Podstawy procesu karnego Kryminologia Cje Wykład VIII i IX Postępowanie sądowe dr Karolina Kremens, LL.M. Katedra Postępowania Karnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
UWAGI OGÓLNE Zagadnienia 1. UWAGI OGÓLNE 2. KONTROLA FORMALNA SKARGI 3. ORZEKANIE NA POSIEDZENIU 1) kwestie incydentalne 2) umorzenie postępowania na posiedzeniu 3) rozstrzygnięcia merytoryczne na posiedzeniu 4. ROZPRAWA GŁÓWNA przygotowanie do rozprawy głównej przebieg rozprawy głównej przeprowadzanie dowodów na rozprawie
UWAGI OGÓLNE Postępowanie przed sądem I instancji postępowanie przed sądem I instancji etap, w którym rozstrzygana jest odpowiedzialność karna oskarżonego za zarzucony mu czyn rola postępowania przygotowawczego przygotowanie sprawy do rozpoznania przed sądem rola postępowania odwoławczego/kasacyjnego rozstrzygnięcie odpowiedzialności na podstawie ustaleń dokonanych przed sądem I instancji rozdzielenie ról procesowych w postępowaniu karnym zwłaszcza oskarżania i rozstrzygania w przedmiocie odpowiedzialności Zasady : jawność i kontradyktoryjność
UWAGI OGÓLNE Rozpoznawanie spraw na rozprawie i posiedzeniu alternatywne możliwości rozstrzygania o przedmiocie procesu (odpowiedzialności karnej oskarżonego): akt oskarżenia akt oskarżenia z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 2 k.p.k.) wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 1 k.p.k.) warunkowe umorzenie postępowania umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających orzekanie in meritum na rozprawie i na posiedzeniu większość spraw rozpoznawana na posiedzeniu szybkość i taniość, odformalizowanie
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym UCZESTNICY PROCESU osoby fizyczne i prawne biorące udział w postępowaniu karnym w roli określonej przez przepisy prawa STRONA uczestnicy, którzy działają w procesie we własnym imieniu mając interes prawny w określonym rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym UCZESTNICY PROCESU: o organy procesowe o strony o przedstawiciele procesowi stron o przedstawiciel społeczny o o osobowe źródła dowodowe pomocnicy organów
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym STADIA POSTĘPOWANIA A STRONY POSTĘPOWANIA: o o postępowanie przygotowawcze podejrzany pokrzywdzony postępowanie sądowe oskarżony oskarżyciel publiczny posiłkowy uboczny subsydiarny prywatny
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻYCIEL PUBLICZNY strona procesowa o szczególnych uprawnieniach rzecznik interesu publicznego rodzaje oskarżycieli publicznych (art. 45 k.p.k.) obowiązki i uprawnienia: wniesienie i popieranie aktu oskarżenia (art. 10 kpk) odstąpienie od oskarżenia (art. 14 2 kpk) obowiązek udziału w rozprawie (art. 46 kpk) rola w postępowaniu prywatnoskargowym (art 60kpk) wytaczanie powództw cywilnych (art. 64 kpk) wniosek o naprawienie szkody (art. 49a kpk)
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym POKRZYWDZONY JAKO STRONA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jes stroną z mocy prawa (art. 299 1 kpk) WAŻNE!!! aby pokrzywdzony stał się stroną w postępowaniu sądowym musi wejść w jedną z przewidzianych dla niego ról procesowych: oskarżyciel posiłkowy uboczny oskarżyciel posiłkowy subsydiarny oskarżyciel prywatny prawa i obowiązki pokrzywdzonego bez praw strony w postępowaniu sądowym
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY pokrzywdzony, któremu ustawa nadaje określone możliwości oskarżycielskie w toku postępowania sądowego w sprawach ściganych z urzędu oskarżyciel posiłkowy uboczny pokrzywdzony, który włącza się do postępowania jako strona procesowa OBOK oskarżyciela publicznego (albo oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego) oskarżyciel posiłkowy subsydiarny (samoistny) pokrzywdzony, który działa jako strona procesowa ZAMIAST oskarżyciela, który w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu nie wniósł aktu oskarżenia
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY UBOCZNY wstąpienie w prawa (art. 54 kpk) o oświadczenie konstytutywne o termin do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej o oskarżyciel posiłkowy uboczny ex lege art. 60 1 kpk o uprawnienia o postanowienie o niedopuszczeniu do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego odstąpienie od oskarżenia (art. 57 1 i 54 2 kpk) konsekwencje śmierci (art. 58 1 kpk)
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY SUBSYDIARNY wnosi akt oskarżenia zamiast prokuratora w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego tryb wnoszenia skargi subsydiarnej art. 330 2 k.p.k. termin wnoszenia skargi subsydiarnej 30 dni wymogi skargi subsydiarnej o wymogi pisma procesowego art. 119 kpk o wymogi aktu oskarżenia art. 332 i 333 kpk o przymus adwokacko-radcowski art. 55 2 kpk zob. art. 488 2 kpk odstąpienie art. 57 2 kpk
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻONY specyficzna sytuacja procesowa przyznanie uprawnień stanowi przeciwwagę dla działalności oskarżycielskie państwa definicja (art. 71 k.p.k.): osoba fizyczna przeciwko, której wniesiono do sądu akt oskarżenia osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania rozróżniamy podejrzanego i osobę podejrzaną! oskarżony posiada identyczne uprawnienia jakie posiadał jako podejrzany!!! (zob. m.in. art. 300 k.p.k.)
