ZAŁĄCZNIK NR 1 DO UCHWAŁY NR VIII/74/07 RADY MIEJSKIEJ w ZAWIERCIU Z DNIA 25 KWIETNIA 2007r. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ZAWIERCIA UWARUNKOWANIA ROZWOJU MIASTA I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO -TEKST JEDNOLITY- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Katwice - kwiecień 2007 r.
ZMIANĘ STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA MIASTA ZAWIERCIA" SPORZĄDZIŁ: PREZYDENT MIASTA ZAWIERCIA GŁÓWNY PROJEKTANT: MGR INś. ARCH. BOGUSŁAW BOGACZ PROJEKTANCI: MGR INś. ARCH. JOLANTA WĘGLIŃSKA MGR INś. WŁODZIMIERZ WĘGLIŃSKI MGR INś. ARCH. PATRYCJA PSZCZÓŁKA INś. JACEK PSZCZÓŁKA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA MIASTA ZAWIERCIA" zatwierdzne uchwałą z dnia 21 marca 2000r. nr XVIII/172/2000 SPORZĄDZIŁ: ZARZĄD MIASTA ZAWIERCIA GENERALNY PROJEKTANT: MGR INZ. ARCH. ZOFIA PIĘKOŚ MGR INś. ARCH. ANDRZEJ MASTEJ MGR JAN TOBIASZ MGR LESŁAWA WÓJCIK MGR INś. IRENA SAWICKA MGR INś. IRENA ŚMIGANOWSKA TECHNIK ANDRZEJ KNAPIK ZE STRONY URZĘDU MIASTA ZAWIERCIE WSPÓŁPRACOWALI: MGR INś. ARCH MARTA CISZEWSKA MGR JANINA JAŃCZYK MGR WŁADYSŁAW SIEŃKO KONSULTACJE: MGR ANDRZEJ STRÓśECKI 2
Zawartść pracwania: STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ZAWIERCIA Zawartść pracwania:... 3 1. WPROWADZENIE... 7 2. PRZEBIEG PRAC NAD STUDIUM UWARUNKOWAŃ l KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ZAWIERCIA"... 10 3. UWARUNKOWANIA l GŁÓWNE PROBLEMY ROZWOJU MIASTA ZAWIERCIA... 13 3.1 Uwarunkwania i prblemy kształtwania krajbrazu kulturweg miasta Zawiercia... 13 3.1.1 Prblemy wynikające z uwarunkwań, związanych z kształtwaniem krajbrazu kulturweg miasta... 17 3.2 Uwarunkwania przyrdnicze... 19 3.2.1 Uwarunkwania i prblemy wynikające z walrów śrdwiska przyrdniczeg raz chrny prawnej... 19 3.2.2 Uwarunkwania związane z występwaniem i eksplatacją złóŝ surwców mineralnych... 20 3.2.3 Prblemy i uwarunkwania wynikające z istniejących przebraŝeń i prcesów degradacji śrdwiska... 21 3.3 Uwarunkwania demgraficzne i spłeczne... 25 3.4 Uwarunkwania gspdarcze... 26 3.4.1 Przemysł... 26 3.4.2 Rlnictw... 26 3.4.3 Turystyka i wypczynek... 27 3.5 Uwarunkwania przestrzenne... 28 3.5.1 Przestrzenna struktura miasta... 28 3.5.2 Uwarunkwania przestrzenne związane z występwaniem szkód górniczych raz stref sanitarnych d biektów uciąŝliwych dla tczenia.... 30 3.6 Uwarunkwania w zakresie kształtwania układu kmunikacyjneg... 30 3.6.1 Prblemy kmunikacyjne - prpzycje rzwiązań... 32 3.7 Uwarunkwania związane z wypsaŝeniem w infrastrukturę techniczną... 32 3.7.1 Zapatrzenie w wdę... 32 3.7.2 Odprwadzenie ścieków... 33 3.7.3 Zapatrzenie w energię elektryczną... 33 3.7.4 Zapatrzenie w ciepł... 33 3.7.5 Zapatrzenie w gaz... 34 3.7.6 Telekmunikacja... 34 3.7.7 Gspdarka dpadami... 34 3
3.8 Uwarunkwania rzwju miasta Zawiercia wynikające z plityki przestrzennej Państwa na bszarze wjewództwa śląskieg.... 35 4. CELE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA ZAWIERCIA l STRATEGIA ICH REALIZACJI... 41 4.1 Cel główny rzwju miasta.... 41 4.2 Cele strategiczne:... 41 4.3 Uwarunkwania siągania pŝądanych celów rzwju miasta Zawiercia... 48 4.3.1 Czynniki stymulujące siąganie celów... 48 4.3.2 Czynniki utrudniające siąganie celów.... 50 4.4 Zadania realizacyjne.... 51 5. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO... 54 5.1 Krajbraz kulturwy miasta Zawiercia... 54 5.1.1 Kierunki kształtwania bszarów miasta znaczących wartściach kulturwych... 54 5.1.2 Intensyfikacja rejnów miasta, funkcjnalnie związanych z bszarami kulturwymi... 56 5.1.3 Rzwój bszarów i rejnów miasta - w tym zespłów ruralistycznych, psiadających zasby kulturwe.... 57 5.2 Ochrna i kształtwanie śrdwiska przyrdniczeg... 58 5.2.1 Eklgiczny system bszarów chrninych... 58 5.2.2 Lasy chrnne.... 61 5.2.3 Udkumentwane zasby wód pdziemnych... 61 5.2.4 Zasby surwcwe... 61 5.2.5 Bilgiczne i spłeczne standardy terenów zainwestwanych... 61 5.2.6 Rlnicza przestrzeń miasta... 64 5.2.7 Bezpieczeństw pwdziwe.... 66 5.3 Funkcje miasta raz kierunki rzwju przestrzenneg.... 68 5.3.1 Funkcje miasta.... 68 5.3.2 Kierunki rzwju aktywnści gspdarczej... 69 5.3.3 Kierunki przekształceń raz rzwju zabudwy mieszkaniw - usługwej... 75 5.3.4 Tereny rzwju usług.... 82 5.3.5 Kierunki rzwju rekreacyjn - turystyczneg.... 83 5.4 Kierunki rzwju kmunikacji... 87 5.4.1 Zasady funkcjnwania kmunikacji.... 87 5.4.2 Sieć drgw uliczna... 87 5.4.3 Sieć klejwa.... 91 5.4.4 PasaŜerska kmunikacja publiczna... 92 5.4.5 Drgi rwerwe... 93 4
5.4.6 Ciągi piesze.... 95 5.4.7 Strefy ruchu uspkjneg... 95 5.4.8 Prblem parkwania... 96 5.5 Kierunki rzwju infrastruktury technicznej.... 97 5.5.1 Zapatrzenie w wdę.... 97 5.5.2 Odprwadzenie ścieków... 98 5.5.3 Zapatrzenie w energię elektryczną.... 99 5.5.4 Zapatrzenie w ciepł... 101 5.5.5 Zapatrzenie w gaz.... 101 5.5.6 Telekmunikacja.... 102 5.5.7 Gspdarka dpadami.... 102 6. POLITYKA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO... 104 6.1 Zadania plityki przestrzennej.... 104 6.2 Strategiczne kierunki działań... 106 6.3 Działania dtyczące chrny prawnej wartści kulturwych w bszarze miasta.... 108 6.4 Działania dtyczące śrdwiska przyrdniczeg... 122 6.5 Instrumenty realizacji plityki przestrzennej... 123 6.5.1 Obszary, dla których bwiązkwe jest sprządzenie miejscweg planu zagspdarwania przestrzenneg ze względu na przepisy drębne:... 123 6.5.2 Obszary, dla których gmina zamierza sprządzić miejscwe plany zagspdarwania przestrzenneg... 123 6.5.3 Obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rlnych na cele nierlne i gruntów leśnych na cele nieleśne... 126 6.6 Prgram inwestycji publicznych... 127 6.7 Prgram gspdarki gruntami... 127 6.8 Instrumenty realizacji plityki eklgicznej w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg... 128 6.9 Instrumenty rganizacyjne... 129 6.10 Instrumenty i działania prawne.... 130 6.11 Instrumenty eknmiczne.... 132 6.12 Instrumenty infrmacyjne i spłeczne.... 133 6.13 Instrumenty sterwania rzwjem miasta w gspdarce rynkwej... 134 7. INWESTYCJE PUBLICZNE O ZNACZENIU PONADLOKALNYM - STOPIEŃ ICH SPRECYZOWANIA l ORIENTACYJNY ZAKRES... 135 7.1 Inwestycje publiczne i prpnwane d ujęcia w prgramach rządwych z zakresu kmunikacji.... 135 7.2 Inwestycje publiczne i prpnwane d ujęcia w prgramach rządwych z zakresu infrastruktury technicznej... 136 5
