Teresa Nowak Uniwersytet Śląski

Zieleń urządzona to obszary całkowicie ukształtowane przez człowieka pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków oraz stale pielęgnowane. http://www.bryk.pl/teksty/liceum/biologia/ekologia/1001697-ekologia_miasta.html Teren zieleni urządzonej - tereny zieleni takie jak: parki, ogrody, zieleń towarzysząca obiektom budowlanym, zieleńce, arboreta, alpinaria, grodziska, kurhany, zabytkowe fortyfikacje. http://www.encyklopedialesna.pl/haslo.php?id=1106

MOTYWACJA I FUNKCJE DOBORU ROŚLIN W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI: Estetyczna Park zdrojowy - Ciechocinek Skwer - Katowice Skwer - Szczawnica Budynek uŝyteczności publicznej Budynek gastronomiczny Katowice Birmingham

MOTYWACJA I FUNKCJE DOBORU ROŚLIN W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI: UŜytkowa Tereny zabudowy mieszkaniowej Władysławowo Nasadzenia przydroŝne Centrum miasta - Katowice Ekrany ochronne - Sosnowiec

MOTYWACJA I FUNKCJE DOBORU ROŚLIN W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI: Naukowa i dydaktyczna Ogród Botaniczny w Krakowie Ogród botaniczny we Wroclawiu

MOTYWACJA I FUNKCJE DOBORU ROŚLIN W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI: Społeczna Drzewo pamiątkowe - Wisła Park miejski - Koszalin

POCHODZENIE LIŚCIASTYCH DRZEW I KRZEWÓW OFEROWANYCH PRZEZ WYBRANYCH POLSKICH PRODUCENTÓW Producent http://www.abram-szkolka. com.pl/drzewa_i_krzewy_li sciaste.php http://www.zszp.pl/index.p hp?id=206&klucz=2&lang= 1 Gatunki rodzime Odmiany gatunków rodzimych Gatunki obcego pochodzenia Odmiany gatunków obcego poch. Liczba oferowanych taksonów 8,16% 67,3% 5,1% 19,3% 98 0,3% 15,1% 10,6% 74,0% 331 http://www.zszp.pl/index.p 13,7% 8,16% 30,7% 47,3% 306 hp?id=206&klucz=11&lang =1 http://www.polskierosliny.e u/bor/ http://www.czyrwony.pl/ima ges/stories/oferta/oferta_li sciasty.doc 3,4% 20,4% 10,2% 65,9% 578 2,1% 8,6% 23,9% 69,6% 46 http://www.kapias.pl/ 3,3% 17,9% 13,8% 64,9% 362 http://www.szkolkapawica. pl/oferta_szkolka_drzew_i _krzewow_pawica.pdf - 3,3% 3,3% 93,4% 91

CECHY OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH DECYDUJĄCE O ICH ZDOLNOŚCIACH DO INWAZYJNEGO ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POZA UPRAWĘ - Szybki wzrost i rozmnaŝanie - Zdolność do kolonizowania terenów otwartych - Krótki cykl Ŝyciowy - Produkowanie duŝej liczby diaspor Kodeks postępowania w zakresie ogrodnictwa i inwazyjnych roślin obcych Heywood V., Brunel S. 2008 Acer negundo Echinocystis lobata Cosmos bipinnatus

CECHY OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH DECYDUJĄCE O ICH ZDOLNOŚCIACH DO INWAZYJNEGO ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POZA UPRAWĘ -Efektywne rozmnaŝanie wegetatywne - Zdolność do wykorzystywania lokalnych zapylaczy - Odmienna od gatunków rodzimych fenologia - Odporność na choroby i organizmy szkodliwe Kodeks postępowania w zakresie ogrodnictwa i inwazyjnych roślin obcych Heywood V., Brunel S. 2008 Reynoutria japonica Mentha citrata subsp. citrata Kerria japonica Helianthus tuberosus

Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając A., Zając M., Danielewicz W., Urbisz A, Hołdyński C., 2012. Wykaz gatunków drzewiastych obcego pochodzenia niezalecanych do uprawy w warunkach, w których mogą stwarzać zagroŝenie dla róŝnorodności biologicznej Skala występowania w Polsce Liczba gatunków W całym kraju 12 Lokalnie 7 Regionalnie 39 Stopień inwazyjności Liczba gatunków Inwazyjny 21 Nieinwazyjny 22 Rozprzestrzeniający się 15

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Quercus rubra dąb czerwony Fagaceaea - bukowate Walor: pokrój, liście, odporność ZagroŜenie: efektywne rozmnaŝanie generatywne Dostępne odmiany: Q.rubra Aurea http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv= 0&rodd=&grp=1&sco=quercus+rubra&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Padus serotina czeremcha amerykańska Rosaceae - RóŜowate Walor: kwiatostany, owoce ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Amelanchier spicata - świdośliwka kłosowa Rosaceaea - róŝowate Walor: kwiatostany, owoce ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne i wegetatywne

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Fraxinus pennsylvanica jesion pensylwański Oleaceae - oliwnikowate Walor: pokrój, liście ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne Dostępne odmiany: F. pennsylvanica Argenteomarginata F. pennsylvanica Aucubifolia F. pennsylvanica Crispa http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp= 1&sco=fraxinus+pennsylvanica&lang=1

Acer negundo klon jesionolistny Aceraceae - klonowate GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Dostępne odmiany: A. negundo Auratum A. negundo Auromarginatum A. negundo Aurovariegatum A. negundo Elegans A. negundo Auromarginatum A. negundo Flamingo A. negundo Kellys Gold A. negundo Odessanum A. negundo Sentation A. negundo Tadeusz Szymanowski A. negundo Variegatum A. negundo Winter lightening Walor: pokrój, szybki wzrost, pędy, owoce, odporność ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp=1&sco=acer+negundo&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Robinia pseudoacaccia robinia akacjowa Fabaceae - bobowate Walor: pokrój, liście i kwiaty, miododajna ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Dostępne odmiany: R. pseudoacacia 'Aurea' R. pseudoacacia 'Bessoniana' R. pseudoacacia 'Frisia' R. pseudoacacia 'Karolina Zamoyska R. pseudoacacia 'Myrtifolia R. pseudoacacia 'Pendulifolia Purpurea R. pseudoacacia 'Pyramidalis R. pseudoacacia 'Rozynskiana R. pseudoacacia 'Tortuosa R. pseudoacacia 'Tortuosa Nana' R. pseudoacacia TWISTY BABY 'Lace Lady' PBR R. pseudoacaccia 'Umbraculifera' http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp=1&sco=robinia+pseudoacacia&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Ailanthus altissima boŝodrzew gruczołkowaty Simaroubaceae- biegunecznikowate Walor: pokrój, pień, liście, owoce ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Parthenocissus inserta winobluszcz zaroślowy Vitaceae - winoroślowate Walor: pokrój, liście, ZagroŜenie: intensywny rozrost

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Celastrus orbiculatus - dławisz okrągłolistny Celastaraceae trzmielinowate (dławiszowate) Walor: pokrój, liście, owoce ZagroŜenie: intensywny rozrost pędów Dostępne odmiany: C. orbiculatus Diana C. orbiculatus Hercules Fot. Andrzej Purcel http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp= 1&sco=celastrus+orbiculatus&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Lycium barbarum kolcowój pospolity Solanaceae - psiankowate Dostępne odmiany: L. barbarum New Big Walor: pokrój, liście, owoce, miododajna ZagroŜenie: intensywny rozrost pędów http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp=1&sco=lycium+barbarum&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Rosa rugosa róŝa pomarszczona Rosaceae - róŝowate Walor: liście, kwiaty, owoce, szybki wzrost ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie wegetatywne i generatywne Dostępne odmiany: R. rugosa 'Alba R. rugosa 'Larts R. rugosa 'Rubra http://www.zszp.pl/index.php?id= 203&ltr=&adv=0&rodd=&grp=1 &sco=rosa+rugosa&lang=1