UWAGI OGÓLNE Podmioty biorące udział w postępowaniu sądowym OSKARŻONY PRYWATNY tryb prywatnoskargowy (przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego) art. 59 k.p.k. pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego zob. art. 60 k.p.k. wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego przez prokuratora lub włączenie się prokuratora do takiego postępowania (interes społeczny!!!) art. 485-499 k.p.k. tryb orzekania
UWAGI OGÓLNE Schemat udziału stron w postępowaniu sądowym Schemat 1 - klasyczny schemat przebiegu postępowania SĄD oskarżyciel publiczny oskarżony
UWAGI OGÓLNE Schemat udziału stron w postępowaniu sądowym Schemat 2 postępowanie z udziałem oskarżyciela posiłkowego ubocznego SĄD oskarżyciel publiczny oskarżony oskarżyciel posiłkowy uboczny
UWAGI OGÓLNE Schemat udziału stron w postępowaniu sądowym Schemat 3 - postępowanie po skierowaniu subsydiarnego aktu oskarżenia SĄD oskarżyciel posiłkowy subsydiarny oskarżony
UWAGI OGÓLNE Schemat udziału stron w postępowaniu sądowym Schemat 4 - postępowanie po skierowaniu prywatnego aktu oskarżenia SĄD oskarżyciel prywatny oskarżony
KONTROLA FORMALNA AKTU OSKARŻENIA
KONTROLA FORMALNA AKTU OSKARŻENIA oskarżyciel publiczny kończąc postępowanie karne i uznając, iż materiał dowodowy zezwala na taki krok może: skierować akt oskarżenia (art. 332-334 k.p.k.) skierować akt oskarżenia z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 2 k.p.k.) skierować samoistny wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 1 k.p.k.) skierować wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336 k.p.k.) skierować wniosek o umorzenie postępowania zastosowanie środka zabezpieczającego (art. 324 k.p.k.)
KONTROLA FORMALNA AKTU OSKARŻENIA kontrola formalna aktu oskarżenia: kontrola na podstawie art. 337 1 i 1a k.p.k. wymogi formalne AO 119, 332, 333, 334 k.p.k. ZWROT - jeżeli nie odpowiada warunkom formalnym LUB jeżeli nie dokonano czynności z art. 321 k.p.k. uzupełnienie braków formalnych lub zażalenie na zwrot prezes sądu lub referendarz sądowy zarządza doręczenie odpisu aktu oskarżenia oskarżonemu (art. 338 k.p.k.) cel: równoważenie pozycji stron poprzez zezwolenie oskarżonemu na prezentację swojego stanowiska podjęcie czynności umożliwiających aktywną obronę
KONTROLA FORMALNA AKTU OSKARŻENIA czynności po spełnieniu wymogów formalnych (art. 338 k.p.k.) wezwanie oskarżonego do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia (nie złożenie wniosków w żaden sposób nie wpływa na możliwość późniejszego składania wniosków) pouczenie o prawie do złożenia wniosku o zobowiązanie prokuratora do uzupełnienia materiałów postępowania przygotowawczego dołączonych do aktu oskarżenia o określone dokumenty zawarte w aktach tego postępowania, gdy ma to znaczenie dla obrony interesu oskarżonego pouczenie o treści przepisów: art. 291 3, 338a, 341 1, 349 8, 374, 376, 377, 422 pouczenie oskarżonego o możliwości wniesienia w terminie 7 dn od doręczenia mu aktu oskarżenia pisemnej odpowiedzi na ak oskarżenia
SKIEROWANIE SPRAWY NA POSIEDZENIE
SKIEROWANIE SPRAWY NA POSIEDZENIE gdy skarga oskarżyciela odpowiada wymogom formalnym dopełniono wszystkim obowiązkom sprawa może zostać rozpoznana merytorycznie rozprawa gwarancja praw oskarżonego, realizacja wszystkich zasad postępowania, ale i czasochłonność kwestie rozważane na posiedzeniu: rozpoznanie kwestii o charakterze incydentalnym; umorzenie postępowania; rozpoznanie sprawy na posiedzeniu co do meritum;
SKIEROWANIE SPRAWY NA POSIEDZENIE ORZEKANIE NA POSIEDZENIU (art. 339 k.p.k.) 1) wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających, 2) rozważenie warunkowego umorzenia postępowania, 3) akt oskarżenia z wnioskiem w trybie art. 335 2 k.p.k. 4) wniosek w trybie art. 335 1 k.p.k. 5) oskarżony złożył wniosek w trybie art. 338a k.p.k. (art. 339 3a k.p.k.) 6) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 7) umorzenie z oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia 8) niewłaściwość sądu lub trybu postępowania 9) zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego 10) postanowienie o zawieszeniu postępowania 11) postanowienie w przedmiocie TA lub innego środka przymusu 12) wydanie wyroku nakazowego 13) rozważenie możliwości przekazania sprawy do mediacji
SKIEROWANIE SPRAWY NA POSIEDZENIE 1. KWESTIE INCYDENTALNE 2. UMORZENIE 3. MERYTORYCZNE ROZPOZNANIE SPRAWY
KWESTIE INCYDENTALNE ORZEKANIE NA POSIEDZENIU (art. 339 k.p.k.) 1) wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających, 2) rozważenie warunkowego umorzenia postępowania, 3) akt oskarżenia z wnioskiem w trybie art. 335 2 k.p.k. 4) wniosek w trybie art. 335 1 k.p.k. 5) oskarżony złożył wniosek w trybie art. 338a k.p.k. (art. 339 3a k.p.k.) 6) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 7) umorzenie z oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia 8) niewłaściwość sądu lub trybu postępowania 9) zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego 10) postanowienie o zawieszeniu postępowania 11) postanowienie w przedmiocie TA lub innego środka przymusu 12) wydanie wyroku nakazowego 13) rozważenie możliwości przekazania sprawy do mediacji
KWESTIE INCYDENTALNE 1) wydanie postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania (art. 339 3 pkt 3 k.p.k.) zob. art. 35 1 k.p.k. - sąd bada swoją właściwość z urzędu, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwośc przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi zmiana trybu (np. z uproszczonego na zwyczajny) postanowienie na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie (art. 35 3 k.p.k.)
KWESTIE INCYDENTALNE 2) zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (art. 339 2 pkt 3a k.p.k.) art. 344a k.p.k. sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia oskarżycie publiczny składa nowy akt oskarżenia lub podtrzymuje poprzedni, kieruje do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania albo postępowanie umarza (art 344b k.p.k.) brak zawisłości sprawy
KWESTIE INCYDENTALNE 3) wydanie postanowienia o zawieszeniu postępowania (art 339 3 pkt 5 k.p.k.) art. 22 k.p.k. zawieszenie postępowania następuje jeżeli zachodz długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności : nie można ująć oskarżonego nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkie choroby w czasie zawieszenie postępowania należy jednak dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem postanowienie o zawieszeniu zaskarżalne (art. 22 2 k.p.k.)
