ZadłuŜenie jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego w latach

ZadłuŜenie jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego w latach 2005-2008 Jednym z najistotniejszych elementów prowadzenia gospodarki finansowej przez jednostki samorządu terytorialnego jest prawidłowe zarządzanie długiem. Działania podejmowane przez j.s.t. powinny zapewnić takie wykorzystanie zaciągniętych zobowiązań (poŝyczek, kredytów, obligacji), aby jednostka zachowała płynność finansową w horyzoncie czasowym określonym terminami spłat. Monitorowanie poziomu długu i wydatków związanych z jego obsługą, ma na celu zagwarantowanie realizacji wszystkich zadań nałoŝonych na jednostki wszystkich szczebli samorządu terytorialnego i naleŝy je wykonywać ze szczególną starannością. Ustawa o finansach publicznych 1 określa warunki zaciągania zobowiązań finansowych tworzących dług publiczny oraz pułap dopuszczalnego nia. Zgodnie z tymi normami, łączna kwota przypadających w danym roku budŝetowym spłat rat kredytów i poŝyczek na finansowanie planowanego deficytu oraz na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych poŝyczek i kredytów wraz z naleŝnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i poŝyczek, wykupów papierów wartościowych emitowanych na powyŝsze cele wraz z naleŝnymi odsetkami i dyskontem od emitowanych papierów wartościowych 2 oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji, nie moŝe przekroczyć 15% planowanych na dany rok budŝetowy dochodów tej jednostki art. 169. Łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budŝetowego nie moŝe przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w roku budŝetowym art. 170. Wspomnianych ograniczeń nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i poŝyczek zaciąganych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej. ZadłuŜenie jednostek samorządu terytorialnego składa się na łączną kwotę długu publicznego. W 2008 r. nastąpiła zmiana zasad prezentacji danych, dotyczących wyemitowanych papierów wartościowych w sprawozdaniu Rb-Z, które są wykazywane w wierszu kredyty i poŝyczki (jeŝeli 1 Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU Nr 249, poz. 2104 ze zm.). 2 Zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy o finansach publicznych z dnia 30 czerwca 2005 r., jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i poŝyczki oraz emitować papiery wartościowe na: 1) pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budŝetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) finansowanie planowanego deficytu budŝetu jednostki samorządu terytorialnego; 3) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych poŝyczek i kredytów. 1

nie istnieje dla nich płynny rynek wtórny), a nie jak było do tej pory, w wierszu papiery wartościowe. Zmiana ta spowodowała znaczny wzrost tego źródła zobowiązań. W aktach wykonawczych do ustawy o finansach publicznych zostały określone zasady ustalania wartości zobowiązań zaliczanych do państwowego długu publicznego 3, a takŝe klasyfikacja tytułów dłuŝnych 4. Prezentowana analiza została opracowana na podstawie sprawozdań o ch Rb-Z, sporządzanych przez jednostki samorządu terytorialnego 5 oraz nadzorowane przez nie jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych 6 z województwa opolskiego za lata 2005 2008. Informacje z jednostek samorządu terytorialnego dotyczą zarówno ich samych, jak i danych z podległych im jednostek budŝetowych, zakładów budŝetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budŝetowych oraz funduszy celowych nieposiadających osobowości prawnej 7. Dane wykazywane przez pozostałe jednostki sektora finansów publicznych, dla których organem załoŝycielskim lub nadzorującym są jednostki samorządu terytorialnego, dotyczą: samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, samorządowych instytucji posiadających osobowość prawną, funduszy celowych posiadających osobowość prawną, samorządowych osób prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. 1. jednostek samorządu terytorialnego. W okresie objętym analizą, ogółem jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego wzrosły o 66,9% i ukształtowały się na poziomie od 348 950 tys. zł w 2005 r. do 582 435 tys. zł w roku 2008. Wielkości zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego, ich strukturę i dynamikę prezentuje poniŝsza tabela oraz wykres. 3 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu ustalania wartości zobowiązań zaliczanych do państwowego długu publicznego, długu Skarbu Państwa, wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji (DzU Nr 112, poz. 759). 4 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikowania tytułów dłuŝnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (DzU Nr 112, poz. 758). 5 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie sprawozdawczości budŝetowej (DzU Nr 115, poz. 5937 ze zm.). 6 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (DzU Nr 113, poz. 770). 7 Przy obliczaniu relacji nia do dochodów i relacji kwot spłat kredytów i poŝyczek do planowanych dochodów nie wyeliminowano nia wynikającego z zaciągniętych kredytów i poŝyczek oraz wyemitowanych papierów wartościowych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym środkami z UE, gdyŝ system sprawozdawczy nie wyodrębnia takich danych. 2

Jednostki j.s.t Dynamika Struktura samorządu terytorialnego 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2008/2005 2005 2006 2007 2008 Gminy, w tym: 220 560 246 494 255 342 246 792 111,8 103,6 96,7 111,9 63,2 50,2 45,6 42,4 - miejskie 32 303 33 255 34 959 33 314 102,9 105,1 95,3 103,1 9,3 6,8 6,2 5,7 - miejsko-wiejskie 140 161 147 050 141 176 141 736 104,9 96,0 100,4 101,1 40,2 30,0 25,2 24,3 - wiejskie 48 096 66 188 79 207 71 743 137,6 119,7 90,6 149,2 13,8 13,5 14,1 12,3 Powiaty 52 204 79 100 75 575 83 283 151,5 95,5 110,2 159,5 15,0 16,1 13,5 14,3 Miasto na prawach powiatu 31 522 72 653 95 409 129 664 230,5 131,3 135,9 411,3 9,0 14,8 17,0 22,3 Województwo samorządowe 44 665 92 433 133 722 122 696 206,9 144,7 91,8 274,7 12,8 18,8 23,9 21,1 Ogółem j.s.t. 348 950 490 680 560 047 582 435 140,6 114,1 104,0 166,9 100,0 100,0 100,0 100,0 W omawianym okresie jedynie w mieście na prawach powiatu następował systematyczny wzrost nia, natomiast w pozostałych grupach jednostek danego roku w porównaniu do ich stanu z roku poprzedzającego raz rosły raz malały. j.s.t. województwa opolskiego w latach 2005-2008 tys. zł 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 2005 2006 2007 2008 Gminy Powiaty Miasto na prawach powiatu Województwo samorządowe Pozytywnym zjawiskiem było systematyczne zmniejszanie się zobowiązań wymagalnych z 5 899 tys. zł w 2005 r. do 1 888 tys. zł w 2008 r. Wzrost zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek związany był między innymi z zaciąganiem przez j.s.t. poŝyczek na prefinansowanie zadań inwestycyjnych ze środków z Unii Europejskiej, jak równieŝ na wkład własny niezbędny do realizacji tych zadań. W latach 2005-2008 wzrosło nie ogółem, ale jego dynamika wykazywała tendencję malejącą. Największą dynamikę wzrostu zobowiązań odnotowano w 2006 r. w mieście na prawach powiatu - 230,5% oraz województwie samorządowym - 206,9%. Łącznie jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego rosły w poszczególnych analizowanych latach w następującym tempie: 140,6%, 114,1%, 104,0%. W strukturze ogólnego nia dominowały gmin, których udział z 63,2% w 2005 r. zmalał do poziomu 42,4% w 2008 r. Wraz ze wzrostem zobowiązań poszczególnych grup budŝetów, zmieniał się ich udział w strukturze wynosząc: w powiatach od 13,5% do 16,1%, 3

w mieście na prawach powiatu od 9,0% do 22,3%, a w województwie samorządowym od 12,8% do 23,9%. W strukturze nia (zał. Nr 2) dominowały z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek, których udział wzrósł z 84,1% w 2005 r. do 95,9% w roku 2008. Na poniŝszym wykresie przedstawiono udział kredytów i poŝyczek w ogólnych kwotach nia jednostek samorządu terytorialnego. Drugą pod względem wielkości grupą zobowiązań były wyemitowane papiery wartościowe. Ich udział zmalał z 14,2% w 2005 r. do 3,8% w roku 2008 r. W związku ze zmianą sposobu wykazywania w sprawozdaniach Rb-Z kwot wyemitowanych obligacji dla których nie istnieje płynny rynek wtórny, część jednostek skorygowała sprawozdania i zaklasyfikowała je do pozycji kredyty i poŝyczki w wyniku czego nastąpiło przegrupowanie wielkości w poszczególnych tytułach dłuŝnych. PoniŜszy wykres prezentuje łączny udział kredytów, poŝyczek i obligacji w niu j.s.t. ogółem. 4

