CEL: ożywienie mocno zdegradowanych obszarów o dużym stopniu degradacji tkanki urbanistycznej borykających się z problemami społecznymi Złożoność problemów implikuje konieczność zintegrowanego podejścia do odnowy obszarów zdegradowanych: - walka z postępującym procesem wykluczenia społecznego i gospodarczego (w tym walka z patologiami społecznymi); - dążenie do ożywienia społeczno-gospodarczego; - włączenie najsłabszych i najbardziej zdegradowanych obszarów i ich okolic w strukturę miasta przywrócenie zdolności samodzielnego funkcjonowania; - odnowa lub zmiana dotychczasowej funkcji obszarów tak, aby ich wykorzystanie było korzystne dla rozwoju gospodarczego; - zapobieganie negatywnym zjawiskom degradacji technicznej; - ochrona środowiska naturalnego; - przyciąganie podmiotów nowej jakości np. zwiększenie potencjału turystycznego obszarów rewitalizowanych; - podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej terenów rewitalizowanych (w tym bezpieczeństwa); - poprawa wizerunku obszaru (dzielnicy); - humanizacja blokowisk Wsparcie rewitalizacji przez fundusze UE służą finansowaniu działań na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich, powojskowych i poprzemysłowych: - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) - Europejski Fundusz Społeczny (EFS) Zasada zintegrowanego podejścia do problematyki rewitalizacji oznacza, że na wsparcie unijne mogą przede wszystkim liczyć projekty multidyscyplinarne: wdrażanie zintegrowanych projektów łączących działania inwestycyjne ze społecznymi. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, miasta stanęły przed olbrzymią szansą pozyskania znacznych środków finansowych na inwestycje związane z rewitalizacją terenów zdegradowanych, po-wojskowych oraz po-przemysłowych. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 r. XVII osi priorytetowych (oś XII Kultura i dziedzictwo kulturowe zawiera zagadnienia związane z zachowaniem kulturowego dziedzictwa oraz rozwojem infrastruktury kultury) Głównym celem osi XII jest wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski. Celami szczegółowymi osi priorytetowej są: Ochrona, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym Poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwiększenie dostępu do kultury Rozwój infrastruktury szkolnictwa artystycznego.
SM i Wspólnoty mieszkaniowe nie są beneficjentami pomocy. Główni beneficjenci XII osi to m.in.: instytucje kultury, JST, kościoły, archiwa państwowe. Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy EOG Program Operacyjny z 14 listopada 2006 r. 10 priorytetów (zagadnienia z zakresu rewitalizacji ujęte zostały w działaniu 2.3 - Ochrona kulturowego dziedzictwa) Rodzaje kwalifikujących się projektów w ramach działania 2.3 Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast: 1. rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem, szczególnie realizowane w ramach przyjętych strategii rozwoju produktów turystyki kulturowej, 2. rewitalizacji historycznych obszarów miejskich, 3. rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych, 4. rewitalizacji obiektów poprzemysłowych o wysokiej wartości historycznej na cele kulturalne, w szczególności na muzea nowoczesności, 5. renowacji, ochrony i zachowania miejsc pamięci i martyrologii, 6. budowy i rozbudowy publicznych i niekomercyjnych instytucji kultury o europejskim znaczeniu, 7. budowy, rozbudowy, odbudowy i adaptacji infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury. Od 2 stycznia do 16 kwietnia br. trwa II nabór w ramach ww. Mechanizmów. Powyższy nabór dla działania 2.3 Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast, jest naborem ostatnim w ramach tego źródła. Poziom dofinansowania projektów do 85% kosztów kwalifikowanych Minimalna wartość projektu 1 mln Euro Projekt musi być zgodny z Lokalnym Programem Rewitalizacji. Wysokość alokacji dla działania w 2007r. : 42 mln SM i Wspólnoty Mieszkaniowe nie mogą ubiegać się o wsparcie. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Dokument w chwili obecnej ma charakter projektu i jego zapisy mogą ulec zmianie. Ostatnia wersja powyższego dokumentu z dnia 5 lutego 2007r.
9 osi priorytetowych (zagadnienia z zakresu rewitalizacji ujęte zostały w III osi priorytetowej-turystyka i przemysł kulturowy oraz w VI osi priorytetowej Spójność wewnątrzregionalna) I nabór planowany jest na przełomie III/IV kwartału br. Poziom dofinansowania projektów do 85% kosztów kwalifik. Przygotowywany jest dokument pn. Szczegółowy opis osi priorytetowych, w którym znajdą się dokładne zapisy np. o kosztach kwalifikowanych. III oś priorytetowa - Turystyka i przemysł kulturowy Działanie 3.1 - Rozwój infrastruktury turystycznej: Działanie będzie dotyczyć rewitalizacji terenów zdegradowanych pod kątem wykorzystania dla celów turystycznych. Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe nie są wymienione wśród beneficjentów pomocy tego działania. VI oś priorytetowa - Spójność wewnątrzregionalna (139 mln Euro) Istotne będą projekty realizowane w ramach rewitalizacji dotyczące obszarów zdegradowanej tkanki miejskiej nie tylko pod względem funkcjonalnym i technicznym, ale również społecznym. Działanie6.1. Rozwój miast Projekty zgłaszane do współfinansowania w ramach tej dziedziny muszą bezpośrednio wynikać z programów rewitalizacji opracowanych w oparciu o partycypację społeczną. Celem: wzrost jakości życia mieszkańców na wsi i w miastach. Będą oni mieli zapewniony wyższy poziom bezpieczeństwa dzięki lepszemu dostępowi do usług społecznych. Przewiduje się także wsparcie projektów z zakresu usług zdrowotnych Projekty będą dotyczyły: starej, zabytkowej zabudowy centrów miast, zdegradowanych osiedli mieszkaniowych terenów poprzemysłowych, inwestycji drogowych infrastruktury edukacyjnej przedsięwzięcia dotyczace społecznego budownictwa mieszkaniowego
Nakłady na współfinansowanie projektów z zakresu mieszkalnictwa nie przekroczą poziomu 3% alokacji dla MRPO (34,mln zł) inwestycje w infrastrukturę społeczną (rekreacyjną i sportową służące poprawie jakości życia mieszkańców wraz z infrastrukturą drogową. Beneficjentami pomocy są m.in.: - Jst, administracja rządowa - Instytucje kultury, instytucje otoczenia biznesu - Partnerzy społeczni i gospodarczy, kościoły i związki wyznaniowe, ZOZ - SM i Wspólnoty mieszkaniowe TBS Wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe jako beneficjenci końcowi: Mogą one opracowywać projekty do realizacji wpisane do programu rewitalizacji. Wprawdzie nie ma jeszcze ostatecznych wersji dokumentacji programowej, natomiast z informacji uzyskanych z Urzędu Marszałkowskiego oraz ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika ze będą one prowadzone na podobnych zasadach jak w latach 2004 2006 Spółdzielnie figurowały w dokumencie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Działanie 3.3., jako beneficjenci programów rewitalizacji. Za te pieniądze spółdzielnie mieszkaniowe mogły na przykład : - poprawić infrastrukturę techniczną osiedla. Czynią to dotychczas prawie wyłącznie w ramach polskich funduszy publicznych (wykorzystując ustawę o termorenowacji), - poprawić infrastrukturę społeczną osiedla. Wchodzą tu różnorodne programy pro-społeczne, tworzące miejsca pracy, programy infrastruktury społecznej i pomieszczenia dla realizacji tych programów, (jak np. lokalne biuro Urzędu pracy na osiedlu, stołówka - bar, świetlicy dla mieszkańców, inne miejsca spotkań, klub dla osób starszych. Oraz - co najważniejaze finansowanie działalności, animowania tych programów przez stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, pracowników służb społecznych. Dopiero ten aspekt mobilizuje działanie, tworzy miejsca pracy i zapewni, być może, skuteczność programów. Finansowanie takie mogłaby Spółdzielnia uzyskać jednak jedynie w ramach całościowego, globalnego programu, a jeszcze lepiej, jako fragment programu rewitalizacji obejmujący część miasta. Finansowanie unijne nie obejmuje jednak remontów i modernizacji budynków mieszkalnych i samych mieszkań, które pozostają sprawą polsko-polską. Dotyczą jedynie infrastruktury i miękkich działań społecznych. Te działania, finansowane są do wysokości 75% z europejskiego funduszu rozwoju regionalnego i europejskiego funduszu społecznego. Rodzaje kwalifikujących się projektów (według ZPORR 2004-2006): - remonty i modernizacja infrastruktury oraz zabudowy, szczególnie obiektów o znacznej wartości architektonicznej i historycznej; - modernizacja budynków, fasad i dachów, ich izolacji, wymiany instalacji elektrycznych, grzewczych, gazowych i wodno-kanalizacyjnych; - zagospodarowania przyległego terenu, w tym remontów dróg wewnętrznych, ogrodzeń, chodników, placów zabaw; - adaptacja pomieszczeń, warunkiem uzyskania pomocy jest jednak to, by inwestycja była przeprowadzana na cele społeczne lub kulturalne - np. dostosowywała dany budynek do potrzeb osiedlowego ośrodka kultury lub miejsca spotkań młodzieży; - porządkowanie tzw. starej tkanki urbanistycznej (np. terenów między blokami) poprzez odpowiednie zagospodarowanie pustych przestrzeni w harmonii z otoczeniem
- inwestycje w poprawę bezpieczeństwa np. wymiana oświetlenia uliczek osiedlowych, monitoring. Korzyści z tych inwestycji nie mogą być jednak odczuwalne tylko dla mieszkańców jednego budynku!!! W ZPORR zakres dotacji dla wspólnot mieszkaniowych był węższy, ponieważ dotyczył tylko konserwacji i renowacji fasad budynków oraz zagospodarowania terenu przyległego. Budynki wspólnot mieszkaniowych musiały ponadto znajdować się w rejestrze zabytków, zaś projekty tworzyć stałe miejsca pracy. Środki z funduszy strukturalnych nie dofinansują projektów: - dotyczących postawienia nowych budynków mieszkalnych (ale w projekcie MRPO: istnieje możliwość dofinansowania przedsięwzięć z zakresu budownictwa mieszkaniowego o ile te zagadnienia zostały ujęte w programach rewitalizacji danego obszaru poza tym środki te są bardzo ograniczone nie mogą przekroczyć poziomu 3% alokacji dla MRPO). - adaptacji pomieszczeń i zbrojenia terenu na cele mieszkalne lub administracyjne, - prac w mieszkaniach indywidualnych, - dotyczących prac remontowych i budowlanych w budynkach mieszkalnych ani remontów samych mieszkań, których celem jest wyłącznie podwyższenie wartości lub stanu technicznego. Podstawowe kryteria dla projektów ubiegających się o wsparcie z funduszy unijnych: 1) wynikają z zatwierdzonego uchwałą Rady Miasta Lokalnego Programu Rewitalizacji: projekty są tam wyraźnie wymienione, została uzasadniona ich realizacja, są spójne z całym programem 2) znajdują się w granicach obszaru rewitalizacji. 3) projekty przyczyniają się do realizacji celów rewitalizacji: przyczyniają się do rozwiązania problemów lub zapobiegają tworzeniu nowych i dalszej degradacji 4) spełniają kryteria programu/funduszu z którego wnioskowane jest dofinansowanie 5) prawo do dysponowania nieruchomością, na której planowane są działania rewitalizacyjne (własność, wieloletnia dzierżawa, użytkowanie wieczyste), Przygotowanie projektu: I. Wspólnota lub spółdzielnia musi podjąć stosowną uchwałę o zamiarze przeprowadzenia inwestycji oraz uchwałę o wysokości środków, jakie decyduje się na ten cel przeznaczyć. Wszelkie większe wydatki muszą być bowiem ujęte w ich planach gospodarczych na dany rok. II. Następnie wspólnota lub spółdzielnia musi zgłosić się do gminy o ujęcie jej inwestycji w programie rewitalizacji miasta, jeżeli taki istnieje lub jest tworzony. III. Sporządzenie dokumentacji technicznej budynku, oszacowanie kosztów planowanej inwestycji oraz sprawdzenie w programie operacyjnym, jakie inne załączniki będą niezbędne do złożenia wniosku. Informacje taką można otrzymać również w Urzędzie Marszałkowskim. IV. Niezbędne załączniki: - podstawowym dokumentem jest tu studium wykonalności, ( wraz z analizą techniczną, ekonomiczną i finansową projektu),
- dokumentacja techniczna gwarantująca zgodność przedsięwzięcia z planami zagospodarowania przestrzennego, - oświadczeniem o zabezpieczeniu środków własnych na realizację przedsięwzięcia, - ocena oddziaływania na środowisko naturalne, - aktualne pozwolenie na budowę, - potwierdzeniem własności gruntów Kwestie finansowe Na rozpoczęcie inwestycji dotowanej ze środków unijnych, wspólnoty czy spółdzielnie muszą posiadać własne środki. Refundacja wydatków może być przyznana inwestorowi dopiero po zakończeniu prac. Najpierw musi więc wyłożyć pieniądze, aby potem dostać częściowy zwrot. To w jakiej wysokości zostanie on przyznany zależy od tego, ile pieniędzy na dany cel planowane jest do przekazania przez dany urząd wojewódzki i ile wniosków zostało zakwalifikowanych do realizacji. W przypadku inwestycji w poprawę infrastruktury można uzyskać zwrot do 85 proc. kosztów kwalifikowalnych. Zalicza się do nich m.in. zakup gruntu (w wysokości do 10 proc. wartości inwestycji) oraz niektóre koszty usług (np. doradztwo, pomoc prawna), a także materiały i koszty wykonania prac. Przydatne strony internetowe: Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 www.malopolskie.pl Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko www.mrr.gov.pl Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy EOG www.eog.gov.pl Kontakty Urząd Miasta Krakowa Wydział Strategii i Rozwoju Miasta Referat ds. Programów Europejskich i Rewitalizacyjnych Natalia Biernat: 616-6003 Urząd Marszałkowski Departament Polityki Regionalnej i Przestrzennej Andrzej Kaim: 29-90-704