KWESTIE INCYDENTALNE 4) wydanie postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu (art. 339 3 pkt 7 k.p.k.) art. 344 k.p.k. sąd obligatoryjnie i z urzędu rozstrzyga o tymczasowym aresztowaniu (utrzymanie, zmiana, uchylenie), jeżel oskarżony jest już tymczasowo aresztowany orzeczenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania jest niezależne od tego czy okres stosowania środka jeszcze nie upłynął kontrola wykonywania izolacyjnego środka zapobiegawczego orzeczenie fakultatywne (w razie potrzeby) także w przedmiocie innych środków zapobiegawczych
KWESTIE INCYDENTALNE 5) potrzeba rozważenia możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego (art. 339 4 k.p.k.) zob. art. 23a k.p.k. sąd może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego oskarżonego skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym termin: miesiąc sprawozdanie z przebiegu postępowania mediacyjnego
UMORZENIE NA POSIEDZENIU ORZEKANIE NA POSIEDZENIU (art. 339 k.p.k.) 1) wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających, 2) rozważenie warunkowego umorzenia postępowania, 3) akt oskarżenia z wnioskiem w trybie art. 335 2 k.p.k. 4) wniosek w trybie art. 335 1 k.p.k. 5) oskarżony złożył wniosek w trybie art. 338a k.p.k. (art. 339 3a k.p.k.) 6) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 7) umorzenie z oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia 8) niewłaściwość sądu lub trybu postępowania 9) zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego 10) postanowienie o zawieszeniu postępowania 11) postanowienie w przedmiocie TA lub innego środka przymusu 12) wydanie wyroku nakazowego 13) rozważenie możliwości przekazania sprawy do mediacji
UMORZENIE NA POSIEDZENIU UWAGI OGÓLNE forma: postanowienie sądu wydane na posiedzeniu elementy postanowienia (art. 340 w zw. z art. 322 i 323 1 i 2 k.p.k.) art. 94 k.p.k. dokładne określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej wskazanie przyczyn umorzenia imię i nazwisko podejrzanego rozstrzyga kwestie dotyczące dowodów rzeczowych podstawa: umorzenie postępowania na podstawie art. 59a k.k. (art. 339 1 pkt 5 k.p.k.) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 (art. 339 3 pkt 1 k.p.k.) umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia (art. 339 3 pkt 2 k.p.k.)
UMORZENIE NA POSIEDZENIU 1) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 (art. 339 3 pkt 1 k.p.k.) badanie dopuszczalności procesu jako obowiązek organów ścigania i sądu na każdym etapie postępowania aby przyspieszyć postępowanie, w sytuacji gdy kwestie podniesione na podstawie tych przesłanek są oczywiste i nie ma potrzeby rozpoznania sprawy na rozprawie brak możliwości umorzenia postępowania na podstawie przepisu art. 17 1 pkt 1 k.p.k. czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia
UMORZENIE NA POSIEDZENIU 2) umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia (art. 339 3 pkt 2 k.p.k.) sądowa kontrola faktycznej zasadności oskarżenia zbadanie jeszcze przed rozprawą czy dowody zebrane przedstawione przez oskarżyciela pozwalają na przeprowadzenie rozprawy głównej oczywisty brak podstaw faktycznych istnieje też możliwość przekazania sprawy prokuratorow przez sąd celem uzupełnienia materiału dowodowego wskazując kierunek uzupełnienia, a nawet odpowiednie czynności (art. 344a k.p.k.) sprzeczne z zasadą kontradyktoryjności (to nie jest rolą sądu!)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE ORZEKANIE NA POSIEDZENIU (art. 339 k.p.k.) 1) wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających, 2) rozważenie warunkowego umorzenia postępowania, 3) akt oskarżenia z wnioskiem w trybie art. 335 2 k.p.k. 4) wniosek w trybie art. 335 1 k.p.k. 5) oskarżony złożył wniosek w trybie art. 338a k.p.k. (art. 339 3a k.p.k.) 6) umorzenie postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11 7) umorzenie z oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia 8) niewłaściwość sądu lub trybu postępowania 9) zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego 10) postanowienie o zawieszeniu postępowania 11) postanowienie w przedmiocie TA lub innego środka przymusu 12) wydanie wyroku nakazowego 13) rozważenie możliwości przekazania sprawy do mediacji
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE UWAGI OGÓLNE cel: przyspieszenie i uproszczenie postępowania niebudzące wątpliwości okoliczności popełnienia przestępstwa o charakterze faktycznym i prawnym możliwość rozstrzygnięcia sprawy z naruszeniem zasad bezpośredniości i kontradyktoryjności co raz więcej rozstrzygnięć zapada na posiedzeniu (tendencja rosnąca) ustawodawca rozbudowuje możliwości merytorycznego orzekania na posiedzeniu: wniosek oskarżonego o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 338a k.p.k.) dwie odrębne instytucje skazania bez przeprowadzania rozprawy w trybie art. 335 k.p.k.
