Załącznik nr 1 do uchwały Nr... Rady Miejskiej w Barcinie z dnia... Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Przeciwdziałania Narkomanii oraz Przeciwdziałania Przemocy w gminie Barcin na 2010 rok (zwany dalej Gminnym Programem Profilaktyki Uzależnień - GPPU)
Wprowadzenie Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Przeciwdziałania Narkomanii oraz Przeciwdziałania Przemocy zwany dalej Gminny Program Profilaktyki Uzależnień (GPPU) zawiera działania zgodne zarówno z kierunkami zawartymi w ustawie, jak i z założeniami i priorytetami przyjętymi przez Radę Ministrów w Narodowym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz z założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Poza tym przedłożony program jest kontynuacją GPPU za lata poprzednie. Program opracowany został w oparciu o dotychczasowe doświadczenia i diagnozę sytuacji w gminie Barcin sporządzoną przez zespół w składzie: 1. Koordynatora Miejsko-Gminnego Programu w Barcinie (). 2. Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie (). Wśród problemów społecznych w naszym kraju te związane z alkoholem są jednymi z trudniejszych do rozwiązania. Wynika to z ich rozmiarów, złożoności, a także kosztów społecznych i ekonomicznych, jakie ponoszą nie tylko osoby indywidualne, ale i całe społeczeństwo. Straty ekonomiczne związane z alkoholem szacowane są na 1,3 PKB, co za rok 2008 daje kwotę 16.532.230.000 zł 1. Jest to więc ogromna suma w skali całego kraju. Składają się na nią wymierne straty ponoszone przez poszczególne gminy i ich mieszkańców. Dlatego problemy związane z alkoholem są przedmiotem działań zarówno administracji rządowej, jak i samorządów lokalnych. Obecnie nie przypisuje się szkód wyrządzanych przez alkohol wyłącznie alkoholikom i osobom pijącym alkohol, lecz całej populacji, bowiem na szkody związane z alkoholem jest narażony każdy. Potwierdzeniem tego stwierdzenia może być fakt pijanego kierowcy uczestniczącego w wypadku drogowym czy zakłócanie ciszy nocnej przez pijanych i awanturujących się sąsiadów. 1 Zgodnie z danymi GUS PKB za rok 2008 wyniosło 1.271.710.000.000 zł. 2
Osoby zajmujące się badaniami środowisk uzależnionych lub osoby zajmujące się problematyką alkoholową informują, że najwięcej problemów związanych z alkoholem powodują osoby nie uzależnione i to one tworzą w społeczeństwie największa grupę. W związku z tym działania podejmowane przez gminę na rzecz ograniczenia szkód są skierowane do wszystkich mieszkańców również do niepijących. Problem uzależnienia od alkoholu i narkotyków jest znaczący zarówno w skali lokalnej, regionalnej, jak również całego kraju. Przemiany społeczno - gospodarcze i związane z tym nawarstwianie się potrzeb warunkujących godną egzystencję i samorealizację oraz brak środków i zasobów umożliwiających ich zaspokojenie przyczyniają się do nasilenia frustracji, których skutki najczęściej łagodzone są poprzez nadużywanie środków chemicznie stymulujących dobre samopoczucie - w tym przez alkohol i narkotyki. Niepokojącym zjawiskiem jest stale obniżający się wiek inicjacji alkoholowej. Obowiązek prowadzenia działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie został nałożony na gminy m.in. przez następujące akty prawne: 1) ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238 ze zmianami) 2) założeniami i priorytetami przyjętymi przez Radę Ministrów w Narodowym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2006-2010, 3) ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2006 r. Nr 179, poz. 1485 Nr 66, poz. 469 ze zmianami), 4) założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, 5) ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 18 poz. 1493). 3
