Bezpieczeństwo pracy w kopalniach kopalin pospolitych W 2010 r. na terenie województwa wielkopolskiego przeprowadzono kontrole w zakładach wydobywających kopaliny pospolite głównie kruszywa budowlane. Kontrolę przeprowadzono w 22 zakładach zatrudniających łącznie 86 pracowników. W 20 zakładach zatrudnienie nie przekraczało 9 pracowników a w dwóch wynosiło od 10 do 49 pracowników. Wydobywanie kruszywa budowlanego prowadzone jest na potrzeby: budownictwa: wykonywanie bloczków betonowych, krawężników, kostki brukowej, betonów przemysłowych, drobnicy betonowej, drogownictwa. drogownictwa, podsypki pod drogę, wykonywanie lokalnych dróg żwirowych. Eksploatacja kopalin pospolitych prowadzona była metodą odkrywkową, głównie wgłębno ścianową z różnokierunkowym przemieszczaniem skarp. W 21 zakładach zastosowano suchą metodę wydobywania kruszywa, w jednym zastosowano metodę suchą oraz mokrą, spod lustra wody. Urabianie kruszywa odbywało się przy zastosowaniu koparek jednonaczyniowych linowych, hydraulicznych i ładowarek hydraulicznych. Transport urabianego kruszywa ze ściany wydobywczej odbywał się: przy użyciu koparek jednonaczyniowych, ładowarek jednonaczyniowych bezpośrednio na skrzynie samochodów ciężarowych dotyczy to zakładów, w których nie prowadzono segregacji kruszywa, ładowarkami jednonaczyniowymi przy wykorzystaniu środków transportu kołowego, bezpośrednio na skrzynie samochodów ciężarowych, oraz częściowo przy wykorzystaniu przenośników taśmowych - w zakładach które prowadziły segregację kruszywa ( 9 zakładów). W części zakładów wydobywczych objętych kontrolą prowadzono proces uszlachetniania kruszywa poprzez przesiewanie i płukanie (usuwanie zanieczyszczeń pylistych). Proces segregacji kruszywa polegał głównie na jego przesiewaniu przez stałe sita lub przez mobilne lub stacjonarne węzły technologiczne do przesiewania. W węźle technologicznym struga kruszywa budowlanego z przenośnika taśmowego kierowana jest poprzez układ lei zsypowych na poszczególne sita wibracyjne gdzie następuje segregacja kruszywa na poszczególne frakcje składowane poprzez układ przenośników na oddzielnych pryzmach. W trakcie kontroli inspektorzy pracy wydali 200 decyzji, w tym 33 decyzje ustne. Do pracodawców skierowali 45 wniosków w wystąpieniach. 1
Najczęściej stwierdzone nieprawidłowości w kopalniach kopalin pospolitych przedstawiono w poniższej tabeli. Badane zagadnienia Zabezpieczenie i oznakowanie miejsc niebezpiecznych. Stan techniczny dróg transportowych. Wykonywanie robót ziemnych. Kontrola stanu technicznego obiektów, maszyn i urządzeń technicznych. Stan techniczny maszyn i urządzeń transportu wewnątrzzakładowego. Stan techniczny maszyn i urządzeń do segregacji i rozdrabniania kruszywa. Liczba zakładów pracy, w których stwierdzono nieprawidłow ości 18 11 5 12 6 6 Uwagi - nieoznakowanie terenów zakładów górniczych tablicami informacyjnymi i ostrzegawczymi, - brak obarierowania zbiorników osadczych. - brak oznaczenia dróg dopuszczalną prędkością, - niewłaściwy stan techniczny nawierzchni. - niewłaściwy kąta nachylenia skarp ściany wyrobiska, - składowanie urobku na klinie naturalnego odłamu gruntu, - wydobywanie kruszywa z niezachowaniem liczby poziomów eksploatacyjnych. - brak rejestracji przeprowadzanych kontroli, - nieprzeprowadzenie w terminie przeglądów, - nierzetelne prowadzenie kontroli stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych. - brak osłon części ruchomych przenośników taśmowych, - brak skrobaka do czyszczenia bębna, - brak urządzenia do natychmiastowego zatrzymania przenośnika, - brak ciągłości podestów roboczych przenośników. - brak osłon na przekładniach pasowych, łańcuchowych przenoszących napęd z silnika na wał rusztu przesiewacza, - brak zabezpieczenia otworów technologicznych w obudowie przesiewacza, - niestabilne posadowienie przesiewacza i odwadniacza kołowego, - uszkodzone amortyzatory sprężynowe przesiewacza, - brak części podestów roboczych, barierek ochronnych na podestach roboczych przesiewacza i odwadniacza kołowego, - nieprawidłowości w opisie elementów sterujących pracą przesiewacza. 2
Stan techniczny urządzeń i instalacji elektrycznych. Instrukcje bezpiecznego wykonywania prac. Odzież, obuwie robocze i ochronne oraz środki ochrony indywidualnej. siłki i napoje profilaktyczne. 6 11 11 Szkolenia bhp. 7 Badania profilaktycze. 4 Kwalifikacje zawodowe. 4 Ocena ryzyka zawodowego. 4 11 - niezabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi przewody elektryczne. - brak opisów i oznaczenia szaf rozdzielczych prądu elektrycznego, skrzynek prądowych. - brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznej pracy przy użyciu maszyn i urządzeń technicznych: sortowni urobku, odwadniaczy, płuczki mieczowej, przenośników, przesiewaczy, koparko - ładowarki, instrukcji bhp procesu eksploatacji kopalni kruszywa, - brak zapoznania pracowników z instrukcjami bhp. - nieustalenie rodzajów środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego na stanowiskach pracy, - niedostarczenie pracownikom przez pracodawcę wymaganej odzieży i obuwia roboczego, - nieprowadzenie indywidualnych kart wydanej pracownikom odzieży i obuwia roboczego. - nieustalenie stanowisk pracy, na których zatrudnieni pracownicy winni otrzymać napoje i posiłki profilaktyczne oraz zasad ich wydawania. - niepoddawanie pracowników instruktażowi ogólnemu i stanowiskowemu z zakresu bhp, szkoleniu okresowemu, - brak opracowania szczegółowego programu poszczególnych rodzajów szkolenia z zakresu bhp, - brak dokumentacji szkoleń, - brak określenia częstotliwości i czasu trwania szkolenia okresowego. - nieterminowe poddawanie pracowników badaniom lekarskim profilaktycznym, wstępnym i okresowym. - obsługa maszyn i urządzeń: ładowarki, koparki, agregatu prądotwórczego, sortowni przez pracowników nieposiadających wymaganych kwalifikacji. - brak udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego na 12 stanowiskach pracy, - nieprawidłowa ocena ryzyka zawodowego, - brak okresowej oceny ryzyka zawodowego, - brak udziału w ocenie ryzyka zawodowego przedstawiciela pracowników, lekarza medycyny pracy sprawującego opiekę profilaktyczną nad pracownikami. 3
Przykłady stwierdzonych nieprawidłowości. Zabezpieczenie i oznakowanie miejsc niebezpiecznych. Nie zabezpieczono terenu wokół zbiornika osadczego Stan techniczny dróg transportowych. W bezpośrednim sąsiedztwie oraz częściowo w drodze transportowej znajdowała się wyrwa w gruncie będąca skutkiem wymycia przez wody opadowe Wykonywanie robót ziemnych zgodnie z przepisami bhp. W trakcie kontroli wydobywania żwiru ze złoża kruszywa naturalnego stwierdzono: zbliżone do pionowego nachylenia skarpy wyrobiska, nie zachowanie prowadzenia wydobycia kruszywa z dwoma poziomami eksploatacyjnymi tj. zgodnie z koncesją. Niezachowanie wymaganego kąta usypu skarpy ściany wyrobiska. 4