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 1) wniosek o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324 k.p.k.) jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem umieszczenie w zakładzie zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne podstawa zastosowania art. 93b k.k. gdy jest to konieczne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego, a inne środki prawne określone w tym kodeksie lub orzeczone na podstawie innych ustaw nie są wystarczające
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 1) wniosek o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324 k.p.k.) odpowiednie stosowanie przepisów (zob. art. 354 k.p.k.) art. 354a k.p.k. przed orzeczeniem środka wysłuchanie: biegłego psychologa lekarzy psychiatrów (w wybranych sprawach) biegłego lekarza seksuologa lub biegłego psychologa seksuologa biegłego w przedmiocie uzależnienia orzekanie na posiedzeniu lub rozprawie uwzględnienie wniosku postanowieniem nie uwzględnienie wniosku postanowieniem przekazanie prokuratorowi sprawy do dalszego prowadzenia zaskarżalność postanowienia sądu
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 2) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA przesłanki warunkowego umorzenia postępowania (art. 66 k.k.) wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa przestępstwa zagrożone karą nie przekraczającą 5 la pozbawienia wolności
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 2) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA skierowanie wniosku o warunkowe umorzenie postępowania do sądu (art. 336 k.p.k.) alternatywa dla aktu oskarżenia ( zamiast ) spełnione przesłanki z art. 66 k.k. fakultatywnie wyłącznie prokurator (nie Policja) zbliżona konstrukcja wniosku do aktu oskarżenia (odpowiednio stosuje się art. 332 1 pkt 1, 2, 4-6 k.p.k.); uzasadnienie ograniczone możliwość wskazania okresu próby, obowiązków wniosków co do dozoru
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 2) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA okres próby, dozór i obowiązki (art. 67 k.k.) okres próby od roku do 3 lat fakultatywny dozór kuratora, osoby godnej zaufania stowarzyszenia, instytucji, organizacji społecznej obligatoryjne zobowiązanie do naprawienia szkody fakultatywne obowiązki z art. 72 1 pkt 1-3, 5-6a,7a lub 7b inne fakultatywne elementy orzeczenia: zadośćuczynienie za doznaną krzywdę świadczenie pieniężne nawiązka zakaz prowadzenia pojazdów
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 2) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA rozpoznanie wniosku na posiedzeniu (art. 341-342 k.p.k.) zawsze gdy wniosek jest skierowany do sądu także gdy skierowano akt oskarżenia a zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania (zob. art. 339 1 pkt 2 k.p.k.) udział w posiedzeniu fakultatywny dla prokuratora, oskarżonego (jego obrońcy) oraz pokrzywdzonego obligatoryjny, gdy tak zostanie zarządzone brak możliwości orzeczenia przy sprzeciwie oskarżonego lub stwierdzonej niecelowości orzeczenia skierowanie sprawy na rozprawę przy czym wniosek zastępuje ak oskarżenia (uzupełnienie w 7 dni)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 2) WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA wyrok warunkowo umarzający postępowanie (art. 342 k.p.k.) WYROK wydawany na posiedzeniu elementy: dokładne określenie czynu wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które czyn podpada oznaczenie okresu próby obowiązki, termin, sposób ich wykonania dozór gdy jest to uznane za celowe rozstrzygnięcie w przedmiocie dowodów rzeczowych doręczenie wyroku pokrzywdzonemu (apelacja art. 444) możliwość podjęcia umorzonego postępowania (66 k.p.k.)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 3) AKT OSKARŻENIA Z WNOSKIEM O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 2 k.p.k.) art. 335 k.p.k. podstawy stosowania instytucji art. 343 k.p.k. tryb orzekania porozumienie procesowe - tryb konsensualny zakończenia postępowania karnego cel instytucji taniej i szybciej umożliwienie zawarcia porozumienia między podejrzanym (jego obrońcą) a organami ścigania lub prokuratorem odnośnie do orzekanej za popełnione przestępstwo kary lub środków karnych
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 3) AKT OSKARŻENIA Z WNOSKIEM O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 2 k.p.k.) przesłanki stosowania (art. 335 k.p.k.) występki jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości jeżeli postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte w świetle zebranych dowodów oświadczenia dowodowe podejrzanego nie budzą wątpliwości schemat stosowania porozumienie pomiędzy prokuratorem a podejrzanym wyłącznie w zakresie wymiaru kary (i kosztów) prokuratorski wniosek dołączony do aktu oskarżenia
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 3) AKT OSKARŻENIA Z WNOSKIEM O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 2 k.p.k.) w postępowaniu przygotowawczym (art. 335 k.p.k.) akt oskarżenia wniosek elementem aktu oskarżenia w przypadku nie uwzględnienia można normalnie prowadzić postępowanie dzięki temu uzasadnienie dalece ograniczone wskazanie dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzania rozprawy nie trzeba formułować listy dowodów do przeprowadzenia na rozprawie (333 1 i 2 k.p.k. się nie stosuje)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 3) AKT OSKARŻENIA Z WNOSKIEM O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 2 k.p.k.) w postępowaniu sądowym (art. 343 k.p.k.) sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku, o którym mowa w art. 335 k.p.k. od naprawienia szkody w całośc albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę sąd może uwzględnić wniosek albo nie nie jest w żaden sposób również związany uzgodnieniami pomiędzy prokuratorem a obroną sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od zaproponowanej przez siebie zmiany lub w ogóle nie uwzględnić! brak sprzeciwu pokrzywdzonego (powiadomiony) sąd skazuje WYROKIEM
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 3) AKT OSKARŻENIA Z WNOSKIEM O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 2 k.p.k.) w postępowaniu sądowym (art. 343 k.p.k.) sprawa rozpatrywana jest na posiedzeniu (zob. art. 339 1 pkt 3 k.p.k.) obecność: uprawnienie stron nie obowiązek (chyba że prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej wobec prokuratora oskarżonego i pokrzywdzonego) postępowania dowodowego nie prowadzi się możliwe orzeczenia: uwzględnienie wniosku wyrok nie uwzględnienie wniosku postanowienie sprawa zostanie rozpoznana na zasadach ogólnych (w ciągu 7 dni prokurator uzupełnia akt oskarżenia)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 4) SAMOISTNY WNOSEK O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 335 1 k.p.k.) przesłanki (art. 335 1 k.p.k.) przyznanie się do winy!!! ograniczenie postępowania przygotowawczego!!! procedura zbliżona do AO wraz z wnioskiem procedura orzekania na posiedzeniu art. 343 k.p.k. sprawa rozpatrywana jest na posiedzeniu (zob. art. 339 1 pkt 3 k.p.k.) postępowania dowodowego nie prowadzi się możliwe orzeczenia: uwzględnienie wniosku wyrok nie uwzględnienie wniosku postanowienie jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, zwraca sprawę prokuratorowi (!) art. 343 7 k.p.k.
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 5) WNOSEK OSKARŻONEGO O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZANIA ROZPRAWY (art. 338a k.p.k.) zupełnie nowa instytucja wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego na wniosek oskarżonego (termin złożenia: przed doręczeniem zawiadomienia o terminie rozprawy) procedura 343a k.p.k. i 343 odpowiednio tylko wobec występku na posiedzeniu przy braku sprzeciwu prokuratora te same przesłanki co przy art. 335 k.p.k.