Udział zobowiązań wymagalnych w strukturze zobowiązań zmniejszył się z 1,7% w 2005 r. od 0,3% w roku 2008. 1.1. ZadłuŜenie jednostek samorządu terytorialnego w poszczególnych latach. Łączna kwota zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego w 2005 r. wyniosła 348 950 tys. zł, z czego 84,1% to kredyty i poŝyczki. Papiery wartościowe wyemitowano na kwotę 49 526 tys. zł, a wymagalne stanowiły 5 899 tys. zł. Jedna gmina z naszego województwa otrzymała w 2004 roku poŝyczkę z budŝetu państwa na restrukturyzację swojego nia, którą będzie spłacała do 2016 roku. Nie wystąpiły Ŝadne wobec podsektora ubezpieczeń społecznych. Z ogólnej kwoty zobowiązań wymagalnych z tytułu dostaw towarów i usług stanowiły 72,7%. W 2006 r. j.s.t. województwa opolskiego wyniosły 490 680 tys. zł (wzrost o 40,6%). ogółem wzrosły we wszystkich grupach j.s.t. i tak w: gminach o 11,8%, powiatach o 51,5%, Opolu o 130,5% i województwie samorządowym o 106,9%. pochodziły: z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek - 428 860 tys. zł (co stanowiło 87,4% ogółu nia), wyemitowanych przez 3 gminy, 3 powiaty, Opole i województwo samorządowe papierów wartościowych 8-58 240 tys. zł oraz wymagalnych zobowiązań w kwocie 3 580 tys. zł. Z ogólnej kwoty zobowiązań wymagalnych 1 986 tys. zł dotyczyło zobowiązań z tytułu dostaw towarów i usług. W 2007 r. wyniosły ogółem 560 047 tys. zł i wzrosły w gminach, Opolu i województwie odpowiednio o: 3,6%, 31,3% i 44,7%, natomiast spadek o 4,5% nastąpił jedynie w powiatach. Tak znaczy wzrost zobowiązań w województwie samorządowym związany był z wyemitowaniem obligacji, które nie posiadały płynnego rynku wtórnego, na finansowanie zadań inwestycyjnych, a w Opolu zaciągnięto kredyty równieŝ na finansowanie zadań inwestycyjnych. Na nie składały się głównie (w 87,3%) kredyty i poŝyczki - 488 908 tys. zł, a takŝe papiery wartościowe - 68 900 tys. zł i wymagalne 2 239 tys. zł. Zmniejszenie zobowiązań wymagalnych w stosunku do 2007 roku o 1 341 tys. zł oznaczało poprawę równowagi finansowej w jednostkach. W analizowanym roku nie wystąpiły wymagalne wobec ZUS. Łączne nia jednostek samorządu terytorialnego w 2008 r. wzrosło o 4,0% i osiągnęło poziom 582 435 tys. zł. ZłoŜyły się na nie większe o 35,9% Opola i powiatów - o 10,2% oraz mniejsze o 3,3% gmin i o 8,2% województwa. Tak znaczny wzrost zobowiązań w Opolu związany był z zaciągnięciem kredytów oraz emisją obligacji na sfinansowanie realizowanych zadań inwestycyjnych. 8 Wyemitowane przez województwo samorządowe papiery wartościowe nie posiadają wtórnego rynku płynnego i zostały zaliczone w sprawozdaniu Rb-Z do kredytów i poŝyczek, dotyczy to równieŝ lat następnych 5

Na ogólną kwotę długu złoŝyły się z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek 558 347 tys. zł (95,9% ogółu zobowiązań), emisji papierów wartościowych 22 200 tys. zł oraz wymagalne 1 888 tys. zł. Na koniec 2008 r. nie wystąpiły Ŝadne wymagalne wobec ZUS. 2. pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych. Na pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych z województwa opolskiego złoŝyło się nie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i samorządowych instytucji. Fundusz celowy posiadający osobowość prawną (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) oraz samorządowa osoba prawna (Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego) w omawianym okresie nie posiadały Ŝadnych zobowiązań wg tytułów dłuŝnych, objętych niniejszym opracowaniem. Pozostałe jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych zadłuŝone były głównie z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek, których udział w łącznym niu wzrósł z 50,7% do 78,6% (zał. Nr 7). Struktura nia wskazuje, iŝ udział zobowiązań wymagalnych zmalał z 49,3% do 21,4%. W poniŝszej tabeli zaprezentowano łączne SP ZOZ i instytucji. Jednostki pozostałych jednostek samorządu sektora finansów publicznych Dynamika Struktura terytorialnego 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2008/2005 2005 2006 2007 2008 Gminy, w tym: 283 70 84 90 24,8 119,2 107,3 31,8 0,3 0,1 0,2 0,2 - miejskie 38 14 4 17 36,6 27,5 449,3 44,7 0,0 0,0 0,0 0,0 - miejsko-wiejskie 236 47 33 40 19,9 70,7 120,1 16,9 0,3 0,1 0,1 0,1 - wiejskie 9 9 47 33 100,9 507,5 69,8 366,7 0,0 0,0 0,1 0,1 Powiaty 68 499 47 113 32 155 43 846 68,8 68,3 136,4 64,0 73,4 74,2 69,6 87,1 Miasto na prawach powiatu 30 10 - - 32,3 - - - 0,0 0,0 - - Województwo samorządowe 24 569 16 273 13 986 6 429 66,2 85,9 46,0 26,2 26,3 25,6 30,3 12,8 Ogółem j.s.t. 93 382 63 467 46 225 50 365 68,0 72,8 109,0 53,9 100,0 100,0 100,0 100,0 - nie wystąpiły kwoty zobowiązań W analizowanym okresie wielkość zobowiązań pozostałych jednostek sektora finansów publicznych zmniejszyła się o 46,1%. Gwałtowny ich spadek w 2006 r., we wszystkich typach j.s.t., wynikał z przeprowadzonej restrukturyzacji SP ZOZ-ów. W roku 2007 zmniejszyły się jednostek, dla których organem nadzorującym są powiaty i województwo, natomiast w 2008 r., juŝ tylko jednostek województwa samorządowego. W mieście na prawach powiatu pozostałych jednostek sektora finansów publicznych w latach 2007 i 2008 nie wystąpiły. W ogólnej kwocie nia pozostałych jednostek sektora finansów publicznych we wszystkich analizowanych latach przewaŝały SP ZOZ nadzorowanych przez powiaty, których wielkość w poszczególnych powiatach ujęto w załączniku Nr 10. 6