Załadunek kruszywa na środki transportu. Operator ładowarki jednonaczyniowej na podwoziu kołowym typu Ł- 3 podjechał od czoła pod pracujący przenośnik ładowarką kołową. Pracownik ustawił ładowarkę w taki sposób, że do łyżki ładowarki spadała z przenośnika z wysokości ok. 2.5 metra frakcja żwirowa 2 8 mm. transportowana przenośnikiem z przesiewacza z kurtyną. Ładowarka posiadała znormalizowaną obudowę kabiny, która nie była konstrukcyjnie wzmocniona. Pracownik w trakcie wchodzenia i wychodzenia z kabiny operatora nie posiadał kasku ochronnego. Stan techniczny maszyn i urządzeń transportu wewnątrzzakładowego. Brak osłony na bębnie zwrotnym przenośnika taśmowego odbierającego frakcję 0 3 z odwadniacza kołowego. Stan techniczny maszyn i urządzeń urabiających, ładujących zwałujących. zbawiony płyty gąsienicowej pojazd koparki jednonaczyniowej na podwoziu gąsienicowym. 5
Stan techniczny maszyn i urządzeń do segregacji i rozdrabniania kruszywa. Brak osłony otworu technologicznego przesiewacza wibracyjnego. Stan techniczny sprzętu pomocniczego. Zdemontowana osłona przekładni pasowej przenoszącej napęd z silnika spalinowego na pompę wody tłoczącej. Stan techniczny urządzeń i instalacji elektrycznej. Luźno zwisający przewód zasilający silnik elektryczny znajdujący się w obrębie pozbawionej osłony przekładni pasowej przenoszącej napęd z silnika na przekładnię zębatą napędu bębna przenośnika taśmowego. 6
Przyczyny naruszeń prawa. Wg pracodawców: brak środków finansowych na przeprowadzanie napraw, remontów: maszyn, urządzeń technicznych z uwagi na niską dochodowość prowadzonej działalności gospodarczej, brak ośrodków doradczych posiadających specjalistyczną wiedzę, w przypadku braku wymaganych uprawnień w zakresie obsługi maszyn, nieprawidłowości w tym zakresie tłumaczone były faktem, że pracownicy posiadali stosowne umiejętności, lecz nie były one potwierdzane egzaminami kwalifikacyjnymi z uwagi na wysokie koszty kursów. Wg inspektorów pracy: niskie kwalifikacje zawodowe pracowników wykonujących prace w kopalniach kruszyw. brak dostatecznej wiedzy technicznej posiadanej przez pracowników i osoby kierujące pracownikami, niewłaściwy przebieg szkoleń z zakresu bhp pracowników zakładu, brak oraz nierzetelne przeprowadzanie wstępnych, okresowych kontroli maszyn i urządzeń technicznych, skutkujące powstaniem nadmiernego zużycia eksploatacyjnego, niewłaściwie przeprowadzane remonty maszyn i urządzeń technicznych, które zazwyczaj wykonywane są we własnym zakresie, doraźne usuwanie usterek pozwalające przede wszystkim na kontynuację eksploatacji, odkładanie pozostałych nieprawidłowości związanych m.in. z bezpieczeństwem na później. Przykłady uzyskanych efektów Zabezpieczenie zbiorników osadczych oraz ich oznakowanie tablicą ostrzegawczą. 7
Wykonanie osłony uniemożliwiającej dostęp do bębna zwrotnego przenośnika. Zaprowadzenie ładu w ciągu komunikacyjnym. Wykonanie osłony na bębnie zwrotnym przenośnika taśmowego. 8
Wykonanie osłony przekładni napędu bębna zwrotnego przenośnika. Wykoszenie trawy oraz wygrodzenie kanalików spływowych oraz zbiornika osadczego. Wykonanie osłony na bębnie zwrotnym przenośnika. 9
Wykonanie osłony otworu technologicznego przesiewacza wibracyjnego z kurtyna wodną. 10