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 6) TRYB NAKAZOWY uregulowany w rozdziale 53 k.p.k. w sprawach nieuregulowanych w tym rozdziale odpowiednio stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym - art. 500 2 k.p.k. tryb zredukowany wyrok wydany na posiedzeniu bez udziału stron orzeczenie wydawane na podstawie materiałów zgromadzonych przez oskarżyciela bez koniecznośc przeprowadzenia dowodów przed sądem zabezpieczenia praw oskarżonego: rodzaj spraw podlegających rozpoznaniu w tym trybie możliwość zaskarżenia wyroku sprzeciwem
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 6) TRYB NAKAZOWY przesłanki orzekania w trybie nakazowym (art. 500 k.p.k.): 1) sprawy w których prowadzono dochodzenie 2) na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu wina oskarżonego nie budzą wątpliwości 3) nie zachodzi konieczność przeprowadzenia rozprawy 4) w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny do 200 stawek dziennych albo do 200.000 zł (art. 502 1 k.p.k.) nie wolno orzekać kary pozbawienia wolności (zob. art. 502 2 i 3 k.p.k. co do możliwości orzekania środków karnych)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 6) TRYB NAKAZOWY przesłanki negatywne orzekania w trybie nakazowym (art 501 k.p.k.) 1) w sprawach z oskarżenia prywatnego 2) jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 79 1 k.p.k. (przesłanki obrony obligatoryjnej ze względów podmiotowych)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 6) TRYB NAKAZOWY wyrok nakazowy (art. 504 k.p.k.) oznaczenie sądu i sędziego który wydał wyrok data wydania wyroku imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia (np dotyczące powództwa cywilnego) może nie zawierać uzasadnienia tryb doręczania wyroku (art. 505 k.p.k.)
ROZSTRZYGANIE MERYTORYCZNE 6) TRYB NAKAZOWY sprzeciw od wyroku nakazowego (art. 506 k.p.k.) możliwość zaskarżenia wyroku sprzeciwem sprzeciw charakter kasatoryjny w przypadku skutecznego wniesienia wyrok nakazowy traci moc a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych (na rozprawie w postępowaniu zwyczajnym) prawo wniesienia sprzeciwu: oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy (termin zawity 7 dni od doręczenia wyroku) sąd rozpoznający sprawę po wniesieniu sprzeciwu nie jes związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ
wyznaczenie składu orzekającego kwestia bardzo istotna zapewnienie bezstronności sądu UWAGA!!! uchylono art. 351 k.p.k. (28.07.2017) ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych (nowelizacja) losowanie (aby zapewnić równy przydział spraw) wcześniej chronologiczno-alfabetycznie (wg wpływu spraw zgodnie z jawną dla stron listą sądu lub wydziału) oraz losowo (na wniosek lub w wypadku określonych przestępstw zagrożonych wysoką karą) Regulamin urzędowania sądów powszechnych (wersja 1 stycznia 2018) - 43 i 43a POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Przygotowanie do rozprawy głównej rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 348 k.p.k.)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Posiedzenie przygotowawcze (organizacyjne) alternatywne rozwiązania: 1. skierowanie sprawy na posiedzenie przygotowawcze (art. 349 k.p.k.) 2. wydanie zarządzenia o wyznaczeniu rozprawy głównej (art. 350 k.p.k.)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Posiedzenie przygotowawcze (organizacyjne) jeżeli przewidywany zakres postępowania dowodowego uzasadnia przypuszczenie, że w sprawie niezbędne będzie wyznaczenie co najmniej 5 terminów rozprawy (obligatoryjnie) oraz gdy ze względu na zawiłość sprawy lub z innych ważnych powodów uznane zostanie, że może się to przyczynić do usprawnienia postępowania a zwłaszcza należytego planowania i organizacji rozprawy głównej (fakultatywnie) termin: 30 dni od daty wyznaczenia posiedzenia obecność na posiedzeniu fakultatywna (lub wyjątkowo obligatoryjna) oskarżyciel publiczny, obrońcy, pełnomocnicy w celu usprawnienia postępowania pozostałe strony
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Posiedzenie przygotowawcze (organizacyjne) pisemne stanowiska oskarżyciela publicznego, pełnomocników i obrońców przedstawiane na posiedzenie: planowanie przebiegu rozprawy głównej i jej organizacji proponowane terminy rozpraw przedmiot rozpraw terminy usprawiedliwionej nieobecności uczestników oświadczenia wskazujące na potrzebę wezwania na rozprawę biegłych, kuratora sądowego, sprawdzenia danych o karalności oskarżonego inne oświadczenia dotyczące okoliczności wskazanie dowodów, które powinny być przeprowadzone jako pierwsze
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Posiedzenie przygotowawcze (organizacyjne) posiedzenie przygotowawcze przebiega przed składem orzekającym w sprawie przebieg posiedzenia: uwzględnienie stanowisk orzeczenie o wnioskach dowodowych orzeczenie o kolejności przeprowadzenia dowodów orzeczenie o przebiegu i organizacji rozprawy głównej wyznaczenie terminów rozpraw ogłoszenie równoznaczne z wezwaniem inne niezbędne rozstrzygnięcia art. 350 2 i 3 k.p.k. stosuje się odpowiednio
