Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica Unix/Linux 2 pilki i katalogi Tomasz Bartuś 2012
Katalogi Tworzenie katalogów mkdir katalog warunki: poprawna nazwa nie zawierająca zabronionych znaków specjalnych, unikalna nazwa w danym katalogu, odpowiednie prawa dostępu, opcje: -p - tworzy także nieistniejące katalogi w ścieżce np: mkdir p./1/23/44/46, Usuwanie pustych katalogów rmdir katalog warunki: katalog istnieje, katalog jest pusty, odpowiednie prawa dostępu, Inne operacje opcje: -i - interaktywne (pyta o potwierdzenie), -v - wypisuje dokładniejsze informacje, rm -r katalog (1) cp -R katalog katalog_docelowy (2) mv katalog katalog_docelowy (3) mv katalog nowa_nazwa_katalogu (4) mkdir kat1 kat2 kat3 (5) mkdir kat1/kat5 (6) cp -Rv kat1 kat2 kat3 (7) mv kat1 kat2 (8) mv kat3 kat4 (9) rm -ri kat4 (10) gdzie: (1) - usuwanie całego katalogu (z podkatalogami), 1
(2) - kopiowanie całego katalogu (z podkatalogami), (3) - przenoszenie katalogu, (4) - zmiana nazwy katalogu, (5) - tworzy trzy katalogi o nazwach kat1, kat2 i kat3, (6) - tworzy katalog o nazwie kat5 w katalogu kat1 (który istnieje), (7) - kopiuje całe katalogi kat1 i kat2 do katalogu kat3, (8) - przenosi katalog kat1 do istniejącego katalogu kat2, (9) - zmienia nazwę katalogu kat3 na kat4, (10) - usuwa katalog kat4 z całą zawartością (z pytaniem o potwierdzenie), polecenie cd cd ścieżka zmienia katalog bieżący zgodnie z podaną ścieżką: bezwględną (rozpoczynającą się od katalogu głównego), np: cd /home/users/jan cd /tmp względną (wyrażoną względem katalogu bieżącego), np: cd.. cd../michal cd../../staff cd zadania 1. Utwórz drzewo katalogów (możesz skorzystać z polecenia tree dla skontrolowania efektów): ~/---/Systemy_informatyczne_w_turystyce +---/zajecia1 +---/konto +---/prawa `---/sciezki +---/zajecia2 +---/katalogi +---/tworzenie +---/usuwanie `---/pliki ---/zajecia3 2. skopiuj katalog zajecia2 (z zawartością) do katalogu zajecia3, 3. przenieś katalog usuwanie z katalogu zajecia2/katalogi do zajecia2/pliki, 4. zmień nazwę zajecia3 na zajecia_przyszle, 5. usuń katalog konto w katalogu zajecia1, 6. usuń cały katalog zajecia_przyszle, PLIKI 2
operacje na plikach file plik (1) cat plik_tekstowy (2) less plik (3) head plik (4) tail plik (5) cp pliki katalog (6) cp plik nowa_nazwa_pliku (7) rm pliki (8) mv pliki katalog (9) mv plik nowa_nazwa_pliku (10) touch plik (11) gdzie: (1) - sprawdzenie typu pliku, (2) - wypisanie zawartości pliku tekstowego, (3) - przeglądanie zawartości pliku tekstowego, (4) - wypisanie pierwszych kilku linijek pliku tekstowego, (5) - wypisanie ostatnich kilku linijek pliku tekstowego, (6) - kopiowanie pliku do katalogu docelowego, (7) - kopiowanie pliku pod inną nazwą, (8) - usunięcie plików, (9) - przeniesienie plików do katalogu docelowego, (10) (11) - zmiana nazwy pliku, - tworzenie plików o zawartości zerowej tzw. pliki puste, 1. skopiuj plik /etc/hosts do katalogu zajecia2/pliki, 2. wyświetl zawartość tego pliku na ekranie (cały, początek, koniec), 3. zapisz ten plik w tym samym katalogu, pod nazwą hosts.txt, 4. przenieś plik hosts.txt do katalogu zajecia2/katalogi, 5. zmień jego nazwę na kopia_hosts.txt, 6. usuń plik kopia_hosts.txt z pytaniem o potwierdzenie, 7. utwórz w katalogu ~ plik pusty notatki.txt POLECENIE more Składnia: more opcje plik Polecenie to otwiera plik będący jego argumentem i wyświetla jego zawartość dzieląc ją ekran po ekranie. opcje: +n - wskazany plik zostanie wyświetlony od n-tego wiersza +/wzorzec - wskazany plik zostanie wyświetlony od linii w której wystąpił wyraz string -f - gdy linia tekstu nie mieści się na ekranie nie jest przełamywana 3
