SPRZĘT I OSPRZĘT PRZEGLĄD Naziemna telewizja cyfrowa Nie bój się cyfryzacji 27 października 2011 roku zakończył się kolejny etap uruchamiania trzeciego multipleksu cyfrowej telewizji naziemnej. Opisujemy, czym jest cyfryzacja telewizji i jakie korzyści przyniesie użytkownikom. Wyjaśniamy znaczenie związanej z nią terminologii i radzimy, jak nie dać się zaskoczyć w związku ze zbliżającym się terminem wyłączenia analogowych nadajników. Powodem tego, że telewizja analogowa ustępuje miejsca cyfrowej, są koszty nadawania. Wiemy, że kraj jest pokryty siecią naziemnych nadajników, a każdy z nich emituje jeden lub kilka programów na różnych falach. Częstotliwości przydziela Urząd Komunikacji Elektronicznej, dbając o to, by sąsiednie nadajniki nie wchodziły sobie w paradę. Z tego powodu pojemność systemu nie może być wielka. Trzeba pilnować, żeby w jednym miejscu nie spotykały się podobne częstotliwości, wyemitowane z różnych nadajników. A co by się stało, gdyby na jednym kanale zamiast jednego programu nadawać ich osiem? Pojemność systemu kilkakrotnie rośnie, odwrotnie proporcjonalnie do kosztów. I to jest istota naziemnej telewizji cyfrowej. Jej standard nadawania został opracowany przez konsorcjum Digital Video Broadcasting. Stąd pochodzi oznaczenie DVB-T (t jak terrestial, po polsku naziemny ). W dotychczas obowiązującym systemie nadawania analogowego jeden program wypełnia cały kanał. W wersji cyfrowej w tym samym miejscu można zmieścić Zmiana analogowego sygnału naziemnej telewizji na cyfrowy wcale nie wymaga wymiany telewizora. Telewizję cyfrową będzie można bowiem oglądać nawet na starych odbiornikach kineskopowych trzeba tylko między anteną a telewizorem podłączyć dekoder obsługujący sygnał MPEG-4 (bo taki standard obowiązuje w Polsce). kilkakrotnie więcej programów. Ich liczba zależy od stopnia kompresji: im bardziej obraz zostanie ściśnięty, tym gorsza będzie jego jakość, ale tym więcej programów zmieści się na tym samym kanale. Nadawanie odbywa się tak jak poprzednio, ale w kanale zamiast jednego mamy więcej, np. do ośmiu różnych programów. Te umowne osiem sygnałów nadawane na jednym dotychczasowym kanale nosi nazwę multipleksu. Każdy korzysta Korzyści nadawcy są ewidentne, a co ma z tego telewidz? Dzięki cyfryzacji na jednej częstotliwości można odbierać kilka kanałów w cyfrowej jakości. Lepszy jest obraz i dźwięk (jeśli nadawcy nie obetną za bardzo częstotliwości próbkowania i rozdzielczości). Tam, gdzie nie można zainstalować anteny satelitarnej i brakuje sieci kablowej, taka forma odbioru może być jedyną dostępną. W dużych miastach jako taki odbiór będzie można uzyskać, podłączając do telewizora nawet zwykły kawałek drutu. Cyfryzacja oznacza zmianę w sposobie oglądania telewizji czy słuchania radia. Umożliwia bowiem wprowadzenie serwisów interaktywnych, uzupełnienie każdego kanału na przykład o elektroniczny przewodnik po programie (EPG). Telewizja cyfrowa jest bardziej odporna na różne typy zakłóceń, może oferować dużo lepszą jakość obrazu i dźwięku. Pozwala nadawcom wprowadzać dodatkowe usługi multimedialne, takie jak: wideo na żądanie (Video on Demand, VOD), czyli rodzaj wypożyczalni filmów; wzbogacanie obrazu o dodatkowe ścieżki dźwiękowe i narracyjne dla poszczególnych kanałów programowych; włączanie 66 styczeń 2012 www.pcworld.pl
NAZIEMNA TELEWIZJA CYFROWA Nawet nowoczesny telewizor cyfrowy LCD nie zapewni w Polsce możliwości odbioru naziemnej telewizji cyfrowej, jeżeli nie jest wyposażony w tuner MPEG-4. napisów w różnych wersjach językowych, rozbudowany, graficznie bogatszy system informacji tekstowo-obrazowej (rozbudowana telegazeta), bogatsze systemy informacji tekstowej o programie. W zasadzie mają być oferowane także programy telewizyjne w wysokiej rozdzielczości (HDTV), ale zwykle nie jest to Full HD. Jeden z nich, Polsat HD, jest eksperymentalnie nadawany z Pałacu Kultury, ale nie w ramach jednego z multipleksów, a osobno. Kiedy na cyfrowo Przejście z nadawania analogowego na cyfrowe jest dość skomplikowane nie tyle technicznie, co organizacyjnie. Zmiany nie można dokonać natychmiast, należy uwzględnić okres przejściowy, kiedy analog i cyfra będą ze sobą współistnieć. Do tego trzeba znaleźć w istniejącym zatłoczeniu pasm dodatkowy wolny kanał na nowy, cyfrowy multipleks. Więcej miejsca na poszerzenie oferty pojawi się dopiero po zakończeniu nadawania Planowany zasięg kanałów telewizji cyfrowej dostępnych w multipleksie MUX-1 na pierwszym etapie wdrożenia.
