DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Poznań, dnia 4 października 2018 r. Poz. 7539 ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR KN-I.4131.1.385.2018.22 WOJEWODY WIELKOPOLSKIEGO z dnia 28 września 2018 r. Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2018 r. poz. 994 ze zm.) orzekam nieważność uchwały nr XLVIII/316/2018 Rady Miejskiej w Koźminie Wielkopolskim z dnia 28 sierpnia 2018 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w mieszkaniach chronionych i ośrodkach wsparcia mieszkańców Miasta i Gminy Koźmin Wielkopolski - ze względu na istotne naruszenie prawa. Uzasadnienie Na sesji 28 sierpnia 2018 r. Rada Miejska w Koźminie Wielkopolskim podjęła uchwałę nr XLVIII/316/2018 w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w mieszkaniach chronionych i ośrodkach wsparcia mieszkańców Miasta i Gminy Koźmin Wielkopolski, zwaną dalej: uchwałą. Jako podstawę prawną uchwały powołano: art. 18 ust. 15, art. 40 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2018 r. poz. 994 ze zm.) w związku z art. 17 ust. 1 pkt 3, art. 48, art. 48a, art. 96 ust. 1, art. 97 ust. 1 i 5, art. 101 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1796 ze zm.). Uchwałę doręczono Wojewodzie Wielkopolskiemu 3 września 2018 r. Dokonując oceny zgodności z prawem przedmiotowej uchwały organ nadzoru stwierdził, co następuje: Szczegółowe zasady odpłatności za pobyt w mieszkaniach i ośrodkach wsparcia udzielających schronienia osobom tego pozbawionym, w tym bezdomnym, które ostatnie miejsce zameldowania posiadały na terenie Miasta i Gminy Koźmin Wielkopolski, rada określiła w załączniku do uchwały. W 4 załącznika do uchwały ustalono zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. Zgodnie z zamieszczoną w ust. 2 tego przepisu tabelą, wysokość miesięcznej odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych stanowią konkretne stawki opłaty, wyrażone w procentach (odpowiednio: 0%, 30%, 50%, 70% i 100% miesięcznej odpłatności), uzależnione od wysokości dochodu. W 4 ust. 3 załącznika do uchwały rada ustaliła, że osoby korzystające z ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego zobowiązane są do zwrotu wydatków za udzielone świadczenia, na zasadach określonych w przedstawionej tabeli. Z kolei w myśl 4 ust. 4 załącznika do uchwały podstawą ustalenia miesięcznej odpłatności za pobyt w ośrodku wsparcia, mieszkaniu chronionym jest miesięczny koszt pobytu w danym ośrodku, do którego osoba, rodzina została skierowana oraz dochód posiadany przez osobę, rodzinę skierowaną do ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego. Z 3 ust. 6 załącznika do uchwały wynika, że dobowy koszt utrzymania osoby ustalany jest na podstawie porozumienia bądź umowy zawartej między kierownikiem MGOPS a kierownikiem ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego, na terenie którego przebywa osoba kierowana.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 2 Poz. 7539 W ocenie organu nadzoru wskazane postanowienia nie stanowią prawidłowego wypełnienia przez radę delegacji ustawowej wynikającej z art. 97 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1508 według stanu na dzień podjęcia uchwały), zwanej dalej: ustawą. Na mocy art. 97 ust. 1 ustawy opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego. Na podstawie art. 97 ust. 5 ustawy, rada powiatu lub rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. Podkreślić należy, że podstawą uchwały jest wyłącznie art. 97 ust. 5 ustawy, natomiast art. 97 ust. 1 ustawy, kierowany jest tylko do organu podejmującego indywidualny akt administracyjny ustalający wysokość odpłatności za korzystanie z usług jednostki organizacyjnej w nim wymienionej. Przywołany art. 97 ust. 5 ustawy ma charakter upoważnienia ogólnego do wydania aktu prawa miejscowego. Jedyną wskazówką dla miejscowego prawodawcy jest obowiązek dopełnienia