7.3 Inwestycje publiczne i prpnwane d ujęcia w prgramach rządwych z zakresu infrastruktury spłecznej.... 136 7.4 Pzstałe inwestycje:... 137 7.4.1 Inwestycje z zakresu pprawy warunków eklgicznych... 137 7.4.2 Inwestycje z zakresu kształtwania atrakcyjneg krajbrazu miasta.... 137 8. UZASADNIENIE PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ ORAZ SYNTEZA USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM... 138 9. ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE... 144 6
1. WPROWADZENIE W związku z ewlucją ptrzeb, rzwiązań i gólnej sytuacji miasta Zawiercie na tle zmieniających się uwarunkwań spłecznych, eknmicznych i gspdarczych, ale równieŝ zmiany bwiązujących przepisów prawa w zakresie planwania przestrzenneg, Studium wymaga częściwych zmian, krekt i uzupełnień szczególnie w zakresie przeznaczenia terenów. T zadanie ma spełnić Zmiana studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg pprzez uzupełnienie Studium pjedyncze ustalenia. Ustalenia niniejszeg tekstu bwiązują w zakresie: 1) uzupełniające ustalenia Zmiany Studium wyróŝnine w tekście czcinką pchylną bwiązują wyłącznie dla bszaru bjęteg zmianą studium tj. dzielnic: Brwe Ple, Blanwice, Krmłów, Warty, Śródmieście z tczeniem, Marciszów - Kswska Niwa, zgdnie z rysunkami Zmiany Studium. 2) ustalenia zasadniczeg tekstu Studium zapisane czcinką nie pchylną, dla bszaru bjęteg zmianą studium tj. dzielnic: Brwe Ple, Blanwice, Krmłów, Warty, Śródmieście z tczeniem, Marciszów - Kswska Niwa, bwiązują w zakresie kreślnym w tekście pierwtnym Studium, chyba Ŝe wskazan inaczej lub ustalenie wykreśln ze względu na niezgdnść z nwymi kierunkami rzwju. 3) ustalenia zasadniczeg tekstu Studium zapisane czcinką nie pchylną, dla bszaru pza bszarem bjętym Zmianą Studium tj. dzielnic: SkarŜyce, śerkwice, Karlin, Bzów raz Mrsk, bwiązują w pełnym zakresie zgdnie z uchwałą nr XVIII/172/2000 Rady Miejskiej Zawiercia z dnia 21 marca 2000r. Ptrzeba dstswania planwania przestrzenneg d wymagań gspdarki rynkwej, stwrzenia wizji rzwju miasta uwzględniającej współczesne uwarunkwania raz wywdzące się z ustawy zagspdarwaniu przestrzennym zbwiązania samrządów d pracwania plityki przestrzennej miasta spwdwały, Ŝe Zarząd Miasta uznał za wystarczające przesłanki d rzpczęcia prac nad Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia". Zgdnie z czekiwaniami, Studium..." ma być dkumentem planistycznym kształtującym plitykę w zakresie gspdarki przestrzennej deklarwanej, a następnie realizwanej przez Samrząd Miasta. Studium...", z mcy bwiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. zagspdarwaniu przestrzennym jest dkumentem planistycznym sprządznym dla całeg miasta zawierającym diagnzę aktualnej sytuacji i uwarunkwania rzwju miasta, kierunki rzwju przestrzenneg, wraz z zasadami plityki przestrzennej. Tak więc sprządzne Studium...", w którym wizja rzwju i wizja brazu znajdzie swój pwszechnie zrzumiały zapis, naleŝy traktwać jak dąŝenie d zawsze deklarwanej pprawy jakści Ŝycia spłeczeństwa. Cel i zadania Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg. Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg jest nwym rdzajem pracwania planistyczneg, wprwadznym przez ustawę zagspdarwaniu przestrzennym. Stswnie d art. 67 ust. 3 tej ustawy, Rada Gminy jest zbwiązana d uchwalenia Studium w kresie najbliŝszych 5 lat d mmentu wejścia ustawy w Ŝycie (tj. d kńca 1999 r.). 7
Zadaniem Studium..." jest kreślenie strategii rzwju miasta - lkalnych uwarunkwań, celów rzwju i kierunków plityki przestrzennej państwa w zakresie dtyczącym daneg miasta. Zgdnie z art. 6 ust. 7 w/w ustawy, Studium...", nie jest przepisem gminnym i nie stanwi pdstawy d wydania decyzji warunkach zabudwy i zagspdarwania terenu. Wyniki Studium...", uchwalne przez Radę Gminy mają więc charakter tzw. aktu kierwnictwa wewnętrzneg. Jeg ustalenia bwiązują Radę Gminy i jej rgany wyknawcze, bwiązują teŝ przy sprządzaniu planu miejscweg. Określenie strategii rzwju miasta naleŝy tym samy traktwać jak niezbędne pdbudwanie prjektów miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg raz deklarację władz dnśnie kierunków prwadznej plityki przestrzennej. Uchwalne przez Radę Miasta cele i kierunki plityki przestrzennej mgą mieć równieŝ szersze znaczenie i zastswanie, niŝ tylk stwrzenie pdstaw sprządzenia planów miejscwych. Mgą być pmcne np. przy pracwaniu prgramów gspdarczych, budŝetu miasta i pdejmwaniu innych działań stanwiących zadania miasta (np. działań prgramwych dtyczących rzwju, ustaleniu prgramu gspdarczeg, racjnalizacji budŝetu gminy, ustanawianiu przepisów prządkwych itp.). Studium..." mŝe teŝ wskazać na celwść ustanwienia przez miast równieŝ innych przepisów prawa lkalneg wspmagających zarządzenie, które mgą mieć isttny wpływ na warunki kształtwania ładu przestrzenneg (m. in. w planach miejscwych). Głównym celem sprządzenia zmiany studium jest uaktualnienie ptrzeb Miasta w zakresie przeznaczenia terenów i wprwadzenia uszczegółwień niezbędnych dla sprządzenia planów miejscwych zawierających nwe zadania w stsunku d bwiązującej edycji Studium. Zgdnie z bwiązującym, na etapie sprządzania prjektu Zmiany Studium, prawem tj. ustawą z dnia 27 marca 2003r. planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r., nr 80, pz. 717 z późn. zm.) ustawdawca pdniósł rangę studium w zakresie zgdnści ustaleń studium z ustaleniami, sprządzanych na jeg pdstawie, planów zagspdarwania przestrzenneg c pwduje ptrzebę aktualizacji i uszczegółwienia części ustaleń. Prblematyka Zmiany Studium Wymagania w zakresie zmiany studium kreśln w ustawie z dnia 27 marca 2003r. planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym raz w rzprządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu prjektu studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy. Zgdnie z 8 ust.1 rzprządzenia: przepisy niniejszeg rzprządzenia stsuje się równieŝ d prjektu zmiany studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy w zakresie bjętym zmianą. Wynikiem kńcwym prac związanych ze sprządzeniem Zmiany Studium..." jest jednlity tekst studium z wyróŝnieniem zmian, ujednlicne rysunki Zmiany Studium raz rzstrzygnięcie spsbie rzpatrzenia nieuwzględninych uwag, które stanwią załączniki d uchwały Rady Miasta uchwaleniu Zmiany Studium. 8