SPRZĘT I OSPRZĘT PRZEGLĄD HARMONOGRAM WYŁĄCZANIA NADAJNIKÓW TV ANALOGOWEJ Obszar obejmowany przez nadajnik Termin wyłączenia Białogard 20 maja 2013 Białystok 17 czerwca 2013 Bieszczady 17 czerwca 2013 Bydgoszcz 20 maja 2013 Częstochowa 22 kwietnia 2013 Dęblin 17 czerwca 2013 Elbląg 19 marca 2013 Gdańsk 28 listopada 2012 Giżycko 23 lipca 2013 Gniezno 20 maja 2013 Gorlice 22 kwietnia 2013 Iława 28 listopada 2012 Jelenia Góra 23 lipca 2013 Kalisz 20 maja 2013 Katowice 20 maja 2013 Kielce 17 czerwca 2013 Kłodzko 22 kwietnia 2013 Konin 20 maja 2013 Koszalin 20 maja 2013 Kraków 20 maja 2013 Leżajsk 23 lipca 2013 Lębork 20 maja 2013 Lublin 17 czerwca 2013 Łódź 20 maja 2013 Olsztyn 17 czerwca 2013 Opoczno 17 czerwca 2013 Opole 22 kwietnia 2013 Ostrołęka 23 lipca 2013 Piła 20 maja 2013 Płock 17 czerwca 2013 Poznań 28 listopada 2012 Przemyśl 17 czerwca 2013 Rabka 22 kwietnia 2013 Rzeszów 19 marca 2013 Siedlce 17 czerwca 2013 Suwałki 17 czerwca 2013 Szczawnica 22 kwietnia 2013 Szczecin 19 marca 2013 Świnoujście 20 maja 2013 Tarnów 22 kwietnia 2013 Warszawa 19 marca 2013 Wisła 19 marca 2013 Wrocław 22 kwietnia 2013 Zakopane 20 maja 2013 Zamość 17 czerwca 2013 Zielona Góra 7 listopada 2012 Żagań 7 listopada 2012 Korzystanie z odbiornika cyfrowego tak jak z analogowego należy zacząć od wyszukiwania dostępnych kanałów. W odróżnieniu od skanowania analogowego w cyfrowym kanały wyszukuje się całymi multipleksami. Mamy znaleziony eksperymentalny program Polsatu i osiem kanałów drugiego multipleksu. Pełna lista programów, które udało nam się odebrać w Warszawie. Pozycje 2 9 to osiem programów z drugiego multipleksu, 10 15 zajmuje sześć z Mux-3. Są dwa programy TVP INFO, jeden stołeczny, a drugi łódzki. analogowego. Szczegółowy harmonogram zamykania nadajników analogowych umieściliśmy w ramce obok. Aktualnie funkcjonują trzy multipleksy. Pierwszy, MUX-1, paradoksalnie najbardziej opóźniony (miał być uruchomiony 30 września 2009 r.), na razie obejmuje tylko pięć nadajników: w Warszawie, Wiśle, Rzeszowie, Żaganiu i Zielonej Górze. Do 1 czerwca 2012 roku ma zostać uruchomionych 45 nowych. Nadawanych jest siedem programów: TVP1, TVP2 i TVP Info oraz Polo TV, Eska TV, ATM Rozrywka i U-TV. Multipleksy oznaczone jako MUX-2 (Polsat, Polsat Sport News, TVN, TVN7, TV Puls, 68 styczeń 2012 www.pcworld.pl
SPRZĘT I OSPRZĘT PRZEGLĄD Michał Leszek Dyrektor Marketingu, Lechpol Cyfryzacja telewizji jest dużym przełomem technologicznym, który można porównać do zmiany sposobu odtwarzania dźwięku z kaset magnetofonowych na płyty CD. Jednak warunkiem odbioru telewizji cyfrowej jest posiadanie odpowiedniego sprzętu, który umożliwia dekodowanie w formacie MPEG-4. Telewizory starszej generacji, nie są dostosowane do odbioru emisji cyfrowych. Dlatego ich właściciele mają dwa rozwiązania: zakup nowego odbiornika z wbudowanym tunerem DVB-T lub dużo tańszego dekodera DVB-T. Warto przed zakupem zapoznać się z wymaganiami Ministra Infrastruktury. Szczególną uwagę należy zwrócić na obsługę dźwięku w formacie E-AC-3 (Dolby Digital Plus), a także na obsługę sygnału wizji formatu SD i HD, kodowanych w systemie MPEG-4 H.264. Znajomość tych wytycznych pozwoli na zakup odpowiedniego sprzętu, który nie zawiedzie mimo stałego rozwoju telewizji cyfrowej. TV4, TV6) i MUX-3 (TVP1, TVP2, TVP INFO, TVP Kultura, TVP Historia) funkcjonują od kilkunastu miesięcy. Sprzęt niezbędny do odbioru Istnieje wiele możliwości odbioru cyfrowego sygnału. Może być to