Rhus typhina sumak octowiec Anacardiaceae - nanerczowate Walor: pokrój, liście, kwiatostany, miododajna ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie wegetatywne GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Dostępne odmiany: R. typhina 'Dissecta R. typhina TIGER EYES 'Bailtiger' PBR http://www.zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=0&rodd=&grp=1&sco=rhus+typhina&lang=1

Aster novi-belgii aster nowobelgijski, marcinki wirginijskie Aster salignus aster wierzbolistny Asteraceae - astrowate Dostępne odmiany: A. novi-belgii 'Angela Peel A. novi-belgii 'Blaue Nachhut A. novi-belgii 'Blütenmeer A. novi-belgii 'Brigitte A. novi-belgii 'Crimson Brocade A. novi-belgii 'Dauerblau A. novi-belgii 'Fellowship A. novi-belgii 'Helene A. novi-belgii 'Judith A. novi-belgii 'Karminkuppel A. novi-belgii 'Lassie A. novi-belgii 'Lisette A. novi-belgii 'Patricia Ballard A.novi-belgii 'Reitlingstal A. novi-belgii 'Royal Blue A. novi-belgii 'Schneeberg A. novi-belgii 'Schöne von Dietlikon A. novi-belgii 'Violetta A. novi-belgii 'White Ladies A. novi-belgii 'Winston Churchill GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Walor: Kwiatostany, okres kwitnienia ZagroŜenie: intensywne rozmanaŝanie wegetatywne http://zszp.pl/index.php?id=203&ltr=&adv=1&rodd=&grp=1&lang=1&sco=aster+novi-belgii&pco0=&pco2=0&pco3 =0&pco4=0&pco5 =0&pco6=0&pco7=0&pco8=0&pco9=0&pco10=0&pco11=0&pco12=0&pco13=0&pco14=0&pco15=0&pco16=0&pco17=0&pco18=0&pco19=0

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Lysimachia punctata tojeść kropkowana Primulaceae - pierwiosnkowate Walor: kwiaty ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie wegetatywne Dostępne odmiany: L. punctata 'Alexander http://www.zszp.pl/?id=207&rco=lysimachia%20 punctata%20'alexander'&lang=1

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Solidago canadensis nawłoć canadyjska Asteraceae - astrowate Walor: kwiatostany, okres kwitnienia, miododajna ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Rudbeckia laciniata rudbekia naga Asteraceae - astrowate Walor: kwiatostany, okres kwitnienia ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie generatywne i wegetatywne Dostępne odmiany: R. laciniata "Goldquelle http://www.dobrepole.pl/rudbeckia% 20laciniata%20%22Goldquelle%22_-_rudbekia%20naga_nlat_1365.html Fot. Barbara Tokarska-Guzik

GATUNKI ROŚLIN OZDOBNYCH OBCEGO POCHODZENIA - PRZYKŁADY Typha laxmanii pałka wysmukła Typhaceae - pałkowate Walor: pokrój, kwiatostany, liście ZagroŜenie: intensywne rozmnaŝanie wegetatywne i generatywne

DOSTĘPNOŚĆ WYBRANYCH ROŚLIN OBCEGO POCHODZENIA NA POLSKIM RYNKU OGRODNICZYM Nazwa gatunku Status inwazyjny we florze Polski* Liczba szkółek oferujących sadzonki** Acer negundo Zadomowiony, inwazyjny 13 Ailanthus altissima Zadomowiony, inwazyjny 11 Amelanchier spicata Zadomowiony, inwazyjny 1 Celastrus orbiculatus Lokalnie zadomowiony 9 Fraxinus pennsylvanica Zadomowiony, inwazyjny 5 Lycium barbarum Zadomowiony, inwazyjny 4 Padus serotina Zadomowiony, inwazyjny 3 Parthenocissus inserta Zadomowiony, inwazyjny 3 Quercus rubra Zadomowiony, inwazyjny 28 Rhus typhina Zadomowiony, inwazyjny 13 Robinia pseudoacacia Zadomowiony, inwazyjny 9 Rosa rugosa Zadomowiony, inwazyjny 27 * Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych Tokarska- -Guzik i in. 2012. ** http://www.zszp.pl/

DOSTĘPNOŚĆ WYBRANYCH ROŚLIN OBCEGO POCHODZENIA NA POLSKIM RYNKU OGRODNICZYM Nazwa gatunku Status inwazyjny we florze Polski* Liczba szkółek oferujących sadzonki Aster novi-belgii Zadomowiony, inwazyjny 1** Aster salignus Zadomowiony, inwazyjny - Lysimachia punctata Zadomowiony, inwazyjny 6** Rudbeckia laciniata Zadomowiony, inwazyjny +*** Typha laxmanii Zadomowiony, potencjalnie inwazyjny +*** * Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych Tokarska-Guzik i in. 2012. ** http://www.zszp.pl/ *** - dostępny w sklepach internetowych lub u producentów poza ZSZP

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY http://pubs.ext.vt.edu/426/426-223/426-223_pdf.pdf

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY http://pubs.ext.vt.edu/426/426-710/426-710_pdf.pdf "Dobre praktyki w zakresie stosowania roślin gatunków obcych w ogrodnictwie"

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY Invasive Plants A Horticultural Perspective (Alex X. Niemiera, Extension Specialist, Department of Horticulture, Virginia Tech Betsy Von Holle, Assistant Professor, University of Central Florida) - Avoiding, Removing Invasive Plants [EPA] http://www.epa.gov/reg3esd1/garden/invas.htm -Invasive Alien Plant Species of Virginia http://www.dcr.virginia.gov/natural_heritage/invspinfo.shtml - Invasive and Exotic Specieshttp://www.invasive.org/ - Invasive Plants of the Eastern United States: Identification and Controlhttp://www.invasive.org/eastern/ - Managing Alien Invasive Plants in Natural Areas, Parks, and Small Woodlands www.dcr.virginia.gov/natural_heritage/invspfactsheets.shtml - Nature Serve Explorer www.natureserve.org/explorer/ - Plant Conservation Alliance Alien Plant Workshop www.nps.gov/plants/alien/factmain.htm - Plant Invades of the Mid-Atlantic Natural Areas www.nps.gov/plants/alien/pubs/midatlantic/index.htm - Species Factsheets [alien species in Virginia www.dcr.virginia.gov/natural_heritage/invspfactsheets.shtml - Southeast Exotic Plant Pest Council www.se-eppc.org/ - The Nature Conservancy Invasive Species www.nature.org/initiatives/invasivespecies/ - USDA State Laws and Regulations www.invasivespeciesinfo.gov/laws/va.shtml

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE W CELU OGRANICZENIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ PRZYKŁADY

PODSTAWOWE DZIAŁANIA SKUTECZNEJ KONTROLI ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ OBCYCH GATUNKÓW ROŚLIN OZDOBNYCH POZA UPRAWĘ: Badania biologii i ekologii gatunków obcego pochodzenia wprowadzanych do hodowli; Hodowla odmian pozbawionych cech inwazyjnych Rzetelna informacja o roślinie ozdobnej prawidłowa identyfikacja taksonu; Baza informacji o stanowiskach moŝliwość zgłaszania nowych stanowisk; Monitorowanie wielkości populacji w rejonach o największym zagęszczeniu stanowisk; Likwidowanie nowych, niewielkich populacji roślin ozdobnych poza uprawą; Edukacja na róŝnych poziomach ; Przygotowywanie i rozpowszechnianie poradników dobrych praktyk; WdraŜanie zaleceń i regulacji w gospodarowaniu na terenach zieleni w róŝnych jednostkach administracyjnych; Wskazywanie korzyści z wprowadzania do ogrodnictwa roślin rodzimych jako alternatywy dla gatunków obcego pochodzenia.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