Struktura zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pokazuje, iŝ największa ich część przypada na te, które nadzorują powiaty (od 69,6% w 2006 r. do 87,1% w roku 2008) i województwo samorządowe (od 12,8% w 2008 r. do 30,3% w roku 2007). Strukturę zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych przedstawiono w tabeli poniŝej. Lata Ogółem województwo Gmina Powiat SP ZOZ Instytucje SP ZOZ Instytucje SP ZOZ Instytucje Miasto na prawach powiatu Instytucje SP ZOZ Województwo samorządowe Instytucje SP ZOZ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2005 97,0 3,0 10,9 89,1 100,0 0,0 0,0 100,0 89,6 10,4 2006 94,7 5,3 0,0 100,0 100,0 0,0 0,0 100,0 79,9 20,1 2007 85,9 14,1 1,2 98,8 100,0 0,0 0,0 0,0 53,9 46,1 2008 95,1 4,9 0,0 100,0 100,0 0,0 0,0 0,0 63,1 36,9 Biorąc pod uwagę strukturę zobowiązań jednostek nadzorowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, moŝna je podzielić na dwie grupy. W pierwszej (województwo samorządowe i powiaty), dominują SP ZOZ, w drugiej (gminy, miasto na prawach powiatu) znaczny udział mają instytucji. 2.1. Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej. Art. 60 ust 6 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej 9 stanowi, Ŝe i naleŝności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, po jego likwidacji, stają się mi i naleŝnościami właściwej j.s.t. Skala nia SP ZOZ nadzorowanych przez jednostki samorządowe, szczególnie w powiatach i województwie samorządowym, moŝe spowodować powaŝne trudności finansowe niektórych organów załoŝycielskich. PoniŜsza tabela przedstawia kształtowanie się łącznych zobowiązań SP ZOZ. Jednostki samorządu SP ZOZ Dynamika Struktura terytorialnego 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2008/2005 2005 2006 2007 2008 Gminy, w tym: 31-1 - 0,0-0,0-0,0-0,0 - - miejskie - - - - - - - - - - - - - miejsko-wiejskie 31-1 - 0,0-0,0-0,0-0,0 - - wiejskie - - - - - - - - - - - - Powiaty 68 499 47 113 32 155 43 846 68,8 68,3 136,4 64,0 75,7 78,4 81,0 91,5 Miasto na prawach powiatu - - - - - - - - - - - - Województwo samorządowe 22 009 13 005 7 539 4 054 59,1 58,0 53,8 18,4 24,3 21,6 19,0 8,5 Ogółem j.s.t. 90 539 60 119 39 696 47 901 66,4 66,0 120,7 52,9 100,0 100,0 100,0 100,0 - nie wystąpiły kwoty zobowiązań 9 Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (DzU Nr 91, poz. 408 z późn. zm). 7

W strukturze zobowiązań SP ZOZ ponad ¾ ich kwoty potencjalnie obciąŝa powiaty, a pozostała część dotyczy województwa samorządowego. SP ZOZ-ów w gminach, w analizowanym okresie, były minimalne i ich nie nie miało znaczącego wpływu na dług j.s.t., natomiast w Opolu SP ZOZ-y nie posiadały Ŝadnych zobowiązań. W analizowanym okresie łączne SP ZOZ-ów zmniejszyły się o 47,1%, w stosunku do 2005 r. Systematyczny spadek zobowiązań następował do 2007 roku, natomiast w 2008 r. wzrosły one o 20,7%. W gminnych SP ZOZ wystąpiły tylko w 2005 i 2007 roku. W powiatowych SP ZOZ tendencja była zmienna, tj. do 2007 r. sukcesywnie malały, natomiast w 2008 r. nastąpił ich wzrost o 36,4%, na co wpływ miało zaciągnięcie kredytu inwestycyjnego na rozbudowę szpitala przez SP ZOZ w Kędzierzynie Koźlu. W odniesieniu do województwa samorządowego, SP ZOZ-ów zmniejszyły się na przestrzeni analizowanych lat o 81,6%. W 2005 r. została przeprowadzona restrukturyzacja w zakładach opieki zdrowotnej 10, polegająca na umorzeniu zobowiązań publicznoprawnych wraz z odsetkami (m.in. z tytułu podatków wobec budŝetu państwa, składek na ubezpieczenie społeczne w części finansowanej przez płatnika oraz na Fundusz Pracy z wyjątkiem składek na ubezpieczenie emerytalne) rozłoŝeniu na raty spłaty zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, zdrowotne wraz z odsetkami, a takŝe polegająca na zawarciu przez zakłady ugody restrukturyzacyjnej z wierzycielami wierzytelności cywilnoprawnych. Ustawa zakładała równieŝ moŝliwość zawarcia ugód z pracownikami w zakresie roszczeń wynikających z ustawy 203 11. W związku z tym, 12 jednostek słuŝby zdrowia z naszego województwa, spełniających warunki wynikające z tej ustawy, otrzymało decyzje o warunkach restrukturyzacji. Na tej podstawie jednostki otrzymały poŝyczki z budŝetu państwa za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego. Według danych ze sprawozdań Rb-Z na 31 grudnia 2005 r. wyniosły one 14 391 tys. zł. Poprawa sytuacji finansowej SP ZOZ, z uwagi na przeprowadzoną restrukturyzację w 2005 r., spowodowała zmianę struktury nia, polegającą na zmniejszeniu się zobowiązań wymagalnych i wzroście zobowiązań z tytułu kredytów i poŝyczek (zał. Nr 8). W omawianym okresie w SP ZOZ-ach dominowały z tytułu kredytów i poŝyczek, które stanowiły od 49,2% w 2005 roku do 77,7% w 2008 r. ogólnej kwoty nia. Zmiana struktury 10 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (DzU Nr 78, poz. 684 ze zm.). 11 Ustawa z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (DzU z 2001 r. Nr 5 poz. 45). 8

była bardzo znacząca, gdyŝ w latach 2002-2004 w SP ZOZ-ach dominowały wymagalne, stanowiąc od 73,6% do 81,1% ogółu zobowiązań. wymagalne SP ZOZ-ów, w latach 2005-2008, w głównej mierze dotyczyły zobowiązań z tytułu dostaw towarów i usług, między innymi zakupionych usług medycznych, leków, sprzętu, mediów, wyŝywienia, materiałów i przedmiotów nietrwałych. wymagalne tych jednostek wobec podsektora samorządowego, dotyczyły przede wszystkim niezapłaconych podatków lokalnych, np. podatku od nieruchomości, natomiast wobec podsektora ubezpieczeniowego wynikały z niepłacenia składek przez te jednostki do ZUS. Występowanie zobowiązań wymagalnych świadczy o niewywiązywaniu się z umów i nierealizowaniu ustawowych obowiązków w zakresie odprowadzania obowiązkowych składek, co moŝe skutkować koniecznością zapłaty odsetek. wymagalne w analizowanym okresie znacząco zmalały z 46 019 tys. zł w 2005 roku do 10 682 tys. zł w 2008 r., zaś z tytułu kredytów i poŝyczek z 44 520 tys. zł w 2005 r. do 22 646 tys. zł w 2007 r. 2.1.1. SP ZOZ w poszczególnych latach. SP ZOZ na koniec 2005 r. stanowiły 97,0% ogółu zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych i 20,5% zobowiązań samorządowego sektora finansów publicznych województwa opolskiego. Na SP ZOZ złoŝyły się z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek w kwocie 44 520 tys. zł oraz wymagalne w łącznej wysokości 46 019 tys. zł. wymagalne z tytułu dostaw towarów i usług stanowiły 36,9% ogólnej kwoty zobowiązań wymagalnych. wymagalne wobec podsektora ubezpieczeń społecznych wyniosły na koniec 2005 r. 15 496 tys. zł, natomiast wobec podsektora samorządowego 1 464 tys. zł. ZadłuŜenie SP ZOZ z tytułu zaciągniętych kredytów komercyjnych zamknęło się kwotą 17 060 tys. zł, a z tytułu poŝyczek otrzymanych od organu załoŝycielskiego - 13 069 tys. zł. SP ZOZ w 2006 r. stanowiły 94,7% ogółu zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych i 10,8% zobowiązań samorządowego sektora finansów publicznych województwa opolskiego. W 2006 r. na nie SP ZOZ złoŝyły się z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek w kwocie 37 450 tys. zł oraz wymagalne, które posiadały wszystkie SP ZOZ, w łącznej wysokości 22 669 tys. zł. Ponad połowę kwoty zobowiązań wymagalnych stanowiły z tytułu dostaw towarów i usług. wymagalne wobec podsektora ubezpieczeń społecznych wyniosły 3 817 tys. zł, natomiast wobec podsektora samorządowego 5 296 tys. zł. ZadłuŜenie SP ZOZ z 9

