Działanie 2.3.1. PO IR Uwagi i rekomendacje zmian Marzena Mażewska, SOOIPP Elżbieta Książek, Poznański Park naukowo-technologiczny Jerzy Bagiński, Fundacja Poszanowania Energii Warszawa, 14.04.2016
Wprowadzenie: Konstrukcja działania nie odpowiada potrzebom małych firm technologicznych. Zarówno wielkość jak i sposób finansowania zakłada, że są inne źródła (regionalne) ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb o niższej wartości, co nie zostało potwierdzone w wielu regionach. Przedstawione poniżej propozycje są wyłącznie próbą usprawnienia niezbyt fortunnego w swojej konstrukcji mechanizmu. W naszej opinii dużo korzystniej byłoby zbudować go od nowa.
Wnioski płynące z analizy zapytań ofertowych otrzymywanych przez ośrodki oraz monitoringu strony z zapytaniami wnioskodawców i beneficjentów: http://www.parp.gov.pl/zamowienia-1420. W wyniku analizy składanych zapytań najczęściej ośrodki stwierdzały, że nie są w stanie złożyć na nie ofert ponieważ: 1) w ramach akredytowanego personelu Ośrodki nie dysponują ekspertami z wymaganym w zapytaniu doświadczeniem bądź stopniem naukowym; 2) firmy oczekiwały pełnej dyspozycyjności danego eksperta stałe oddelegowanie eksperta OI do przedsiębiorcy, na okres co najmniej 6 mies., w celu nadzorowania wdrożenia,
3) wnioskodawcy oczekiwali, że usługi będą obejmowały samo stworzenie produktu/usługi lub rozwiązania technologicznego (przez ww. ekspertów), a nie tylko wsparcie w procesie wdrożenie rozwiązania technologicznego lub opracowaniu nowych lub znacząco ulepszonych produktów/usług. Np. opracowanie, w ramach usługi doradczej, nowej, oryginalnej receptury dermokosmetyku, przeprowadzenie testów alergicznych, opracowanie dokumentacji technicznej linii produkcyjnej i dokumentacji wdrożeniowej oraz nadzór nad wdrożeniem kosmetyku. 4) niektórzy wnioskodawcy byli zlokalizowani poza obszarem działania ośrodka, a realizacja usług wymagałaby długoterminowej obecności ekspertów w siedzibie zamawiającego.
Zagadnienie 1. W większości otrzymane zapytania ofertowe miały charakter kompleksowy i daleko zazwyczaj wykraczały poza definicję usługi doradczej, jak również poza usługi deklarowane przez OI stanowiące podstawę akredytacji. PARP stanowczo sprzeciwił się kooperacji akredytowanych OI z innymi podmiotami, nawet z takimi, które uzyskały już akredytację MR, jeśli nie zostały wskazane w aplikacji. Dopuszczono jedynie zaangażowanie dodatkowych osób fizycznych, których CV można dopisać do zespołów działających w ramach akredytowanych OI. Działanie powinno stymulować współpracę sieciową ośrodków, a nie podkupywanie przez nie ekspertów z innych OI. Propozycja zmiany: Dopuszczenie możliwości zlecenia przez akredytowany OI świadczenia części usługi przez podmiot/eksperta zewnętrznego pod nadzorem i zapewnieniem jakości przez akredytowany OI. Sytuacja świadczenia usługi przez maksymalnie trzy akredytowane OI, wybierane przed złożeniem aplikacji jest nieracjonalna i utrudnia dopasowanie usługi do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorcy (a czasami wręcz uniemożliwia).
Zagadnienie 2. Zastosowanie szeroko rozumianej usługi proinnowacyjnej (zgodnie z Rozporządzeniem 651) doprowadziło do przedstawionych powyżej zapytań formułowanych przez przedsiębiorców, którzy wyraźnie nie rozpoznają jakiego zakresu merytorycznego oraz zadaniowego mogą oczekiwać w ramach wskazanego w regulaminie przedziału finansowego określonego dla działania 2.3.1. Propozycja zmiany: Należy doprecyzować zakres usługi proinnowacyjnej, wskazując obszary rozpoznawalne przez przedsiębiorców, ale również będące w zakresie działania akredytowanych ośrodków. Proponujemy zastosowanie katalogu usług/komponentów usług, z których przedsiębiorca będzie mógł skomponować zestaw potrzebny w realizacji projektu.