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Czynności przygotowujące rozprawę w sprawach, w których NIE wyznaczono posiedzenia przygotowawczego (art. 350 k.p.k.) prezes sądu pisemne zarządzenie o wyznaczeniu składu orzekającego przewodniczący składu orzekającego pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje się: dzień, godzina i sala rozprawy strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie inne czynności konieczne dla przygotowania rozprawy (np. wyznaczenie obrońcy z urzędu oskarżonemu) kwestia doprowadzenia oskarżonego na rozprawę (!) zawiadomienie o terminie i miejscu rozprawy pokrzywdzonego
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Czynności przygotowujące rozprawę w sprawach, w których NIE wyznaczono posiedzenia przygotowawczego (art. 350 k.p.k.) wnioski dowodowe (art. 352 k.p.k.): UWAGA!!! zob. art. 368 k.p.k. rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosków dowodowych: sąd postanowieniem, gdy: oddala wniosek uwzględnia wniosek, któremu sprzeciwiła się inna strona przewodniczący zarządzeniem, gdy uwzględnia wniosek, któremu nie sprzeciwiła się inna strona przewodniczący składu orzekającego zarządza sprowadzenie dowodów na rozprawę
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY uwagi ogólne element rzetelnego procesu karnego art. 45 Konstytucji RP art. 14 ust. 1 MPPOiP oraz art. 6 EKPC jawność: zewnętrzna i wewnętrzna postępowania przygotowawczego i sądowego posiedzenia i rozprawy jawność rozprawy głównej kontrola opinii publicznej nad wymiarem sprawiedliwości kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa (wymiar edukacyjny) prawo do informacji naruszenie praw uczestników (prywatności, intymność)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY art. 355 k.p.k. rozprawa odbywa się jawnie. ograniczenia jawności określa ustawa osoby biorące udział w postępowaniu oraz osoby pełnoletnie, nieuzbrojone (art. 356 1 k.p.k.) osoby nielicujące z powagą sądu nietrzeźwe, niewłaściwie ubrane (art. 356 3 k.p.k.) utrwalanie przebiegu rozprawy przez stronę (art. 358 k.p.k.): za zgodą sądu na wniosek strony jeżeli nie przemawia przeciw wzgląd na prawidłowość postępowania wyłącznie urządzenia utrwalające dźwięk udział środków masowego przekazu w rozprawie (media): za zgodą sądu (art 357 1 k.p.k.) ograniczenia techniczno-organizacyjne wybór mediów według kolejności zgłoszeń/losowania (357 3 k.p.k.)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY wyłączenie jawności: a) z mocy prawa (całości lub części) b) z mocy postanowienia sądu 1. obligatoryjnie (całości lub części) 2. fakultatywnie (całości lub części)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY a) wyłączenie jawności z mocy prawa 1. sprawy z wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego (art. 359 pkt 1 k.p.k.) 2. sprawy o pomówienie lub znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie!) art. 359 pkt 2 k.p.k. 3. w części dotyczącej odczytywania zeznań świadka incognito (art. 393 4 k.p.k.)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY b) wyłączenie jawności obligatoryjnie na mocy postanowienia 1. w trakcie przesłuchania osoby, która zeznaje na okoliczności dotyczące informacji niejawnych objętych tajemnicą zawodową i funkcyjną (art. 181 1 k.p.k.) uwaga! pacjent lub przedstawiciel ustawowy może wyrazić zgodę na ujawnienie tajemnicy lekarskiej (lekarza dentysty) samodzielnie i wówczas przepis ten nie obowiązuje 2. w trakcie ujawnienia dokumentów, które zawierają informacje niejawne lub wiadomości objęte tajemnicą zawodową i funkcyjną (art. 226 k.p.k. w zw. z art. 181 1 k.p.k.) 3. na czas przesłuchania świadka koronnego na jego wniosek (art. 13 ust. 1 ustawy o świadku koronnym)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY c) wyłączenie jawności fakultatywne na mocy postanowienia (art. 360 k.p.k.) 1. jeżeli jawność mogłaby: a) wywołać zakłócenie spokoju publicznego b) obrażać dobre obyczaje c) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy d) naruszyć ważny interes prywatny 2. jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat 3. na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie Jeżeli prokurator sprzeciwi się wyłączeniu jawności, rozprawa odbywa się jawnie (!!!) 360 2 k.p.k.
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI JAWNOŚĆ ROZPRAWY orzekanie w przedmiocie wniosku o wyłączenie jawności utajnione (art. 363 k.p.k.) udział w rozprawie z wyłączoną jawnością (art. 361 k.p.k.): osoby godne zaufania osoby, którym przewodniczący składu orzekającego zezwoli na obecność na rozprawie obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności (art. 362) JAWNE ogłoszenie wyroku: chyba że jawność rozprawy była wyłączona, można powody wyroku (uzasadnienie) również przytoczyć z wyłączeniem jawności (art. 364 k.p.k.)
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI UDZIAŁ OSKARŻONEGO W ROZPRAWIE GŁÓWNEJ
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI UDZIAŁ OSKARŻONEGO W ROZPRAWIE GŁÓWNEJ prawo NIE obowiązek oskarżonego do udziału w rozprawie (art. 374 1 k.p.k.) UWAGA! zmiana 1 lipca 2015 r. prowadzenie sprawy pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 439 1 pkt 11 k.p.k.) obowiązkowa obecność oskarżonego na rozprawie: gdy przewodniczący lub sąd za obowiązkową ją uznają (art. 374 1 k.p.k. zdanie drugie) w sprawach o zbrodnie podczas czynności, o których mowa w art. 385 (rozpoczęcie przewodu sądowego) i art. 386 (wyjaśnienia oskarżonego) - art. 374 1a k.p.k.
