SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z JĘZYKA POLSKIEGO w klasie 5a i 5b str. 1
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z języka polskiego w klasie Va, Vb Uwaga: Uczeń może otrzymać ocenę wyższą, jeżeli spełnia wszystkie wymagania na ocenę niższą Wymagania z podstawy programowe j I Kształcenie literackie i kulturowe Wymagania na ocenę: DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY UCZEŃ czyta poprawnie tekst, wyznaczając głosowo granice zdań słucha uważnie nauczyciela i uczniów określa temat tekstu wskazuje tytuł i podtytuł zna pojęcia autor, narrator, narracja pierwszoosobowa i trzecioosobowa, czytelnik, słuchacz, podmiot liryczny zna pojęcia: wątek główny i poboczy rozpoznaje tekst literacki rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia, ogłoszenie, przepis, czyta poprawnie tekst, zwracając uwagę na znaki interpunkcyjne słucha uważnie całości nauczyciela i uczniów określa główną myśl (tematykę oraz problematykę) tekstu, wskazuje tytuł i podtytuł, i motto odróżnia autora od narratora lub podmiotu lirycznego, narrację pierwszoosobową od trzecioosobowej wskazuje wątek główny w utworze literackim rozpoznaje tekst informacyjny rozróżnia formy gatunkowe czyta płynnie tekst, podkreślając głosem ważne słowa nawiązuje do innych we własnej pracy samodzielnie wydobywa z tekstu istotne informacje wskazuje tytuł, podtytuł, motto, punkt kulminacyjny określa relacje autor narrator, podmiot liryczny czytelnik (słuchacz) oraz narratora pierwszoosobowego wskazuje wątek główny i wątki poboczne w utworze literackim odróżnia tekst literacki od informacyjnego i publicystycznego zna funkcje różnych form gatunkowych czyta tekst, stosując odpowiednie tempo i intonację w zależności od treści wykorzystuje wysłuchane we własnej pracy twórczo wykorzystuje informacje z tekstu wskazuje tytuł, podtytuł, motto, punkt kulminacyjny i puenty wyjaśnia funkcję autora i narratora w tekście, narracji pierwszoosobowej od trzecioosobowej omawia wątek główny i wątki poboczne określa funkcje tekstu literackiego i informacyjnego wyodrębnia elementy charakterystyczne dla różnych form gatunkowych str. 2
gratulacje, streszczenie, dialog, dziennik i pamiętnik) odróżnia dialog od monologu wydobywa z tekstu wskazane informacje wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost rozumie treść pytań, poleceń i nieskomplikowanych informacji zna pojęcie prawda, fałsz zna pojęcie tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie nazywa reakcje czytelnicze wypowiada się na temat sytuacji bohatera literackiego i filmowego wypowiada się na temat postaci literackiej odróżnia dzieło literackie od filmu, przedstawienia teatralnego i słuchowiska zna pojęcie fikcja literacka wskazuje w tekście monolog i dialog porządkuje informacje z tekstu odczytuje informacje wyrażone wprost rozumie dosłowne znaczenia wyrazów określa prawdziwość informacji dotyczącej tekstu zna pojęcie akapit opisuje wrażenia towarzyszące odbiorowi tekstów literackich określa sytuację bohatera literackiego i filmowego wskazuje pozytywne i negatywne cechy bohatera rozpoznaje różne teksty kultury odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości rozumie funkcje dialogu w utworze odróżnia informacje ważne od drugorzędnych dostrzega w tekście treści wyrażone wprost i pośrednio rozumie proste przenośne znaczenia wyrazów wyodrębnia przesłanki w tekście wyodrębnia w tekście cząstki kompozycyjne opisuje wrażenia towarzyszące odbiorowi różnych tekstów kultury porównuje sytuację bohatera z własnymi doświadczeniami prezentuje swój pogląd na temat bohatera wskazuje środki artystycznego wyrazu charakterystyczne dla literatury i filmu wg wcześniej przedstawionego wzoru odróżnia fikcję filmową od rzeczywistości rozumie funkcje dialogu i monologu w utworze hierarchizuje informacje odczytuje treści wyrażone wprost i pośrednio odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od prostych znaczeń przenośnych wyciąga wnioski z tekstu określa funkcję wstępu, rozwinięcia, zakończenia opisuje emocje towarzyszące odbiorowi tekstów kultury komentuje sytuację bohatera posługuje się argumentami, wyrażając swój stosunek do postaci wskazuje środki artystycznego wyrazu charakterystyczne dla literatury i filmu określa rolę autora tekstu w kreowaniu fikcji literackiej str. 3