Prblematyka Studium Stswnie d wymagań kreślnych w ustawie zagspdarwaniu przestrzennym, w ramach Studium..." przeprwadzn analizę stanu istniejąceg raz uwzględnin uwarunkwaniu rzwju miasta wynikające przede wszystkim z: dtychczasweg przeznaczenia, zagspdarwania i uzbrjenia terenu, występwania biektów i terenów chrninych na pdstawie przepisów szczególnych, stanu funkcjnwania śrdwiska przyrdniczeg i kulturweg, w tym stanu rlniczej przestrzeni prdukcyjnej, prawa własnści gruntów, jakści Ŝycia mieszkańców i innych. Wymienine wyŝej analizy i ceny pzwliły na pstawienie diagnzy stanu zagspdarwania i funkcjnwania miasta i stanwiły pdstawę d kreślenia celów rzwju miasta, ustalenia hierarchii tych celów raz sfrmułwania prpzycji dtyczących generalnych zasad i kierunków zagspdarwania bszaru miasta (ustalenie kierunków plityki przestrzennej). Zawarta w ustaleniach Studium..." plityka przestrzenna wskazuje kierunki działań skutkujących w przestrzeni miasta, a kreślanych decyzjami Rady Miejskiej i Zarządu Miasta, zgdnych z zasadami: zrównwaŝneg rzwju miasta, nadrzędnści interesu publiczneg mieszkańców miasta nad indywidualnymi interesami sób fizycznych i prawnych, efektywnści realizacji zadań publicznych, kształtwania ładu przestrzenneg. Zakres ustaleń Studium..." dpwiada wymaganim kreślnym w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. zagspdarwaniu przestrzennym. Wynikiem kńcwym prac związanych ze sprządzeniem Studium..." jest tekst i rysunki, na które składają się: 1. Kierunki zagspdarwania przestrzenneg - skala 1:20 000, 2. Plityka preklgiczna - skala 1:20 000, 3. Zasady bsługi kmunikacji - skala 1:20 000, 4. Kierunki rzwju infrastruktury technicznej - zapatrzenie w wdę, dprwadzenie ścieków, telekmunikacja, gspdarka dpadami - skala 1:20 000 5. Kierunki rzwju infrastruktury technicznej - zapatrzenie w energię elektryczną, zapatrzenie w gaz, zapatrzenie w ciepł - skala 1:20 000, 6. Miejscwe plany zagspdarwania przestrzenneg - skala 1:20 000, raz 7. Dkument, zawierający syntezę ustaleń który będzie pdlegać uchwaleniu przez Radę Miasta Zawiercia, mający charakter aktu kierwnictwa wewnętrzneg p.n. Uchwała w sprawie celów rzwju i kierunków plityki przestrzennej w Zawierciu kreślnych w Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta" - (prjekt). Integralną częścią mawianych ustaleń Studium..." są rysunki przedstawiające ich przestrzenne dniesienie. Studium..." sprządzn dla długkresweg hryzntu czasweg. 9
2. PRZEBIEG PRAC NAD STUDIUM UWARUNKOWAŃ l KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA ZAWIERCIA" Pdstawą frmalną prac nad Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia" stanwią: Uchwała Rady Miejskiej w Zawierciu z dnia 13 czerwca 1995 r. Nr XI/121/95, Umwa Nr MP 1/99 z dnia 15.03.1999 r. zawarta pmiędzy Zarządem Miasta Zawiercia, a Biurem Planwania, Prjektwania Architektniczneg i Nadzru Budwlaneg Miast - Plan w Siewierzu. Zgdnie z załącznym d umwy Ramwym Prgramem Opracwania", prace nad Studium..." bejmwały następujące fazy: 1) prace przygtwawcze, 2) diagnza stanu istniejąceg, bejmująca graniczenia i mŝliwści rzwju miasta Zawiercia, w układzie pwiązań zewnętrznych i wewnętrznych, 3) synteza uwarunkwań - kreślenie celu i gólnej strategii rzwju plityki przestrzennej miasta i instrumentów realizacji tej plityki, 4) sprządzenie wstępnej kncepcji kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia, 5) sprządzenie dkumentu kńcweg Studium i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia". Części 1 i 2 prac nad Studium..." zstały publikwane w drębnych zeszytach przedstawiających wyniki prac, część 3 i 4 prac - wyniki prac przedstawin d akceptacji Rady i Zarządu Miasta. Czynnści wstępne (zakńczne w 1996 r.) pświęcne były głównie wdrŝeniu prcesu uspłeczniania Studium..." i bejmwały: bwieszczenie w prasie przystąpieniu d pracwania Studium...", zawiadmienie rganów i instytucji mających piniwać Studium...", zawiadmienie instytucji gspdarczych, technicznych, spłecznych itp., zgrmadzenie, przeanalizwanie bwiązujących pracwań planistycznych, studialnych, prblemwych, prjektwych, publikacyjnych i innych, ich cenę merytryczną i pd względem kmpletnści, kmplekswści i przydatnści d pracwania Studium..." (66 pzycji). Identyfikacja prblemów rzwju miasta Zawiercia - w układzie pwiązań zewnętrznych i wewnętrznych tzw. Diagnza stanu", ukńczna w październiku 1999 r. - bejmwała 13 zeszytów: 1. Wpływ plityki przestrzennej sąsiadujących miast i gmin na miast Zawiercie, 2. Wpływ rządwych prgramów i zamierzeń inwestycyjnych na kierunki zagspdarwania miasta Zawiercia, 3. Pwiązania funkcjnaln - przestrzenne miasta Zawiercia w układach pnadlkalnych, 4. Ludnść, 5. Mieszkalnictw, 6. Infrastruktura spłeczna, 7. Gspdarka, 10
8. Śrdwisk przyrdnicze, 9. Krajbraz kulturwy miasta, 10. Gspdarka gruntami, ze szczególnym uwzględnieniem gruntów kmunalnych, 11. Kmunikacja, 12. Infrastruktura techniczna, 13. Rzpznanie rganizacji systemu zarządzania gspdarką przestrzenną. W/w pracwania analityczn-diagnstyczne były ilustrwane adekwatnymi rysunkami w skali 1:50 000. Synteza uwarunkwań - wyniki prwadznych prac były - w trakcie tych prac prezentwane i dyskutwane z przedstawicielami Rady, Urzędu Miasta raz przedstawine na psiedzeniu w dniu 25 listpada 1999 r. z udziałem przedstawicieli Kmisji Rady Miejskiej i Zarządu Miasta raz zaprsznych sób. Zarys strategii rzwju miasta zstał przedstawiny na psiedzeniu dnia 3 listpada 1999 r. z udziałem przedstawicieli Kmisji Rady Miejskiej, Zarządu Miasta i zaprsznych sób. Cele i kierunki realizacji plityki przestrzennej miasta Zawiercia - wersja rbcza - zstały przedstawine na psiedzeniu Kmisji Rady Miejskiej raz Zarządu Miasta w dniu 9 grudnia 1999 r. Kierunki zagspdarwania przestrzenneg - wstępna kncepcja - były prezentwane w dniu 17 grudnia 1999 r i przedstawine na planach w skali 1:20 000, z udziałem: płącznych Kmisji Rady Miejskiej i Zarządu Miasta. Kmisje Rady raz Zarząd Miasta, p wniesieniu uwag d przedłŝneg wstępnie pracwania p.n. Uwarunkwania rzwju miasta i kierunki zagspdarwania przestrzenneg", zaakceptwały dtychczaswe działania w zakresie pracwywaneg Studium..." zaleciły pracwanie syntezy ustaleń Studium..." i przekazanie d knsultacji. Opis Studium..." raz ustalenia p.n. Uchwała w sprawie celów rzwju i kierunków plityki przestrzennej w Zawierciu kreślnych w Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta" - prjekt - zstały przekazane d knsultacji w grudniu 1999 r. Prjekt ustaleń zawierał p.n. Uchwała w sprawie celów rzwju i kierunków plityki przestrzennej w Zawierciu kreślnych w "Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercie" zawierał: Pdstawy plityki przestrzennej miasta, Cele rzwju miasta raz przedsięwzięcia strategiczne zagspdarwania przestrzenneg, Kierunki plityki przestrzennej, Gspdarka terenami, Plany miejscwe Przepisy przejściwe i kńcwe raz rysunki: 1. Kierunki zagspdarwania przestrzenneg - skala 1:20 000, 2. Plityka preklgiczna - skala 1:20 000, 3. Zasady bsługi kmunikacji - skala 1:20 000 11
