i redukcję kosztów. Wdrożono m.in. strategię działań na rzecz zmniejszenia i optymalizacji strat wody (jest ona zgodna z wytycznymi międzynarodowej agencji IWA wyznaczającej standardy jakościowe dystrybucji wody) oraz przygotowano do wdrożenia 26 styczeń/luty 2015 www.forum-eksploatatora.pl
Od kilku lat władze Otwocka starają się przywrócić prośrodowiskowy i uzdrowiskowy charakter miastu. Jedną z wizytówek tego regionu jest Rezerwat Świder (od rzeki Świder). Miejsce idealne na poranny jogging, czy też spotkanie ze znajomymi w zacisznym miejscu. Latem rzeka sprzyja kojącym kąpielom w upalne dni oraz sportom wodnym, tj. popularnemu ostatnimi czasy skimboardingowi. Ze względu na bardzo duże zainteresowanie, postanowiono zagospodarować ten teren w sposób sprzyjający rekreacji. Tak powstała wyposażona w odpowiednią infrastrukturę miejska plaża w Otwocku. Jest to pierwsza tego typu inwestycja na terenie rezerwatu (uzyskanie potrzebnych pozwoleń na zagospodarowanie terenu było nie lada wyzwaniem). Po dwóch pierwszych sezonach plaża okazała się być bardzo obiecującym i perspektywicznym przedsięwzięciem. I wszystko szłoby ku lepszemu, gdyby nie fakt, że władze miasta Józefów, znajdującego się po drugiej stronie rzeki wpadły na pomysł zbudowania oczyszczalni ścieków ze zrzutem oczyszczonych ścieków do Świdra niemalże naprzeciwko plaży. Fakt, że jest to rezerwat wydaje się nie mieć tutaj żadnego znaczenia Dotychczas Józefów oddawał swoje ścieki do oczyszczalni znajdującej się na terenie Otwocka. Władze Józefowa stwierdziły jednak, że stawki dyktowane przez Otwockie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. są zawyżone. Obie strony wiąże umowa z 2011 roku, do której już w sierpniu 2012 roku na wniosek Józefowa dołączono aneks zmieniający metody kalkulacji ceny hurtowej. Nową cenę, do której władze Józefowa nie wnosiły żadnych zastrzeżeń, wprowadzono w listopadzie 2012 r. Opłata za 1m 3 ścieków dla mieszkańca Józefowa wynosi dziś 11,04 zł brutto. Faktycznie, jest to suma nieporównywalnie większa niż w przyp a d k u O t w o c k a, gdzie stawka wynosi 6,67 zł brutto. Skąd taka rozbieżność, skoro józefowski operator spółka Hydrosfera płaci do Otwocka w ramach podpisanego aneksu jedyne 5,87 zł/m³ netto? Różnicę stanowi kwota wynikająca z kosztów obsługi własnej sieci kanalizacyjnej Józefowa naliczana przez Hydrosferę. Należy tu dodać iż otwockie przedsiębiorstwo oferowało przejęcie sieci kanalizacyjnej w Józefowie, dzięki czemu ceny w obu miastach byłyby takie same niestety propozycja nie doczekała się odpowiedzi. W zamian za to, władze Józefowa postanowiły się uniezależnić. Co ciekawe, pomysłodawcy otrzymali bez problemu wszelkie pozwolenia środowiskowe niezbędne do przeprowadzenia tego typu inwestycji. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska ma prawo wydać takie pozwolenie tylko i wyłącznie w przypadku, gdy nie ma alternatywy. Tak się składa, że w tym przypadku alternatywa jest jak najbardziej znana i funkcjonuje nieprzerwanie od lat! Kolejną ciekawostką jest sprawa operatu wodnego. Według pierwotnych obliczeń józefowskich ekspertów oddziaływanie inwestycji miało wynosić ok 40 kilometrów, ale w maju, aneksem, operat zmieniono. W nowym operacie zasięg oddziaływania zmniejszył się do... 280 m! Taka wartość skutecznie