wymogu szczegółowości, czyli samodzielnego doboru kryteriów odpłatności. Nie oznacza to jednak niczym nieskrępowanej swobody rady gminy realizującej swoje kompetencje w tym zakresie. Większa skala swobody prawotwórczej, jaka występuje przy ogólnym upoważnieniu ustawowym do stanowienia aktów prawa miejscowego i brak precyzyjnych wytycznych co do treści takich podustawowych uregulowań jest bowiem ograniczona całokształtem i celem przepisów normujących dziedzinę, której dany akt, wydany w oparciu o upoważnienie dotyczy (por. wyrok WSA w Białymstoku z 30 marca 2010 r., sygn. akt II SA/Bk 726/09). W ocenie organu nadzoru przepis art. 97 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej nie upoważnia rady gminy do określenia konkretnej wysokości opłaty za pobyt w ośrodku wsparcia. Na podstawie ustawowej delegacji rada winna tylko ustalić szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności. Ustawodawca ukształtował bowiem uprawnienie rady wyłącznie w przedmiocie ustanowienia określonych reguł, którymi następnie powinien kierować się podmiot kierujący osobę do danego ośrodka wsparcia. Przyjęte przez radę reguły nie mogą pozbawiać uprawnienia podmiotu ustawowo upoważnionego do ustalenia wysokości opłaty za pobyt w danym ośrodku wsparcia. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 1 ustawy, opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Należy więc stwierdzić, że rada ustalając szczegółowe zasady odpłatności, powinna określić jedynie granice, w ramach których opłata winna zostać ustalona przez uprawniony podmiot. Granic tych, w ocenie organu nadzoru, nie stanowią konkretne stawki opłat wyrażone procentowo i uzależnione od wysokości dochodu. Jak słusznie zauważył WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt IV SA/Wr 629/13: Mając na względzie brzmienie art. 97 ust. 1 ustawy nie ulega zdaniem Sądu wątpliwości, że ustalenie opłaty powinno przyjąć formę decyzji administracyjnej. Przy czym, znaczący wpływ na treść ewentualnego rozstrzygnięcia ma zakres przyznanej pomocy i stanowisko strony (osoby kierowanej lub jej przedstawiciela ustawowego), z nią bowiem organ orzekający powinien uzgodnić wysokość opłaty. Nie zmienia to jednak faktu, że decyzja przyjmie postać jednostronnego i władczego rozstrzygnięcia organu administracyjnego. Rada nie ma kompetencji w tym zakresie, a w zakresie ustalania»szczegółowych zasad«powinna określić jedynie granice, w ramach których opłata winna zostać ustalona przez uprawnione podmioty. Granic tych nie stanowią konkretne stawki opłat (wyrażone w procentach) uzależnione od wysokości dochodu. Ustalenie przez organ uchwałodawczy konkretnego wymiaru ponoszonej opłaty w istocie jest działaniem przekraczającym upoważnienie ustawowe zawarte w art. 97 ust. 5 ustawy oraz wkroczeniem w kompetencje innego organu. W świetle powyższego stwierdzić należy, że powołane postanowienia załącznika do uchwały wprowadzają reguły, które nie pozostawiają swobody uprawnionym ustawowo podmiotom do ustalania wysokości opłaty za pobyt w ośrodkach wsparcia lub mieszkaniu chronionym. Tym samym rada nie wypełniła prawidłowo delegacji wynikającej z art. 97 ust. 5 ustawy, a stwierdzone uchybienie uzasadnia konieczność stwierdzenia nieważności uchwały w całości. Zastrzeżenia organu nadzoru budzą ponadto te przepisy załącznika do uchwały, które wskazują mieszkania chronione jako formę pomocy w postaci udzielenia schronienia. W szczególności wymienić tu należy przepisy: 1 ust. 4 ( udzielanie schronienia następuje w formie przyznania miejsca noclegowego w ośrodku wsparcia, mieszkaniu chronionym na podstawie obowiązujących przepisów wynikających z ustawy o pomocy społecznej ), 3 ust. 3 ( pomoc w formie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w ośrodku wsparcia lub mieszkaniu chronionym ( ) ) oraz