4. Kierunki rzwju infrastruktury technicznej - zapatrzenie w wdę, dprwadzenie ścieków, telekmunikacja, gspdarka dpadami - skala 1:20 000 5. Kierunki rzwju infrastruktury technicznej - zapatrzenie w energię elektryczną, zapatrzenie w gaz, zapatrzenie w ciepł - skala 1:20 000, 6. Miejscwe plany zagspdarwania przestrzenneg - skala 1:20 000. W ustaleniach Studium..." wykrzystan pnadt: wskazówki i pinie uzyskane d Panów Prezydentów Miasta Zawiercia: Pana Prezydenta Knrada Imielskieg Pana Prezydenta mgr inŝ. Rmana Kłswskieg wskazówki i pinie uzyskane na sptkaniach autrów z człnkami Rady Miejskiej w Zawierciu, wskazówki i pinie uzyskane d kierwnika Wydziału Architektury Pani mgr inŝ. arch. Marty Ciszewskiej, infrmacje i pinie uzyskane d instytucji zawiadminych przystąpieniu d pracwania Studium..." (załączniki w Dkumentach Frmaln - Prawnych), zarys strategii rzwju miasta Zawiercia (pracwanie: mgr Jan Tbiasz -październik 1999 r.), infrmacje uzyskane na temat kncepcji przebiegu dróg rwerwych, pieszych szlaków tury stycznych d Pana mgr Andrzeja StróŜeckieg, infrmacje uzyskane d kierwnika Wydziału Gspdarki Gruntami - Pani mgr Janiny Jańczyk, w zakresie gruntów kmunalnych, infrmacje uzyskane d kierwnika Urzędu Miejskieg Pana mgr Władysława Sieńk w zakresie gspdarki. 12
3. UWARUNKOWANIA l GŁÓWNE PROBLEMY ROZWOJU MIASTA ZAWIERCIA 3.1 Uwarunkwania i prblemy kształtwania krajbrazu kulturweg miasta Zawiercia W parciu dknane analizy dtychczasweg rzwju miasta Zawiercia - sfrmułwan uwarunkwania rzwju miasta z pzycji kształtwania jeg krajbrazu raz wykazan związane z tym prblemy. Uwarunkwania krajbrazwe rzwju zagspdarwania przestrzenneg miasta i zespłów ruralistycznych Zawiercia Uwarunkwania rzwju zagspdarwania przestrzenneg miasta i zespłów miejskich wynikające z cech krajbrazu dtyczą jeg zasbów kulturwych, jak i przyrdniczych. Szereg uwarunkwań dtyczących zasbów kulturwych pkrywa się - lub jest bliska ustalenim knserwatrskim chrny tychŝe zasbów. Określenie ich wynika równieŝ z ptrzeby pdniesienia atrakcyjnści krajbrazwej miasta lub jeg fragmentów, jak równieŝ atrakcyjnści pzstałych wiejskich zespłów przestrzennych. Isttnym w tym względzie jest wizualny wizerunek" miasta i jednstek wiejskich, jak równieŝ wykrewanie nwych wartści uŝytkwych. Ograniczenia i uwarunkwania rzwju zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia, są między innymi kształtwane przez czynniki: występwanie wartściwych zasbów kulturwych krajbrazu w granicach administracyjnych miasta, ze szczególnym uwzględnieni bszaru Parku Krajbrazweg Orlich Gniazd, chrnę knserwatrską układów i zespłów zabytkwych raz pszczególnych biektów - na mcy Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, pz.1568) wykaz biektów i bszarów zabytkwych wpisanych d rejestru zabytków wjewództwa śląskieg (materiały PSOZ - Wjewódzki Knserwatr Zabytków w Katwicach) występwanie bszarów wartściwych zasbach dziedzictwa kulturweg, mających znaczenie dla walrów krajbrazu miasta - nie bjętych dtychczas chrną prawną, walry kmpzycyjne śródmieścia" Zawiercia (najstarsze części p bu strnach trów PKP raz pzstałe elementy kmpzycji krajbrazu miasta w tym: Krmłwa, Bzwa i SkarŜyc, złŝną i niejednlitą strukturę krajbrazu miasta, zróŝnicwaną zarówn strukturalnie, przestrzennie, a takŝe i jakściw. Uwarunkwania związane z zasbami kulturwymi i przyrdniczymi krajbrazu winny stanwić jeden z isttnych, pdstawwych materiałów pmcnych przy ustalaniu plityki przestrzennej miasta i zespłów ruralistycznych - raz kierunków zagspdarwania przestrzenneg bszarów administracyjnych całeg miasta Zawiercia. Zakres uwarunkwań kraj brazwych dtyczący zasbów kulturwych - zstał zaprpnwany w pniŝszym zapisie tabelarycznym". 13
Uwarunkwania krajbrazwe rzwju zagspdarwania przestrzenneg miasta Zawiercia, wynikające z jeg zasbów kulturwych Lp. Obszar - jednstka Rdzaj uwarunkwania Przedmit uwarunkwania 1. Obszary krajbrazie miejskim - charakterystycznym dla XIX w i przełmu XIX i XX w. - Zawiercie (najstarsze części miasta p bu strnach trów PKP) - Rejn pl. Dąbrwskieg (tzw. Stare Miast) - Rejn na półn. - wsch. d dwrca PKP z siedlem TAZ 1. Zachwanie i utrzymanie wartściwej histrycznie struktury przestrzennej, 2. Ochrna układów zabytkwych raz biektów zabytkwych i tradycyjnych, 3. Wskazana chrna sieci drŝnej a szczególnie dróg histrycznych, 4. Zachwanie wartściwych elementów kmpzycji krajbrazu miasta raz istniejących walrów kmpzycyjnych przestrzeni publicznych, 5. Pdniesienie atrakcyjnści krajbrazu pprzez uzupełnienie i prządkwanie zabudwy i uŝytkwanie terenów - w tym zieleni, 6. Kreacja nwych wartści uŝytkwych. 1. Tereny kściła parafialneg (XIX - XX w.) z jeg tczeniem i zielenią, 2. Zespły zabudwy zabytkwej szczególnych wartściach histrycznych (p bu strnach linii klejwej) 3. Byłe siedle TAZ z twarzyszącą zabudwą publiczną i załŝeniem parkwym (plac Szymańskich) 4. Uprządkwanie i przeprjektwanie wnętrz publicznych charakterze zabytkwym (place w zachdniej części stareg miasta", plac Jana Pawła II, rejn Kściła parafialneg, tczenie TAZ itp.) 5. Tereny zieleni urządznej walrach zabytkwych i kmpzycyjnych -(park miejski, park bk TAZ, bulwary nad Wartą - a takŝe zespół cmentarzy przy ul. Cmentarnej z XIX - XX w, cmentarze katlickie i cmentarze wyznaniwe) 2. Obszary z zespłami zabudwy charakterze małmiasteczkwym" raz wartściach zabytkwych wraz z zespłami załŝeniach histrycznych: - Krmłów a takŝe: - Mrsk - zamek. - SkarŜyce. - Bzów. 1. Utrzymanie histrycznej struktury przestrzennej i elementów układów urbanistycznych, 2. Ochrna załŝeń histrycznych układów zabytkwych (względnie ich elementów) raz biektów zabytkwych i tradycyjnych, 3. Zachwanie wartściwych elementów kmpzycji krajbrazu miasta raz krajbrazu naturalneg, 4. Ochrna i uczytelnienie sieci drŝnej - głównie histrycznej. 5. Pdniesienie atrakcyjnści przestrzeni publicznych i wzbgacenie ich walrów, a takŝe walrów wnętrz ulicznych, 6. Ochrna istniejących załŝeń zieleni urządznej i półurządznej raz występująceg stardrzewu. 