tytułu zaciągniętych kredytów komercyjnych wyniosło 10 029 tys. zł, a z tytułu poŝyczek otrzymanych od organu załoŝycielskiego 11 220 tys. zł. W 2007 r. SP ZOZ kolejny raz uległy zmniejszeniu, osiągając poziom 39 696 tys. zł. Składały się na nie z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek - 22 646 tys. zł, które zmalały o 39,5% i wymagalne 17 050 tys. zł, które zmniejszyły się o 24,8%. SP ZOZ stanowiły 85,9% ogółu zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych i 6,5% zobowiązań samorządowego sektora finansów publicznych województwa opolskiego. W porównaniu do roku ubiegłego, nastąpiło zmniejszenie o 25,2% zobowiązań z tytułu zaciągniętych poŝyczek od organu załoŝycielskiego, a wielkość kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych zwiększyła się o 4,2%. Przy ogólnym spadku zobowiązań wymagalnych, nastąpił równieŝ spadek o 6,9% wymagalnych zobowiązań z tytułu dostaw towarów i usług. wymagalne wobec podsektora ubezpieczeń społecznych wyniosły jedynie 44 tys. zł, natomiast wobec podsektora samorządowego uzyskały wielkość 4 510 tys. zł. SP ZOZ na koniec 2008 r. stanowiły 95,1% ogółu zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych i 8,2% zobowiązań samorządowego sektora finansów publicznych województwa opolskiego. Na SP ZOZ złoŝyły się z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek w kwocie 37 218 tys. zł oraz wymagalne, które posiadały wszystkie SP ZOZ, w łącznej wysokości 10 682 tys. zł. wymagalne z tytułu dostaw towarów i usług stanowiły 48,9% ogólnej kwoty zobowiązań wymagalnych. ZadłuŜenie SP ZOZ z tytułu zaciągniętych kredytów komercyjnych wyniosło 22 212 tys. zł, a kwota poŝyczek otrzymanych od organu załoŝycielskiego 15 006 tys. zł. Na koniec 2008 roku SP ZOZ-y nie posiadały Ŝadnych zobowiązań wobec podsektora ubezpieczeń społecznych, natomiast wobec podsektora samorządowego zaległa kwota wyniosła 4 346 tys. zł. 2.2. samorządowych instytucji. Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej 12 stanowi, Ŝe w przypadku likwidacji instytucji jej i wierzytelności przejmuje organizator, czyli jednostka samorządu terytorialnego. Decyzja o likwidacji instytucji powinna być poprzedzona analizą ekonomiczną, jednoznacznie wskazującą, Ŝe nie ma innych moŝliwości poprawy sytuacji finansowej tej jednostki. 12 Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (DzU z 2001 r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm). 10

Ogólna kwota zobowiązań samorządowych instytucji ulegała w analizowanym okresie, znacznym wahaniom, osiągając maksymalną wielkość w 2007 r., gdy wzrosła, porównaniu do 2005 r. o 129,6%, jednakŝe w 2008 r. uzyskała juŝ tylko 86,6% wartości z roku 2005. W strukturze rodzajowej nia dominowały zaciągnięte kredyty i poŝyczki, stanowiące w poszczególnych latach ponad 98% kwoty zobowiązań. Rok 2008 charakteryzował spadek udziału tego rodzaju nia o ok. 2 punkty procentowe (zał. Nr 9). samorządowych instytucji województwa opolskiego nie stanowiły zagroŝenia dla stabilności finansów organów będących ich organizatorami, co prezentuje poniŝsza tabela. Jednostki instytucji Dynamika Struktura samorządu terytorialnego 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2008/2005 2005 2006 2007 2008 Gminy, w tym: 252 70 83 90 27,8 117,8 108,6 35,7 8,9 2,1 1,3 3,6 - miejskie 38 14 4 17 36,6 27,5 449,3 44,7 1,4 0,4 0,1 0,7 - miejsko-wiejskie 205 47 32 40 22,9 68,6 123,8 19,5 7,2 1,4 0,5 1,6 - wiejskie 9 9 47 33 100,9 507,5 69,8 366,7 0,3 0,3 0,7 1,3 Powiaty - - - - - - - - - - - - Miasto na prawach powiatu 30 10 - - 32,3 0,0 - - 1,1 0,3 0,0 0,0 Województwo samorządowe 2 561 3 268 6 447 2 374 127,6 197,3 36,8 92,7 90,1 97,6 98,7 96,4 Ogółem j.s.t. 2 844 3 348 6 530 2 464 117,7 195,0 37,7 86,6 100,0 100,0 100,0 100,0 - nie wystąpiły kwoty zobowiązań 2.2.1. samorządowych instytucji w poszczególnych latach. samorządowych instytucji na koniec 2005 r. wyniosły 2 844 tys. zł z czego 2 802 tys. zł pochodziło z zaciągniętych kredytów i poŝyczek, natomiast pozostała kwota dotyczyła zobowiązań wymagalnych, które stanowiły jedynie 1,5% ogólnej kwoty zobowiązań tych jednostek. Samorządowe instytucje zaciągnęły kredyty w bankach komercyjnych na kwotę 222 tys. zł oraz uzyskały poŝyczki od podsektora samorządowego w wysokości 2 580 tys. zł. samorządowych instytucji na koniec 2006 roku wyniosły 3 348 tys. zł, w tym z tytułu kredytów 3 302 tys. zł, a resztę stanowiły wymagalne, jakie posiadały te jednostki. Zaciągnięto kredyty w bankach komercyjnych - 24 tys. zł oraz w podsektorze samorządowym - 2 114 tys. zł. Na koniec 2007 r. ogółem w analizowanych jednostkach wzrosły o 95,0% i wyniosły 6 530 tys. zł, z czego - 6 453 tys. zł z tytułu z zaciągniętych kredytów i poŝyczek, natomiast pozostała kwota dotyczyła zobowiązań wymagalnych. Tak duŝy wzrost zobowiązań związany był z zaciągnięciem przez Muzeum Śląska Opolskiego poŝyczki na realizację projektu Mons Universitatis, który współfinansowany był ze środków z Unii Europejskiej. 11

Samorządowe instytucje zaciągnęły kredyty w bankach komercyjnych na kwotę 3 606 tys. zł oraz uzyskały poŝyczki od sektora samorządowego w wysokości 2 847 tys. zł. wymagalne z tytułu dostaw towarów i usług stanowiły 72,4% zobowiązań wymagalnych, natomiast pozostałe wymagalne dotyczyły to niezapłacone składki do ZUS. W 2008 roku samorządowych instytucji zmalały w odniesieniu do roku ubiegłego o 62,3% osiągając kwotę 2 464 tys. zł. Na złoŝyły się zaciągnięte kredyty i poŝyczki - 2 388 tys. zł i wymagalne - 76 tys. zł. Spadek zobowiązań wynikał ze spłaty poŝyczki zaciągniętej na realizację projektu Mons Universitatis. dotyczące kredytów i poŝyczek w 99,4% zaciągnięte zostały w podsektorze samorządowym, natomiast pozostałe w bankach komercyjnych. wymagalne w całości dotyczyły dostaw towarów i usług. 3. Skumulowane nie jednostek samorządu terytorialnego. Skumulowane nie jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego (dług publiczny sektora samorządowego) obejmujące nie jednostek samorządu terytorialnego i moŝliwe do przejęcia pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych (SP ZOZ i instytucje ) wzrosło w latach 2005-2008 o 43,1%. Dynamika wzrostu skumulowanego nia jest niŝsza od tempa wzrostu zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego z uwagi na znaczne zmniejszenie nia SP ZOZ. Skumulowane nie jednostek samorządu terytorialnego i pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych w poszczególnych latach objętych analizą obrazuje poniŝsza tabela oraz wykres. Jednostki ogółem j.s.t. i pozostałych samorządu jednostek Dynamika Struktura terytorialnego 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2008/2005 2005 2006 2007 2008 Gminy, w tym: 220 843 246 564 255 425 246 882 111,6 103,6 96,7 111,8 49,9 44,5 42,1 39,0 - miejskie 32 341 33 269 34 963 33 331 102,9 105,1 95,3 103,1 7,3 6,0 5,8 5,3 - miejsko-wiejskie 140 397 147 097 141 209 141 776 104,8 96,0 100,4 101,0 31,7 26,5 23,3 22,4 - wiejskie 48 105 66 198 79 253 71 775 137,6 119,7 90,6 149,2 10,9 11,9 13,1 11,3 Powiaty 120 703 126 214 107 730 127 130 104,6 85,4 118,0 105,3 27,3 22,8 17,8 20,1 Miasto na prawach powiatu 31 552 72 663 95 409 129 664 230,3 131,3 135,9 411,0 7,1 13,1 15,7 20,5 Województwo samorządowe 69 234 108 706 147 708 129 124 157,0 135,9 87,4 186,5 15,7 19,6 24,4 20,4 Ogółem j.s.t. 442 332 554 146 606 273 632 800 125,3 109,4 104,4 143,1 100,0 100,0 100,0 100,0 Ogólna kwota zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego oraz pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych z województwa opolskiego systematycznie rosła (choć w róŝnym tempie) z 442 332 tys. zł w 2005 r. do 632 800 tys. zł w 2008 r. W 12