wymienia prawdopodobne (realistyczne) elementy świata przedstawionego zna pojęcie epitet, porównanie, przenośnia, wyrazy dźwiękonaśladowcze, zdrobnienie, zgrubienie, uosobienie i ożywienie i pytanie retoryczne zna różnice między znaczeniami dosłownymi a przenośnymi wyodrębniania obrazów poetyckich w poezji rozpoznaje wers, zwrotkę i refren, posługuje się terminami scena, aktor w kontekście widowiska teatralnego zna elementy dzieła filmowego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska, muzyka) odróżnia film od programu informacyjnego wyodrębnia wydarzenia w tekście wymienia nieprawdopodobne (fantastyczne) elementy świata przedstawionego wskazuje na różnice między epitetem, porównaniem, przenośnią, wyrazami dźwiękonaśladowczymi, zdrobnieniami, zgrubieniami, uosobieniami, ożywieniami i pytaniami retorycznymi wskazywania na znaczenia przenośne w tekstach czasami wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji wypowiada się na temat fantastyki w baśniach wskazuje w tekście literackim epitety, porównania, przenośnie (w tym uosobienia i ożywienia) zdrobnienie, zgrubienie, uosobienie i ożywienie i pytanie retoryczne, wskazuje na znaczenia przenośne w tekstach najczęściej wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji wypowiada się na temat elementów fantastycznych w utworach współczesnych objaśnia funkcje językowych środków stylistycznych, objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach zawsze wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji wskazuje rymy w wierszu liczy sylaby w wersie wskazuje elementy służące rytmizacji posługuje się terminami wyodrębnia różne rozpoznaje środki wyrazu kostium, rekwizyt elementy składające się na charakterystyczne dla pantomimy w kontekście widowiska widowisko teatralne teatralnego posługuje się pojęciami związanymi z filmem rozpoznaje wybrane gatunki filmowe omawia wydarzenia w tekście rozpoznaje poszczególne plany filmowe wyjaśnia różnicę między filmem animowanym a innymi gatunkami filmowymi analizuje przebieg zdarzeń określa właściwości i funkcje poszczególnych planów filmowych nazywa tworzywo przekazów audiowizualnych (ruchome obrazy, dźwięk) stosuje słownictwo określające następstwo zdarzeń str. 4
opowiada o najważniejszych wydarzeniach, wyrażania sądu o zdarzeniach wskazywania wartości w utworze wie, że bohater jest jednym z elementów świata przedstawionego w utworze identyfikuje opowiadanie, komiks, baśń, legendę, powieść, mit, nowelę, pamiętnik, przysłowie, związek frazeologiczny wie, że wypowiedź składa się z tytułu, wstępu, rozwinięcia i zakończenia odczytuje teksty literackie na poziomie dosłownym ustala kolejność najważniejszych wydarzeń wyraża własny sąd o zdarzeniach wskazuje wartości w utworze krótko prezentuje najistotniejsze informacje o bohaterze odróżnia wiersz od innych tekstów kultury wskazuje w tytuł, wstęp, rozwinięcie i zakończenie odbiera różne teksty kultury na poziomie dosłownym rozumie zależność między wydarzeniami, wyrażania sądów o postaciach i zdarzeniach wskazywania wartości w utworze i określania wartości ważnych dla bohatera wypowiada się na temat uczuć i przeżyć bohaterów, określa ich cechy wymienia cechy opowiadania, komiksu, baśni tradycyjnej i współczesnej nie zawsze poprawnie dostrzega relacje między częściami (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie) odczytuje przenośne sensy utworu opartego na nieskomplikowanych konstrukcjach metaforycznych szczegółowo przedstawia wydarzenia i rozumie zależności między nimi, odróżnia inf. ważne od drugorzędnych wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach wskazuje wartości w utworze i określa wartości ważne dla bohatera określa motywy działania bohatera, rozróżnia bohaterów głównych i drugoplanowych, porównuje doświadczenia bohaterów z własnymi wyjaśnia funkcję przysłowia, związków frazeologicznych dostrzega relacje między częściami (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie) odczytuje proste symbole i alegorie str. 5
II Kształcenie językowe czyta większość wymaganych lektur przynajmniej we fragmentach i analizuje podstawowe elementy ich świata przedstawionego wskazuje wartości ważne dla bohatera tworzy ilustrację do tekstu zna pojęcia podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik zna pojęcie zdanie pojedyncze, złożone i równoważnik zdania wie, na jakie pytania odpowiada rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, przysłówek, przyimek, spójnik: odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych zna nazwy przypadków, stara się odmieniać rzeczownik, przymiotnik czyta większość wymaganych lektur w całości i analizuje ich świat przedstawiony ocenia wartości ważne dla bohatera angażuje się w scenki dramowe rozpoznaje części zdania w zdaniu, wyodrębnia związek główny odróżnia zdanie od wypowiedzenia bez czasownika rozpoznaje w ach rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, przysłówek, przyimek i spójnik zna nazwy i pytania przypadków, stara się odmieniać rzeczownik, przymiotnik oraz liczebnik czyta wszystkie wymagane lektury w całości i interpretuje wybrane wątki wskazuje wartości w utworze nazywa uczucia bohaterów dramy rozróżnia wyrazy określane i określające (nadrzędne i podrzędne) rozpoznaje w tekście zdanie pojedyncze, złożone i rozumie ich funkcje samodzielnie podaje przykłady zna nazwy i pytania przypadków, odmienia rzeczownik, stara się określić przypadek, liczbę i rodzaj wskazanego rzeczownika, czyta wszystkie wymagane lektury w całości i interpretuje je w połączeniu z kontekstami ocenia wartości ukazane w utworze ocenia zachowanie bohatera rozpoznaje funkcje składniowe części zdania w wypowiedzeniach przekształca zdania w równoważniki i odwrotnie, stosuje je w praktyce językowej; rozróżnia zd. złożone współrzędnie od zd. zł. podrzędne wskazuje różnice między rzeczownikiem, czasownikiem, przymiotnikiem, liczebnikiem, przyimkiem, spójnikiem i przysłówkiem i określa ich funkcje w tekście zna nazwy i pytania przypadków, odmienia rzeczownik, umie określić przypadek wskazanego rzeczownika i przymiotnika str. 6
przymiotnika i liczebnika nazywa stopnie przymiotnika i przysłówka wyjaśnia, czym jest temat fleksyjny od końcówki rozróżnia czasowniki najczęściej poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki oddziela temat fleksyjny od końcówki wg wcześniej zaprezentowanego wzoru wie, że czasownik ma osobowe i nieosobowe formy, rozpoznaje liczbę, osobę, czas, rodzaj poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki; rozumie ich rolę w opisie świata najczęściej poprawnie oddziela temat fleksyjny od końcówki odróżnia formy czasowników, w tym zakończone na no, - to; wymienia tryby czasownika poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki; rozumie ich rolę w opisie świata oraz używa we właściwych kontekstach zawsze poprawnie oddziela temat fleksyjny od końcówki rozumie ich znaczenie w wypowiedzeniu oraz funkcje w tekście określa funkcje form liczb, czasów, rodzajów i osób czasowników w rozpoznaje tryby czasownika często niepoprawnie stosuje formy gramatyczne wyrazów odmiennych rozróżnia wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące odczytuje proste znaki i piktogramy oraz niewerbalne środki komunikacji wie, czym jest synonim, antonim czasami niepoprawnie stosuje formy gramatyczne wyrazów odmiennych używa świadomie wypowiedzeń oznajmujących, pytających i rozkazujących rozpoznaje emocje na podstawie wyrazu twarzy, identyfikuje nadawcę i odbiorcę tworzy synonimy i antonimy do podanego wyrazu najczęściej poprawnie stosuje formy gramatyczne wyrazów odmiennych używa wypowiedzeń wykrzyknikowych ze świadomością ich funkcji rozpoznaje emocje wyrażane gestami, postawą ciała i mimiką twarzy umie znaleźć w tekście wyrazy, do których tworzy synonimy i antonimy zawsze poprawnie stosuje formy gramatyczne wyrazów odmiennych zapisuje poprawnie wypowiedzenia oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe i stosuje odpowiednią intonację nazywa emocje wyrażane za pomocą różnych form ekspresji rozumie funkcje synonimów i antonimów, stosuje je we własnych ach str. 7
wie, czym jest związek frazeologiczny wskazuje wyrazy użyte w dosłownym znaczeniu wie, że istnieje słownictwo wartościujące i neutralne, dzieli wyraz na sylaby przy przenoszeniu, rozumie pojęcie sylaby zna zasady pisowni: rz, ż, ó, u, h, ch, nie z rzeczownikami, przymiotnikami, czasownikami i przysłówkami wielką i małą literą wskazuje w tekście związki frazeologiczne wskazuje wyrazy użyte w przenośnym znaczeniu przeważnie rozpoznaje słownictwo wartościujące i neutralne, dzieli wybrane wyrazy na głoski i litery, stara się przestrzegać poprawności ortograficznej w zakresie pisowni: rz, ż, ó, u, h, ch, nie z rzeczownikami, przymiotnikami, czasownikami i przysłówkami wielką i małą literą wyjaśnia znaczenie wybranych związków frazeologicznych wyjaśnia przenośne znaczenie wyrazów rozpoznaje słownictwo wartościujące i neutralne, rozumie pojęcia: głoska i litera stosuje w większości wyrazów zasady pisowni: rz, ż, ó, u, h, ch, nie z rzeczownikami, przymiotnikami, czasownikami i przysłówkami wielką i małą literą stosuje je we własnych ach świadomie wykorzystuje wyrazy o znaczeniu przenośnym do tworzenia rozpoznaje słownictwo wartościujące i neutralne, rozumie ich funkcje w tekście dostosowuje sposób wyrażania się do zamierzonego celu dzieli wszystkie wyrazy, rozumie funkcje litery i stosuje we wszystkich wyrazach zasady pisowni: rz, ż, ó, u, h, ch, nie z rzeczownikami, przymiotnikami, czasownikami i przysłówkami wielką i małą literą III Tworzenie zamyka wypowiedzenia oznajmujące kropką udziela poprawnych i logicznych odpowiedzi na pytania stosuje poprawnie kropkę, znak zapytania lub wykrzyknik na końcu wypowiedzeń krótko wypowiada się na podany temat związany z otaczającą rzeczywistością stosuje poprawnie kropkę w zapisie dat wypowiada się logicznie na podany temat związany poprawnie używa różnych znaków interpunkcyjnych (kropka, przecinek, pytajnik, wykrzyknik, cudzysłów, dwukropek) świadomie porządkuje i komponuje treść swoich str. 8
wie, że fakty należy popierać argumentami formułuje poprawnie pytania podczas rozmowy tworzy wyrażające różne intencje, np. prośbę, polecenie, podziękowanie, przepraszanie redaguje według podanego wzoru użytkowe formy : list prywatny (tradycyjny i e-mail), zaproszenie, życzenia, proste notatki w różnych formach, redaguje według podanego wzoru opowiadanie odtwórcze, opis przedmiotu, opis postaci, krajobrazu, dialog, sprawozdanie z wydarzenia stara się tworzyć opowiadania związane z treścią utworu: np. dalsze losy bohatera, komponowanie początku i zakończenia na podstawie podawania argumentów odnoszących się do faktów formułuje logiczne pytania do tekstu stosuje różne typy wypowiedzeń w zależności od zamierzonego celu redaguje samodzielnie użytkowe formy redaguje samodzielnie opowiadanie odtwórcze, opis przedmiotu i postaci tworzy opowiadania związane z treścią utworu: np. dalsze losy bohatera, komponowanie początku i zakończenia na podstawie fragmentu tekstu lub na podstawie ilustracji z poznanymi tekstami kultury najczęściej prawidłowo podaje argumenty odnoszące się do faktów formułuje pytania o zróżnicowanej budowie posługuje się pozawerbalnymi środkami komunikowania się stosownie do okoliczności redaguje użytkowe formy, stosuje odpowiednie słownictwo redaguje opowiadanie twórcze oraz rozwinięty opis przedmiotu i postaci zna zasady budowania akapitów samodzielnie tworzy opowiadania związane z treścią utworu: np. dalsze losy bohatera, komponowanie początku i zakończenia na podstawie prawidłowo podaje argumenty odnoszące się do faktów formułuje pytania o charakterze uogólniającym podkreśla intencje pozawerbalnymi środkami porozumiewania się redaguje użytkowe formy (w tym sprawozdanie z wydarzeń), stosując środki językowe podkreślające intencję redaguje opowiadanie charakteryzujące się bogactwem językowym oraz opis przedmiotu, postaci i krajobrazu, dialog, sprawozdanie z wydarzenia (wycieczki) stosuje zasady budowania akapitów samodzielnie i poprawnie tworzy opowiadania związane z treścią utworu: np. dalsze losy bohatera, komponowanie początku i zakończenia na podstawie fragmentu tekstu lub na podstawie ilustracji str. 9
fragmentu tekstu lub na podstawie ilustracji wydziela margines i dba o estetykę tekstu sporządza według podanego wzoru odtwórczy plan ramowy słucha z uwagą uczestników rozmowy wie, jak należy zapisać dialog wygłasza tekst z pamięci buduje logiczne zdania stara się przestrzegać poprawności gramatycznej wyrazów odmiennych operuje poprawnie słownictwem skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów: dom, rodzina, szkoła i nauka, środowisko przyrodnicze i społeczne wyróżnia istotne treści w tekstach użytkowych sporządza samodzielnie odtwórczy plan ramowy mówi na temat, uczestnicząc w rozmowie umie zapisać dialog recytuje tekst poetycki tworzy poprawne wypowiedzenia pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte przestrzega poprawności gramatycznej wyrazów odmiennych, tworząc o nieskomplikowanej strukturze językowej tworzy rodziny wyrazów fragmentu tekstu lub na podstawie ilustracji tworzy zgodne z cechami kompozycyjnymi danej formy stosuje jednolitą formę wypowiedzeń (bez czasownika) w zapisie planu ramowego i szczegółowy włącza się do rozmowy w kulturalny sposób umie zapisać dialog z kwestiami narratora artykułuje prawidłowo głoski podczas recytacji tworzy poprawne wypowiedzenia pojedyncze i złożone stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych odróżnia wyrazy pokrewne od bliskoznacznych rozplanowuje kompozycję układu treści w różnych formach notatek dba o zwięzłość w zapisie planu ramowego w odróżnieniu od planu szczegółowego reaguje na innych rozmówców bezbłędnie umie zapisać dialog na dwa różne sposoby głosowo interpretuje tekst przekształca zdanie pojedyncze w równoważnik zdania i odwrotnie, ze świadomością celu poprawnie stosuje w wyrazy o trudnej odmianie stosuje świadomie w swoich ach związki frazeologiczne str. 10
IV Samokształc enie czytając głośno, uwzględnia kropkę, znak zapytania lub wykrzyknik na końcu wypowiedzeń korzysta ze słownika ortograficznego, języka polskiego wie, że można korzystać z informacji zawartych w różnych źródłach poprawnie przepisuje notatki zna zasady korzystania z zasobów biblioteki szkolnej bierze udział w poznawaniu życia kulturalnego swojego regionu czytając głośno, uwzględnia przecinki w wypowiedzeniach zna budowę słownika ortograficznego i języka polskiego korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach tworzy notatkę w formie tabelki z pomocą bibliotekarza stosuje te zasady umie wskazać miejsca ważne dla kultury Ryczowa czytając głośno, uwzględnia różne znaki interpunkcyjne korzysta ze słownika wyrazów bliskoznacznych korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach, gromadzi wiadomości tworzy notatki w innych formach samodzielnie je stosuje opowiada o miejscach czytając głośno, przekazuje intencję tekstu korzysta ze słowników specjalnych, w tym zasobów internetowych korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach, gromadzi wiadomości, selekcjonuje informacje, rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji samodzielnie dobiera formę notatki do zapisywania pozyskanych informacji wie, że można korzystać z zasobów bibliotecznych on-line umie wskazać miejsca znaczące dla kultury gminy oraz angażuje się w ich poznanie Ocenę CELUJĄCĄ dostaje uczeń, który spełnił wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz otrzymuje oceny celujące ze sprawdzianów i prac klasowych, a ponadto: -bierze udział w różnych konkursach: przedmiotowym, literackich, recytatorskich, poetyckich na terenie szkoły i poza nią, -prezentuje wysoki poziom kultury języka, -jest wprawionym czytelnikiem; jego zainteresowania znacznie wykraczają poza listę lektur obowiązkowych prezentuje na forum klasy wybrane przez siebie lektury, -podejmuje działalność literacką lub kulturalną i prezentuje wysoki poziom merytoryczny oraz artystyczny (np. udział w akademiach, współpraca z gazetką szkolną itp.). str. 11