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 3 Poz. 7539 5 ust. 2 ( osoby, rodziny, którym udzielono pomocy w formie schronienia winny wpłacać należność za pobyt w ośrodku wsparcia, mieszkaniu chronionym ( ) ). Odnosząc się do powyższych regulacji, wyjaśnić należy istotę mieszkań chronionych. Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy, wsparcie w mieszkaniu chronionym może być przyznane osobie pełnoletniej, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki, w szczególności osobie z zaburzeniami psychicznymi, osobie opuszczającej pieczę zastępczą w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, a także cudzoziemcowi, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2206 ze zm.). Z art. 53 ust. 2 i 3 ustawy wynika, że mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą pod opieką specjalistów osoby tam przebywające do prowadzenia samodzielnego życia lub wspomagającą te osoby w codziennym funkcjonowaniu i w zależności od celu udzielania wsparcia prowadzone jest jako mieszkanie chronione treningowe lub mieszkanie chronione wspierane. Jak stanowi art. 53 ust. 4 ustawy w mieszkaniu chronionym treningowym zapewnia się usługi bytowe oraz naukę, rozwijanie lub utrwalanie samodzielności, sprawności w zakresie samoobsługi, pełnienia ról społecznych w integracji ze społecznością lokalną, w celu umożliwienia prowadzenia samodzielnego życia. Z kolei w mieszkaniu chronionym wspieranym zapewnia się usługi bytowe oraz pomoc w wykonywaniu czynności niezbędnych w życiu codziennym i realizacji kontaktów społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania samodzielności osoby na poziomie jej psychofizycznych możliwości (art. 53 ust. 6 ustawy). Zgodnie z wolą ustawodawcy wyrażoną w art. 53 ust. 11 ustawy wsparcie świadczone w mieszkaniu chronionym nie stanowi zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób lub rodzin. W powołanych przepisach ustawy wskazano zarówno rolę mieszkań chronionych, jak również określono krąg osób, którym taka forma pomocy społecznej może zostać przyznana. Tymczasem z kwestionowanych przepisów załącznika do uchwały wynika, że w mieszkaniach chronionych ma być udzielana pomoc w formie schronienia. W ocenie organu nadzoru takie rozwiązanie nie daje się pogodzić z istotą mieszkań chronionych wskazaną przez ustawodawcę w przepisach art. 53 ust. 1-6 i 11 ustawy. Zauważyć też należy, że zgodnie z art. 48a ust. 1 ustawy udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca w noclegowni, schronisku dla osób bezdomnych albo schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi. W art. 48a ust. 4 ustawy dopuszczono możliwość udzielenia tymczasowego schronienia również w formie ogrzewalni, która umożliwia interwencyjny, bezpieczny pobyt w ogrzewanych pomieszczeniach wyposażonych co najmniej w miejsca siedzące. Jedynie w sytuacji kryzysowej występującej na skalę masową przyznanie tymczasowego schronienia może nastąpić z pominięciem standardów, o których mowa w ust. 8a, oraz w innej formie niż określona w ust. 1 (art. 48a ust. 9 ustawy). Organ nadzoru zwraca ponadto uwagę na szereg przepisów, które rada podjęła z przekroczeniem zakresu upoważnienia wynikającego z art. 97 ust. 5 ustawy, wkraczając jednocześnie w sposób bezprawny w materię uregulowaną ustawowo. W tym miejscu podkreślić należy, że uchwała stanowi akt prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego zostały zaliczone do źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania organów, które je ustanowiły (art. 87 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.; Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). Również ustawodawca konstytucyjny w art. 94 przesądził, że organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Warunek ten powtarza ustawa o samorządzie gminnym w art. 40 ust. 1, zgodnie z którym na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy. Zasada praworządności wyrażona w art. 7 w związku z art. 94 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wymaga, żeby materia regulowana wydanym aktem normatywnym wynikała z upoważnienia ustawowego i nie przekraczała zakresu tego upoważnienia. Każde unormowanie wykraczające poza udzielone upoważnienie jest naruszeniem normy upoważniającej i zarazem naruszeniem konstytucyjnych warunków legalności aktu prawa miejscowego wydanego na podstawie upoważnienia ustawowego (wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2011 r., sygn. akt II OSK 2058/11). Z konstytucyjnej zasady praworządności i legalności aktów prawa miejscowego należy wyciągnąć także wniosek o zakazie powtarzania w aktach prawa miejscowego zapisów ustaw i ich modyfikacji, co potwierdza Naczelny Sąd Administracyjny w wyżej cytowanym wyroku:
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 4 Poz. 7539 powszechnie obowiązujący porządek prawny zostaje naruszony w stopniu istotnym nie tylko poprzez regulowanie przez gminę jeszcze raz tego, co zostało już uregulowane w źródle powszechnie obowiązującego prawa, lecz także modyfikowanie przepisu ustawowego, co możliwe jest tylko w granicach wyraźnie przewidzianego upoważnienia ustawowego. W ocenie organu nadzoru w zakresie spraw, które mogą być uregulowane uchwałą podejmowaną na podstawie art. 97 ust. 5 ustawy, nie mieszczą się regulacje zawarte w 1 ust. 2 i 3 załącznika do uchwały. W przepisach tych rada postanowiła, że każda osoba ma prawo do schronienia, jeżeli jest tego pozbawiona (ust. 2) oraz, że obowiązkiem Gminy jest udzielenie pomocy w formie schronienia dla osób, które ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały miały na terenie Gminy Koźmin Wielkopolski. Prawo do schronienia, jak również obowiązek gminy polegający na udzieleniu schronienia osobom uprawnionym, wynika z zapisów ustawy. Zgodnie z art. 48 ustawy osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. W myśl natomiast art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym. Odnosząc się do 1 ust. 3 załącznika do uchwały podnieść też należy, że rada, nie będąc do tego upoważnioną, ograniczyła ustawowy obowiązek gminy w zakresie udzielenia schronienia do osób, które ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały miały na terenie Gminy Koźmin Wielkopolski. Tymczasem z zapisów art. 101 ustawy, które określają właściwość miejscową gminy w postępowaniu w sprawie o przyznaniu świadczeń z pomocy społecznej, w tym o udzieleniu schronienia, wynika, że właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie (ust. 1). W przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały (ust. 2). W przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany, i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, właściwa miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie (ust. 3). Za wykraczające poza zakres upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 97 ust. 5 ustawy uznać należy także postanowienia 2 załącznika do uchwały. W ust. 1 rada przyjęła, że ośrodki wsparcia, niebędące jednostkami organizacyjnymi Gminy Koźmin Wielkopolski są podmiotami realizującymi zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym w zakresie udzielania schronienia, wyżywienia, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym oraz osobom, które ze względu na wiek, chorobę, niepełnosprawność, potrzebę ochrony macierzyństwa lub ochronę ofiar przemocy wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, a które ostatnie stałe miejsce zameldowania posiadały na terenie Gminy Koźmin Wielkopolski. W ust. 2 rada postanowiła, że ośrodkami wsparcia mogą być: noclegownie, hostele, przytuliska, schroniska dla osób bezdomnych i pozbawionych schronienia oraz osób, które ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi a także domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi i inne placówki, w których prowadzone są miejsca całodobowe okresowego pobytu. W odniesieniu do 2 ust. 1, podobnie jak w przypadku 1 ust. 3 załącznika do uchwały, podnieść ponadto należy bezpodstawne ograniczenie udzielanej pomocy do osób, które ostatnie stałe miejsce zameldowania posiadały na terenie Gminy Koźmin Wielkopolski. Podkreślić też należy, że analiza treści przepisów uchwały i jej załącznika wskazuje, że wolą rady było uregulowanie szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w tych ośrodkach, w których udzielana jest pomoc w postaci schronienia. Wymieniony przez radę w 2 ust. 2 załącznika do uchwały katalog ośrodków wsparcia jest niezgodny z zapisami art. 48a ustawy określającymi ośrodki, w których może być udzielone schronienie. W 3 załącznika do uchwały rada uregulowała kwestie proceduralne związane z postępowaniem w sprawie udzielenia pomocy w formie schronienia, w tym: określiła podmioty uprawnione do złożenia wniosku o udzielenie takiej pomocy, właściwość miejscową ośrodka pomocy społecznej, w którym taki wniosek należy złożyć (ust. 1), wprowadziła zasadę, że udzielenie schronienia poprzedzone jest rodzinnym wywiadem środowiskowym i następuje w drodze decyzji administracyjnej (ust. 2), jak również, że pomoc w formie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w ośrodku wsparcia lub mieszkaniu chronionym i poprzedzone jest pisemnym skierowaniem wydanym przez Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (ust. 3). W dalszych przepisach rada określiła podmioty wydające decyzje w przedmiocie świadczeń z pomocy społecznej w formie miejsca w ośrodku
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 5 Poz. 7539 wsparcia lub mieszkaniu chronionym oraz o odpłatności za pobyt (ust. 4) oraz uprawnione do wyrażenia zgody na udzielenie schronienia w nagłych przypadkach (ust. 5). W ust. 6 przyjęto, że dobowy koszt utrzymania osoby, zasady regulowania odpłatności oraz szczegółowe zasady funkcjonowania ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego ustalane są na podstawie porozumienia bądź umowy zawartej pomiędzy kierownikiem MGOPS a kierownikiem ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego, na terenie którego przebywa osoba skierowana". W ocenie organu nadzoru przepis art. 97 ust. 5 ustawy nie upoważnia rady gminy do regulowania kwestii proceduralnych związanych z postępowaniem w sprawie świadczeń z pomocy społecznej, w tym dotyczących udzielania pomocy w formie schronienia. Wskazane postanowienia 3 załącznika do uchwały podjęte zatem zostały z naruszeniem normy kompetencyjnej, a ponadto wkraczają w materię uregulowaną w ustawie. Postępowanie w sprawie świadczeń z pomocy społecznej unormowane zostało w rozdziale 7 ustawy. W przepisach tam zgromadzonych ustawodawca określił m.in. właściwość miejscową gminy (art. 101), wprowadził zasadę udzielania świadczeń z pomocy społecznej na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego, jak również z urzędu (art. 102), przyznawania świadczeń z pomocy społecznej w formie decyzji administracyjnej, po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego (art. 106 ust. 1 i 4), z tym zastrzeżeniem, że wydania decyzji administracyjnej nie wymaga udzielenie świadczeń w postaci schronienia w formie ogrzewalni i noclegowni (art. 106 ust. 2). Ponadto z art. 48a ust. 8 ustawy wynika, że pomoc przyznawana w postaci tymczasowego schronienia w ogrzewalni lub noclegowni nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej, a wydatki poniesione na udzieloną pomoc nie podlegają zwrotowi. Do przepisów proceduralnych regulujących postępowanie w sprawie świadczeń z pomocy społecznej, a których stanowienia nie obejmuje delegacja ustawowa zawarta w art. 97 ust. 5 ustawy, zaliczyć również należy przepis 5 ust. 6 załącznika do uchwały. W myśl tej regulacji w przypadku braku współpracy osoby, rodziny kierowanej do ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego poprzez niedostarczenie pracownikowi socjalnemu dokumentów niezbędnych do ustalenia wysokości odpłatności za pobyt, odpłatność może zostać ustalona w wysokości pełnego kosztu pobytu. Konsekwencje prawne niewyrażenia zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego (a zatem i przedłożenia dokumentów, na podstawie których może być ustalona sytuacja osobista, rodzinna, dochodowa i majątkowa) przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej określa ustawa. Zgodnie z art. 107 ust. 4a ustawy, sytuacja taka stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Ponadto pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia (art. 107 ust. 5 ustawy). W 5 ust. 5 załącznika do uchwały rada postanowiła, że osoby, których dochód przekracza 250% kryterium dochodowego nie mają prawa do korzystania z ośrodków wsparcia, z wyłączeniem uzasadnionych przypadków powodujących konieczność udzielenia pomocy w formie schronienia. W ocenie organu nadzoru norma kompetencyjna wynikająca z art. 97 ust. 5 ustawy nie przyznaje radzie gminy uprawnienia do decydowania o prawie do korzystania z ośrodków wsparcia; materia ta uregulowana została w ustawie. Zastrzeżenia organu nadzoru budzą ponadto regulacje 6 załącznika do uchwały. W ust. 1 tego przepisu rada postanowiła, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby korzystającej nadmierne obciążenie lub niweczyłoby skutki udzielonej pomocy, Kierownik MGOPS może zwolnić osobę, rodzinę korzystającą w całości lub części na czas określony od obowiązku zwrotu wydatków, w szczególności: a) ponoszenia wydatków na leki, leczenie, rehabilitację, uniemożliwiających dokonanie odpłatności na zasadach określonych w tabeli w 4 punkcie 2; b) zdarzenia losowego, sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej; c) ponoszenia odpłatności za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, ośrodku interwencji kryzysowej, itp.. Zgodnie z ust. 2 obniżenie lub też całkowite zwolnienie z opłaty następuje na wniosek osoby przebywającej w ośrodku wsparcia, członka rodziny lub pracownika socjalnego jednakże nie może przekroczyć 3 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 6 Poz. 7539 W ocenie organu nadzoru rada gminy nie posiada kompetencji do stanowienia o częściowym lub całkowitym zwolnieniu z opłat pobieranych za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. Regulacje takie wykraczają poza zakres upoważnienia wynikającego z art. 97 ust. 5 w zw. z art. 97 ust. 1 ustawy. Na podstawie delegacji zawartej w art. 97 ust. 5 ustawy rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. Ustawodawca ukształtował uprawnienie rady wyłącznie w przedmiocie ustanowienia określonych reguł, którymi następnie powinien kierować się podmiot kierujący osobę do ośrodka wsparcia lub mieszkania chronionego. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 1 ustawy: opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego. Przepis art. 97 ust. 1 zdanie drugie ustawy przewiduje obligatoryjne zwolnienie z opłat za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. W ocenie organu nadzoru ustawodawca w sposób wyczerpujący unormował kwestię udzielania zwolnień od omawianych opłat. Ewentualne upoważnienie dla prawodawcy miejscowego do uregulowania tejże materii w sposób odmienny, czy chociażby uzupełniający, wymagałoby wyraźnego sformułowania w przepisie rangi ustawowej. Tymczasem takiej woli ustawodawca nie wyraził wprost ani w art. 97 ust. 1, ani też w art. 97 ust. 5 ustawy (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt IV SA/Wr 629/13). Wobec powyższego, należało orzec jak w sentencji. Niniejsze rozstrzygnięcie nadzorcze może być zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z powodu niezgodności z prawem w terminie 30 dni od daty jego doręczenia, za pośrednictwem Wojewody Wielkopolskiego. Wojewoda Wielkopolski (-) Zbigniew Hoffmann