Przeglądanie pliku możliwe jest poprzez posługiwanie się następującymi poleceniami: [enter] przewinięcie pliku o jedną linię [spacja] przewinięcie pliku o jeden ekran d przewinięcie pliku o pół ektanu f przewinięcie pliku o jeden ekran do przodu nn f przewinięcie o nn ekranów do przodu nb- przeskok o n ekranów do tyłu nn - przeskok o nn linii do przodu tekstu n/string - przeskok do linii zawierającej n-te wystąpienie słowa string ( w czterech powyższych komendach, gdy n=1 można zostawić puste miejsce) :f - wyświetlenie nazwy pliku = - wyświetlenie numeru bieżącej linii!komenda - wydanie komendy UNIX-a w trakcie edycji :n - gdy wczytano kilka plików przeskok do edycji kolejnego pliku :p - przeskok do edycji poprzedniego pliku 1. wyświetl plik hosts od 3 linii 2. wyświetl linie w której znajduje się słowo student 3. wyświetl zawartość plliku /etc/passwd, wypróbuj różne opcje poruszania się po pliku forward i back 4. podaj przybliżoną liczbę użytkowników serwera student Wzorce symbole specjalne powłoki W powłoce istnieją znaki specjalne ułatwiające operacje na plikach i folderach. Znaki specjalne:!, $, /, [], {}, (), *.? ^ znaków tych nie można używa w nazwach plików i katalogów * - zero lub więcej dowolnych znaków,? - jeden dowolny znak, np. [abcd] lub [a-d] - jeden znak ze zbioru wymienionych, 'nazwa' (apostrofy) - dezaktywują specjalne znaczenie specjalnych symboli (także spacji), orócz tego używamy wzorców katalogu bieżącego tj. (kropka), katalogu nadrzędnego.. (dwie kropki) oraz katalogu macierzystego ~ (tylda). przykłady: file /etc/host* - sprawdzi typ wszystkich plików w katalogu /etc, które zaczynają się od nazwy host, mkdir 'czy to katalog?' - stworzy jeden katalog o nazwie: 'czy to katalog? 1. wypisz zawartość katalogu /etc, 2. wypisz te pliki z katalogu /etc, które: zaczynają się na literę f, kończą się literami sh, zawierają literę w, 4
mają dokładnie trzy litery, 3. stwórz katalog o nazwie: Systemy Informatyczne w Turystyce (jeden katalog, ze spacją między wyrazami), 4. usuń ten katalog, POLECENIE grep Składnia: grep opcje wzorzec plik Polecenie pozwala na poszukiwani e w plikach linii, które zawierają podany wzorzec. Wzorcem może być jedno słowo lub dowolny ciąg znaków. Wzorzec może zawiera znaki specjalne. Opcje: -R przeszukuje zawartość katalogu bieżącego i jego podkatalogów -l wyświetla tylko nazwy plików w których znajduje się poszukiwany wzorzec -v wyświetla tylko linie które nie zawierają wzorca -w - podany wzorzec występuje jako samodzielne słowo -c wyświetla liczbę znalezionych linii, gdy przeszukujemy kilka plików jednocześnie podaje liczbę dla każdego pliku oddzielnie -n poprzedza linię jej numerem Wzorce: W przeszukiwaniu plików używane są wzorce i znaki szczególne (patrz wyżej). Jeżeli poszukiwany wzorzec składa się z więcej niż jednego ciągu znaków to podajemy je w cudzysłowie. Jeśli chcemy przeszukać wszystkie pliki danego katalogu podajemy jako argument2 znak specjalny *. 