poszczególnych rodzajach jednostek samorządowych dynamika długu kształtowała się róŝnorodnie, a determinowały ją głównie potrzeby uzyskania środków zewnętrznych na potrzeby inwestycyjne, w znacznym stopniu związane z wykorzystaniem środków unijnych. j.s.t. oraz pozostałych jednostek sktora finansów publicznych w latach 2005-2008 tys. zł 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 2005 2006 2007 2008 Gminy Powiaty Miasto na prawach powiatu Województwo samorządowe Łączny dług gmin wzrastał w okresie od 2005 r. do 2007 r., następnie w 2008 r. spadł o 3,3%. Podobna sytuacja wystąpiła w województwie samorządowym, gdzie dług zmniejszył się w 2008 r. o 12,6%. W powiatach nie na przemian wzrastało (2006 i 2008 r.) i malało, natomiast w mieście na prawach powiatu systematycznie rosło. Struktura skumulowanych zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego wykazuje, Ŝe w całym analizowanym okresie z uwagi na ich ilość, dominowały łączne gmin. JednakŜe ich udział w ogólnym niu samorządu terytorialnego województwa systematycznie spadał z 49,9% w 2005 r. do 39,0% w roku 2008. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ w strukturze zobowiązań w 2008 r. powiatów, miasta na prawach powiatu oraz województwa samorządowego mają niemal ten sam udział. O wielkości skumulowanego nia decydowały głównie zaciągnięte kredyty i poŝyczki (zał. Nr 1). W analizowanym okresie stanowiły one od 77,1% do 94,5% ogólnej kwoty długu publicznego, ich wartość wzrastała od 340 847 tys. zł w 2005 r. do 597 953 tys. zł w 2008 r. Z tego rodzaju przychodów zwrotnych finansowane były głównie inwestycje, ale takŝe, przy wystąpieniu niedoborów budŝetowych, słuŝyły one realizacji wydatków bieŝących. Na wysokość nia miała wpływ emisja papierów wartościowych, których wartość wzrosła z 49 526 tys. zł w 2005 r. do 68 900 tys. zł w 2007 r. W 2008 r. wartość wyemitowanych obligacji zmniejszyła się do 22 200 tys. zł, na co wpłynęła, między innymi zmiana sposobu prezentacji danych w sprawozdaniu Rb-Z. Emisji obligacji w analizowanym okresie dokonało 6 gmin, 3 powiaty, miasto na prawach powiatu oraz województwo samorządowe. Obligacje były 13

Lata emitowane głównie na cele inwestycyjne w zakresie np.: infrastruktury komunalnej, infrastruktury technicznej, budowy, modernizacji i remontów dróg, termomodernizacji budynków, budowy oświetlenia, modernizacji obiektów sportowych, a takŝe inwestycji z zakresu i sztuki, oświaty i ochrony zdrowia. 4. Poziom nia jednostek samorządu terytorialnego. Istotnym wskaźnikiem pozwalającym ocenić wielkość poziomu nia jest relacja kwoty nia do dochodów danej jednostki. W załączniku Nr 10 przedstawiono relację łącznej kwoty zobowiązań poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do wykonanych przez nie dochodów. PoniŜsza tabela prezentuje wskaźnik relacji nia j.s.t. i jednostek nadzorowanych przez j.s.t. do dochodów jednostek samorządu terytorialnego 13. Ogółem województwo Gminy Powiaty Miasto na prawach powiatu Województwo samorządowe nie skumulo wane, w tym: nie jst nie jednost ek nadzoro wanych nie skumulo wane, w tym: nie jst nie jednost ek nadzoro wanych nie skumulo wane, w tym: nie jst nie jednost ek nadzoro wanych nie skumulo wane, w tym: nie jst nie jednost ek nadzoro wanych nie skumulo wane, w tym: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 nie jst nie jednost ek nadzoro wanych 2005 16,5 13,0 3,5 13,8 13,8 0,0 25,1 10,9 14,3 8,4 8,4 0,0 31,6 20,4 11,2 2006 18,6 16,5 2,1 14,3 14,3 0,0 25,2 15,8 9,4 15,4 15,4 0,0 39,5 33,6 5,9 2007 18,4 17,0 1,4 13,5 13,5 0,0 19,4 13,6 5,8 17,0 17,0 0,0 50,1 45,3 4,7 2008 17,6 16,2 1,4 11,8 11,8 0,0 21,1 13,8 7,3 25,6 25,6 0,0 32,5 30,8 1,6 Przedstawione dane wskazują, iŝ SP ZOZ i instytucji w gminach i mieście na prawach powiatu nie rzutowały na nie tych jednostek. W powiatach i województwie samorządowym, w szczególności SP ZOZ, miały wpływ na skumulowane nie. Największy ich poziom osiągnięto w 2005 r., kiedy nie pozostałych jednostek naleŝących do sektora finansów publicznych w powiatach było wyŝsze o 4,4 punktu procentowego od nia samych powiatów. W 2005 r. w 8 powiatach wskaźnik nia pozostałych jednostek naleŝących do sektora finansów publicznych (SP ZOZ-ów) w relacji do dochodów był wyŝszy od wskaźnika nia j.s.t. W kolejnych latach sytuacja uległa poprawie, gdyŝ wskaźnik nia SP ZOZ nie przekraczał wskaźnika nia j.s.t. PoniŜsza tabela prezentuje ilość jednostek w poszczególnych przedziałach nia. 13 Wskaźnik skumulowanego nia oznacza relację łącznej kwoty zobowiązań j.s.t. i jednostek przez nie nadzorowanych do kwoty wykonanych dochodów j.s.t. 14