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ 1. Czynności rozpoczynające rozprawę główną 2. Przewód sądowy 3. Czynności po zamknięciu przewodu sądowego
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI ROZPOCZYNAJĄCE ROZPRAWĘ GŁÓWNĄ
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI ROZPOCZYNAJĄCE ROZPRAWĘ GŁÓWNĄ wywołanie sprawy (art. 381 1 k.p.k.) ogłoszenie rozpoczęcia rozprawy głównej na sali przed salą (gdzie oczekują uczestnicy) sprawdzenie obecności sprawdzenie czy nie ma przeszkód do rozpoczęcia rozprawy obecność oskarżonego obecność oskarżyciela publicznego (art. 46 1 i 2 k.p.k.) zarządzenie opuszczenia sali rozpraw przez świadków (art. 384 k.p.k.) biegli pozostają na sali rozpraw chyba że przewodniczący zarządzi inaczej pokrzywdzony może pozostać na sali rozpraw, nawet jeżeli nie złożył jeszcze zeznań (zwykle będzie składał je jako pierwsza osoba)
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY przewód sądowy zasadnicza część rozprawy przed sądem I instancji, w trakcie której przeprowadzane jest postępowanie dowodowe tylko do tego momentu możliwe jest wykonanie niektórych czynności, np. złożenie oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego ETAPY PRZEWODU SĄDOWEGO: 1. otwarcie przewodu sądowego przedstawienie zarzutów i odpowiedzi na akt oskarżenia 2. czynności z udziałem oskarżonego 3. przeprowadzenie dowodów na rozprawie UWAGA! duże zróżnicowanie przebiegu czynności na tym etapie 4. zamknięcie przewodu sądowego
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY 1) Otwarcie przewodu sądowego przewód sądowy rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia (art. 385 1 k.p.k.) w razie nieobecności oskarżyciela zastępuje go przewodniczący składu orzekającego informacja o treści odpowiedzi na akt oskarżenia przewodniczący składu orzekającego: art. 334 3 k.p.k. informacja o przesłaniu aktu oskarżenia art. 338 1 k.p.k. doręczenie odpisu oskarżonemu art. 338 2 k.p.k. prawo oskarżonego do wniesienia w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia odpowiedzi na akt oskarżenia
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY 2) Czynności z udziałem oskarżonego pouczenie oskarżonego o jego uprawnieniach w szczególności prawie do składania wyjaśnień i prawie do odmowy składania wyjaśnień (zakres pouczeń art. 100, 376-377, 419, 422!) art. 386 1 k.p.k. zapytanie czy oskarżony przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy zamierza składać wyjaśnienia przesłuchanie oskarżonego (art. 171 i 175, 370 k.p.k.) odczytywanie protokołów (art. 389 k.p.k.) pouczenie o prawie zadawania pytań i oświadczeń
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY 3) Przeprowadzanie dowodów na rozprawie przesłuchania świadków ustne składanie opinii przez biegłych ujawnianie protokołów z czynności przeprowadzonych w toku postępowania przygotowawczego inne czynności dowodowe bardzo duży zakres możliwości modyfikacji tego etapu do tego wrócimy za chwilę
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ PRZEWÓD SĄDOWY 4) Zamknięcie przewodu sądowego po przeprowadzeniu dowodów dopuszczonych w sprawie przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego i w razie odpowiedzi przeczącej zamyka przewód sądowy (art. 405 k.p.k.) uzupełnienie postępowania dowodowego konieczność dokonania zmian w opisie zarzucanego czynu lub jego kwalifikacji prawnej (art. 398-400 k.p.k.) rozszerzenie oskarżenia zmiana kwalifikacji prawnej czynu wykroczenie
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 1) głosy stron (art. 406 k.p.k.) 2) wznowienie przewodu sądowego (art. 409 k.p.k.) opcjonalnie 3) narada i głosowanie (art. 408, 108-112 k.p.k.) 4) sporządzenie wyroku (art. 113-115 k.p.k.) 5) ogłoszenie wyroku (art. 418-419 k.p.k.)
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 1) Głosy stron art. 406 k.p.k. głosy stron podsumowanie stanowiska procesowego kolejność głosów: od oskarżyciela do oskarżonego ostatnie słowo oskarżonego prawo do repliki ponowne zabranie głosu; ale i tak to oskarżony ma uprawnienie do zabrania głosu jako ostatni
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 2) Wznowienie przewodu sądowego art. 409 k.p.k. ponowne otwarcie przewodu gdy sąd na skutek głosów stron dochodzi do wniosku, że wyjaśnienia wymagają dodatkowe kwestie (zwłaszcza w przypadku art. 399 k.p.k. zmiana kwalifikacji prawnej) alternatywnie udzielenie dodatkowego głosu uczestnikom postępowania
kolegialne głosowanie tajność (art. 108 k.p.k.) rola przewodniczącego kierowanie naradą narada omówienie wszystkich kwestii, które są przedmiotem rozstrzygnięcia sądu przedmiot narady i głosowania (art. 110 k.p.k.) co do winy co do kary głosowanie zbieranie głosów od najmłodszego większością głosów budowanie sztucznej większości (art. 111 k.p.k.) PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 3) Narada i głosowanie art. 408, 108-112 k.p.k.
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 4) Sporządzenie wyroku art. 113-115, 410-417 k.p.k. po zakończeniu głosowania sporządza się treść wyroku zdanie odrębne przedstawienie odrębnego zdania od większości przez przegłosowanego sporządzenie wyroku niezwłocznie po zakończeniu głosowania odroczenie wydania wyroku na 14 dni sprawy zawiłe lub z ważnych przyczyn wymogi formalne wyroku (art. 413 k.p.k.) podstawa wyroku całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej (art. 410 k.p.k.) rodzaje wyroków: skazujący uniewinniający umarzający
PRZEBIEG ROZPRAWY GŁÓWNEJ CZYNNOŚCI PO ZAMKNIĘCIU PRZEWODU SĄDOWEGO 5) Ogłoszenie wyroku art. 418-420 k.p.k. po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie (także zdanie odrębne podaje się do wiad.) niestawiennictwo stron i pełnomocników nie stanowi przeszkody w ogłoszeniu wyroku (!) ustne podanie najważniejszych powodów wyroku pouczenie: prawo, termin, sposób wniesienia środka uzasadnienie wyroku wniosek o uzasadnienie składany w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku (nawet jak się na ogłoszeniu strona nie stawiła!) termin sporządzenia uzasadnienia: 14 dni od daty złożenia wniosku o uzasadnienie treść uzasadnienia (art. 424 k.p.k.) fakty i dowody jakie sąd uznał bądź nie wyjaśnienie podstawy prawnej
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE wprowadzanie dowodów do procesu (dopuszczenie dowodu) a przeprowadzanie dowodu inicjatywa dowodowa (pojęcie)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE WPROWADZANIE DOWODÓW DO PROCESU