tuner DVB-T wbudowany w telewizor, co jest właściwie standardem w nowych modelach. W starszych urządzeniach, np. kineskopowych, wyposażonych tylko w tuner analogowy, wystarczy podłączyć tuner stacjonarny jako swego rodzaju przejściówkę między anteną a telewizorem złączem euro, cinch, CI lub HDMI. Inna opcja to tuner podłączany do komputera przez USB lub PCIE, w zależności od dostępności tych złączy. Ważne jest, aby mógł dekodować obraz skompresowany kodekiem MPEG-4/H.264. O wyborze kodowania za pomocą MPEG-4 zadecydowano w Polsce cztery lata temu, a w Europie Zachodniej przyjęto wcześniej standard MPEG-2 może się więc zdarzyć, że ktoś kupił sprzęt obsługujący tylko dekoder MPEG-2, ale wtedy nie będzie mieć obrazu Stacjonarny tuner pozwoli oglądać telewizję cyfrową na analogowych odbiornikach. (chyba że dokupi odpowiedni transkoder z H.264 na MPEG-2). Telewizję cyfrową na analogowych odbiornikach będzie można oglądać między innymi za pomocą tunerów firmy Blow. Oferowane są dwa modele. Za pomocą tańszego, 3501SD, można odtwarzać obraz w standardowej rozdzielczości 480i, 576i. W droższym, 4501HD, oprócz dwóch wspomnianych form mamy jeszcze rozdzielczości HD: 720i, 1080i i 1080p, ale jego kupno jest uzasadnione tylko w wypadku posiadania odbiornika HD. Tunery obsługują kompresję MPEG4, a więc poradzą sobie ze wszystkimi kanałami nadawanymi w kraju. W obu można nagrywać programy na pamięci masowe podłączane przez USB. Możliwe jest także odtwarzanie plików w formatach MP3, WMA, JPEG, BMP, AVI, MP4, DIVX itp. nagranych gdzieś indziej. Sygnał do telewizora analogowego można odbierać z gniazd scart, HDMI, component czy wideo out. Tunery cyfrowe mogą także oferować różne dodatkowe możliwości. Na przykład tuner bliźniaczy Cabletech URZ0086 jest w istocie połączeniem dwóch jednostek zdolnych pracować indywidualnie. Jeden z tej pary może być wykorzystywany do odtwarzania, drugi w tym samym czasie do nagrywania innego programu. Ma on także złącze USB do nagrywania i odtwarzania. Lista obsługiwanych formatów obejmuje wszystkie najpopularniejsze, z MP3, MPEG, VOB, AVI, MP4, MKV, MOV, DivX na czele. Dekoder wideo radzi sobie z MPEG-4 i MPEG-2. Z telewizorem może się łączyć m.in. przez HDMI (dla rozdzielczości od 576 do 1080p) czy Scart. Jak wybrać antenę do odbioru DVB-T Przede wszystkim należy się zastanowić, czy nowa antena będzie potrzebna do odbioru cyfrowego sygnału. Nie istnieje żadna specjalna antena do odbioru DVB- T. Oznaczenia DVB-T only lub DVB-T ready to prosty chwyt marketingowy, często wiążący się tylko z wyższą ceną anteny. Zwykle oprócz tych napisów nie różnią się one niczym od swoich analogowych poprzedników. Kanały dalej nadawane będą w podobny sposób i w podobnym paśmie, tyle że w postaci cyfrowej. Będą to te same częstotliwości UHF co w telewizji analogowej (kanały 21 69, czyli 474 858 MHz, pasmo 8 MHz) oraz VHF (kanały w zakresie 6 do 12). Może się więc okazać, że nowa antena nie będzie potrzebna można odbierać sygnał na starej, przekładając tylko Z logo telewizji cyfrowej sprzedawane są anteny od 50 lat używane do odbioru analogowej. 70 styczeń 2012 www.pcworld.pl
NAZIEMNA TELEWIZJA CYFROWA wychodzącymi bezpośrednio w kierunku nadajnika, najlepiej z zachowaniem jego widoczności. Antena pokojowa postawiona na parapecie powinna poradzić sobie z odbiorem sygnału. Warto dodać, że w ostatecznej wersji systemu, po uruchomieniu wszystkich nadajników z zakładaną mocą, do odbioru sygnału powinna wystarczyć antena pokojowa. Trudno przewidzieć, czy ta obietnica zostanie zrealizowana. Antena zewnętrzna spisuje się lepiej niż jej odpowiednik pokojowy i jeżeli masz taką możliwość, zainstaluj właśnie ją. W wyborze odpowiedniego rodzaju anteny pomoże tabela. RODZAJE ANTEN, KTÓRE W PRZECIĘTNYCH WARUNKACH POWINNY ZAPEWNIĆ DOBRY ODBIÓR TELEWIZJI NAZIEMNEJ Odległość od nadajnika /rodzaj anteny do 10 km 10 25 km 25 40 km pow. 40 km Pokojowa tak nie nie nie Siatkowa tak tak nie nie LPDA i kierunkowa tak tak tak nie Kierunkowa o dużym zysku tak tak tak tak wtyczkę z gniazdka tunera analogowego do cyfrowego. Może to być tzw. Set-topbox, telewizor z tunerem DVB-T, sam tuner podłączany do komputera przez USB albo PCIE albo jeszcze coś innego. Nie należy jednak liczyć na skuteczność prościutkich anten prętowych, zwykle dodawanych do urządzeń mających bezpośrednio odbierać sygnał cyfrowy. Sprawdziliśmy taką antenę w redakcji, miejscu oddalonym o osiem kilometrów od Pałacu Kultury, gdzie jest zlokalizowany jeden nadajnik, i dwudziestu kilometrów od Raszyna, skąd nadaje drugi, silniejszy. Prosty odbiornik, wkładany do portu USB laptopa i zasilany z prętowej anteny, wykrył oba multipleksy oraz testowy program Polsatu w jakości HD, nadawany z Pałacu Kultury. Właśnie on był odbierany najlepiej, multipleks ośmiu stacji prywatnych już gorzej. Odbiór sześciu programów TVP z ostatniego multipleksu był niezadowalający. Antenę ustawiliśmy przy oknie, w kierunku obu nadajników. Ale wystarczyło, że na drodze sygnału pojawiły się przeszkody (kilka cienkich ścian), a możliwość oglądania wszystkich programów znikła zupełnie. Antena pokojowa to rozwiązanie najgorsze z możliwych. Każda zamontowana na zewnątrz będzie się spisywać lepiej od umieszczonej wewnątrz budynku. Chodzi o to, że fale z pasma UHF, które są nośnikiem sygnału, nie przenikają bezstratnie przez mury. Każda przeszkoda na ich drodze od źródła do anteny (szyba, ściana lub inny element mieszkania) powoduje dodatkowe tłumienie sygnału. Z tego wynika, że antena pokojowa może być traktowana tylko jako zamiennik zewnętrznej. Biorąc pod uwagę obecny zasięg i rozmieszczenie nadajników DVB-T, taka wersja anteny zda egzamin tylko w wyjątkowo korzystnych warunkach. A spełniają je najwyżej mieszkania na ostatnich piętrach wysokich budynków, z oknami W systemie do odbioru sygnału z najdalszej odległości chodzi o duży zysk samej anteny, bez ewentualnego wspomagania przez wzmacniacz. Sam wzmacniacz z kiepską anteną niewiele pomoże. Oprócz odległości od nadajnika i rodzaju anteny bezsporny wpływ na skuteczność odbioru sygnału ma to, na jakiej wysokości ją zamontowano. Nawet antena o największym zysku, ale ulokowana gdzieś w piwnicy, na poziomie gruntu, nie odbierze niczego. Ale z podnoszeniem jej coraz wyżej należy uważać, zwłaszcza mając dach pokryty blachą. Umieszczona pod takim ekranem antena nie będzie działać. Następnym z ważnych czynników jest bezpośredni dostęp do nadajnika, jego widoczność. Trzeba wziąć pod uwagę istnienie przeszkód na drodze od nadajnika do anteny. Pobliski większy pagórek albo budynek mogą zasłonić nadajnik, a tym samym osłabić sygnał dochodzący do anteny. Najważniejszym elementem decydującym o jakości odbioru jest zaś moc nadajnika. Rozchodzenie się sygnału analogowego i cyfrowego jest podobne, więc można się spodziewać, że system antenowy, który działał sprawnie w pierwszym z nich, da sobie radę także po zamianie na cyfrę. Marek Czapelski