1. Zachwanie wartściwych elementów kmpzycji układu średniwieczneg Krmłwa (głównie rejn Rynku, placu z kaplicą Jana Nepmucena i średniwieczneg układu lkacyjneg ulic), 2. Zachwanie wartściwych fragmentów kmpzycji histrycznych i zabytkwych terenów: - Mrsk - układ wzgórza Zamkweg z najbliŝszym tczeniem, a szczególnie ruiny Zamku, - SkarŜyce - układ główneg skupiska zabudwy (tzw. rynek") raz zespół zabytkwy Kściła, - Bzów - bszar dwru z najbliŝszym tczeniem z zespłem zabudwy w bszarze zabytkwym wsi 3. Uczytelnienie i rzwijanie wnętrz publicznych, pdnszenie ich walrów (Krmłów Rynek, Rejn Kściła, plac, a takŝe wnętrza uliczne i placyki SkarŜyc i Bzwa), Tereny zieleni w tczeniu zespłów zabytkwych (stardrzewy) raz tereny zieleni półzwartej i grdwej w bszarach zabudwy. 3. Zespły zabudwy blkwej (wielkndygnacyjnej) róŝniącej się d tczenia skali i strukturze zabudwy. Obszary z krajbrazem charakterystycznym dla terenów urbanizujących się w - jednstkach strukturalnych miasta Zawiercia. 1. Przekształcenia układu przestrzenneg raz zabudwy w kierunku pzytywnych walrów krajbrazu miasta, takŝe w aspekcie terenów sąsiednich, 2. Zachwanie wartściwych elementów krajbrazu miasta, 3. Odtwrzenie występujących zasbów kulturwych, 4. Kształtwanie wnętrz urbanistycznych raz przestrzeni 1. Osiedla w części centralnej miasta p zachdniej strnie trów PKP, 2. Zespły biektów uŝytecznści publicznej raz zespół sprtwy, 3. Tereny zieleni urządznej głównie siedlwej - dtwarzane takŝe w tczeniu biektów kulturwych (np. siedle TAZ, biekty sakralne itp.), 4. Rzwijanie wnętrz siedlwych z zielenią raz zielenią skwerwą 14
publicznych, 5. Ochrna istniejącej zieleni i jej wzbgacenie 4. Obszary dminacji zabudwy pdmiejskiej, wlnstjącej (niskintensywnej) - tereny urbanizujące się; - jednstkach strukturalnych miasta Zawiercia: - Brwe Ple - Nwe Zawiercie - Klnia Ręby - Zuzanka a takŝe - Marciszów, - Krmłów 1. Przekształcenie i mdernizacja układów przestrzennych wraz z zabudwą, 2. Zachwanie wartściwych elementów krajbrazu miasta charakterze zabudwy pdmiejskiej, 3. Kreacja wnętrz urbanistycznych, pdnszenie ich atrakcyjnści - w tym równieŝ wnętrz zielnych, 4. Kształtwanie terenów zielnych i pdnszenie walrów krajbrazu pdmiejskieg, 5. Ochrna i zachwanie elementów krajbrazu naturalneg. 1. Kształtwanie raz uczytelnianie układów i sieci drŝnej raz ich chrna, 2. Zespły biektów uŝytecznści publicznych - d krystalizacji specyfiki miejskiej, 3. Tereny załŝeń grdwych twarzyszących zabudwie ( w tym wille i inne biekty) - raz rzwijanie wnętrz zielnych i skwerów gólndstępnych, 4. Zieleń naturalna - sąsiednich cieków i dlin z łęgami i łąkami. 5. Obszary bejmujące układy ruralistyczne cechach zabytkwych raz histryczne centra tych układów - względnie rejny ich lkalizacji: - SkarŜyce, - Bzów, - śerkwice, - Blanwice, - Karlin, - PmrŜyce 6. Obszary z luźną, takŝe rzprszną zabudwą - z następującymi biektami wartściach histrycznych: - zespły ruralistyczne i przysiółki w granicach miasta 1. Ochrna układów ruralistycznych raz zespłów i biektów zabytkwych, 2. Utrzymanie histrycznych struktur przestrzennych centrum jednstek wiejskich wraz z ich zabudwą, 3. Pdniesienie atrakcyjnści zespłów ruralistycznych, pprzez uzupełnienie i prządkwanie zabudwy - raz krewanie interesujących wnętrz ulicznych, 4. Ochrna sieci drŝnej - głównie histrycznej, 5. Ochrna bszarów krajbrazu twarteg raz elementów krajbrazu naturalneg (lasy, stańce, rzeki, cieki) - zachwanie i utrzymanie zasbów przyrdniczych krajbrazu 1. Utrzymanie zasadniczych fragmentów układów urbanistycznych" a szczególnie sieci drŝnej, 2. Zachwanie biektów i zespłów wartściach histrycznych raz chrna zieleni i zespłów stardrzewia 3. Krewanie nwych wartści uŝytkwych i fizjnmicznych, 4. Maksymalne zachwanie elementów krajbrazu naturalneg 1. Tereny SkarŜyc, śerkwic i Bzwa, z ich histrycznymi centrami wsi (biekty zabytkwe) raz układami drŝnymi, 2. Interesujący i czysty" układ przestrzenny ulicówek Karlina i PmrŜyc, 3. Histryczne centra Blanwic, Karlina z ich zabudwą, 4. Tereny zieleni urządznej" walrach zabytkwych (resztówki załŝeń pdwrskich i flwarcznych Bzwa i śerkwic) - raz występujące liczne zespły stardrzewia, 5. Naturalne kryta i brzegi rzek i cieków - frma ich zagspdarwania przyrdniczeg i uŝytkweg (szczególnie rzeki Warty). 1. Obszary i tereny wymagające wzbgacenia walrami przestrzennymi krajbrazu - Kśnice, Kswska Niwa raz Kl. Śmigłówki, 2. Prządkwanie zabudwy szczególnie na brzeŝach przysiółków i tczenia sąsiednich terenów: - Piecki, Suliny, Kl. Zadąbrwy, Kalinówka, Kl. Nad Dłami, 3. Nie wskazane pwiększanie zespłów zabudwy i dalsze jej rzprszenie, 4. Preferwanie zabudwy nawiązującej d tradycji budwlanej reginu. 7. Obszary bejmujące zespły zabudwy przemysłwej (XIX w i XIX - XX w) wraz z biektami wartściach histrycznych, - wpisanej" w krajbraz 1. Zachwanie wartściwych elementów kmpzycji krajbrazu z chrną biektów i zespłów zabytkwych raz tradycyjnych, 2. Pdniesienie atrakcyjnści 1. Tereny przemysłwe zniszczne pewnym stpniu degradacji, wymagające działań - pprzez: - kreślenie własnściwych i dcelwych wizji rewalryzacji i re- 15
zabudwy miejskiej: - histryczne zespły przemysłwe p zachdniej strnie trów; w centrum przy ul. Sikrskieg i Leśnej raz najstarszej części Huty Zawiercie" krajbrazu i ekspzycja charakterystycznych, wartściwych histrycznie biektów, 3. Kształtwanie walrów krajbrazu, rewalryzacja, rekultywacja, zagspdarwanie, kreacja nwych wartści w tym takŝe uŝytkwych, 4. Pdjęcie szczegółwych badań nad wartściami urbanistyki zespłów przemysłwych i pwiązanych z nimi histrycznych biektów przemysłwych, kultywacji raz zagspdarwania aktywizująceg zaniedbane tereny przemysłwe i związane z nimi fragmenty struktury przestrzennej miasta wg specjalistycznych ustaleń 8. Obszary zabudwy przemysłwej (pza histrycznym bszarem miasta) tereny klejwe raz histryczne biekty militarne - w granicach miasta 9. Obszary i elementy twarzyszące systemm bszaru kulturweg randze reginalnej i krajwej - szczególnym unikalnym charakterze wizualnym: - bszar ZJPK w granicach administracyjnych miasta 10. Zespły i załŝenia zieleni walrach krajbrazwych i uŝytkwych - stanwiące znaczące wyróŝniki w przestrzeni miasta: - miast Zawiercie - Krmłów i zespły ruralistyczne - bszar krajbrazu całeg miasta 1. Obszary zabudwy przemysłwej ze wskazaniem, w miarę ptrzeb przekształcenia lub rehabilitacji przedmitwych terenów, 2. Zachwanie biektów i zespłów wartściach histrycznych wraz z chrną zieleni i zespłów stardrzewia, 3. Pdniesienie atrakcyjnści krajbrazu, drgą prządkwania i ewentualnej ekspzycji charakterystycznych biektów, 4. Prządkwanie i ewentualne przekształcenia (zmiany fizjnmiczne) terenów tczenia zakładów przemysłwych raz terenów trwisk klejwych i biektów stacyjnych. 