W szczególności działania te obejmują: 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem. 2. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie. 3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych i rekreacyjnych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych. 4. Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych. 5. Podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art. 13 1 i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego. Z przeprowadzonej diagnozy problemów na terenie gminy Barcin wynika, że większość wskaźników w 2009 roku utrzymuje się na poziomie porównywalnym z latami ubiegłymi. Nadal na wysokim poziomie utrzymuje się czynnik zwiększający ryzyko zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu, jakim jest bezrobocie. Niepokoi wzrost liczby osób pod wpływem alkoholu zatrzymanych przez Policję za zakłócanie porządku publicznego (z 82 do 194) oraz wzrost liczby kierowców zatrzymanych za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwym (z 8 do 16). Z danych otrzymanych ze szkół, w szczególności gimnazjalnych, niepokoi fakt okazjonalnego picia alkoholu przez prawie 70% badanych nastolatków. Zwłaszcza, że około 40% nastolatków przyznaje, że spożywa alkohol w domu rodzinnym. Może to oznaczać przyzwolenie rodziców na picie alkoholu lub brak zainteresowania z ich strony tym co robią dzieci. Nadal, mimo prowadzonych kontroli udaje się nieletnim zakupić samodzielnie papierosy lub alkohol. Niepokoi również fakt eksperymentowania z narkotykami przez gimnazjalistów. Nie wszyscy młodzi ludzie mają świadomość, gdzie szukać pomocy w razie problemu z uzależnieniem. 4
Ze sprawozdania przedstawionego przez Klinikę Zdrowia i Rozwoju SIGMA, która prowadziła warsztaty dla młodzieży klas trzecich gimnazjum wynika, że młodzież często mówi o braku zrozumienia i wsparcia ze strony dorosłych, braku autorytetów wśród dorosłych oraz przyznaje, że w trudnych sytuacjach sięga po używki. Z podsumowania danych od zatrudnionych specjalistów terapii uzależnień oraz z działalności i innych instytucji wynika, że w ostatnim roku istotnie zwiększyła się liczba osób będących w zainteresowaniu Komisji (409), co może świadczyć o wyższej świadomości mieszkańców gminy odnośnie możliwości skorzystania ze wsparcia instytucjonalnego. Przekłada się to dalej na wzrost liczby osób korzystających z usług terapeutów (1369), częstych interwencji Policji (1210), założonych Niebieskich kart tj. wszczęcia procedury interwencji w sprawach przemocy domowej (59), liczby osób dowiezionych do wytrzeźwienia, policyjnej izby wytrzeźwień lub do miejsca zamieszkania (194). Powyższe można przypisać przede wszystkim lokalnej działalności edukacyjnej w ramach działań, przekładających się na kilkuletnie upowszechnianie wiedzy na temat używania, nadużywania alkoholu i przemocy w rodzinie. Można stwierdzić, że kierunki działań przyjęte w tym i poprzednich GPPU przyniosły zauważalne zmiany w postrzeganiu i reagowaniu na problemy związane z używaniem lub nadużywaniem różnych środków psychoaktywnych. Dlatego należy kontynuować wcześniejsze działania poszerzając je o kierunki wynikające z bieżącej diagnozy. Wytyczenie kierunków działań w 2010 roku oparto na monitoringu problemów gminnych, przy uwzględnieniu zasobów jakimi dysponuje gm. Barcin i inne placówki powołane do realizacji zadań w tym zakresie. Monitoring problemów stanowi załącznik do GPPU. 5
KIERUNKI DZIAŁANIA Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Przeciwdziałania Narkomanii oraz Przeciwdziałania Przemocy w gminie Barcin na 2010 rok Lp. Kierunki działania Formy realizacji Odpowiedzialny Termin realizacji Kwota 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu. 1. Kontynuowanie wsparcia terapeutycznego i psychoedukacyjnego dla osób uzależnionych i ich rodzin m. in. Poprzez finansowanie: a) prowadzenia Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego, w tym zatrudnienie specjalistów, gospodarza, 80.000 * + 6.700 ** b) zakupu i wykonania materiałów edukacyjnych i promujących profilaktykę uzależnień, w tym ulotek, broszur, itd., c) prenumeraty miesięcznika pt. Świat Problemów,,, inne podmioty 6.000 * d) Programu Rozwoju Osobistego, 4.000 * e) programów pomagających w utrzymaniu abstynencji lub wyjściu z współuzależnienia (wg zapotrzebowania), f) eksponowania na terenie gminy, w miejscach publicznych, informacji na temat dostępnych form pomocy terapeutycznej oraz informacji na temat przeciwdziałania uzależnieniom. w ramach działalności 6
2. Udzielanie pomocy psychospołecznej i prawnej rodzinom, w których występują problemy alkoholowe i narkomanii, a w szczególności ochrona członków takich rodzin przed przemocą. 2. Działania skierowane na dzieci i rodzinę, poprzez finansowanie: współpracy ze szkołami finansowanie zajęć opiekuńczowychowawczych i socjoterapeutycznych, w tym dożywianie dzieci z rodzin z problemem alkoholowym oraz zajęć dla rodziców tych dzieci, z wykorzystaniem świetlic szkolnych, superwizji dla pracowników placówek udzielających pomoc psychologiczną i realizujących programy profilaktyczne, + Dyr. Szkół i inne podmioty +, zgodnie z ofertami II półrocze 9.100 *+ 17.300 ** 1.000 ** wypoczynku dla dzieci i rodziców z elementami psychoedukacyjnymi, socjoterapeutycznymi i rekreacyjno wypoczynkowo turystycznymi, budowanie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie m.in. poprzez: o wdrażanie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, o rozwijanie działań zespołu ds. przeciwdziałania przemocy w zakresie interdyscyplinarnym,, o pomoc terapeutyczna dla ofiar i sprawców przemocy domowej w ramach zatrudnionych specjalistów, o kontynuowanie współpracy z MGOPS, Komisariatem Policji, Kuratorską Służba Sądowniczą i zespołem interdyscyplinarnym w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz wsparcia dla ofiar przemocy, o kontynuowanie zadania o nazwie Telefon zaufania dla rodzin doświadczających przemocy w rodzinie, o organizowanie szkoleń, narad lub konferencji nt. procedury Niebieskiej Karty i zjawiska przemocy w rodzinie. + ferie + wakacje 19.200 * 2.000 * 7
3. Prowadzenie innych form edukacyjno informacyjnych z zakresu działalności profilaktycznej dla dzieci i młodzieży. 1. Prowadzenie na terenie szkół i innych placówek oświatowych i opiekuńczo-wychowawczych programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży m.in.: Domowi Detektywi, Elementarz Siedmiu Kroków, Sobą być dobrze żyć oraz innych programów i warsztatów psychoedukacyjnych. + inni realizatorzy II półrocze 6.000 *+ 6.500 ** 2. Prowadzenie działań o charakterze edukacyjnym dla rodziców Mini Akademia Skutecznego Rodzica oraz przygotowanie grupy realizatorów do prowadzenia Akademii Skutecznego Rodzica. II półrocze 5.000 ** 3. Realizacja programów profilaktyczno-interwencyjnych dla młodzieży eksperymentującej (wg potrzeb) II półrocze 2.000 ** 4. Przeprowadzenie badań związanych z diagnozą zachowań problemowych/używaniem narkotyków i nadużywaniem substancji psychoaktywnych oraz ewaluacja programów profilaktycznych. IX-X 3.500 * 5. Rekomendowanie działań realizowanych w ramach GPPU poprzez: prowadzenie stałego systemu informacji o działaniach podejmowanych w zakresie przedmiotowej problematyki oraz kontynuowanie edukacji osób pracujących w systemie rozwiązywania problemów z używaniem narkotyków, nadużywaniem alkoholu oraz przemocy w rodzinie, (w tym prenumerata specjalistycznych opracowań np. Remedium ). 1.500 ** 6. Realizacji programów ogólnopolskich i lokalnych, w tym programu Zachowaj Trzeźwy Umysł. 4.500 * 8
7. Prowadzenie szkoleń dla kandydatów na kierowców. 2 x w roku 700 * 8. Szkolenie członków i innych osób zaangażowanych w działania profilaktyczne m.in. w ramach Złotego Bonu Edukacyjnego Krakowskiej Akademii Profilaktyki. 8.000 * 4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i marginalizacji osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin. Współdziałanie oraz wspieranie w zakresie realizacji i promocji działań profilaktycznych pozytywnie zaopiniowanych przez stała współpraca z MOPS. w ramach działalności 5. Interwencje w związku z art. 13 1 i 15 ustawy i występowanie w sądzie w charakterze oskarżyciela publicznego. Kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym przy współpracy z Policją. w ramach działalności 6. Działalność Realizacja zadań zawartych w ustawie, a szczególnie w niniejszym programie przez członków (członkowie Komisji otrzymują, stałe, miesięcznie wynagrodzenie w wysokości: przewodniczący - 350 zł, członek - 300 zł; za każdą nieobecność w pracach Komisji należne wynagrodzenie zostaje pomniejszone o 50 zł). w ramach działalności 7. Razem - - 212.400 * 172.400 zł to środki na przeciwdziałanie alkoholizmowi ** 40.000 zł to środki na przeciwdziałanie narkomanii 9
Dodatkowe informacje: Do podstawowych zadań Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych powołanej w myśl art. 4 1 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi należy: 1) inicjowanie działań w zakresie realizacji zadań własnych gminy związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, 2) podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego, 3) tworzenie lokalnej koalicji organizacji, instytucji, osób fizycznych na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii i ochrony przed przemocą w rodzinie, 4) rozpatrywanie wniosków w sprawie leczenia odwykowego i motywowanie do podjęcia leczenia, 5) udział w szkoleniach członków Komisji w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi, narkomanii i przemocy w rodzinie, 6) opiniowanie zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych pod względem zgodności lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy, 7) kontrola przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych. Członkowie Komisji zadania zawarte w Programie będą realizować przy współpracy z: 1) specjalistami terapii uzależnień, 2) psychologami i psychiatrą, 3) pedagogami i nauczycielami, 4) funkcjonariuszami Policji, 5) Kuratorską Służbą Sądowniczą, 6) Pracownikami: socjalnymi, poradni odwykowych, Sądu Rejonowego, SP ZOZ - u, 7) organizacjami pozarządowymi. Roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie określi odrębna uchwała Rady Miejskiej w Barcinie. 10
Każdy podmiot prawny funkcjonujący na terenie Gminy Barcin, którego działalność statutowa nie jest nastawiona na zysk, jest zgodna z zakresem zadania będącego przedmiotem konkursu i potwierdzona odpowiednim zapisem w statucie działalność w zakresie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom, może ubiegać się o dotację na realizację zadań zawartych w GPPU. Zagadnienia objęte GPPU mogą być zlecone do realizacji osobom posiadającym specjalistyczne uprawnienia w zakresie profilaktyki i terapii uzależnień, w formie umowy zlecenia. W przypadku wynegocjowania niższych kwot przewidzianych na realizację zadań GPPU zaoszczędzone środki finansowe zostaną przeznaczone na działania wskazane przez Burmistrza, po zaciągnięciu opinii. Monitoring i ewaluacja Przez cały okres realizacji GPPU będzie podlegał monitoringowi, a na zakończenie nastąpi jego ewaluacja. Monitoring i ewaluację przeprowadzi specjalny Zespół w składzie: 1) Maria Kowalska- Bembenek (pedagog szkolny), 2) Barbara Krause (pedagog szkolny), 3) Anna Rucińska (psycholog). Monitoring wszystkich zadań programu odbywać się będzie na podstawie: 1) sprawozdań realizatorów z przeprowadzonych działań, 2) ankiet, raportów, informacji, 3) analizy wniosków, spostrzeżeń i refleksji z przebiegu zadań, 4) wizyt kontrolnych. Zespół będzie spotykał się w zależności od potrzeb. W czasie posiedzenia dokonywać będzie analizy danych od realizatorów oraz raportów z monitoringu, który będzie dostarczany do. W przypadku trudności z realizacją zadań, Zespół przedstawi również propozycje działań korygujących i zapobiegawczych. Ewaluacja końcowa przeprowadzana będzie po realizacji wszystkich zadań GPPU przez. Kontrolę finansową realizacji GPPU, na bieżąco, prowadzić będzie inspektor ds. księgowości we współpracy z i Kierownikiem ROS. Za realizację zadań odpowiadają Koordynator Miejsko-Gminnego Programu i Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie. i 11