Spis treści Wykaz skrótów... 13 Wstęp... 14 Wprowadzenie... 16 Prolog O Słowie... 20 Narodzenie i lata dziecięce Jezusa... 23 Zapowiedź narodzenia Jana Chrzciciela...23 Zwiastowanie Maryi...24 Nawiedzenie Elżbiety...25 Magnificat hymn Maryi...26 Narodzenie Jana Chrzciciela...27 Benedictus proroctwo Zachariasza...27 Narodzenie, obrzezanie i ofiarowanie Jezusa...28 Ucieczka do Egiptu i powrót do Nazaretu...29 Dwunastoletni Jezus w Świątyni Jerozolimskiej...31 Przygotowanie i początki działalności Jezusa... 33 Działalność Jana Chrzciciela w dolinie Jordanu...33
Chrzest Jezusa w Jordanie...34 Świadectwo Jana Chrzciciela o Mesjaszu...34 Kuszenie Jezusa na pustyni...35 Pierwsze wystąpienia w Nazarecie i synagogach Galilei...37 Powołanie pierwszych uczniów Jezusa. Wybór dwunastu apostołów...38 Pierwszy znak w Kanie Galilejskiej...40 Uwięzienie i ścięcie Jana Chrzciciela...41 Działalność Jezusa w Galilei i na pograniczu... 43 Przygotowanie uczniów do pracy misyjnej...43 Rozesłanie dwunastu apostołów...46 Spory z przywódcami ludu...49 Przemienienie Jezusa na górze Tabor...52 Działalność Jezusa w Judei i Jerozolimie... 55 Pierwsza wizyta w Jerozolimie...55 W Samarii...58 Wysłanie siedemdziesięciu dwóch uczniów...59 Marta i Maria siostry z Betanii...60 Drugi pobyt świąteczny w Jerozolimie...61 Miłosierdzie nad kobietą cudzołożną...62 Jezus Bóg cudotwórca... 65 Cuda zawieszające prawa przyrody...65 Uciszenie burzy na jeziorze...65 Pierwsze rozmnożenie chleba...65 Jezus chodzi po jeziorze...66 Drugie rozmnożenie chleba...68 Nieurodzajne drzewo figowe...68
Obfity połów ryb...69 Połów ryby ze staterem...69 Wskrzeszenia...70 Młodzieniec z Nain...70 Córka Jaira, przełożonego synagogi...70 Przywrócenie życia Łazarzowi z Betanii...71 Uzdrowienia...74 Uzdrowienie teściowej Piotra z gorączki...74 Uzdrowienie trędowatego...74 Uzdrowienie dziesięciu trędowatych...75 Uzdrowienie paralityka...75 Uzdrowienie człowieka z uschłą ręką...76 Uzdrowienie kobiety cierpiącej na krwotok...77 Głuchoniemy odzyskuje słuch i mowę...77 Niewidomy odzyskuje wzrok...79 Niewidomy żebrak Bartymeusz odzyskuje wzrok...79 Uzdrowienie niewidomego od urodzenia...80 Uzdrowienie sługi setnika z Kafarnaum...81 Uzdrowienie syna dworzanina...82 Uzdrowienie z puchliny wodnej...83 Uzdrowienie chromego nad sadzawką...83 Liczne uzdrowienia w ziemi Genezaret...84 Uwolnienia z mocy złych duchów...84 Uwolnienie opętanego przez ducha nieczystego...84 Uzdrowienie opętanego w kraju Gerazeńczyków...85 Uwolnienie córki Syrofenicjanki...85 Uzdrowienie epileptyka z mocy ducha niemego...86 Uzdrowienie kobiety z władzy ducha niemocy...87 Uzdrowienie zniewolonego niemowy...87
Jezus nauczyciel kazanie na górze... 89 Osiem błogosławieństw...89 Wypełnienie starego Prawa i zadania uczniów...91 Stare przykazania w Nowym Przymierzu...91 Nie będziesz zabijał...91 Nie będziesz cudzołożył...92 Nie będziesz fałszywie przysięgał...92 Prawo odwetu...93 Miłość nieprzyjaciół...93 Nowa sprawiedliwość uczniów Jezusa...94 Czystość zamiarów...94 Jałmużna i post...94 Modlitwa...94 Dobra trwałe i zbytnie troski...96 Powściągliwość w sądzeniu i złota zasada postępowania...96 Łudzenie samego siebie. Ciasna brama...97 Poznacie ich po owocach. Dobra i zła budowa...97 Nauczanie Jezusa w przypowieściach... 99 Cel przypowieści...99 Przypowieści o Królestwie Bożym...100 O siewcy...100 O chwaście...101 O sieci...102 O ziarnku gorczycy...103 O zaczynie chlebowym...103 O zasiewie...104 O skarbie i perle...104 O uczcie...104
O minach...105 Przypowieści o dobroci Bożej...106 O nielitościwym dłużniku...106 O robotnikach w winnicy...107 Przypowieści o miłosierdziu i przebaczeniu Bożym...108 O zaginionej owcy...108 O zagubionej drachmie... 110 O synu marnotrawnym... 110 O nieurodzajnym drzewie figowym... 112 Przypowieści o stosunku narodu wybranego do Chrystusa... 114 O dwóch synach... 114 O przewrotnych rolnikach... 114 O dzieciach na rynku... 115 Przypowieści o nadejściu Chrystusa... 116 O wiernym i niewiernym słudze... 116 O pannach roztropnych i nierozsądnych... 117 O czujnym gospodarzu... 118 O czujnym odźwiernym... 118 O sługach czekających na pana... 119 Przypowieści o modlitwie... 119 O nękanym prośbą przyjacielu... 119 O ubłaganym sędzi...120 O faryzeuszu i celniku...121 Przypowieści o miłości bliźniego...121 O miłosiernym Samarytaninie...121 Przypowieści o roztropnym korzystaniu z dóbr...122 O roztropnym rządcy...122 Ostrzeżenie przed chciwością...124 O bogaczu i ubogim Łazarzu...125
Inne przypowieści...126 O lampie...126 O prawdziwej nieczystości...126 O dwóch niewidomych...127 O skromności...127 O nawróconej grzesznicy...127 Wielki Tydzień. Męka i zmartwychwstanie Jezusa...129 Ostatnia podróż do Jerozolimy...129 Uczta i namaszczenie w Betanii...134 Niedziela Palmowa triumfalny wjazd do Jerozolimy...135 Jezus w Świątyni Jerozolimskiej...137 Spory Jezusa z przeciwnikami...140 Pytanie o władzę...140 Sprawa podatku...141 Sprawa zmartwychwstania...142 Największe przykazanie...142 Mesjasz Synem Bożym...143 Mowa Jezusa przeciw uczonym w Piśmie i faryzeuszom...144 Zapowiedź upadku Jerozolimy, zburzenia świątyni i przyjścia Jezusa...146 Zapowiedź męki. Spisek i zdrada Judasza...150 Ostatnia Wieczerza. Ustanowienie Eucharystii...151 Przygotowanie wieczerzy paschalnej...151 Umycie nóg uczniom przykład służby nauczycielskiej...153 Ustanowienie Eucharystii...154 Wskazanie zdrajcy...155 Mowa pożegnalna Jezusa...155 Dialog z Piotrem...160
Modlitwa arcykapłańska Chrystusa...161 W Ogrójcu. Wydanie i aresztowanie Jezusa w Getsemani...162 Przed trybunałem żydowskim...165 Przed trybunałem rzymskim...167 Droga krzyżowa. Golgota, ukrzyżowanie, złożenie do grobu...169 Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Wydarzenia po zmartwychwstaniu. Wniebowstąpienie... 174 Dzieje Apostolskie...179 Uzupełnienie grona Dwunastu...179 Zesłanie Ducha Świętego...180 Pierwsze wystąpienie głowy Kościoła. Działalność Piotra w Jerozolimie...182 Pierwsza mowa Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy...182 Życie Kościoła w Jerozolimie...184 Druga mowa Piotra...185 Prześladowania Kościoła w Jerozolimie...186 Mowa i męczeństwo Szczepana...190 Filip, Piotr i Jan w Samarii...195 Wiara Szymona czarnoksiężnika...195 Nawrócenie dworzanina etiopskiego...196 Nawrócenie Szawła...197 Cuda Piotra i powołanie setnika Korneliusza...199 Uzdrowienie sparaliżowanego...199 Wskrzeszenie Tabity...200 Powołanie setnika Korneliusza...200 Prześladowania Heroda Agryppy...204 Pierwsza podróż misyjna Pawła i działalność Barnaby...205 Pierwszy sobór w Jerozolimie pierwszy dekret soborowy...209
Mowa Piotra...210 Mowa Jakuba...210 Dekret Apostołów... 211 Druga podróż misyjna Pawła...212 Trzecia podróż misyjna Pawła...216 Uwięzienie i dalsze dzieje Pawła...223 Pojmanie Pawła w Jerozolimie...223 Trzy rozprawy sądowe wytoczone Pawłowi...225 W drodze do Rzymu na sąd Cezara...227 Listy Apostolskie...233 Listy świętego Pawła...233 List do Rzymian o usprawiedliwieniu przez wiarę...233 Pierwszy List do Koryntian odpowiedź na pytania początkujących chrześcijan...237 Drugi List do Koryntian obrona urzędu apostolskiego...242 List do Galatów o uwolnieniu spod Prawa...246 List do Efezjan jedność w Chrystusie i odnowa moralna...249 List do Filipian Jezus Chrystus jest Panem...252 List do Kolosan boska godność Chrystusa...254 Pierwszy List do Tesaloniczan Ducha nie gaście...257 Drugi List do Tesaloniczan nauka o paruzji...259 Listy pasterskie do Tymoteusza (1, 2) i do Tytusa...260 List do Filemona nowe braterstwo w Jezusie...263 Hymn świętego Pawła o miłości...263 List do Hebrajczyków o wyższości Nowego Przymierza nad Starym...265 List świętego Jakuba Apostoła zbiór nauk moralnych...267 Listy świętego Piotra Apostoła jakimi winniście być...270
Listy świętego Jana Apostoła mowy o miłości...273 List świętego Judy Apostoła zachęta do walki o wiarę...275 Apokalipsa świętego Jana...277 Wstęp...277 Prolog...278 Widzenie wstępne świętego Jana...278 Listy do siedmiu Kościołów...280 List do Kościoła w Efezie...280 List do Kościoła w Smyrnie...281 List do Kościoła w Pergamonie...281 List do Kościoła w Tiatyrze...283 List do Kościoła w Sardes...284 List do Kościoła w Filadelfii...285 List do Kościoła w Laodycei...286 Wizje prorocze zwiastujące wielki dzień gniewu Bożego...287 Wizja nieba...288 Wizja zapieczętowanej księgi...290 Wizja Baranka...290 Wizja czterech jeźdźców...292 Wizja pieczętowania Bożych sług...293 Wizja triumfu wybranych...294 Wizja złamania ostatniej pieczęci z zapieczętowanej księgi...295 Wizja siedmiu trąb...296 Wizje prorocze zapowiadające losy Kościoła...301 Niewiasta i Smok...301 Wizja Smoka oddającego władzę Bestii...303 Wizja drugiej Bestii, czyli Fałszywego Proroka...305 Wizja orszaku Baranka na górze Syjon...306
Wizja żniwa jako czasu Sądu Ostatecznego...306 Hymn Mojżesza i Baranka...308 Siedem czasz i siedem plag...308 Wielki Babilon symbol ziemskiej potęgi wrogiej Bogu...310 Niebiańskie Alleluja...313 Zwycięstwo nad Bestią i Fałszywym Prorokiem...314 Tysiącletnie królestwo w pokoju Chrystusowym...315 Wizja Sądu Ostatecznego...316 Niebiańskie Jeruzalem...317 Bibliografia...322
Wstęp Biblia, zwana też Pismem Świętym i Księgą nad Księgami, jest niewyczerpanym źródłem objawienia miłości Boga do człowieka. Stary i Nowy Testament to wielkie dzieło ludzi powstałe pod natchnieniem Boga, a zarazem niewyczerpana Księga Mądrości, której pełnego przesłania nie zgłębiły pokolenia. Dlatego należy i warto wciąż na nowo ją czytać. Trudno wyobrazić sobie człowieka, który nie sięgnąłby do tego źródła, choćby ze względu na jego znaczenie w historii ludzkości. Jednak trudny i symboliczny język Biblii sprawia czasem, że nie dla każdego jest ona w pełni zrozumiała. Z pomocą czytelnikowi przychodzą liczne opracowania, czy to dla dzieci, czy dla młodzieży bądź dla dorosłych, które mają mu przybliżyć jej przesłanie i opisane realia. Nasza inicjatywa wywodzi się z podobnej intencji. Chcieliśmy, aby to opracowanie uczyniło Pismo Święte, szczególnie Nowy Testament, bardziej przystępnym i zrozumiałym dla szerokiego kręgu czytelników, którzy z różnych względów bliżej nie zetknęli się z Biblią bądź mają kłopoty ze zrozumieniem jej sensu. Przedstawiamy w tej książce obszerny wybór tekstów Nowego Testamentu pochodzących z Biblii Tysiąclecia. Fragmenty te są oznaczone kursywą, podobnie jak niektóre nazwy, zasługujące na wyodrębnienie. Aby umożliwić czytelnikowi pogłębienie wiedzy o Biblii, zamieściliśmy też wykaz skrótów oraz bibliografię, z której korzystali autorzy. Niezaprzeczalnym atutem niniejszego opracowania są także 14
ryciny słynnego malarza i grafika Gustawa Doré, obrazujące sceny z życia Jezusa i apostołów. Przesłanie Nowego Testamentu przedstawiliśmy w dwójnasób. Oprócz rozdziałów zawierających historię życia i działalności Jezusa po Jego zmartwychwstanie, wyodrębniliśmy z czterech Ewangelii materiał dotyczący Jego działalności cudotwórczej i nauczania, które realizował i przekazywał w formie przykładów, kazań i przypowieści. W rozdziałach tych zawarte są dowody miłości Boga do człowieka oraz wiary ludzi w Chrystusa. Jezus, jako Nauczyciel pokazał, jak należy realizować Nowe Przymierze, które zawarł z ludźmi poprzez śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie. Za najważniejsze przykazanie uznał miłość Boga i bliźniego, która jest warunkiem zbawienia każdego człowieka. W dalszej części zwróciliśmy uwagę na początki historii Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem nauczania apostołów, oraz na proroctwo powtórnego przyjścia Chrystusa w dniu Sądu Ostatecznego, czyli Apokalipsę świętego Jana. Dziękujemy Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Diecezji Toruńskiej Andrzejowi Suskiemu za Jego łaskawość, pragniemy również wyrazić podziękowanie Księdzu Prałatowi Józefowi Batkowskiemu z parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu, za cenne materiały, bez których nie byłoby możliwe przygotowanie niniejszego opracowania. Niech nam będzie wolno zakończyć to słowo wprowadzenia apelem Księcia Apostołów XXI wieku Jana Pawła II: Otwórzcie drzwi Chrystusowi. Jest to wołanie o cnotę miłości, która jest największą z cnót. Autorskie opracowanie i taki sposób ujęcia niech będą wstępem do czytania Biblii, do jej lepszego zrozumienia i zachętą do stosowania jej przesłania w codziennym życiu. Autorzy i Wydawca 15
Wprowadzenie Słowem Biblia nazywamy cały zbiór 73 ksiąg, który dzieli się na Stary Testament (46 ksiąg) i Nowy Testament (27 ksiąg). Biblia opisuje dzieje zbawienia człowieka od prehistorii do czasów ostatecznych. Nazwa Biblia wywodzi się z greckiego słowa biblos, które oznacza zwój papirusowy, księgę. Potem greckie zdrobnienie biblia przeszło do języka łacińskiego, a za jego pośrednictwem do wielu języków narodowych. Już od czasów Chrystusa używamy również nazwy Pismo Święte, słusznie rozumując, że każde pismo, mające Boże pochodzenie, musi nazywać się świętym. Ze względu na treść Biblii używa się też określeń poszczególnych części: Stary Testament i Nowy Testament. Stary Testament opisuje dzieje człowieka od początków do czasu przyjścia obiecywanego Mesjasza. Punktem kulminacyjnym tej części Biblii jest zawarcie Przymierza między Bogiem a ludźmi na górze Synaj i spisanie go na kamiennych tablicach. Hebrajskie słowo berith i jego grecki odpowiednik diatheke oznaczają zarówno testament, jak i przymierze. Stąd używa się wymiennie nazw Stary Testament i Stare Przymierze na określenie tego samego zbioru ksiąg. Narodzenie Jezusa było wypełnieniem obietnicy danej Izraelitom przez Boga w Przymierzu na górze Synaj. Od czasu złożenia przez Jezusa doskonałej ofiary swojego ciała za ludzkość zaistniał Nowy Testa- 16
ment, to znaczy Nowe Przymierze, do którego może przystąpić każdy, kto uwierzy w Jezusa Chrystusa i przyjmie Go jako Zbawiciela. Warunki Nowego Przymierza opisane zostały w dwudziestu siedmiu księgach, które ze względu na gatunki literackie podzielono w następujący sposób: I II Księgi historyczne: Ewangelie (Mt, Mk, Łk, J) Dzieje Apostolskie (Dz) Księgi dydaktyczne: Listy Pawła a. Eschatologiczne (1, 2 Tes) b. Wielkie (Rz, 1,2 Kor, Gal) c. Więzienne (Ef, Kol, Flp, Flm) d. Pasterskie (1, 2 Tm, Tt) List do Hebrajczyków (Hbr) Listy powszechne (1, 2, 3 J; 1,2 P; Jud, Jk) III Księgi prorockie: Apokalipsa (Ap) Nie od razu Nowe Przymierze zostało spisane. Powstawało ono w trzech etapach: pierwszy to sama historia, wydarzenia; drugi nazwano przedliterackim; trzeci etap to redakcja tekstu. Etap pierwszy ma swoje źródło w życiu i działalności Jezusa Chrystusa. Szczególną okoliczność stanowi fakt, że sam Jezus niczego nie napisał i nigdy swoim uczniom nie nakazał niczego pisać. Toteż kiedy Jezus wypełnił swoje powołanie i wstąpił do nieba, a uczniowie otrzymali Ducha Świętego, rozpoczął się drugi etap powstawania Nowego Testamentu. Zgodnie z nakazem Pana Jezusa rozpoczęli ustną działalność misyjną. Prowadzeni przez Ducha Świętego ogłaszali, że Jezus jest Mesjaszem, który wypełnił proroctwa Starego Testamentu. Głosili Dobrą Nowinę wśród Żydów i wśród pogan daleko poza granicami 17
Apostoł Paweł napisał czternaście listów do Kościołów, które założył. Pisali je też Piotr, Jakub, Juda i Jan. Łukasz natomiast spisał wydarzenia rozgrywające się w pierw- własnej ojczyzny. Konieczne stawało się zaadaptowanie wydarzeń z życia Jezusa do nowych okoliczności i do nowego sposobu myślenia, zupełnie oderwanego od tradycji żydowskiej, które cechowało nowo powstające wspólnoty wśród pogan. Wkrótce pojawiła się potrzeba pisania listów do Kościołów i redagowania apostolskiego nauczania, szczególnie w sytuacji, gdy naoczni świadkowie życia, śmierci i zmartwychwstania Jezusa przebywali w więzieniach i ginęli przeważnie śmiercią męczeńską, a spragnionych świadectwa o Mesjaszu wciąż przybywało. Tak rozpoczął się trze- ci etap powstawania Nowego Testamentu. Były to już lata sześćdziesiąte, gdy pierwsi świadkowie wyraźnie zaczęli troszczyć się o spisanie dziejów Chrystusa i Jego Kościoła. Pierwsze pouczenia w formie listów pisano już w latach pięćdziesiątych. Wszakże ostatecznie kanon Pisma ustalono dopiero w II wieku. 18
szych latach po śmierci Jezusa, które stanowiły początek Kościoła powszechnego. Czterech Ewangelistów: Mateusz, Marek, Łukasz i Jan, w różnym czasie, w różnych celach i w różnym stylu spisało dzieje i nauczanie Jezusa Chrystusa. Najpóźniej napisana została Apokalipsa Świętego Jana, która jest bezpośrednią odpowiedzią na niepokoje i wątpliwości związane z oczekiwanym powtórnym przyjściem Chrystusa Króla na ziemię. Każdego z autorów prowadził w ich pracy Duch Święty i dzięki temu, choć są to dzieła bardzo różne, dają nam właściwy obraz i prawdziwe przesłanie nauki Pana Jezusa. Bo też ostatecznym celem redagowania wszystkich pism i samego przepowiadania jest, by każdy, kto usłyszy Dobrą Nowinę o zbawieniu, uwierzył w Jezusa Chrystusa i tak osiągnął zbawienie i życie wieczne, a Bogu Prawdziwemu oddał chwałę i cześć. Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony. [J 3,16 17] 19
Prolog O Słowie Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła. Pojawił się człowiek posłany przez Boga Jan mu było na imię. Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego. Nie był on światłością, lecz [posłanym], aby zaświadczyć o światłości. Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi. Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał. Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli. Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. 20 [J 1,1 14]
Gwiazda przewodnia
Narodzenie Jezusa Chrystusa
Narodzenie i lata dziecięce Jezusa Zapowiedź narodzenia Jana Chrzciciela W Judei sprawował rządy król Herod, kiedy dla kapłana Zachariasza z oddziału Abiasza przypadł los, żeby wejść do przybytku Pańskiego i złożyć ofiarę kadzenia. Liczny był ród Aarona, którego Pan Bóg wyznaczył do rzeczy najświętszych, aby spalali kadzidło przed Panem, usługiwali Mu i błogosławili w Jego imieniu na wieki. Toteż Zachariasz długo czekał na swoją kolej. On i jego żona Elżbieta byli już posunięci w latach i choć byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali zgodnie ze wszystkimi Jego przykazaniami, to jednak nie mieli dzieci. Wobec ludzi niepłodność Elżbiety była wielką hańbą, lecz swoje cierpienie ona i jej mąż składali przed Bogiem. W wyznaczonym czasie Zachariasz przybył do Jerozolimy i gdy cały lud modlił się, on w świątyni składał ofiarę kadzenia. Wtedy ukazał mu się anioł Pański o imieniu Gabriel, który rzekł: Nie bój się, Zachariaszu! Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan. Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu z jego narodzenia cieszyć się będzie. Bę- 23
dzie bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie i już w łonie matki napełniony będzie Duchem Świętym. Wielu spośród Izraela nawróci do Pana, Boga ich; on sam pójdzie przed Nim w duchu i mocy Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom, a nieposłusznych do usposobienia sprawiedliwych, by przygotować Panu lud doskonały. [Łk 1,13 17] Zachariasz nie uwierzył i stał się niemy. Tymczasem cały lud dziwił się, że tak długo zostaje w przybytku. Kiedy wyszedł, nie mógł mówić czynił tylko znaki. Zrozumieli wtedy, że kapłan miał widzenie. Kiedy upłynął czas posługi kapłańskiej, Zachariasz wrócił do domu, a jego żona, Elżbieta, poczęła i cieszyła się, że Pan zdjął z niej hańbę. Zwiastowanie Maryi Pięć miesięcy później posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy o imieniu Maryja. Była Ona zaślubiona Józefowi, mężowi z rodu króla Dawida, ale jeszcze nie zamieszkała z nim razem. Anioł wszedł do domu, w którym mieszkała Maryja i powiedział: Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami. Ona bardzo się zmieszała i zastanawiała, co może oznaczać to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i urodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad narodem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca. Na to Maryja rzekła do anioła: Jakże się to stanie skoro nie znam męża? Anioł Jej odpowiedział: Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już 24
w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego. Wtedy Maryja odpowiedziała: Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa! [Łk 1,28 38] Wkrótce Józef zobaczył, że żona jego, Maryja, jest brzemienna. Józef był człowiekiem pobożnym i sprawiedliwym, wiernie przestrzegał Prawa i był posłuszny Bogu. Prawo nakazywało wyłączać ze społeczności kobiety cudzołożne, a nawet je kamienować, by wytępić grzech spośród Izraela. Józef nie mógł więc pozwolić Maryi, by zamieszkała w jego domu, nie chciał też narazić Jej na zniesławienie i karę, toteż postanowił, że oddali Ją potajemnie. Wtedy we śnie ukazał mu się anioł i powiedział: Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki: albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów. Wtedy Józef wziął swoją Żonę do siebie. [Mt 1,20 21] Nawiedzenie Elżbiety W tym czasie Maryja wybrała się i poszła odwiedzić swoją krewną, Elżbietę, która także oczekiwała na narodzenie pierworodnego syna. Elżbieta razem ze swoim mężem Zachariaszem mieszkała w małym miasteczku w górach. Maryja weszła do ich domu i przywitała Elżbietę. Gdy ta usłyszała pozdrowienie Maryi, dzieciątko w jej łonie poruszyło się, a Duch Święty napełnił jego matkę. Wydała ona okrzyk i powiedziała do Maryi: 25
Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? Oto, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana. Magnificat hymn Maryi Wtedy Maryja rzekła: [Łk 1,42 45] Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy. Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej. Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Święte jest Jego imię a swoje miłosierdzie na pokolenia i pokolenia [zachowuje] dla tych, co się Go boją. On przejawia moc ramienia swego, rozprasza [ludzi] pyszniących się zamysłami serc swoich. Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych. Głodnych nasyca dobrami, a bogatych z niczym odprawia. Ujął się za sługą swoim, Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje jak przyobiecał naszym ojcom na rzecz Abrahama i jego potomstwa na wieki. [Łk 1,46 55] 26
Narodzenie Jana Chrzciciela Elżbieta urodziła syna. Wszyscy krewni i sąsiedzi cieszyli się razem z nią. Kiedy zebrali się ósmego dnia, by obrzezać dziecko, chcieli mu nadać imię jego ojca, Zachariasza. Lecz matka dziecka nalegała, by dać mu imię Jan. Wtedy zapytano ojca dziecka. On wziął tabliczkę i napisał: Jan będzie mu na imię. Zaraz też zaczął mówić i wielbić Boga. A wszyscy, którzy to widzieli i słyszeli, dziwili się i zastanawiali: Kimże będzie to dziecię? Bo istotnie ręka Pańska była z nim. I w całej krainie opowiadano o tym wydarzeniu. Chłopiec zaś rósł i wzmacniał się duchem, a żył na pustkowiu aż do dnia ukazania się przed Izraelem. Benedictus proroctwo Zachariasza [Łk 1,80] Wtedy ojciec jego, Zachariasz, został napełniony Duchem Świętym i prorokował, mówiąc: Niech będzie uwielbiony Pan Bóg Izraela, że nawiedził lud swój i wyzwolił go, i moc zbawczą nam wzbudził w domu sługi swego, Dawida: jak zapowiedział to z dawien dawna przez usta swych świętych proroków, że nas wybawi od nieprzyjaciół i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą; że miłosierdzie okaże ojcom naszym i wspomni na swoje święte Przymierze na przysięgę, którą złożył ojcu naszemu, Abrahamowi, że nam użyczy tego, iż z mocy nieprzyjaciół wyrwani bez lęku służyć Mu będziemy w pobożności i sprawiedliwości przed Nim 27
po wszystkie dni nasze. A i ty, dziecię, prorokiem Najwyższego zwać się będziesz, bo pójdziesz przed Panem torując Mu drogi; Jego ludowi dasz poznać zbawienie, [co się dokona] przez odpuszczenie mu grzechów, dzięki litości serdecznej Boga naszego. Przez nią z wysoka Wschodzące Słońce nas nawiedzi, by zajaśnieć tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę pokoju. [Łk 1,67 79] Narodzenie, obrzezanie i ofiarowanie Jezusa W tym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Wszyscy wybierali się więc, aby dać się zapisać, każdy do swego miasta. Poszedł także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z żoną swoją Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas porodu. Urodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. W tej okolicy przebywali pasterze i trzymali straż nocną nad swoimi owcami. Nagle stanął przy nich anioł Pański i rzekł: Nie bójcie się! Oto ogłaszam wam radość wielką, w której będzie brał udział cały naród: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. Nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania. [Łk 2,10 14] 28
Pasterze poszli szybko do Betlejem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę leżące w żłobie. Gdy Je zobaczyli, opowiedzieli wszystko, co im aniołowie mówili o dziecku. A wszyscy, którzy ich słuchali, bardzo się dziwili. Kiedy minął tydzień i nadszedł dzień ósmy, w którym Prawo Mojżeszowe nakazuje obrzezać dziecko, nadano Mu imię Jezus. Potem minęło czterdzieści dni oczyszczenia Maryi. Był to nakazany przez Prawo czas, który musiał upłynąć od dnia porodu, aby matka mogła wejść do świątyni w Jerozolimie. Poszła więc Maryja z Dzieciątkiem i z mężem swoim Józefem do Jerozolimy, aby przedstawić Bogu swojego pierworodnego Syna i złożyć za Niego w ofierze dwa młode gołębie lub parę synogarlic. W świątyni, za natchnieniem Ducha Świętego, czekał na Jezusa sprawiedliwy i pobożny starzec Symeon, który przez całe swoje życie oczekiwał przyjścia Zbawiciela. Jemu Duch Święty objawił, że zobaczy Mesjasza Pańskiego. Symeon wziął Dziecko w objęcia i błogosławił Boga, że pozwolił mu zobaczyć zbawienie wszystkich narodów, a do Maryi wygłosił proroctwo: Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu. [Łk 2,34 35] W świątyni powitała Dziecię Jezus również prorokini Anna, która służyła Bogu, modląc się i poszcząc. Ona również rozpoznała Zbawiciela i chwaliła Boga. Ucieczka do Egiptu i powrót do Nazaretu Kiedy Jezus narodził się w Betlejem, do króla Heroda w Jerozolimie przybyli trzej Mędrcy ze Wschodu i pytali: Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Zobaczyliśmy bowiem jego gwiazdę i przybyliśmy oddać mu pokłon. Król przeraził się i zebrał zaraz wszystkich arcykapła- 29
nów i uczonych, aby mu powiedzieli, gdzie ma narodzić się Mesjasz. Ci wskazali na Betlejem, bo tak napisał prorok Micheasz: A ty Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela. Herod powiedział Mędrcom, gdzie mają się udać, wypytał przy tym o czas ukazania się gwiazdy, która ich przywiodła do Jerozolimy i poprosił, żeby wracając dokładnie mu opowiedzieli, gdzie jest Dziecko, chciał bowiem Je zabić. Mędrcy udali się w drogę i znów ujrzeli gwiazdę, która szła przed nimi i zatrzymała się nad domem, gdzie było Dziecię z Matką. Mędrcy oddali Dziecku pokłon i ofiarowali cenne dary: złoto, kadzidło i mirrę. Potem, ostrzeżeni we śnie, aby nie wracać do Heroda, udali się do swego kraju inną drogą. Gdy odjechali, Józefowi ukazał się we śnie anioł Pański nakazał mu wstać, zabrać Dziecko i Maryję i uciekać do Egiptu. Herod bowiem, spostrzegłszy, że Mędrcy go zawiedli, wpadł w gniew i rozkazał pozabijać w Betlejem wszystkich chłopców do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym powiedzieli mu Mędrcy. A gdy dokonano rzezi niewiniątek, wielki płacz rozległ się w ziemi judzkiej i spełniło się słowo od Pana, powiedziane przez proroka Jeremiasza: Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma. 30
A gdy umarł Herod, znów anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i nakazał wrócić do ziemi Izraela. Józef wstał, wziął Dziecię i Matkę Jego i poszedł do swej ojczyzny. Tak wypełniło się słowo wypowiedziane przez proroka Ozeasza: Z Egiptu wezwałem Syna mego. Lecz Józef bał się zatrzymać w Judei, bo tam panował syn Heroda, Archelaos. Poszedł więc do Galilei, do miasta Nazaret. I tak wypełniło się proroctwo: Nazwany będzie Nazarejczykiem. Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim. Dwunastoletni Jezus w Świątyni Jerozolimskiej [Mt 2,1 23] Józef i Maryja co roku chodzili do Jerozolimy na święto Paschy. Gdy Jezus miał dwanaście lat, również się tam udali. Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, nie zauważyli, że Jezus został w Jerozolimie. Przypuszczali, że jest w towarzystwie pielgrzymów, wśród krewnych i znajomych. Gdy jednak Go nie znaleźli, wrócili do miasta. Dopiero po trzech dniach znaleźli Jezusa w świątyni, gdzie rozmawiał z nauczycielami. Wszyscy, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu. Matka zapytała Go: Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie. Jezus odpowiedział: Czemu Mnie szukaliście? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca? Potem wrócili do Nazaretu, a Jezus był im posłuszny i czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi. [Łk 2,41 52] 31
Jezus naucza lud
Przygotowanie i początek publicznej działalności Jezusa Działalność Jana Chrzciciela w dolinie Jordanu W Rzymie już piętnasty rok panował Tyberiusz Cezar, w Judei namiestnikiem był Poncjusz Piłat, a w Galilei tetrarchą został Herod, zaś najwyższymi kapłanami w świątyni w Jerozolimie byli Annasz i Kajfasz. Wówczas został wezwany z pustyni Jan, syn Zachariasza i Elżbiety. Jan długo przebywał na pustyni, nosił ubranie z sierści wielbłądziej i skórzany pas, a żywił się szarańczą i miodem leśnym. Gdy nadszedł czas, wystąpił i zaczął nawoływać mieszkańców Judei do nawrócenia. Tak jak jest napisane w księdze proroka Izajasza: Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, prostujcie ścieżki dla Niego! Każda dolina niech będzie wypełniona, każda góra i pagórek zrównane, drogi kręte niech się staną prostymi, a wyboiste drogami gładkimi! I wszyscy ludzie ujrzą zbawienie Boże. 33