1. Szczegółwe zasady chrny i dpuszczalnych działań dstswanych d specyfiki przedmitweg bszaru -zastały kreślne Uchwałą Nr III/l 1/80 WRN w Katwicach z dn. 20.02.1980 r. pwłującą ZJPK i znwelizwane Rzprządzeniem Wjewdy Śląskieg Nr 18/06 z dn. 18 kwietnia 2006 r. 1. Ochrna istniejących załŝeń zielem urządznej i półurządznej 2. Utrzymanie i wzbgacania walrów przyrdniczych zieleni naturalnej i kmpnwanej, 3. Zachwanie i pełna chrna elementów krajbrazu przyrdniczeg (lasy, dliny, tereny źródliskwe rzek, rzeki, wzgórza, z stańcami itp.) 4. Odtwarzanie walrów zasbów kulturwych, 5. Kreacja nwych wartści kmpzycyjnych parków raz 1. Obszary wymagające wzbgacania walrów przestrzennych, 2. zespły przemysłwe wraz z tczeniem, na brzeŝach struktury miasta Zawiercia, rzbudwane i pwstałe w drugiej płwie XX w. (takŝe bszary Huty Zawiercie") 3. Tereny wymagające uprządkwania i rekultywacji zieleni (biekty stacji klejwej) - raz szczególnej ekspzycji biektu dwrca klejweg 4. Wskazane d uczytelnienia i wzbgacenia walrów przestrzennych - biekty unikatwe z czasów II wjny światwej; - celem ekspzycji krajbrazwej: - wybrane fragmenty rwów przeciwczłgwych, - bunkry wjskwe: w śerkwicach (Góra Pańska) i Zawierciu. 1. Obszary krajbrazu naturalneg z unikalnymi skałkami - stańcami, jaskiniami, wraz z najbliŝszym tczeniem raz z bszarami twarzyszących lasów i zespłów zieleni - szczególnie w paśmie: d Lisiej Góry pprzez Skały Kpaniny, i Rzędwą - rejnu Karlina, śerkwic, SkarŜyc, aŝ d rejnu Zamku w Mrsk ze Skałami Pdlesickimi. 2. Ruralistyczne, histryczne układy przestrzenne zabudwie wiejskiej (XIX - XX w.), takŝe cechach tradycyjnej architektury" reginu. 1. Tereny zieleni walrach zabytkwych i kmpzycyjnych: - zieleń urządzna przy biektach sakralnych i cmentarzach, - załŝenia zielne parków, skwerów i placów (głównie m. Zawiercie - park miejski, park w rejnie TAZ, skwer przy ul. Sikrskieg itp.), - ewentualne częściw dtwrzenie elementów załŝeń zielnych : dwrskieg w Bzwej raz flwarczneg w śerkwicach, - rzwijanie i ukształtwanie kmpzycyjne zielnej si" wzdłuŝ rzeki Warty w centrum miasta Zawiercia, 16
skwerów w mieście. - chrna cmentarzy katlickich w Zawierciu, Krmłwie, SkarŜycach raz rewalryzacja cmentarzy wyznaniwych w Zawierciu, a szczególnie zabytkweg cmentarza Ŝydwskieg w Krmłwie, 2.Ochrna licznych zespłów stardrzewia raz zieleni twarzyszącej drgm (stardrzewy) - rejny Karlina, śerkwic, SkarŜyć, P-mrŜyc, Bzwa itp. 3. Utrzymanie i chrna miejsc (punktów) widkwych raz naturalnych ciągów widkwych. Ustalenia w strefach chrny knserwatrskiej w zagspdarwaniu terenów przemysłwych naleŝy uzgdnić na etapie sprządzania m.p.z.p z dpwiednim knserwatrem zabytków uwzględniając aktualne ptrzeby prwadznych w strefach działalnści. 3.1.1 Prblemy wynikające z uwarunkwań, związanych z kształtwaniem krajbrazu kulturweg miasta W wyniku sfrmułwania uwarunkwań, pjawiają się pŝądane zmiany w strukturze miasta Zawiercia, zmierzające d harmnijneg kształtwania jeg przyszłeg wizerunku. WiąŜe się t z ptrzebą rzwiązania szeregu pdstawwych prblemów, wynikających z cech terenu raz zagspdarwania bszaru miasta - dtyczących jeg róŝnych zagadnień rzwjwych. Frmułwane d rzwiązania prblemy przestrzenne miasta wskazują takŝe na ptrzebę pprzedzenia ich specjalistycznymi badaniami i pracwaniami studialnymi, warunkującymi prawidłwść i zasadnść pdejmwanych decyzji w tych zakresach. Z pzycji zagadnień kulturwych, w aktualnej sytuacji miasta, zachdzi kniecznść pdjęcia pracwań charakterze studialne - badawczym fundamentalnym znaczeniu wyjściwym" d wszelkich działań restrukturyzacyjnych, chrnnych, a zarazem wpływających na spsób przekształcania struktur przestrzennych miasta, jeg zagspdarwania i krewania nwych wartści uŝytkwych. Prpnwane pniŝej studialne pracwania warunkują, a zarazem dają mŝliwść szerszej działalnści w plityce przestrzennej miasta. Dtyczy t sprządzenia: 1. Studium histryczn - knserwatrskieg miasta wraz z wyknanymi kwerendami archiwalnymi, analizami stanu istniejąceg raz wytycznymi knserwatrskimi (granice stref chrnnych, zakres chrny itp.). Wniski i wytyczne knserwatrskie winn się kreślić takŝe w parciu przeprwadzne badania histryczne i terenwe. 2. W mieście Zawierciu uwaŝa się za uzasadnine pdjęcie szczegółwych badań nad wartściami urbanistyki zespłów przemysłwych z XIX w i pczątków XX w. i wiąŝących się z nimi histrycznych (zabytkwych) biektów przemysłwych w bszarach zabudwy, związanej z rzwjem przemysłu. Celem takieg studium byłby: dknanie rzpznania istniejących wartści (takŝe biektów kubaturwych), a w szczególnści bjęcie chrną knserwatrską tych wartści, które dtychczas nie znalazły się w jej zasięgu, dknanie aktualnej ceny stanu zachwania wych wartści raz kreślenie źródeł działających nań zagrŝeń, 17
wypracwanie stanwisk wbec biektów przemysłwych cechach zabytkwych - przeznacznych d restrukturyzacji, zmiany funkcji i przystswania d innych celów (inneg uŝytkwania - bądź likwidacji funkcji przemysłwych). Prblemy wynikające z uwarunkwań mają charakter natury; strukturalnej, technicznej, eknmicznej, spłecznej, eklgicznej, a takŝe prawnej itp. PniŜej dknan próby kreślenia niektórych z takwych prblemów, mających związek z zasbami i krajbrazem kulturwym: kreślenie pŝądanych kierunków rzwju struktur miasta raz jeg struktur ruralistycznych, zgdnych z zakładanymi celami, cena mŝliwści ewentualnej rzbudwy i reknstrukcji biektów i walrów kulturwych miasta, kreślenie mŝliwści rzwju i kształtwania centrum miasta (rejn d dwrca ku ul. Piłsudskieg), jak bszary atrakcyjnych miejsc pbytu, pracy, pasaŝy handlw - spacerwych itp., niewystarczający pzim urządzenia miejskiej przestrzeni publicznej w bszarach najstarszych i śródmiejskich części miasta, ujawniająca się pewna dysharmnijnść krajbrazu miasta - przemieszanie zabudwy histrycznej ze współczesną raz zabudwą przemysłwą, - pwdującą nie rzadk nieprzumienia" przestrzenne bądź funkcjnalne nie zawsze adekwatne d histrycznych wartści kulturwych i krajbrazwych miasta, zabserwwane rzprszenie i rzpełzanie" zabudwy, szczególnie