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE Wprowadzanie dowodów na rozprawę ART. 167 k.p.k. Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu zasada kontradyktoryjności v. zasada inkwizycyjności nowelizacja z 1 lipca 2015 roku zwiększenie aktywności stron w zakresie wprowadzania dowodów do postępowania sądowego i przeprowadzania dowodów na rozpraqiw wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami nowelizacja z 15 kwietnia 2016 roku powrót do stanu poprzedniego (obecnie obowiązującego)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE Wprowadzanie dowodów na rozprawę INICJATYWA DOWODOWA - kto wprowadza dowody do postępowania przed danym organem inicjatywa dowodowa stron wnioski dowodowe kierowane do organu o dopuszczenie wskazanego dowodu do przeprowadzenia w postępowaniu (teoretycznie) reguła w postępowaniu sądowym inicjatywa dowodowa organu decyzja podejmowana przez organ z urzędu w zakresie przeprowadzenia określonego dowodu wyjątek w postępowaniu sądowym
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE Wniosek dowodowy wniosek dowodowy postulatywne oświadczenie woli kierowane przez stronę procesową do organu procesowego w celu zainicjowania czynności dowodowej termin: od wszczęcia do zamknięcia przewodu sądowego ustny lub pisemny wymogi formalne: wymogi pisma procesowego z art. 119 k.p.k. dodatkowe 169 k.p.k. oznaczenie dowodu, oznaczenie okoliczności, które mają być udowodnione opcjonalnie - sposób przeprowadzenia dowodu
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE Wniosek dowodowy wniosek o wykrycie dowodu (art. 169 2 k.p.k.) wykrycie dowodu leży w gestii organu, a sama strona nie wie gdzie się dowód znajduje wniosek zmierzający do oceny innego dowodu (art. 169 2 k.p.k.) np. w trybie art. 192 2 k.p.k. o przesłuchanie świadka z udziałem biegłych psychologa lub psychiatry
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE WNIOSEK DOWODOWY przesłanki oddalenia wniosku (art. 170 1 k.p.k.) 1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne 2) okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy 3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności 4) dowodu nie da się przeprowadzić 5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE INICJATYWA DOWODOWA SĄDU przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy (art. 366 k.p.k.) por. zasada prawdy materialnej (art. 2 2 k.p.k.) faktycznie nieograniczone prawo inicjatywy dowodowej sądu nowelizacja z 2015 r. miała odwrócić ten trend w praktyce inicjatywa dowodowa sądu stanowi normę
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy (art. 366 k.p.k.) dowody na poparcie oskarżenia powinny być w miarę możliwości przeprowadzone przed dowodami służącymi do obrony (art. 369 k.p.k.) prawo każdej strony do wypowiadania się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu (obrońca oskarżonego i oskarżony przemawiają jako ostatni) (art. 367 k.p.k.) nie ma prekluzji dowodowej można składać wnioski dowodowe na każdym etapie postępowania
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE tryb przesłuchania na rozprawie (art. 370 k.p.k.) swobodne wypowiedzenie się (na wezwanie przewodniczącego) zadawanie pytań: oskarżyciel publiczny oskarżyciel posiłkowy pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego oskarżyciel prywatny pełnomocnik oskarżyciela prywatnego biegły obrońca oskarżony członkowie składu orzekającego (!!!) - 2a strona, na wniosek której świadek został dopuszczony zadaje pytania przed pozostałymi stronami ( 2) ale zob. 3
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE ODSTĘPSTWA OD ZASADY BEZPOŚREDNIEGO PRZEPROWADZANIA DOWODÓW NA ROZPRAWIE
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE zasada: dowody powinny być przeprowadzane na rozprawie (zasada bezpośredniości) sprowadzanie dowodów rzeczowych na rozprawę oraz przesłuchiwanie świadków na rozprawie odstępstwa od zasady bezpośredniości: 1) odczytanie protokołów czynności przeprowadzonych wcześniej w toku tego postępowania lub w innym postępowaniu 2) uznanie materiałów za ujawnione bez odczytywania 3) czynności poza rozprawą (art. 396 k.p.k.)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE 1) Odczytanie protokołów czynności przeprowadzonych wcześniej w toku tego postępowania lub w innym postępowaniu a) protokoły wyjaśnień oskarżonego (art. 389 k.p.k.) b) protokoły zeznań świadków (art. 391 k.p.k.) c) inne protokoły przesłuchania (art. 392 k.p.k.) d) inne protokoły i pisma (art. 393 k.p.k.)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE 2) Uznanie materiałów za ujawnione bez odczytywania dane dotyczące oskarżonego i wyniki wywiadu środowiskowego (art. 394 1 k.p.k.) należy je jednak odczytać na żądanie oskarżonego i obrońcy wszystkie protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu można uznać za ujawnione bez odczytywania (art. 394 2 k.p.k.) należy jednak je odczytać, jeżeli wnosi o to strona, która nie miała możliwości zapoznania się z ich treścią sprzeciw strony, której zeznania (i treści zawarte w innych protokołach) nie dotyczą), nie stoi na przeszkodzie odczytania protokołu
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE 3) Czynności poza rozprawą (art. 396 k.p.k.) jeżeli zapoznanie się z dowodem przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo jeżeli strony wyrażają na to zgodę zapoznanie się z dowodem rzeczowym lub oględziny, przesłuchanie świadka sędzia wyznaczony sąd wezwany UWAGA! czym innym jest przeprowadzenie czynności poza rozprawą w trybie art. 396 k.p.k. a czym innym przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie czynności na odległość (zob. art. 177 1 k.p.k.)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE SKRÓCENIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE SKRÓCENIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO 1. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej (art. 387 k.p.k.) 2. ograniczenie postępowania dowodowego (art. 388 k.p.k.)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE SKRÓCENIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO 1. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej (art. 387 k.p.k.) wskaż różnice pomiędzy art. 335 (343) a art. 387 k.p.k. konsensualny tryb zakończenia postępowania postępowanie krótsze i tańsze uwzględnienie interesu pokrzywdzonego pytanie dodatkowe: czy przyznanie się do winy w trybie art. 387 jest warunkiem orzeczenia? a w trybie art. 335 k.p.k.? pytanie dodatkowe: porównaj art. 387 i 338a k.p.k.
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE SKRÓCENIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO 1. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej (art. 387 k.p.k.) termin: do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej inicjatywa oskarżonego może on złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego w praktyce: ustalenia z prokuratorem rola innych stron postępowania: brak sprzeciwu prokuratora brak sprzeciwu pokrzywdzonego (powiadomionego i pouczonego)
PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE SKRÓCENIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO 1. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej (art. 387 k.p.k.) przesłanki: okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości przestępstwo zagrożone karą do lat 15 sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wskazane w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę