20-LETNIA GWARANCJA KSIĄŻKA O SIEKIERACH
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CAŁOŚĆ Co zużywamy, co i jak robimy oraz co niszczymy, jest w zasadzie kwestią etyki. Jesteśmy w pełni odpowiedzialni za całość. Aczkolwiek staramy się sprostać tej odpowiedzialności, jednakże nie zawsze nam się to udaje. Jednym z elementów tej odpowiedzialności jest jakość i trwałość produktu. Wytwarzanie dobrego produktu stanowi dowód poczucia odpowiedzialności wobec nabywcy, który go będzie używał. Pod warunkiem zapoznania się z prawidłowym sposobem posługiwania się nim i jego konserwacji, wysokiej jakości produkt będzie z dużą dozą prawdopodobieństwa służył dłużej. Jest to dobre dla klienta, użytkownika. Ale jest to także dobre widziane w szerszym kontekście: dłuższa żywotność produktu czyni, że mniej zużywany (mniejsze zużycie surowców i energii), mamy mniej pracy (uzyskujemy czas na inne rzeczy, które są dla nas ważne lub sprawiają nam przyjemność) i mniej niszczymy (mniej odpadów). 20-LETNIA Jako jeden ze swoich celów firma Gränsfors Bruk postawiła sobie wytwarzanie produktów o wysokiej jakości i długiej żywotności. GWARANCJA Jako dowód tej ambicji, oraz aby nie było żadnych wątpliwości co do poważnego traktowania przez nas odpowiedzialności producenta, Gränsfors Bruks AB udziela 20-letniej gwarancji na swoje produkty. W towarzyszącej każdej zakupionej siekierze KSIĄŻCE O SIEKIERACH znajduje się KARTA GWARANCYJNA SIEKIERY. Gwarancja uwarunkowana jest stosowaniem się do podanych wskazówek dotyczących posługiwania się siekierą i jej konserwacji. (Patrz m.in. strony 32 34.) Gränsfors Bruk produkuje siekiery od 1902 roku, a łomy od roku 1942.
Kowal Lennart Pettersson, specjalista od siekier.
SIEKIERA BĘDZIE TYLKO TAK DOBRA, JAK DOBRY BYŁ JEJ KOWAL Siekiery Gränsfors są owocem pracy bardzo wysoko wykwalifikowanych i zdolnych kowali. Dowodem ich zdolności zawodowych jest umiejętność wykuwania siekier z taką dokładnością, że nie wymagają one żadnej obróbki końcowej. Tym właśnie siekiery Gränsfors różnią się od innych siekier, produkowanych przemysłowo. W Gränsfors Bruk kowal może poświęcić siekierze tyle czasu, ile ona wymaga. Nasi kowale nie pracują na akord. Nie jest już konieczne szmerglowanie, szlifowanie gruboziarniste, szlifowanie drobnoziarniste, polerowanie ani malowanie, które służą do ukrycia lub usunięcia powstałych przy kuciu defektów. Będący dobrym fachowcem kowal jest dumny ze swojej zawodowej kompetencji. Kiedy jest już zadowolony z wyniku swojej pracy i uznaje siekierę za gotową, wybija w jej głowicy swoje inicjały. AS Anders Strömstedt KS Kjell-Åke Sjölund RA Rune Andersson BA Bert-Ove Andersson LP Lennart Pettersson UN Ulrik Nilsson DG Daniel Gräntz MM Mattias Mattsson US Ulrika Stridsberg Siekiery firmy Gränsfors otrzymały w 1990 roku nagrodę w zorganizowanym przez Föreningen Svensk Form (Związek Wzornictwa Szwedzkiego) i Naturskyddsföreningen (Liga Ochrony Przyrody) konkursie Ekologiczne projektowanie. Szwedzki związek ochrony obiektów kultury budowlanej przydzielił w 1999 roku Gränsfors Bruk dyplom, za wkład wniesiony na polu konserwacji obiektów budowlanych za wysokiej jakości produkty używane często przy konserwacji obiektów budowlanych. 2
NAGRODZONA UTMÄRKT SVENSK FORM 1995 Siekiera myśliwego Siekiera stolarska Proces kucia jest ważny. Jednocześnie jednak także wszystko inne musi zostać wykonane w odpowiedni sposób. Siekiery Gränsfors wykuwane są ze specjalnego stopu stali, hartowane na całej długości ostrza i wyżarzane. Siekiery mają trzonki z wysokiej jakości drewna hikorowego, są naoliwione i wyposażone w osłony ostrza.