wlnstjącej i jednrdzinnej - częst wzdłuŝ dróg i ulic utrudniające kmpnwanie zwartych i funkcjnalnych struktur zespłów siedlwych, niezadwalający układ kmunikacji (tranzyt, ruch lkalny), a takŝe niedstatek pwiązań kmunikacyjnych, szczególnie w aspekcie preferwanej funkcji turystycznej, zapbieganie i zabezpieczanie zasbów kulturwych, ulegających stpniwemu zniszczeniu, - d czasu pdjęcia przywracania im wartści kulturw - histrycznych, brak dkładneg rzpznania istniejących wartści kulturwych, uŝytkwych i technicznych zespłów przemysłwych i biektów przemysłwych (XIX - XX w.) w bszarze miasta, specjalistyczna cena i kwalifikacja pdatnści zasbów kulturwych na ewentualne transfrmacje - wymienialnść funkcji, mdernizacja, uprządkwanie itp., uzasadnine przeciwdziałanie ewentualnemu pwielaniu mdnych" rzwiązań (szczególnie architektnicznych), nie zawsze adekwatnych d histrycznych wartści kulturwych raz istniejących walrów przestrzennych i krajbrazwych miasta, w jeg specyficznych i charakterystycznych kulturw bszarach, prawne ustanwienie stref chrny knserwatrskiej dla zespłów i biektów kulturwych, bjęcie frmalną chrną - z mcy ustawy - bszarów i biektów, zasługujących na wpis d rejestru zabytków, a takŝe bjęcie działalnścią chrnną biektów tzw. tradycyjnych (szczególnie w zespłach ruralistycznych), kwalifikujących się d chrny. W intencji wdraŝania i rzwiązania zasygnalizwanych prblemów miasta Zawiercia, pŝądanym byłby wykrzystanie peratywnej działalnści administracji lkalnej raz instytucji wspierających i prmcyjnych rzwój i przemiany strukturalne i funkcjnalne miasta. 18
3.2 Uwarunkwania przyrdnicze Na charakter śrdwiskwych uwarunkwań rzwju miasta mają wpływ zarówn naturalne cechy i właściwści elementów śrdwiska, jak i ich jakść. Ddatkwymi czynnikami warunkującymi pprawę, lub pgrszenie sytuacji jest intensywnść, zasięg przestrzenny i czaskres ddziaływania zjawisk wpływających na kształtwanie się jakści tych elementów. Isttną jest teŝ świadmść eklgiczna. Pdstawwymi uwarunkwaniami przyrdniczymi rzwju miasta Zawiercia są: występwanie wyskich wartści śrdwiska przyrdniczeg i krajbrazu w znacznej części miasta - w tym bszarów chrninych, w ramach Parku Krajbrazweg Orlich Gniazd raz szczególnej wartści - kształtujących tŝsamść miasta; (dliny głównych cieków rzek: Czarnej Przemszy, Warty, cieki wdne, uŝytki eklgiczne, pmniki przyrdy, zespły przyrdnicz - krajbrazwe raz inne przyrdnicz cenne elementy struktury przestrzennej systemu), występwanie złóŝ surwców mineralnych, których pzyskiwanie stanwi istniejący raz ptencjalny czynnik prwadzący d degradacji śrdwiska, wyski stpień przebraŝeń antrpgenicznych (degradacji) w tym stsunków wdnych, zanieczyszczeń wód i pwietrza, skaŝeń gleb, przekształceń pwierzchni ziemi i innych. Uwarunkwania wynikające ze śrdwiska przyrdniczeg, pwinny stanwić pdstawę prwadzenia przez gminę plityki ekrzwju - zgdnie z wymaganiami ustawy z dnia 27 marca 2003r. planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r., nr 80, pz. 717 z późn. zm.) raz zgdnie z Plityką Eklgiczną Państwa. 3.2.1 Uwarunkwania i prblemy wynikające z walrów śrdwiska przyrdniczeg raz chrny prawnej. Na terenie miasta występuje wiele cennych elementów śrdwiska przyrdniczeg, najbardziej wartściwe chrnine są w ramach Z.P.K.W.Ś. Prpnwane d chrny cenne bszary przewiduje się w miejscwym planie gólnym miasta Zawiercia, a takŝe w walryzacji przyrdniczej pracwanej becnie na ptrzeby planu chrny Z.P.K.W.Ś. D systemu bszarów prawnie chrninych w ramach Z.P.K.W.Ś. włączne są następujące bszary: wschdnia część bszaru miasta, płŝna w granicach Z.P.K.W.Ś, bejmująca część Parku Krajbrazweg Orlich Gniazd" raz bszar krajbrazu chrnineg (tulina) System ten ma na celu chrnę zachwanych wartści przyrdniczych i krajbrazwych, w tym istniejącej biróŝnrdnści i pwiązań bszarów cennych przyrdnicz, a takŝe w miarę mŝliwści dtwrzenie naturalnych elementów. Ma n isttne znaczenie dla zapewnienia funkcjnwania śrdwiska przyrdniczeg raz kształtwania warunków biklimatycznych, w bszarach eklgiczneg zagrŝenia reginu śląskieg i krakwskieg. Na bszarze Z.P.K.W.Ś. bwiązują przepisy sfrmułwane w Rzprządzeniu Nr 18/06 Wjewdy Śląskieg z dnia 18 kwietnia 2006 r. w sprawie Parku Krajbrazweg Orlich Gniazd. 19
Z chrny w/w terenów Z.P.K.W.Ś. wynikają następujące uwarunkwania dla zagspdarwania miasta Zawiercia: wyłączenie Parku Krajbrazweg Orlich Gniazd" jak ptencjalneg terenu rzwju działalnści gspdarczych (wytwórczych i usługwych), wykluczenie mŝliwści lkalizwania w jeg brębie zespłów wypczynkwych i letniskwych; w zamian naleŝy twrzyć warunki d rzwju turystyki krajznawczej, zakaz lkalizacji i zabudwy w brębie stanwisk cennych gatunków rślin raz terenów, ekspnwanych krajbrazw, bwiązek uwzględniania, w ustaleniach miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg ustaleń planu chrny Z.P.K.W.Ś. (aktualnie w trakcie pracwania). Oprócz w/w bszarów pdlegających chrnie prawnej system bszarów przyrdniczych miasta twrzą pzstałe kmpleksy leśne, w tym lasy pdlegające chrnie prawnej, pełniące isttne funkcje biklimatyczne. Na w/w system bszarów przyrdniczych składają się teŝ tereny twarte, tereny wzniesień jurajskich, zachwane fragmenty terenów z wdami pwierzchniwymi i pdmkłściami i wiele innych. 3.2.2 Uwarunkwania związane z występwaniem i eksplatacją złóŝ surwców mineralnych W rejnie Zawiercia znajdują się udkumentwane w kategrii C 2 złŝa rudy cynku i łwiu, występujące w triasie w rejnie płudniw - wschdnim miasta, nie bjęte aktualnie kncesją na wydbywanie rud. (w 1984 r. utwrzn bszar górniczy Zawiercie I bejmujący wszystkie złŝa w rejnie Zawiercia). Ewentualne pdjęcie eksplatacji złóŝ rud Zn - Pb w rejnie Zawiercia spwduje grmną uciąŝliwść dla śrdwiska przyrdniczeg jak: radykalne bniŝenie zwierciadła wód, a na bszarach leja depresji utwrzneg przez dwadnianie kpalń wywła straty gspdarcze (w gspdarce wdnej, w rlnictwie, leśnictwie, w zagspdarwaniu przestrzennym), zmiany w układzie hydrlgicznym przekształcenia pwierzchni ziemi, pgrszenie stanu higieny atmsfery (zwiększenie emisji pyłów i gazów d atmsfery) raz bniŝenie walrów uŝytkwych i kraj brazwych terenu (według danych z pracwania Biprmetu" w Katwicach p.t. Przejawy działalnści górniczej na eksplatwanych i przewidzianych d eksplatacji złŝach cynkw - łwiwych występujących w granicach Z.P.K.W.Ś."). Isttą klizji ewentualnych inwestycji górniczych w sferze przestrzennej jest takŝe pkrywanie się bszaru górniczeg i zasięgu przewidywaneg złŝa d eksplatacji, z kierunkami rzwjwymi miasta w kierunku wschdnim - gdzie istnieją jedyne mŝliwści rzwjwe dla budwnictwa mieszkaniweg. W sytuacji graniczenia ich bszarem górniczym, miast nie będzie miał warunków d prawidłweg kształtwania struktury przestrzennej. - Pwierzchnia ziemi w mieście pnadt zagrŝna jest miejscw: skutkami eksplatacji złóŝ kpalin pdstawwych - wapieni i margli jurajskich (Kpalnia Wiek" w Ogrdzieńcu), a takŝe eksplatacji kpalin psplitych jak: piaski (Blanwice, śerkwice, Bzów), iły (Blanwice) i wapienie (Blanwice). Uwarunkwania w tym zakresie dtyczą dtwrzenia zasbów śrdwiska całkwicie zniszczneg, pprzez sukcesywną rekultywację i zazielenianie wyrbisk. 20
3.2.3 Prblemy i uwarunkwania wynikające z istniejących przebraŝeń i prcesów degradacji śrdwiska Pdstawwymi zagrŝeniami śrdwiska przyrdniczeg na bszarze miasta Zawiercia są: składwanie dpadów przemysłwych i kmunalnych, pwdujące m.in. zmiany knfiguracji terenu, niekntrlwane dcieki d wód pwierzchniwych i wgłębnych, wtórne pylenie, dry, zagrŝenia bakterilgiczne, a nawet tksyklgiczne. Głównymi wytwórcami dpadów przemysłwych innych niŝ niebezpieczne na terenie Zawiercia są: Huta CMC Zawiercie (kł 90% wszystkich dpadów przemysłwych). Odpady przemysłwe pwstające na terenie Huty CMC Zawiercie (w 80% ŜuŜle) wykrzystywane są w ramach własnej działalnści Huty, bądź teŝ w ramach działalnści przemysłwej innych zakładów. W latach 2000 2002 d pwtórneg wykrzystania ddane zstały wszystkie dpady przemysłwe. Odpady kmunalne pwstałe na terenie Huty składwane są na składwisku Kbylarz I w Zawierciu. D rku 1996 ŜuŜle i inne dpady przemysłwe składwane były w frmie hałdy. Od rku 1996 hałda jest zamknięta i przewiduje się jej rekultywację. Odlewnia śeliwa S. A. Zawiercie (kł 4,2% wszystkich dpadów przemysłwych) Przedsiębirstw Energetyki Cieplnej (kł 2,8% wszystkich dpadów przemysłwych) PPHU Odlewnia śeliwa "Wiktryjka" Sp. z.. (kł 1,9% wszystkich dpadów przemysłwych) Przędzalnia "Zawiercie" S.A. (kł 1,2% wszystkich dpadów przemysłwych) Spsób zagspdarwania dpadów innych niŝ niebezpieczne wytwrznych na bszarze miasta Zawiercie w rku 2002 wskazuje na stsunkw wyskie wykrzystanie dpadów: Gspdarcz wykrzystan kł 94,7% (Głównie dpady z przetwórstwa drewna raz prdukcji płyt i mebli, masy celulzwej, papieru i tektury, dpady z przemysłu skórzaneg, futrzarskieg i tekstylneg, dpady z prcesów termicznych, dpady z kształtwania raz fizycznej i mechanicznej bróbki pwierzchni metali i twrzyw sztucznych, dpady z budwy, remntów i demntaŝu biektów budwlanych raz infrastruktury drgwej) Składwan kł 3,5% (Głównie dpady kmunalne łącznie z frakcjami grmadznymi selektywnie) Unieszkdliwin kł 1,6% (Głównie dpady z chemicznej bróbki i pwlekania pwierzchni metali raz innych materiałów i z prcesów hydrmetalurgii metali nieŝelaznych) Magazynwan kł 0,2% (Głównie dpady z instalacji i urządzeń słuŝących zagspdarwaniu dpadów, z czyszczalni ścieków i raz uzdatniania wdy pitnej i wdy d celów przemysłwych, dpady pakwań; srbenty, tkaniny d wycierania, materiały filtracyjne i ubrania chrnne nie ujęte w innych grupach) Głównymi wytwórcami dpadów niebezpiecznych na terenie Zawiercia są: Huta Szkła Gspdarczeg "Zawiercie" S.A. (kł 86,4% wszystkich dpadów niebezpiecznych). Odlewnia śeliwa S. A. Zawiercie (kł 7,8% wszystkich dpadów niebezpiecznych). Zawierciańska Fabryka Maszyn "ZAFAMA" Sp. z.. (kł 3,6% wszystkich dpadów niebezpiecznych). 21
Huta CMC "Zawiercie" S.A. (kł 1,8% wszystkich dpadów niebezpiecznych). Najwięcej dpadów niebezpiecznych pwstających w brębie miasta t dpady z prcesów termicznych (86,4 % całkwitej ilści wytwarzanych dpadów), Spsób zagspdarwania dpadów niebezpiecznych wytwrznych na bszarze miasta Zawiercie w rku 2002 wskazuje na stsunkw wyskie wykrzystanie dpadów: Gspdarcz wykrzystan kł 86% (Głównie dpady z prdukcji, przygtwania, brtu i stswania prduktów przemysłu chemii nierganicznej, dpady z prcesów termicznych) Składwan kł 3,9% Unieszkdliwin kł 9,6% (Głównie dpady z kształtwania raz fizycznej i mechanicznej bróbki pwierzchni metali i twrzyw sztucznych, leje dpadwe i dpady ciekłych paliw, dpady pakwań; srbenty, tkaniny d wycierania, materiały filtracyjne i ubrania chrnne nie ujęte w innych grupach, dpady kmunalne łącznie z frakcjami grmadznymi selektywnie) Magazynwan kł 0,4% (Głównie dpady z prdukcji, przygtwania, brtu i stswania pwłk chrnnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich) Pwadzenie gspdarki dpadami raz ustalenia w planach miejscwych w pwyŝszym zakresie na terenie Gminy Zawiercie naleŝy prwadzić zgdnie z Planem Gspdarki Odpadami dla Miasta Zawiercie na lata 2004-2011 skaŝenie gleb, w wyniku imisji tksycznych substancji pchdzących głównie z zakładów przemysłwych raz transprtu. Standardwe i wycinkwe badania dtychczaswe nie dają jednznacznej dpwiedzi na ten temat. Klasyfikacja gruntów w mieście Zawiercie wskazuje na ptrzebę selektywnej uprawy rślin, tzn. z wykluczeniem tych gatunków, które w danych warunkach zanieczyszczenia śrdwiska mgłyby zwiększyć naraŝenie knsumenta na kadm i łów. Dbór gatunków mŝliwych d uprawy zaleŝy d miejsca występwania dminująceg zanieczyszczenia (pwietrze, gleba), d warunków glebwych raz d rdzaju zagrŝenia (kadm, łów). W przypadku miasta Zawiercia dminującym zanieczyszczeniem jest łów, który występuje zarówn w glebie, jak i teŝ padzie pyłu, c pwduje zanieczyszczanie uprawianych w tym bszarze rślin. Najkrzystniejsze w tym rejnie uprawy t zbŝa, rśliny przemysłwe, strączkwe, z warzyw najmniej krzystna uprawa buraków. Sąsiedztw zakładów przemysłwych emitujących d atmsfery pyły i gazy jest w głównej mierze przyczyną zanieczyszczenia gleb, jak i rślin. Ujemny wpływ na rśliny uprawne mŝna graniczyć stsując dpwiednie wapnwanie graniczające dstępnść metali cięŝkich dla rślin (szczególnie dzielnica Marciszów). Przy zachwaniu dczynu gleby 7,0-7,2 raz dpwiednim nawŝeniu, uprawa rślin na terenie miasta mŝliwa jest bez graniczeń. W przypadku zakwaszenia gleb mŝna natmiast djść d zwiększneg pbierania metali z gleby i zanieczyszczenia rślin uprawnych pwyŝej wartści dpuszczalnych. W aspekcie kreślenia celów stawianych przed rlnictwem, a mających bezpśredni związek z warunkami śrdwiska agrprdukcyjneg na terenie miasta i przy załŝeniu, Ŝe nadrzędnym celem rlnictwa jest dstarczanie bezpiecznej" Ŝywnści (takiej, która 22