Wskaźnik skumulowanego nia j.s.t. oraz pozostałych jednostek sektora finansów publicznych Wyszczególnienie poniŝej 10% 10%-20% 20%-30% 30%-40% 40%-50% 50%-60% powyŝej 60% Gminy 2005 30 24 10 6 - - - 2006 27 26 11 5 1 - - 2007 33 22 7 3 3 2-2008 36 22 7 2 3 - - Powiaty 2005 2 3 2 2 - - 2 2006 1 3 4 1 1-1 2007 5 1 2 2 - - 1 2008 3 3 1 3 - - 1 Miasto na prawach powiatu 2005 1 - - - - - - 2006-1 - - - - - 2007-1 - - - - - 2008 - - 1 - - - - Województwo 2005 - - - 1 - - - 2006 - - - 1 - - - 2007 - - - - - 1-2008 - - - 1 - - - Ogółem 2005 33 27 12 9 - - 2 2006 28 30 15 7 2-1 2007 38 24 9 5 3 3 1 2008 39 25 9 6 3-1 Zdecydowana większość jednostek osiągała w latach 2005-2008 niski poziom nia, który nie przekroczył 30% wielkości dochodów. Tak było w przypadku większości gmin oraz miasta na prawach powiatu. W analizowanym okresie w poszczególnych przedziałach wielkości wskaźnika skumulowanego nia w gminach i powiatach następowały niewielkie przesunięcia. Charakterystyczny był rok 2006, gdy we wszystkich stopniach j.s.t. (oprócz województwa) nastąpiło zwiększenie omawianego wskaźnika w obszarze 10%-30%. Najbardziej zadłuŝonymi jednostkami stały się powiaty, gdyŝ najwyŝsze wskaźniki nia (powyŝej 30%) dotyczyły największego odsetka tych jednostek. I tak w latach 2005 i 2008 dotyczyło to 36,4%, a w 2006 i 2007 r. 27,2% powiatów. W województwie samorządowym poziom nia w przedziale 30%-40% moŝna określić jako średni, choć w roku 2007 przesunął się on do kategorii wysokich, jednakŝe nie przekroczył ustawowego limitu 60%. Powiaty, w których w ciągu analizowanego okresu występował najwyŝszy wskaźnik nia, podejmowały działania mające na celu poprawę tej sytuacji. W powiecie kluczborskim skumulowane nia w odniesieniu do dochodów, począwszy od 2003 r., przekraczało próg 60%, na co rzutowały SP ZOZ. Pokrywanie zobowiązań SP ZOZ środkami z zaciągniętych poŝyczek przyczyniło się do wzrostu nia powiatu. Wskaźnik 15

skumulowanego nia powiatu najwyŝszy poziom osiągnął w 2006 r. - 76,7%, który w 2008 r. obniŝył się do 74,0%. Drugą jednostką, w której skumulowany wskaźnik nia, z powodu długów SP ZOZ, ukształtował się na bardzo wysokim poziomie, był powiat prudnicki. W 2005 r. skumulowany wskaźnik nia wyniósł 69,9% (przy niu powiatu - 30,7%). Powiat pokrył ujemny wynik SP ZOZ w likwidacji i w pozostałych latach wskaźnik skumulowanego nia powiatu obniŝył się do poziomu nieprzekraczającego limitu określonego w art. 170 ustawy o finansach publicznych. Wyniki analizy wskazują, Ŝe nie pozostałych jednostek sektora finansów publicznych w niewielkim stopniu rzutuje na skumulowany wskaźnik długu j.s.t., z wyjątkiem jednego powiatu, gdzie potencjalne przejęcie zobowiązań SP ZOZ stanowi zagroŝenie dla stabilności finansów. W sytuacji wzrostu nia szpitali, dla których powiaty i województwo samorządowe są organami nadzorującymi, w przypadku przejęcia długu SP ZOZ-ów, istnieje realne zagroŝenie utraty płynności finansowej tych jednostek. Podsumowanie 1. W latach 2005-2008 łączne nie jednostek samorządu terytorialnego oraz pozostałych jednostek sektora finansów publicznych województwa opolskiego wzrosło o 43,1% (z 442 332 tys. zł z do 632 800 tys. zł). Mimo wzrostu kwotowego zobowiązań, ich dynamika liczona rok do roku wykazywała tendencję malejącą: od 125,3% do 104,4%. 2. W łącznym niu jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego oraz pozostałych jednostek sektora finansów publicznych w latach 2005-2008 dominowały kredyty i poŝyczki, które w stanowiły od 77,1% do 94,5% ogółu zobowiązań. wymagalne systematycznie malały: z poziomu 11,7% do 2,0%. 3. Łączne jednostek samorządu terytorialnego, w analizowanym okresie, wzrosły o 66,9% (z 348 950 tys. zł do 582 435 tys. zł). W ogólnej kwocie nia, w poszczególnych latach, zaciągnięte kredyty i poŝyczki stanowiły od 84,1% do 95,9%, a udział zobowiązań wymagalnych jednostek samorządu terytorialnego zmalał z 1,7% do 0,3%. 4. ZadłuŜenie jednostek samorządu terytorialnego związane było przede wszystkim z korzystaniem przez samorządy ze środków pomocowych z Unii Europejskiej, gdyŝ warunkiem ich uzyskania jest zapewnienie przez samorząd własnego wkładu finansowego w realizację przedsięwzięć, a w okresie 2004-2006 środków na prefinansowanie zadań. 16

5. Ogólna kwota zobowiązań pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wykazywała w latach 2005-2007 tendencję malejącą (z 93 382 tys. zł do 46 225 tys. zł). W 2008 roku nastąpił wzrost zobowiązań do poziomu 50 365 tys. zł, który wynikał z zaciągnięcia kredytu inwestycyjnego przez jeden z SP ZOZ. 6. W grupie pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych przewaŝały z tytułu zaciągniętych kredytów i poŝyczek, które stanowiły od 50,7% do 78,6% ogółu nia, a wymagalne dotyczyły pozostałej części długu. Na łączne nie pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych w latach 2005-2008 złoŝyły się w przewaŝającej części SP ZOZ (85,9% do 97,0%) i w niewielkim stopniu instytucji (3,0% do 14,1%). 7. W latach 2005-2008 poziom skumulowanego nia jednostek samorządu terytorialnego uwzględniającego dług pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, który potencjalnie obciąŝa budŝety samorządowe, z wyjątkiem jednego powiatu, moŝna uznać za bezpieczny. W zdecydowanej większości jednostek samorządu terytorialnego skumulowane nie nie przekraczało 30% w odniesieniu do ich dochodów. W roku 2008 wskaźnik nia w przedziale 40-50% wystąpił tylko w 3 gminach. 8. Niezbędny jest ciągły monitoring nia SP ZOZ, gdyŝ potencjalna moŝliwość przejęcia ich zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego, moŝe w przyszłości przyczynić się do trudnej sytuacji finansowej tych samorządów. Opracowały: Alicja Zembaczyńska Barbara Wołczak Katarzyna Sikocińska 17

Załącznik 1 wg tytułów dłuŝnych j.s.t. oraz pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 442 332 554 146 606 273 632 800 125,3 109,4 104,4 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe 49 526 58 240 68 900 22 200 117,6 118,3 32,2 11,2 10,5 11,4 3,5 kredyty i poŝyczki 340 847 469 612 518 008 597 953 137,8 110,3 115,4 77,1 84,7 85,4 94,5 wymagalne 51 959 26 294 19 365 12 647 50,6 73,6 65,3 11,7 4,7 3,2 2,0 Załącznik 2 wg tytułów dłuŝnych j.s.t. województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 348 950 490 680 560 047 582 435 140,6 114,1 104,0 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe 49 526 58 240 68 900 22 200 117,6 118,3 32,2 14,2 11,9 12,3 3,8 kredyty i poŝyczki 293 525 428 860 488 908 558 347 146,1 114,0 114,2 84,1 87,4 87,3 95,9 wymagalne 5 899 3 580 2 239 1 888 60,7 62,5 84,3 1,7 0,7 0,4 0,3 Załącznik 3 wg tytułów dłuŝnych gmin województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 220 560 246 494 255 342 246 792 111,8 103,6 96,7 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe 16 626 12 100 17 000 3 400 72,8 140,5 20,0 7,5 4,9 6,7 1,4 kredyty i poŝyczki 198 124 230 834 236 129 241 512 116,5 102,3 102,3 89,8 93,6 92,5 97,9 wymagalne 5 809 3 560 2 212 1 881 61,3 62,1 85,0 2,6 1,4 0,9 0,8 Załącznik 4 wg tytułów dłuŝnych powiatów województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 52 204 79 100 75 575 83 283 151,5 95,5 110,2 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe 21 100 34 340 40 100-162,7 116,8 0,0 40,4 43,4 53,1 - kredyty i poŝyczki 31 054 44 741 35 448 83 283 144,1 79,2 234,9 59,5 56,6 46,9 100,0 wymagalne 50 19 27-38,8 139,5 0,0 0,1 0,0 0,0 -