Zagadnienie 3. Przed uruchomieniem działania nie przeprowadzono analizy zapotrzebowania, rynku realnych usług ani potrzeb przedsiębiorstw. Mechanizm interwencji jest nielogiczny. Zakłada, że przedsiębiorcy brakuje finansowania na usługi mało znane na rynku (i to o dużej wartości), ale za to ma on dużo większe możliwości finansowe w zakresie realizacji samej inwestycji. Do tego innowacja nie powinna nieść ze sobą żadnego ryzyka, ponieważ w przypadku niedoprowadzenia do określonych efektów przedsiębiorca nie otrzyma zwrotu poniesionych wydatków. W praktyce nie spotyka się na rynku rzeczywiście proinnowacyjnych usług w przedziale ustalonym w Działaniu tj. 50 tys. 400 tys. Wynika to m.in.. nieprzewidywalnością procesu innowacyjnego i trudnością w określeniu konkretnego wsparcia potrzebnego na kolejnym (nieznanym) etapie; słabą świadomością przedsiębiorstw własnych potrzeb w zakresie wsparcia tzw. doradczego a także możliwościami finansowymi firm mikro i małych, do których jest obecnie skierowane stymulowanie innowacyjności technologicznej.
Propozycja zmiany: wprowadzenie możliwości dwuetapowej realizacji projektu dla przedsiębiorców nie pewnych możliwości wdrożenia rozwiązania. Składając projekt przedsiębiorca wybiera opcję z audytem innowacyjności w celu zweryfikowania możliwości wdrożenia rozwiązania. Po dokonaniu audytu i otrzymaniu rekomendacji ekspertów podejmuje decyzję czy chce dalej realizować projekt czy zakończyć go na tym etapie. Działanie takie będzie sprzyjać ograniczeniu niebezpieczeństwa niepowodzenia realizacji projektu a z drugiej strony racjonalizacji zapotrzebowań na usługi doradcze.
Zagadnienie 4. Wybór akredytowanych wykonawców; Przeprowadzenie procesu wyłonienia wykonawcy, w dodatku konieczność dopuszczenia oferentów nie będących akredytowanymi Ośrodkami Innowacji i podpisywanie z nimi wstępnych umów przed złożeniem aplikacji jest zbędnym obciążeniem na tym etapie. Propozycja zmiany: Proces wyboru wykonawcy spośród ośrodków akredytowanych powinien następować po przyznaniu dotacji przez instytucję finansującą. Jednocześnie przedsiębiorca mając jasno określony katalog usług/komponentów usług będzie mógł na etapie aplikowania jasno określić co jest mu potrzebne a następnie na tej bazie wybrać właściwego akredytowanego partnera do współpracy.
Zagrożenie dla ośrodków wynikające z uczestnictwa w działaniu 2.3.1. Teoretycznie, umowa z OI nie musi warunkować wypłaty wynagrodzenia za usługę dokonaniem wdrożenia, lecz w rzeczywistości od tego zależy uzyskanie dotacji przez przedsiębiorcę. Należy się więc spodziewać, że wypłata wynagrodzenia dla OI po wdrożeniu przedmiotu usługi będzie warunkiem umowy OI - przedsiębiorca. W rezultacie to OI będą ponosić koszty nietrafionych pomysłów przedsiębiorców, którzy z różnych względów mogą zrezygnować z wdrożenia. Może się okazać, że ośrodki będą wycofywać się z realizacji zleceń w takich przypadkach, a przedsiębiorcy z korzystania z dotacji.
Zagrożenie dla instytucji finansującej wynikające ze zbyt ogólnej oceny aplikacji przedsiębiorców. Kształt i struktura wniosku nie pozwalają na ocenę czy złożone zapotrzebowanie na usługi rzeczywiście przyczyni się do wdrożenia innowacji. Praktycznie nic nie wiadomo o samym projekcie, a zatem trudno sensownie ocenić czy te usługi są do czegokolwiek potrzebne. Ocenie powinien podlegać projekt na wdrożenie z usługami proinnowacyjnymi jako niezbędnym wsparciem. Przyjęcie przez instytucję finansującą założenia, że to problem przedsiębiorcy czy doprowadzi do wdrożenia czy nie jest zrozumiałe. Jednak należy przewidzieć sytuacje, w których liczba nie wdrożonych rozwiązań istotnie wpłynie na realizację całego działania. Wprowadzenie wstępnego audytu technologicznego może okazać się remedium dla tego zagrożenia
Konkluzje: 1. W rezultacie przedstawionych wyżej niedostatków najważniejszą dla OI częścią działania 2.3.1 okazało się uzyskanie przez nie akredytacji MR wykorzystywanej w promocji innych obszarów działania akredytowanych podmiotów. Część akredytowanych podmiotów komercyjnych już podniosło swoją pozycję rynkową w obszarach wcale nie związanych z działaniem 2.3.1. 2. Ustalenie na tak wysokim poziomie kwoty dofinansowania do usług proinnowacyjnych spowodowało, że przedsiębiorcy próbują pomieścić w kosztach możliwie największą część wydatków, także w zakresie opracowania samego rozwiązania technologicznego wdrożenia. Lakoniczność aplikacji nie będzie elementem pomocnym w ustaleniu co właściwie powinno być kosztem kwalifikowalnym.
Dziękuję za uwagę Marzena Mażewska m.mazewska@sooipp.org.pl