1. wyświetl nazwy plików z katalogu /etc, w których pojawia się Twoje nazwisko 2. wyszukaj za pomocą polecenia more informacji o sobie zapisanych w pliku /etc/passwd PUBLIKOWANIE STRON WWW Publikowanie stron internetowych polega na przeniesieniu plików strony (dokumenty html, grafiki i inne) na swoje konto na serwerze. Aby zrobić to poprawnie (przy założeniu posiadania konta), musimy wiedzieć: 1. jak przekopiować pliki, 2. gdzie je przekopiować (do jakiego podkatalogu), 3. jakie im nadać prawa dostępu, 4. jakie prawa dostępu nadać katalogowi ze zgromadzonymi dokumentami html, 5. jak powinien się nazywać dokument główny strony internetowej W środowisku Windows pobrać ze strony: http://winscp.net/eng/download.php aplikację WinSCP (można posłużyć się wersją portable). Program służy do zdalnego, bezpiecznego łączenia się z serwerem i do 5
przenoszenia plików i folderów pomiędzy systemami: lokalnym i zdalnym. W celu wyszukania informacji o tym: jak powinien nazywać się katalog z dokumentami html (2), jak powinien nazywać się plik główny strony www (5), należy zalogować się na swoim koncie. Aby usprawnić poszukiwania posłużymy się powszechni e występującym w systemach UNIX/Linux menadżerem plików pod nazwą Midnight Commander. Program uruchamiamy poleceniem: mc. Pojawia się okno (Fig. 8). Fig. 1. Popularny menager plików w systemach UNIX/Linux - Midnight Commander Wszystkie dalsze operacje można wykonać z jego pomocą. Jednak szybszą metodą będzie wydawanie poleceń w linii poleceń. Aby komputer (serwer) umożliwiał publikację, a następnie przeglądanie opublikowanych wcześniej stron internetowych, musi być na nim zainstalowany odpowiedni program, który to umożliwi. Programami takimi są tzw. serwery WWW. Są to aplikacje pracujące na komputerach w tle. Do ich najważniejszych zadań w architekturze klient-serwer należą: akceptowanie zapytań klienta (np.: chcę przeglądnąć stronę WWW:...), odszukiwanie określonych plików strukturze drzewa katalogów serwera, uruchamianie skryptów i zwracanie ich zawartości (lub wyników ich działania). Większość serwerów WWW pracujących w sieci Internet, to serwery pracujące na maszynach UNIX. Do głównych typów serwerów WWW możemy zaliczyć: Serwer NCSA, Serwer Apache, Serwer CERN i Serwery Netscape. Z wymienionych serwerów najbardziej popularnym i najczęściej stosowanym serwerem jest Apache. W grudniu 2011 jego udział wśród serwerów WWW wynosił 65%. Apache jest najszerzej stosowanym serwerem HTTP (HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol) to protokół sieci WWW. Właśnie za pomocą protokołu HTTP przesyła się żądania udostępnienia dokumentów WWW i informacje o kliknięciu odnośnika oraz informacje z formularzy. Zadaniem stron WWW jest publikowanie informacji - natomiast protokół HTTP właśnie to umożliwia). W połączeniu z interpreterem języka skryptowego PHP i bazą danych MySQL, Apache stanowi jedno z najczęściej spotykanych środowisk w firmach oferujących miejsce na serwerach sieciowych. Każdy serwer WWW w tym serwer Apache posiada szerokie możliwości konfiguracyjne. Osobą odpowiedzialną za stan konfiguracji serwera jest webmaster (administra tor serwera WWW). Tak jak w przypadku innych programów w systemach UNIX/Linux, tak i w tym przypadku pliki konfiguracyjne serwera Apache znajdują się najczęściej w katalogu /etc (/etc/apache lub /etc/httpd). 6