Załącznik 5 wg tytułów dłuŝnych miasta na prawach powiatu w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 31 522 72 653 95 409 129 664 230,5 131,3 135,9 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe 11 800 11 800 11 800 18 800 100,0 100,0 159,3 37,4 16,2 12,4 14,5 kredyty i poŝyczki 19 704 60 853 83 609 110 856 308,8 137,4 132,6 62,5 83,8 87,6 85,5 wymagalne 17 - - 7 0,0 - - 0,1 - - 0,0 Załącznik 6 wg tytułów dłuŝnych województwa samorządowego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 44 665 92 433 133 722 122 696 206,9 144,7 91,8 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe - - - - - - - - - - - kredyty i poŝyczki 44 643 92 432 133 722 122 696 207,1 144,7 91,8 100,0 100,0 100,0 100,0 wymagalne 22 0 - - 1,4 0,0-0,0 0,0 - - Załącznik 7 wg tytułów dłuŝnych pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 93 382 63 467 46 225 50 365 68,0 72,8 109,0 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe - - - - - - - - - - - kredyty i poŝyczki 47 322 40 752 29 099 39 606 86,1 71,4 136,1 50,7 64,2 63,0 78,6 wymagalne 46 060 22 714 17 126 10 759 49,3 75,4 62,8 49,3 35,8 37,0 21,4 wg tytułów dłuŝnych Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowtnej województwa opolskiego w latach 2005-2008 Załącznik 8 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 90 539 60 119 39 696 47 901 66,4 66,0 120,7 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe - - - - - - - - - - - kredyty i poŝyczki 44 520 37 450 22 646 37 218 84,1 60,5 164,4 49,2 62,3 57,0 77,7 wymagalne 46 019 22 669 17 050 10 682 49,3 75,2 62,7 50,8 37,7 43,0 22,3 Załącznik 9 wg tytułów dłuŝnych samorządowych instytucji województwa opolskiego w latach 2005-2008 Dynamika Struktura Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2006/2005 2007/2006 2008/2007 2005 2006 2007 2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ogółem w tym: 2 844 3 348 6 530 2 464 117,7 195,0 37,7 100,0 100,0 100,0 100,0 papiery wartościowe - - - - - - - - - - - kredyty i poŝyczki 2 802 3 302 6 453 2 388 117,9 195,4 37,0 98,5 98,6 98,8 96,9 wymagalne 42 45 76 76 108,7 168,5 100,2 1,5 1,4 1,2 3,1

Załącznik 10 Lp. Jednostki samorządu terytorialnego Dochody j.s.t pozostałych jednostek sektora finansów publicznych 2005 rok 2006 rok w tym w tym ZOZ instytucji Razem (4+5) 4:3 ZOZ instytucji 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1 Brzeg 63 235 5 539 29 29 5 568 8,8 0,0 8,8 83 388 1 282 14 14 1 296 1,5 0,0 1,6 2 Kędzierzyn-Koźle 140 976 26 764 9 9 26 773 19,0 0,0 19,0 142 758 31 973 31 973 22,4 0,0 22,4 GMINY MIEJSKIE 204 211 32 303 38 38 32 341 15,8 0,0 15,8 226 146 33 255 14 14 33 269 14,7 0,0 14,7 3 Baborów 13 136 3 777 3 777 28,8 0,0 28,8 14 017 4 855 4 855 34,6 0,0 34,6 4 Biała 17 816 1 700 1 700 9,5 0,0 9,5 20 111 1 535 1 535 7,6 0,0 7,6 5 Byczyna 18 312 6 915 6 915 37,8 0,0 37,8 23 531 7 536 7 536 32,0 0,0 32,0 6 Dobrodzień 17 299 1 979 14 14 1 993 11,4 0,1 11,5 17 725 1 790 6 6 1 796 10,1 0,0 10,1 7 Głogówek 29 849 5 728 5 728 19,2 0,0 19,2 22 431 4 049 4 049 18,1 0,0 18,1 8 Głubczyce 39 207 2 248 2 248 5,7 0,0 5,7 41 768 6 856 6 856 16,4 0,0 16,4 9 Głuchołazy 37 700 11 380 1 1 11 382 30,2 0,0 30,2 42 482 11 087 35 35 11 122 26,1 0,1 26,2 10 Gogolin 31 055 6 615 6 615 21,3 0,0 21,3 34 462 8 865 8 865 25,7 0,0 25,7 11 Gorzów Śląski 11 324 1 941 1 941 17,1 0,0 17,1 13 203 2 928 2 928 22,2 0,0 22,2 12 Grodków 33 091 2 010 2 010 6,1 0,0 6,1 36 628 2 249 2 249 6,1 0,0 6,1 13 Kietrz 18 546 3 018 3 018 16,3 0,0 16,3 21 442 3 737 3 737 17,4 0,0 17,4 14 Kluczbork 55 061 11 069 11 069 20,1 0,0 20,1 63 301 7 501 7 501 11,8 0,0 11,8 15 Kolonowskie 11 560 2 061 2 061 17,8 0,0 17,8 11 574 3 966 3 966 34,3 0,0 34,3 16 Korfantów 17 062 3 995 8 8 4 003 23,4 0,0 23,5 17 548 3 464 1 1 3 465 19,7 0,0 19,7 17 Krapkowice 38 960 14 807 180 180 14 987 38,0 0,5 38,5 40 254 14 659 14 660 36,4 0,0 36,4 18 Leśnica 14 575 540 540 3,7 0,0 3,7 15 635 400 400 2,6 0,0 2,6 19 Lewin Brzeski 29 424 7 176 7 176 24,4 0,0 24,4 28 212 5 417 5 417 19,2 0,0 19,2 20 Namysłów 38 547 2 486 2 486 6,4 0,0 6,4 45 819 5 267 5 267 11,5 0,0 11,5 21 Niemodlin 23 256 4 926 32 31 2 4 958 21,2 0,1 21,3 24 631 4 204 4 204 17,1 0,0 17,1 22 Nysa 100 134 7 818 7 818 7,8 0,0 7,8 105 549 9 723 9 723 9,2 0,0 9,2 23 Olesno 27 610 4 918 4 918 17,8 0,0 17,8 33 066 3 220 3 220 9,7 0,0 9,7 24 Otmuchów 22 675 6 955 6 955 30,7 0,0 30,7 24 684 6 513 6 513 26,4 0,0 26,4 25 Ozimek 34 372 4 250 4 250 12,4 0,0 12,4 38 267 3 555 2 2 3 557 9,3 0,0 9,3 26 Paczków 24 051 2 820 2 820 11,7 0,0 11,7 25 088 4 850 4 850 19,3 0,0 19,3 27 Praszka 19 794 3 831 3 831 19,4 0,0 19,4 26 847 2 501 2 501 9,3 0,0 9,3 28 Prószków 16 482 0,0 0,0 0,0 16 470 485 2 2 487 2,9 0,0 3,0 29 Prudnik 48 852 3 135 3 135 6,4 0,0 6,4 53 766 5 878 5 878 10,9 0,0 10,9 30 Strzelce Opolskie 50 755 2 248 2 248 4,4 0,0 4,4 55 442 1 878 1 878 3,4 0,0 3,4 31 Ujazd 18 877 0,0 0,0 0,0 14 718 23 23 0,2 0,0 0,2 32 Wołczyn 22 860 8 416 8 416 36,8 0,0 36,8 26 276 6 863 6 863 26,1 0,0 26,1 33 Zawadzkie 18 271 1 386 1 386 7,6 0,0 7,6 19 172 1 186 1 186 6,2 0,0 6,2 34 Zdzieszowice 48 239 14 14 0,0 0,0 0,0 43 988 11 11 0,0 0,0 0,0 GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE 948 752 140 161 236 31 205 140 397 14,8 0,0 14,8 1 018 107 147 050 47 47 147 097 14,4 0,0 14,4 35 Bierawa 19 321 2 894 2 894 15,0 0,0 15,0 22 347 2 259 2 259 10,1 0,0 10,1 36 Branice 12 150 1 856 1 856 15,3 0,0 15,3 13 936 1 792 1 792 12,9 0,0 12,9 37 Chrząstowice 9 799 391 391 4,0 0,0 4,0 11 399 2 987 2 987 26,2 0,0 26,2 38 Cisek 9 183 1 316 1 316 14,3 0,0 14,3 11 129 1 193 1 193 10,7 0,0 10,7 39 Dąbrowa 13 870 4 4 0,0 0,0 0,0 16 021 3 117 3 117 19,5 0,0 19,5 40 Dobrzeń Wielki 49 774 2 920 2 920 5,9 0,0 5,9 52 974 5 292 5 292 10,0 0,0 10,0 41 Domaszowice 6 897 750 750 10,9 0,0 10,9 7 159 1 404 1 404 19,6 0,0 19,6 42 Izbicko 8 746 1 036 1 036 11,8 0,0 11,8 10 188 472 472 4,6 0,0 4,6 43 Jemielnica 12 926 2 421 2 421 18,7 0,0 18,7 13 657 356 356 2,6 0,0 2,6 44 Kamiennik 6 934 860 860 12,4 0,0 12,4 7 432 952 952 12,8 0,0 12,8 45 Komprachcice 16 767 2 128 2 128 12,7 0,0 12,7 17 149 6 912 6 912 40,3 0,0 40,3 5:3 8:3 Dochody j.s.t pozostałych jednostek sektora finansów publicznych Razem (13+14) 13:12 14:12 17:12