ROZWAŻANIA PRZYŚWIECAJĄCE PRODUKOWANYM DZISIAJ PRZEZ GRÄNSFORS BRUK SIEKIEROM Przed nadejściem epoki przemysłowej siekiery wytwarzane były w wielu małych kuźniach. O kształcie i strukturze siekiery decydowało jej zastosowanie, wymogi użytkownika oraz fachowość wytwarzającego ją kowala. Do połowy XIX-go wieku siekiery używane były w drobnej działalności gospodarczej, przez rzemieślników, oraz w samowystarczalnych gospodarstwach chłopskich. Wraz z charakteryzującym epokę przemysłową zakrojonym na szeroką skalę wycinaniem lasów, siekiery znalazły zupełnie nowych masowych nabywców: przedsiębiorstwa leśne i wyspecjalizowanych drwali. Wzrost popytu na siekiery sprawił, że ich produkcja stała się komercyjnie bardziej atrakcyjna i została skoncentrowana do fabryk siekier. Długie serie i racjonalizacja procesu produkcyjnego obniżyły koszty ich wytwarzania. Kształt siekier i ich struktura uległy zmianie, często kosztem jakości. Siekiery uległy standaryzacji i stały się wytwarzanymi masowo produktami przemysłowymi. Duże ilości energii zużywane były na uzyskanie zgodności siekier z ówczesnymi wymogami dotyczącymi wyglądu produktu przemysłowego: Wszystkie siekiery określonego modelu miały być dokładnie takie same. Aby ukryć strukturę kutej powierzchni, wszystkie powierzchnie siekiery były szmerglowane do połysku, po czym niektóre jej części były malowane i lakierowane piecowo. Normą stały się firmowe nalepki o wesołych kolorach. Pod pewnym względem wróciliśmy do czasu poprzedzającego nadejście epoki przemysłu leśnego. Siekiery używane są dzisiaj przez drwali w drobnej działalności gospodarczej, rolników, właścicieli domów jednorodzinnych i właścicieli domków letnich, oraz przez miłośników przebywania na wolnym powietrzu. Dostarczane dzisiaj przemysłowi 4
nie upiększana kuta powierzchnia jest gwarancją fachowości kowala i jakości siekiery. 2. Bardziej inteligentna produkcja zużywa mniej zasobów naturalnych i pozwala uzyskać wyższą jakość i dłuższą żywotność. Dłuższa żywotność produktu może się przyczynić do zmniejszenia zużycia zasobów naturalnych i redukcji ilości odpadów. 3. Wyeliminowane zostało zbędne szmerglowanie, malowanie i mocowanie trzonka klejem epoksydowym, co daje lepsze środowisko pracy i zmniejsza zanieczyszczanie środowiska. 4. Bierzemy na siebie pełną odpowiedzialność za Całościową jakość. Środowisko pracy, odpowiedzialność producenta i ochrona środowiska to kilka kluczowych względów jakimi się kierujemy, inne to etyka i piękno. 5. Dobra wiedza o produkcie może się przyczynić do wzrostu jego wartości. Dlatego właśnie potrzebna jest informacja o siekierach. Książka o siekierach jest jednym źródłem takiej informacji, muzeum siekier innym. Gabriel Brånby leśnemu miliony metrów sześciennych papierówki i dłużyc nigdy nawet nie otarły się o żadną siekierę. Na tym polu siekiery zastąpione zostały całkowicie przez piły motorowe i maszyny do wyrębu lasu. Przy współpracy pracujących w Gränsfors Bruk kowali z projektantem, Hans Erik Persson, firma Gränsfors Bruk przygotowała siekiery w oparciu o technikę, kształt i funkcję, które bazując na starej, często zapomnianej, wiedzy, dostosowane zostały do potrzeb wynikających z dzisiejszego zastosowania siekier. Siekiery Gränsfors Bruk bazują na następujących pięciu podstawowych założeniach: 1. Siekiera będzie tak dobra, jak dobry był kowal który ja wykonał. Niczym 5
Ucho Ostrze Policzek Wykute nauszniki czepca, dające bardziej solidne i trwałe zamocowanie trzonka. Trzonek Zakończenie trzonka, zabezpieczenie przeciwpoślizgowe. Zgrubienie zabezpieczające siekierę przed wyślizgnięciem się z rąk osoby nią się posługującej. CZĘŚCI SIEKIERY } 6 Głowica siekiery Obuch (grzbiet głowicy) Ochrona ostrza Siekiery Gränsfors Bruk mają ochronę ostrza ze skóry, garbowanej zgodnie ze starymi tradycyjnymi metodami. Trzonek z hikory Spośród wszystkich rodzajów drewna, drewno z hikory nadaje się najlepiej na trzonki, ponieważ dzięki swoim długim włóknom jest mocne i giętkie. Trzonki z włókna szklanego i tworzyw sztucznych mogą być bardziej trwałe, ale naszym zdaniem trzonki z hikory są wystarczająco mocne, a jednocześnie bardziej przyjazne z punktu widzenia ochrony środowiska. (Drewno z drzew hikory, które są uprawiane na południu USA, używane było wcześniej między innymi do produkcji nart i rakiet tenisowych. W Szwecji na trzonki używano wcześniej jarzębinę, jesion, buk i brzozę).trzonki wykańczane są olejem lnianym i woskiem pszczelim. Ich kształt daje pewny chwyt także wtedy, kiedy dłonie trzymane są blisko końca trzonka, co przy rąbaniu daje większą siłę uderzenia i bezpieczniejszą pracę.
JAKĄ SIEKIERĘ WYBRAĆ? Siekiera turystyczna Siekiera harcerska/campingowa lub mała siekiera myśliwska, która mieści się łatwo w plecaku. Dzięki kształtowi ochrony ostrza głowica siekiery nie niszczy wnętrza plecaka. Taka siekiera pozwala na odrąbywanie dosyć dużych gałęzi oraz dzielenie drewna opałowego na polana do obozowego ogniska. U wielu osób budzi wiele wspomnień i marzenia o pełnym emocji życiu w naturze. Siekiera z trzonkiem ma 34 cm długości, masę 0,7 kg i ochronę ostrza ze skóry. Siekiera myśliwska Specjalna siekiera dla myśliwych. Nadaje się do rąbania drewna i dzielenia mięsa. Siekiera ta ma zaokrąglony obuch, którego używa się do zrywania skóry przy jej zdzieraniu z ciał zwierząt. Dolna część trzonka ma idące wokół rowki, których zadaniem jest zapewnienie dobrego chwytu także przy wilgotnych i umazanych dłoniach. Siekiera z trzonkiem ma 48 cm długości, masę 0,9 kg i ochronę ostrza ze skóry. 7
Amerykańska siekiera drwalska Profesjonalna siekiera przeznaczona do pracy w sposób, w jaki pracowało się kiedyś. Wykonana ręcznie z jednego kawałka twardej stali, a następnie ostrożnie podgrzana i naostrzona. Zapotrzebowanie na taką tradycyjną amerykańską siekierę wyraził Geoffrey Burke, szkutnik i drwal z New Hampshire. Był on, razem z kolekcjonerem siekier Lawrence Lyford, bardzo pomocny przy przygotowaniu odpowiedniego modelu. Głowica ma masę 1,5 kg i ostrze o długości 11,5 cm. Siekiera ma trzonek z amerykańskiej hikory, nieco wygięty o długości 81 lub 90 cm, lub całkiem prosty o długości 81 cm. Siekiera dostarczana jest ze skórzaną ochroną ostrza. Siekiera dwustronna Począwszy od ostatniego ćwierćwiecza 19-go wieku, różne modele siekier dwustronnych zdobyły sobie dużą popularność w USA, co zawdzięczają swojemu dobremu wyważeniu i uniwersalności. Na ogół jedno ostrze było wąskie i bardzo ostre, przeznaczone do ścinania drzew, a drugie wykańczane było bardziej tępo i przeznaczone do wykonywania zamków węgłowych oraz ociosywania blisko ziemi, przy których to pracach ostrze wykończone bardziej ostro mogłoby szybko ulec uszkodzeniu. Dzisiaj, siekiery dwustronne używane są jako siekiery robocze i siekiery do rzucania przez uprawiających sporty ciesielskie. Głowica ma masę 2,1 kg i ostrza o długości ok. 15 cm. Obie siekiery mają proste trzonki z hikory, siekiera do rzucania o długości 74 cm, a siekiera robocza o długości 89 cm, przy czym w tej ostatniej uchwyt trzonka zakończony jest zgrubieniem. Obie dostarczane są z ochronami ostrzy ze skóry licowej. 8