cd /etc ls la more Powyższe polecenie jest wykonane w strumieniu (znak ), który wskazuje co ma się stać z wynikiem pierwszego polecenia i w tym przypadku umożliwia stronicowanie wyniku zawierającego dużą liczbę wierszy. Jak widać, w jednym z pierwszych wierszy znajduje się dowiązanie symboliczne (l ink): lrwxrwxrwx 1 root root 11 2010-09-11 19:06 apache -> httpd.extra/ Należy je czytać w następujący sposób: użytkownik root utworzył link o nazwie apache, który odwołuje się do katalogu httpd.extra znajdującego się także w katalogu /etc. Httpd to inna, bardziej informatyczna nazwa Apache a (demon http). Podążajmy dalej tym śladem...? Czym jest demon Demon UNIX-owy to rodzaj programu, który działa nieprzerwanie w tle. Dokładniej jest to aplikacja, która tak jak mityczny demon, niezauważalnie dla nas (nie posiada interjfejsu) wykonuje pewne czynności i/lub dostarcza pewnych usług dla systemu operacyjnego i/lub klienta. Przykładem demonów mogą być aplikacje serwerowe takie jak Apache, MySQL czy serwery pocztowe, które to udostępniają nam specyficzne usługi serwują strony WWW, dają nam dostęp do danych czy naszej poczty elektronicznej. przekartkujmy spacją wszystkie strony będące efektem działania polecenia ls, i przejdźmy do katalogu /etc/httpd.extra i zobaczmy jego zawartość. cd /etc/httpd.extra ls la Jak widać, wśród kilku katalogów i plików intuicyjnie znajdujemy plik konfiguracyjny demona http httpd.conf. Możemy go podejrzeć np. za pomocą polecenia more. W związku z tym, że możemy się spodziewać długiej listy opcji, zastosujmy znowu potok i stronicowanie. more httpd.conf Przewińmy go spacją do końca. Jak widać, plik faktycznie zawiera mnóstwo informacji. Aby ułatwić nam znalezienie potrzebnych informacji, wykorzystajmy Midnight Commandera. mc Najedźmy strzałkami na plik httpd.conf i przyciśnijmy F3 (View). Chcemy wyszukać informację o nazwie pliku wiodącego na stronie www oraz o nazwie katalogu z dokumentami WWW. Wykorzystajmy możliwość przeszukiwania pliku i naciśnijmy F7 (Search). Wyszukajmy klauzulę: DirectoryIndex.? klauzula httpd.conf - DirectoryIndex DirectoryIndex jest jedną ze zmiennych serwera www Apache. Definiuje ona plik, który zostaje wczytany jako pierwszy przy próbie dostępu do danego katalogu. Dzięki takiemu prostemu rozwiązaniu możemy podawać adresy stron w formacie: www.example.com/ => www.example.com/index.html Zmienna ta pozwala na zdefiniowanie wielu plików jednocześnie. Kolejność ich podania definiuje kolejność przeszukiwania katalogu w celu ich wyświetlenia. Jak widać, w naszym przypadku klauzula DirectoryIndex ma postać: 7
DirectoryIndex index.cgi index.php index.shtml index.html index.htm co oznacza, że nasz plik główny strony WWW musi się nazywać: index.html lub index.htm. Teraz spróbujemy wyszukać informację jak powinien się nazywać katalog, w którym udostępnimy dokumenty html. Ponownie wykorzystajmy możliwość przeszukiwania pliku i naciśnijmy F7 (Search). Wyszukajmy tym razem klauzulę: UserDir. W wyniku wyszukania otrzymujemy wiersze: # User home directories Include conf/extra/httpd-userdir.conf które wskazują gdzie należy szukać naszej deklaracji. Wychodzimy z Midnight Commandera (F10). Zgodnie ze wskazaną ścieżką wchodzimy do katalogu: /etc/httpd/extra i odnajdujemy w nim plik konfiguracyjny httpd-userdir.conf. Po wyedytowaniu go, staje się jasne, że nasz katalog domowy musi nazywać się ~/public_html. Wychodzimy z mc (F10), a następnie przechodzimy do swojego katalogu domowego za pomocą polecenia cd. cd Zakładamy podkatalog public_html i sprawdzamy czy został założony. mkdir public_html ls la Musimy teraz zmienić jego prawa dostępu. W przypadku katalogów r oznacza prawo do odczytu zawartości katalogu, w - prawo do tworzenia/usuwania plików w katalogu, a x - prawo do wejścia do katalogu. Jasnym jest, że my jako właściciele powinniśmy mieć wszystkie te przywileje, jeżeli chodzi o grupę i innych (do których w szczególności należy użytkownik apache właściciel demona apache), to aby mogli oni zobaczyć naszą stronę, wymaga się aby mogli wejść do katalogu i przeczytać pliki dokumentów html. Z tego wynika, że powinni mieć prawa r+x. Tak więc musimy zmodyfikować prawa dostępu w następujący sposób: chmod 755 public_html sprawdźmy czy wprowadzone zmiany odniosły sukces: ls la Teraz za pomocą pobranego wcześniej programu WinSCP możemy do naszego katalogu przekopiować pli ki naszej strony WWW. Pliki te powinny mieć prawa dostępu umożliwiające ich czytanie (744). Możemy to zrobić w podobny sposób jak poprzednio: chmod 744 index.html cv.html... Po dokonaniu tych zabiegów, po wpisaniu do przeglądarki internetowej adresu: http://student.agh.edu.pl/~user, powinniśmy zobaczyć naszą świeżo opublikowaną stronę WWW. 8
POLECENIE find Składnia: find katalog wyrażenia Polecenie wypisuje wszystkie pliki z podanego katalogu (i podkatalogów), które spełniają wszystkie podane wyrażenia. przykładowe wyrażenia (dokładna lista: man find): poszukiwanie w katalogu plików o zadanej nazwie, np.: find. -name 'zajecia?' poszukiwanie w katalogu plików o podanej wielkości : -size [+/-]n[c/k] (rozmiar pliku w blokach 512 bajtowych, z przyrostkami: c - liczba bajtów, k - kilobajtów), -size +10 (ponad 10 bloków 512 bajtowych), -size -10k (mniej niż 10 kilobajtów), -size 128c (dokładnie 128 bajtów/znaków), data ostatniego dostępu: -atime n (liczba dni od dzisiaj: n, lub n, +n), data ostatniej modyfikacji: -mtime n (liczba dni od dzisiaj: n, lub n, +n), np. pliki modyfikowane od 3 do 7 dni temu: find -mtime +3 -mtime -7 właściciel pliku: -user nazwa, wypisanie nazwy pliku: -print wykonanie operacji na pliku: -exec operacja lub -ok operacja (druga wersja pyta o potwierdzenie), np.: find /etc -name '*rc' -exec ls -l {} \; (operacja jest zawsze kończona \;, nazwa pliku jest wstawiana w miejsce {}), 1. znajdź w katalogu /var/log/httpd pliki logów o wielkości większej niż 10 MB 1bajt [B] = 8 bitów 1 kilobajt [kb] = 10 3 [B] = 1000 1 B 1 megabajt [MB] = 10 6 [B] = 1000 2 B 1 gigabajt [GB] = 10 9 [B] = 1000 3 B 1 terabajt [TB] = 10 12 [B] = 1000 4 B 2. znajdź w swoim katalogu domowym i podkatalogach wszystkie pliki nieużywane od 3 dni, 3. znajdź w katalogu /etc wszystkie pliki z rozszerzeniem cfg, Literatura: 9
Dyrek A., 1992. Od PC do workstation czyli Jak zostać użytkownikiem systemu Unix. Wyd. Doktor Q Press, Kraków, s. 485. Moczurad W., 1993. W sieci. Unix sieci lokalne i rozległe. Wyd. Fortis, Kraków, s. 212. Prata S., Martin D., 1994. Biblia systemu UNIX V. Polecenia i programy użytkowe. Wyd. LT&P, Warszawa, s. 458. Silvester P., P., 1990. System operacyjny Unix. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, s. 320. http://galaxy.uci.agh.edu.pl/~jurczyk/wms/unix2.html http://www.arturpyszczuk.pl/commands -ls.html 10