Załącznik 10 Lp. Jednostki samorządu terytorialnego Dochody j.s.t pozostałych jednostek sektora finansów publicznych 2005 rok 2006 rok w tym w tym ZOZ instytucji Razem (4+5) 4:3 ZOZ instytucji 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 5:3 8:3 Dochody j.s.t pozostałych jednostek sektora finansów publicznych 46 Lasowice 11 971 1 200 1 200 10,0 0,0 10,0 12 788 780 780 6,1 0,0 6,1 47 Lubrza 7 134 930 7 7 937 13,0 0,1 13,1 7 318 1 382 8 8 1 390 18,9 0,1 19,0 48 Lubsza 15 577 1 269 1 269 8,1 0,0 8,1 15 535 1 007 1 007 6,5 0,0 6,5 49 Łambinowice 13 124 3 332 3 332 25,4 0,0 25,4 14 333 3 567 3 567 24,9 0,0 24,9 50 Łubniany 12 678 412 412 3,2 0,0 3,2 14 853 1 464 1 464 9,9 0,0 9,9 51 Murów 9 538 1 679 1 679 17,6 0,0 17,6 9 468 1 176 1 176 12,4 0,0 12,4 52 Olszanka 11 382 2 487 2 2 2 489 21,8 0,0 21,9 10 000 1 710 1 710 17,1 0,0 17,1 53 Pakosławice 6 166 250 250 4,1 0,0 4,1 7 015 143 143 2,0 0,0 2,0 54 Pawłowiczki 13 753 1 785 1 785 13,0 0,0 13,0 14 926 1 796 1 796 12,0 0,0 12,0 55 Pokój 8 717 148 148 1,7 0,0 1,7 9 786 0,0 0,0 0,0 56 Polska Cerekiew 8 994 317 317 3,5 0,0 3,5 10 957 2 435 2 435 22,2 0,0 22,2 57 Popielów 20 807 4 159 4 159 20,0 0,0 20,0 15 514 5 024 5 024 32,4 0,0 32,4 58 Radłów 7 242 1 137 1 137 15,7 0,0 15,7 7 468 1 053 1 053 14,1 0,0 14,1 59 Reńska Wieś 14 526 625 625 4,3 0,0 4,3 14 032 500 500 3,6 0,0 3,6 60 Rudniki 15 133 1 846 1 846 12,2 0,0 12,2 16 376 1 113 1 113 6,8 0,0 6,8 61 Skarbimierz 10 693 2 866 2 866 26,8 0,0 26,8 14 862 4 386 4 386 29,5 0,0 29,5 62 Skoroszyce 10 347 0,0 0,0 0,0 13 628 1 000 1 000 7,3 0,0 7,3 63 Strzeleczki 12 415 68 68 0,5 0,0 0,5 13 313 0,0 0,0 0,0 64 Świerczów 6 838 293 293 4,3 0,0 4,3 7 296 760 760 10,4 0,0 10,4 65 Tarnów Opolski 14 451 323 323 2,2 0,0 2,2 16 773 4 071 1 1 4 072 24,3 0,0 24,3 66 Tułowice 8 338 622 622 7,5 0,0 7,5 9 439 825 825 8,7 0,0 8,7 67 Turawa 16 276 1 400 1 400 8,6 0,0 8,6 15 789 2 281 2 281 14,4 0,0 14,4 68 Walce 8 975 3 339 3 339 37,2 0,0 37,2 11 592 2 267 2 267 19,6 0,0 19,6 69 Wilków 8 362 523 523 6,3 0,0 6,3 8 912 379 379 4,2 0,0 4,2 70 Zębowice 6 841 509 509 7,4 0,0 7,4 8 188 335 335 4,1 0,0 4,1 GMINY WIEJSKIE 446 645 48 096 9 9 48 105 10,8 0,0 10,8 483 555 66 188 9 9 66 198 13,7 0,0 13,7 GMINY OGÓŁEM 1 599 608 220 560 283 31 252 220 843 13,8 0,0 13,8 1 727 807 246 494 70 70 246 564 14,3 0,0 14,3 1 brzeski 56 629 2 660 3 193 3 193 5 853 4,7 5,6 10,3 57 861 4 498 3 309 3 309 7 807 7,8 5,7 13,5 2 głubczycki 38 078 3 005 8 061 8 061 11 066 7,9 21,2 29,1 40 254 7 534 8 184 8 184 15 718 18,7 20,3 39,0 3 kędzierzyńsko-kozielski 52 013 2 170 2 170 2 170 0,0 4,2 4,2 55 072 4 933 1 725 1 725 6 658 9,0 3,1 12,1 4 kluczborski 43 392 21 092 11 825 11 825 32 917 48,6 27,3 75,9 42 833 23 454 9 410 9 410 32 863 54,8 22,0 76,7 5 krapkowicki 27 988 10 687 10 687 10 687 0,0 38,2 38,2 26 860 7 297 7 297 7 297 0,0 27,2 27,2 6 namysłowski 26 078 4 894 1 085 1 085 5 979 18,8 4,2 22,9 28 296 6 310 49 49 6 359 22,3 0,2 22,5 7 nyski 79 332 733 3 377 3 377 4 110 0,9 4,3 5,2 85 721 3 366 3 257 3 257 6 622 3,9 3,8 7,7 8 oleski 36 480 1 706 10 102 10 102 11 808 4,7 27,7 32,4 37 029 4 229 6 722 6 722 10 951 11,4 18,2 29,6 9 opolski 44 554 5 869 5 869 13,2 0,0 13,2 45 477 5 203 5 203 11,4 0,0 11,4 10 prudnicki 32 505 9 992 12 725 12 725 22 717 30,7 39,1 69,9 34 657 12 351 3 637 3 637 15 989 35,6 10,5 46,1 11 strzelecki 43 226 2 253 5 274 5 274 7 527 5,2 12,2 17,4 46 034 7 223 3 523 3 523 10 746 15,7 7,7 23,3 POWIATY OGÓŁEM 480 275 52 204 68 499 68 499 120 703 10,9 14,3 25,1 500 095 79 100 47 113 47 113 126 214 15,8 9,4 25,2 MIASTO OPOLE 375 713 31 522 30 30 31 552 8,4 0,0 8,4 472 000 72 653 10 10 72 663 15,4 0,0 15,4 WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE 219 310 44 665 24 569 22 009 2 561 69 234 20,4 11,2 31,6 275 372 92 433 16 273 13 005 3 268 108 706 33,6 5,9 39,5 OGÓŁEM J.S.T. 2 674 906 348 950 93 382 90 539 2 844 442 332 13,0 3,5 16,5 2 975 274 490 680 63 467 60 119 3 348 554 146 16,5 2,1 18,6 Razem (13+14) 13:12 14:12 17:12