SZKOLNA LISTA TEMATÓW DO CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO (stara formuła) LITERATURA 1. Motyw nieśmiertelności poety i poezji w literaturze. Omów sposoby jego przedstawienia, interpretując utwory literackie od starożytności do romantyzmu. 2. Stroje bohaterów literackich. Omów ich znaczenie i symbolikę na wybranych przykładach literackich. 3. Okno w utworach literackich. Analizując wybrane przykłady z literatury polskiej i powszechnej, scharakteryzuj różne sposoby ujęcia motywu okna. 4. Miasto jako przestrzeń życiowa człowieka. Omów sposoby przedstawiania tego motywu w literaturze XIX i XX wieku. 5. Człowiek w systemach totalitarnych. Omów problem, interpretując wybrane utwory (np. Borowskiego, Czapskiego, Grudzińskiego, Moczarskiego, Nałkowskiej i inne). 6. Różne sposoby przedstawiania zła w XIX i XX wieku. Przedstaw je, odwołując się do wybranych utworów literackich. 7. Analizując celowo dobrane utwory polskie i obce, scharakteryzuj różne odmiany awangardowego dramatu XX wieku. 8. Uczucia rodzicielskie w literaturze różnych epok. Omów różne sposoby ich ujęcia w wybranych utworach. 9. Etos w życiu bohatera literackiego. Omów zagadnienie, analizując wybrane utwory literackie. 10. Od rycerza do spiskowca. Scharakteryzuj na wybranych tekstach literackich obraz wojownika w literaturze polskiej i powszechnej. 11. Taniec i jego funkcje w literaturze różnych epok. Przedstaw motyw, interpretując wybrane teksty. 12. Różnorodność tematyczna sonetów. Omów zagadnienie, analizując wybrane teksty w kontekście historycznoliterackim. 13. Obrazy arkadii, raju, wysp szczęśliwych, krain szczęścia. Omów wskazany motyw, uwzględniając kontekst filozoficzny interpretowanych dzieł literackich. 14. Portrety Żydów w literaturze polskiej. Przedstaw sposoby kreowania tych postaci, analizując wybrane utwory XIX i XX w. 15. Zesłaniec, wędrowiec, pielgrzym. Porównaj sposoby prezentowania sylwetek emigrantów w literaturze polskiej. 16. Literackie dialogi z Bogiem. Omów sposoby przedstawiania relacji Bóg-człowiek, interpretując wybrane utwory. 1
17. Motyw winy i kary. Omów jego funkcje, analizując wybrane utwory z różnych epok. 18. Od Juliusza Verne a do Stanisława Lema. Analizując wybrane utwory, przedstaw ewolucję powieści science-fiction. 19. Obraz domu rodzinnego w literaturze. Przedstaw sposoby ujęcia tego motywu i jego funkcje w utworach wybranych epok literackich. 20. Obrazy cierpienia w literaturze. Omów sposoby ujęcia tego motywu i jego funkcje, interpretując utwory pochodzące z trzech epok. 21. Poezja religijna wczoraj i dziś. Interpretując wybrane utwory, omów sposoby wyrażania w nich uczuć religijnych. 22. Rola doświadczeń młodzieńczych w biografii bohaterów literackich. Omów różne ujęcia tego problemu. 23. Biografia jako klucz do odczytania twórczości pisarza. Porównaj jego biografię z twórczością, analizując wybrane teksty literackie. 24. Sposób realizacji motywu przemijania w różnych epokach. Omów zagadnienie, analizując celowo dobrane teksty z różnych epok. 25. Młodość jako temat w literaturze XIX i XX w. Omów różne sposoby ukazywania tematu, analizując wybrane dzieła literackie. 26. Rola tytułu jako znaku literackiego służącego interpretacji tekstu. Omów problem, analizując wybrane utwory z różnych epok. 27. Nurt tyrtejski w wybranych utworach literatury polskiej. Omów problem w kontekście historycznoliterackim, analizując wybrane utwory. 28. Portrety i karykatury Polaków w literaturze. Analizując teksty z dwóch epok, omów sposoby kreowania postaci i ich role w utworze. 29. Topos wsi w literaturze. Omów sposoby ujęcia tego motywu i jego funkcje, interpretując wybrane utwory z trzech epok literackich. 30. Folklor jako źródło inspiracji pisarzy różnych epok. Omów zagadnienie, analizując wybrane utwory literackie. 31. Rodzina w literaturze. Przedstaw różnorodne sposoby ujęcia tematu, analizując wybrane utwory. 32. Wpływ zbrodni na psychikę zbrodniarza. Omów sposoby przedstawiania tego zagadnienia, interpretując wybrane utwory literackie. 2
33. Świat młodych a świat starych. Porównaj ujęcia motywu, interpretując wybrane utwory literackie. 34. Sarmata o sobie, inni o Sarmacie. Przedstaw sposoby ujęcia wizerunku Sarmaty, analizując wybrane teksty z różnych epok. 35. Dydaktyczne funkcje literatury. Omów zagadnienie, analizując wybrane utwory pochodzące z różnych epok. 36. Polak- patriota w literaturze XIX wieku. Scharakteryzuj sposoby przedstawiania tego wizerunku na podstawie wybranych tekstów różnych epok literackich. 37. Tułaczka jako motyw literacki i styl życia. Dokonaj analizy zagadnienia na wybranych przykładach literackich. 38. Interpretując wybrane teksty K.K. Baczyńskiego i T. Różewicza, porównaj sposoby mówienia o doświadczeniach II wojny światowej. 39. Wierność ideałom młodości, czy kariera i nadzieje na sukces? Przedstaw i porównaj postawy oraz wybory moralne bohaterów literackich z trzech różnych epok. 40. Twórcza i destrukcyjna siła miłości w życiu człowieka. Zinterpretuj problem na wybranych przykładach losów bohaterów literackich. 41. Obrazy przyrody w literaturze. Scharakteryzuj sposoby kreowania i określ ich funkcję w wybranych utworach literackich. 42. Obrzędy i obyczaje ludowe w literaturze. Scharakteryzuj sposoby ich przedstawiania i funkcje w wybranych utworach różnych epok. 43. Dziedzictwo sarmatyzmu w literaturze epok późniejszych. Przedstaw zagadnienie, interpretując wybrane teksty. 44. W jaki sposób literatura różnych epok kreowała obraz bohaterskiej śmierci? Omów wizerunki bohaterów oraz funkcje znaczących gestów i rekwizytów. 45. Literackie portrety ojców. Przedstaw sposoby kreowania tych postaci, analizując wybrane utwory z różnych epok. 46. Wygląd zewnętrzny bohatera literackiego jako element jego kreacji. Omów zagadnienie na podstawie wybranych utworów literackich.* 47. Literackie obrazy miasta. Omów sposoby ich prezentowania i funkcje, uwzględniając kontekst epoki. 48. Dlaczego źli? Opierając się na wybranych przykładach z dowolnych epok, scharakteryzuj sposoby kreowania bohaterów literackich, którzy w różny sposób krzywdzili innych. 3
49. Literackie portrety dzieci. Przedstaw sposoby kreowania tych postaci, analizując wybrane utwory z różnych epok. 50. Analizując i interpretując utwory literackie z różnych epok, scharakteryzuj sposoby kreowania portretu chłopa. 51. Topos życia jako teatru. Przedstaw sposoby ujęcia problemu, interpretując wybrane utwory. 52. Porównaj sposoby ujęcia motywu zabawy (wesela, balu, biesiady) w literaturze i jego funkcje, analizując wybrane utwory. 53. Sukces i jego cena. Jakie recepty na osiągnięcie życiowego sukcesu proponowali bohaterowie literaccy różnych epok? Przedstaw i oceń wartość pragmatyczną oraz moralną tych sposobów. 54. Analizując wybrane teksty literackie, omów kreacje bohaterów, którzy doświadczyli okrucieństw II wojny światowej i próbują odbudować świat wartości. 55. Motywy oniryczne i ich funkcje w literaturze polskiej. Omów zagadnienie, interpretując wybrane utwory z różnych epok. 56. Bunt jako wyraz niezgody na zastaną rzeczywistość. Odwołując się do wybranych tekstów literackich, porównaj sposoby ujęcia bohatera, dla którego bunt okazał się życiową koniecznością. 57. Miasto przestrzeń nadziei czy źródło frustracji i lęku? Przedstaw i przeanalizuj role motywów urbanistycznych w literaturze polskiej dwóch ostatnich stuleci. 58. Epistolografia dawna i współczesna. Omów tematykę i formę listów, analizując teksty literackie z wybranych epok.* 59. Małe ojczyzny Polaków. Omów różnorodność przedstawiania tego zagadnienia, interpretując wybrane utwory. 60. Kreacja Pana Cogito. Scharakteryzuj różne wcielenia persony poetyckiej stworzonej przez Zbigniewa Herberta, interpretując celowo wybrane wiersze. 61. Samotność jako motyw literacki. Omów sposoby ujęcia zagadnienia, interpretując wybrane teksty literackie. 62. Zjawy, duchy, mary i upiory. Omów funkcje postaci fantastycznych w utworze na wybranych przykładach z różnych epok. 63. Na wybranych przykładach literackich scharakteryzuj różne postawy bohaterów w sytuacji wyboru. 4
ZWIĄZKI LITERATURY Z INNYMI DZIEDZINAMI SZTUKI 1. Strój ma swoje znaczenie, ale i nagość jest pełna sensów. Przedstaw symbolikę stroju i nagości, analizując utwory literackie i inne teksty kultury. 2. Inspiracje antyczne w kulturze. Scharakteryzuj je, analizując wybrane dzieła literackie i inne (np. malarskie, rzeźbiarskie, architektoniczne). 3. Obraz pielgrzyma i tułacza w literaturze i sztuce XIX wieku. Przedstaw kreacje tych postaci, interpretując wybrane teksty kultury. 4. Motyw powstania (np. styczniowego, warszawskiego) w malarstwie, literaturze i/lub filmie. Omów, analizując wybrane teksty kultury. 5. Klasycyzm jako kanon estetyczny w literaturze, malarstwie i architekturze. Omów problem na wybranych tekstach kultury. 6. Pejzaż w literaturze i malarstwie. Przedstaw sposoby ujęcia i funkcje tego motywu, interpretując wybrane teksty kultury. 7. Sceny walki w literaturze i malarstwie batalistycznym. Porównaj sposoby ukazywania tych scen, analizując wybrane dzieła. 8. Śmierć i umieranie w literaturze i malarstwie. Porównaj sposoby ukazywania i funkcje tego motywu, interpretując wybrane teksty kultury. 9. Kobieta w utworze literackim i dziele plastycznym. Omów sposoby przedstawiania motywu, interpretując wybrane teksty kultury. 10. Motywy biblijne w kulturze. Scharakteryzuj je, analizując wybrane dzieła. 11. Dzieło literackie i jego filmowa adaptacja. Porównaj i oceń sposoby kreowania świata w wybranych tekstach literackich i ich filmowych odpowiednikach. 12. Motywy religijne w literaturze, malarstwie i rzeźbie oraz filmie. Omów je, analizując i interpretując różne teksty kultury. 13. Portrety Polaków w literaturze i malarstwie. Porównaj obrazy, interpretując wybrane teksty kultury. 14. Portrety kobiet w literaturze, malarstwie i rzeźbie. Omów zmieniający się kanon piękna w sztuce, analizując celowo dobrane teksty kultury. 15. Portrety mężczyzn w literaturze, malarstwie i rzeźbie. Omów zmieniający się kanon piękna i kategorii estetycznych w sztuce, analizując celowo dobrane teksty kultury. 5
16. W jaki sposób literatura i inne dziedziny sztuki odzwierciedlają światopogląd poszczególnych epok? Omów, analizując przykłady literackie, malarskie, itp. 17. Biblia jako źródło motywów w literaturze i malarstwie. Omów zagadnienie, analizując przykłady z wybranych epok. 18. Dzieła wybitnych dramaturgów na scenie i ekranie. Analizując dowolnie wybrane przykłady, przedstaw problem adaptacji teatralnej i filmowej. 19. Rewolucja w literaturze i malarstwie. Dokonaj analizy porównawczej wybranych obrazów literackich i malarskich. 20. Wizja stworzenia świata i jego zagłady w literaturze, malarstwie i filmie. Omów problem, analizując wybrane teksty kultury. 21. Analizując i interpretując wybrane z różnych epok teksty kultury, przedstaw sposoby pisania o macierzyństwie i przedstawiania go w rzeźbie i malarstwie. 22. Symbol jako środek wyrazu w literaturze i malarstwie. Omów zagadnienie, analizując wybrane teksty kultury różnych epok. 23. Obraz Matki Boskiej w literaturze i sztuce. Omów sposoby funkcjonowania wizerunku Maryi w wybranych tekstach kultury. 24. Analizując wybrane utwory literackie i dzieła plastyczne różnych epok, przedstaw sposoby kreowania portretów dzieci. 25. Motyw cierpienia narodu w literaturze i sztuce. Omów problem, analizując wybrane teksty kultury. 26. Analizując wybrane dzieła literackie i malarskie, omów sposoby ukazywania małżeństwa w literaturze i sztuce. 27. Motyw domu w literaturze i sztuce. Omów sposoby jego ujęcia i funkcje w wybranych tekstach kultury.* 28. Wydarzenia historyczne w literaturze i malarstwie. Omów sposoby ich ukazywania, analizując wybrane teksty kultury.* 29. Adaptacja utworów literackich jako sposób ich interpretacji przez reżysera i scenarzystę. Dokonaj porównania dzieła literackiego i jego wersji filmowej. 30. Kwiaty w literaturze i innych tekstach kultury. Omawiając wybrane dzieła, uwzględnij funkcje tego motywu w budowie świata przedstawionego. 31. Omów funkcjonowanie alegorii i symbolu w utworach literackich i w malarstwie, analizując wybrane teksty kultury. 6
32. Wady narodowe Polaków w literaturze i filmie. Omów ich różnorodność, analizując wybrane dzieła. 33. Topos matki w literaturze i sztuce. Porównaj sposoby ujęcia tego motywu, interpretując wybrane teksty kultury. 34. Porównaj sposoby przedstawiania Boga, analizując wybrane teksty kultury z różnych epok. 35. Analizując wybrane dzieła, omów funkcje brzydoty w literaturze i innych dziedzinach sztuki. 36. Symbolika barw w różnych dziedzinach sztuki. Przedstaw problem, analizując wybrane teksty kultury.* JĘZYK 1. Omów język bohaterów literackich. Analizując celowo dobrane utwory, uwzględnij przynależność środowiskową postaci. 2. Funkcjonowanie archaizmów i neologizmów w utworach literackich. Zanalizuj wybrane przykłady, wskazując ich znaczenie w tekście. 3. Język zakochanych. Scharakteryzuj stylistykę i leksykę, odwołując się do wybranych tekstów. 4. Stylizacja biblijna. Omów sposób ujęcia i celowość tego zabiegu językowego, analizując wybrane utwory literackie. 5. Język reklamy. Omawiając środki językowe, oceń funkcje reklamy prasowej, radiowej, telewizyjnej, internetowej. 6. Sztuka oratorska. Omów styl retoryczny i jego przydatność, przywołując przykłady z literatury i/lub publicystyki. 7. Zapożyczenia językowe. Omów ich pozytywny i negatywny wpływ na zakres słownictwa, przywołując przykłady z literatury, publicystyki i inne. 8. Środki artystyczne w poezji. Omów ich różnorodność i funkcje, analizując wybrane przykłady z dwóch epok. 9. Komizm słowny w wybranych utworach autorów z różnych epok. Omów sposoby jego realizacji, analizując teksty literackie. 10. Omów zjawisko stylizacji gwarowej, analizując przykłady z wybranych utworów literackich. 7
11. Neologizmy w utworach wybranych pisarzy, np. Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Przedstaw i omów ich funkcje w utworze. 12. Środowiskowa odmiana języka. Na zgromadzonym materiale dokonaj analizy porównawczej języka internautów i języka ogólnego. 13. Różne środowiska różne sposoby komunikowania się. Omów zagadnienie, analizując wybrane przykłady z gwary uczniowskiej, języka informatyków, miłośników wędkowania, itp. * 14. Przysłowia i aforyzmy w utworach literackich oraz ich funkcje w tekście. Omów na wybranych przykładach. 15. Moda w języku. Omów zjawisko, analizując teksty publicystyczne i inne. 16. Scharakteryzuj różne typy stylizacji językowej i ich funkcje na podstawie wybranych utworów. 17. Dokonując analizy języka różnych reklam, przedstaw, jaki obraz świata one kreują. 18. Omów pochodzenie nazw miejscowych Twojego regionu, analizując zebrany materiał językowy. 19. Język obozowy jako język środowiskowy. Omów zagadnienie, analizując wybrane utwory literackie. 20. Oceń poprawność językową wybranych tekstów czasopism ostrowskich. Analizując materiał językowy, dokonaj klasyfikacji błędów.* * Tematy zaproponowane przez uczniów. Opracował zespół nauczycieli języka polskiego 8