wykluczyła Otwock w postępowaniu na prawach strony oraz obronę interesów własnych i mieszkańców (wg niezależnych ekspertów w wartość ta powinna wynosić ok. 800 m, co całkowicie zmieniłoby sytuację). Ponadto, ten sam dokument przedstawia najniższy poziom Świdra jako 0,5 m, co nijak ma się do rzeczywistości. Przez taką omyłkę ścieki będą odprowadzane nie do płynącej wody, lecz bezpośrednio na plażę, co uniemożliwi szybkie i skuteczne ich rozcieńczenie. Oczywiście może paść argument, że przy obecnej technologii oczyszczone ścieki są zdecydowanie czystsze niż woda z rzeki (Świder posiada I klasę czystości). Bądźmy jednak obiektywni niezależnie jak nowoczesny sprzęt zostanie zastosowany, w każdej chwili może nastąpić awaria. Zgodnie z założeniami, zabezpieczeniem ma być podtopienie sieci kanalizacji Józefowa, ponieważ planowany obiekt nie posiada zbiornika retencyjnego. Co stanie się jeśli awaria oczyszczalni potrwa dłużej niż 2-3 dni? Możemy się tylko domyślać. Idźmy dalej. Aby rozpocząć przedsięwzięcie trzeba było wyciąć ponad 1000 drzew! To jednak nie wszystko. Obecnie oczyszczalnia w Otwocku prowadzi na bazie układów kogeneracyjnych produkcję energii elektrycznej z wykorzystaniem biogazu. Dzięki temu zaspakaja ponad 60% swojego zapotrzebowania na energię elektryczną i w 100% na energię cieplną. W przypadku odłączenia Józefowa, wartość ta znacznie spadnie wskutek zmniejszenia ilości surowca, czyli ścieku. Inwestorzy nowej oczyszczalni w Józefowie nie przewidują tego typu technologii na swoim obiekcie krótko mówiąc zamiast przetworzyć osad na energię, trzeba będzie ponieść wysokie koszty w celu utylizacji nieprzetworzonych ścieków, które w takiej formie są klasyfikowane jako odpad niebezpieczny. Tego typu działanie jest nieracjonalne w obliczu zobowiązań wobec UE (w kontekście OZE). Głównym powodem decyzji wg władz Józefowa były finanse, czyli chęć zapewnienia mieszkańcom odpowiednich, niższych stawek. Według specjalistów jest to niemożliwe, a władze do dzisiaj nie podały konkretnej kwoty, choć zgodnie z wymogami stawianymi projektom realizowanym ze wsparciem środków UE, musiały ją oszacować... Dotychczasowy plan zagospodarowania terenu rzeki Świder, zapewniał rozwój tego obszaru pod kątem rekreacyjnym. Trzeba jasno postawić pytanie, kto z mieszkańców obu miast, mając świadomość zrzutu, co prawda oczyszczonych, ale jednak ścieków pójdzie nad Świder z dziećmi zażyć letniej kąpieli? Decyzja o budowie oczyszczalni w tej lokalizacji oznacza koniec marzeń o przywróceniu rekreacyjnego charakteru rzece płynącej pomiędzy Otwockiem a Józefowem. Teoretycznie taka sytuacja nigdy nie powinna mieć miejsca. To wszystko jednak dzieje się naprawdę. Trzeba wyraźnie podkreślić, że budowa OŚ w Józefowie nie ma żadnego sensu ze względów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. www.forum-eksploatatora.pl styczeń/luty 2015 27
strategię optymalizacji zużycia energii elektrycznej. Obie strategie będą realizowane w latach 2014-2020, a ich realizacja jest jednym z wielu narzędzi mających wpłynąć na stabilizację poziomu cen usług Spółki. Wszystkie sukcesy OPWiK zawdzięcza jak często podkreśla prezes M. Kostyra swoim pracownikom, ich zaangażowaniu, wykształceniu i motywacji. Od 2008 roku przedsiębiorstwo współpracuje z Powiatowym Urzędem Pracy, będąc jednym z ważnych podmiotów, wymiernie wspierającym programy przeciwdziałania bezrobociu na terenie powiatu otwockiego. Efekt współpracy, to skierowanie do firmy 51 osób (prace interwencyjne i roboty publiczne) z których 25 zostało zatrudnionych na stałe. W ramach Funduszu Spójności oraz własnymi środkami OPWiK wybudowało od 2011 roku blisko 2,5 km sieci kanalizacyjnej, podłączając do niej 35 nieruchomości oraz ponad 4,5 km sieci wodociągowej, podłączając 47 nieruchomości. Dzięki wykonaniu tych inwestycji własnym sprzętem i potencjałem ludzkim, wypracowano oszczędności na poziomie 2,1 mln zł. W międzyczasie wykonano kilkadziesiąt innych przyłączy wodno-kanalizacyjnych, m.in. na terenie Warszawy, gdzie warunki zaproponowane przez OPWiK w przetargu okazały się najlepsze. Łączna kwota inwestycji, które sfinansuje Spółka w latach 2014 2015 szacowana jest na kwotę 3,4 mln zł, a wypracowane oszczędności mogą wynieść ok. 1,9 mln zł. Od 2011 roku Spółka prowadzi także produkcję energii ze źródeł odnawialnych. Tylko w latach 2011 2013 przyniosła ona zysk w wysokości 2,5 mln zł. W OPWiK przetwarza się biogaz powstający w procesie fermentacji ścieków za pomocą dwóch potężnych silników spalinowych na energię elektryczną. Fot. 5. Portiernia oczyszczalni ścieków wybudowana w 2014 roku Błyskawiczny zwrot tej inwestycji spowodował, że planuje się zakup kolejnego układu. Jego uruchomienie powinno całkowicie pokryć zapotrzebowanie oczyszczalni na prąd, podobnie jak w tej chwili na ciepło, będące również produktem procesu spalania. Wszystkie działania ograniczające koszty i budujące oszczędności wynikają również ze specyfiki rynku i zapotrzebowania na usługi. Nie jest tajemnicą, że przez ostatnie lata przebojem weszły do naszych domów urządzenia oszczędzające energię oraz wodę, wzrosła świadomość ekologiczna, budżety domowe są mocno ograniczone wszystko to spowodowało bardziej przemyślane użycie mediów. W ciągu ostatnich 6 lat liczba umów na dostawę wody wzrosła o 60%, ale faktyczna sprzedaż jedynie o 3%. Podobnie jest z umowami na odbiór ścieków. Ich liczba wzrosła dwukrotnie, ale faktyczny odbiór ścieków tylko o 16%. Pomimo takiej sytuacji firma robi wszystko aby dalej się rozwijać. Widać to szczególnie przy realizacji przyłączeń wykonywanych w ramach Funduszu Spójności. Okazuje się, że o ile do sieci kanalizacyjnej przyłączyło się 61% posesji, którym stworzono taką możliwość to do sieci wodociągowej już tylko 27%. To powoduje, że kilka tysięcy przyłączy leży bezużytecznie w ziemi, pomimo, iż OPWiK oferuje wodę pitną doskonałej jakości, a badania wody pochodzącej z ujęć własnych mieszkańców w wielu wypadkach posiadają znaczne przekroczenia szkodliwych substancji. OPWiK dostarcza Otwockowi nie tyko wodę, ale również pieniądze. Od 2007 r. wpływy z przedsiębiorstwa do kasy miejskiej wzrosły ponad pięciokrotnie. Podatek od nieruchomości, wieczyste użytkowanie gruntu, czynsz dzierżawny, opłaty za zajęcie pasa i umieszczenie urządzeń obcych w pasie drogowym oraz podatek od środków transportu płacone przez tę firmę (6,4 mln zł) stanowią połowę wszystkich tego typu podatków pobieranych przez gminę od podmiotów gospodarczych. Fot. 6. Budynki biurowo-warsztatowe oczyszczalni ścieków w Otwocku, 2014 rok 28 styczeń/luty 2015 www.forum-eksploatatora.pl