CZYLI O KONKURSIE NA MUZEUM HISTORII POLSKI Nr 107 GRUDZIEN 2009 Międzynarodowy konkurs architektoniczny na budynek Muzeum Historii Polski był w ciągu ostatnich lat najważniejszym wydarzeniem architektonicznym w Polsce a jak powiedział przewodniczący jury Jong Soung Kimm - najważniejszym międzynarodowym wydarzeniem architektonicznym roku. Otrzymaliśmy 324 prace z całego świata. Konkurs miał rozwiązać kilka problemów architektonicznych i urbanistycznych: mocniej połączyć obie części Jazdowa rozdzielonego wykopem Trasy Łazienkowskiej, uwydatnić Oś Stanisławowską, i co najważniejsze zaproponować dobry, nowoczesny obiekt dla muzeum, który jednocześnie nie przytłoczy Zamku Ujazdowskiego i jego parkowego otoczenia. Procedury konkursowe zostały precyzyjnie uzgodnione ze standardami Międzynarodowej Unii Architektów. Zadanie nie było proste i w gruncie rzeczy konkurowały ze sobą dwie zasadnicze tendencje, architektury symbolicznej, która będzie wyraziście mówiła, czym jest Muzeum Historii Polski, i która może stać się ikoną Warszawy, z architekturą prostszą, stonowaną, neutralną, mocniej wkomponowaną w otoczenie. Wszystkie nagrodzone i wyróżnione prace, a również wiele z tych, które nie znalazły się wśród laureatów, miały olbrzymie walory architektoniczne i urbanistyczne. Znakomicie świadczy o polskim środowisku architektonicznym fakt, że laureatami w konkursie zostały cztery polskie pracownie. Dyskusje niekiedy gorące nad projektem trwają i trwać muszą. Wielu ludzi oczekiwało, że w Warszawie pojawi się widowiskowa ikona architektury, taka jak dekonstrukcjonistyczne projekty Franka Gehry ego. Jednak celem konkursu jest dostosowanie architektury do miejsca i rozwiązanie dylematów, które tworzy lokalizacja. Nie zawsze daje się to zrobić poprzez architekturę ikoniczną. Spór jest też w jakimś sensie wpisany w ideę konkursu, który ma nie tylko wyłonić najlepszą pracę, ale również pobudzić warszawian oraz władze stolicy do zainteresowania Jazdowem i Osią Stanisławowską. Warto też dostrzec jego edukacyjny i formacyjny wymiar: poprzez dyskusję uczymy się rozumieć współczesną architekturę, formułować potrzeby i priorytety. Konkurs jest wreszcie ważnym etapem w umiejscawianiu nowej, ważnej instytucji kultury na mapie miasta, szansą na przekazanie informacji, o jego idei, działaniach i ofercie. Robert Kostro dyrektor Muzeum Historii Polski
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE Organizator Muzeum Historii Polski Konkurs pod patronatem Międzynarodowej Unii Architektów i SARP Miejsce i termin rozstrzygnięcia Warszawa, 6 grudnia 2009 r. 2 Sąd konkursowy Jong Soung Kimm przewodniczący sądu, Korea Południowa Christine Dalnoky Francja Aurelio Galfetti Szwajcaria Ryszard Jurkowski Polska Tomasz Merta Polska Marek Mikos Polska Rafael Moneo Hiszpania Andrzej Rottermund Polska Eduardo Souto de Moura Portugalia Grzegorz Buczek sędzia sprawozdawca, Polska
I NAGRODA - OPIS ARCHITEKTONICZNY Jakość jako założenie pierwszej fazy konkursu Naszą intencją było nie tylko zaprojektowanie budowli pragnęliśmy stworzyć Miejsce, łączące wiele elementów w jedną harmonijną całość, znaczącą pod względem estetycznym i funkcjonalnym. Nowe muzeum, inspirowane dynamiczną ideą mostu, spina brzegi Trasy Łazienkowskiej, łącząc i integrując poszczególne segmenty historycznej zabudowy skarpy i przywracając naturalną ciągłość przestrzeni, wyznaczanej przez Aleje Ujazdowskie i ulicę Lennona. Przestrzenne powiązanie forum nowej budowli z dziedzińcem Zamku Ujazdowskiego Centrum Sztuki Współczesnej tworzy miejsce, gdzie pamięć przeszłości wychodzi naprzeciw współczesnym i przyszłym wydarzeniom. Forum, pomyślane jako kryty pasaż i przecinające budowlę wzdłuż osi północ-południe, zgodnie z zamierzeniami twórców, połączy działy wsparcia z przestrzeniami otwartymi dla odwiedzających. Dostępność forum nie musi pokrywać się z godzinami otwarcia Muzeum Historii Polski (MHP). Forum gościnnie zaprasza wszystkich jego udogodnienia, takie jak sala konferencyjno-koncertowa, centrum multimedialne, księgarnie i sklepy z pamiątkami, salonik prasowy, bar, kafeteria i restauracja, pozostają otwarte zarówno ku promenadom Alei na Skarpie i Alej Ujazdowskich, jak też dla odwiedzających i obsługi Centrum Sztuki Współczesnej Zamku Ujazdowskiego. Dla działów wsparcia, pracowni i laboratoriów przewidziano miejsce na pierwszym piętrze, z kontrolowanym dostępem z forum. Przestrzenie te pomyślano jako chroniony ogród, korzystający z naturalnego, dziennego światła i powietrza za pośrednictwem otwartych, ozdobionych roślinami małych dziedzińców typu patio. W drugiej fazie konkursu za cel postawiono sobie: Pokrycie Trasy Łazienkowskiej na odcinku od MHP do placu Na Rozdrożu. Przedłużenie Osi Stanisławowskiej od miejsca położenia Zamku Ujazdowskiego i MHP do Alej Ujazdowskich. Wykonanie położonego przy Zamku Ujazdowskim segmentu Osi Stanisławowskiej drogi o serpentynowym zarysie wewnątrz pasa o szerokości 12 metrów, wraz z biegnącą wzdłuż niej ścieżka rowerową o poboczach okrytych trawami ozdobnymi i roślinami wieloletnimi, w kompozycjach przypominających naturalna łąkę. Taka koncepcja krajobrazu ma: budzić zainteresowanie i stwarzać wrażenie dynamicznych przemian od wczesnej wiosny, poprzez pełnię lata, po surowe piękno roślin zamierających wraz z nadejściem jesieni. Założenie rozległego, miejskiego trawnika nad drogą szybkiego ruchu, który latem zaprasza do wygrzewania się w słońcu, zimą zaś do spacerów po śniegu, na wzór londyńskich Ogrodów Kensington, Ogrodów Luksemburskich w Paryżu i założeń ogrodowych pałacu Topkapi. Otwarcie przestrzeni galerii wystawowych ku górze, ku błękitowi północnego nieba, chłodnego i odległego, oraz przygotowanie ochrony w postaci ekranów, zatrzymujących promienie słoneczne od strony południowej i dostosowujących natężenie naturalnego oświetlenia w zależności od pory roku pod kątem optymalnej ekspozycji eksponatów muzealnych. Okrywające tylną stronę ekranów panele fotoelektryczne, zwrócone na południe, dzięki całkowitej powierzchni 3000 m przyczynią się w sposób znaczący do zachowania optymalnego bilansu energetycznego kompleksu muzealnego. Zwiększenie albedo zadaszenia, które będzie odbijać efektywnie nadmiar promieni słonecznych, oraz optymalne wykorzystanie wody deszczowej, dzięki kompleksowi zieleni umiejscowionemu na płaskim dachu nad częścią gospodarczą. Rozwinięcie fasad przestrzeni galerii, przy zastosowaniu ujednoliconych paneli o wymiarach 10 m x 1,2 m oraz płyt szklanych wielkości 1,20 m x 5 m. Stworzenie termicznej i chroniącej przed promieniowaniem izolacji galerii w postaci fasady z trzech odrębnych tafli szkła, oddzielonych do siebie przestrzeniami szerokości 10 cm, podzielonymi na komory puste bądź też wypełnione przezroczystymi granulkami aerożelu krzemowego, oraz zabezpieczonych na zewnątrz selektywnymi powłokami antyradiacyjnymi. Instalację, po wewnętrznej stronie fasady, podwójnej warstwy zwijanych, miękkich ekranów o określonej gęstości i sposobie rozwijania, dla zapewnienia precyzyjnej i intuicyjnej modulacji parametrów naturalnego światła słonecznego. Zabezpieczenie zewnętrznej warstwy szklanej fasady galerii nieprzepuszczalnym szkłem laminowanym ze srebrzystą powłoką lustrzaną, która ograniczy przewodzenie światła słonecznego. Oglądana za dnia z zewnątrz, powłoka ta stworzy wrażenie opalescencji, ze zmiennym spektaklem refleksów odbijających ruchy słońca, deszczową szarość i zmienne konfiguracje chmur. Nocą lustrzane powierzchnie fasady będą chwytać księżycową poświatę, a wczesnym wieczorem odzwierciedlać migotliwą dynamikę codziennego ruchu w MHP. Okrycie fasad z płyt betonu modularnymi panelami kamiennymi. Wzniesienie dwóch powiązanych ze sobą systemów, spinających pobocza trasy szybkiego ruchu stalowych kratownic płaskich w przestrzeni galerii, betonowych kratownicowych wsporników płytowych w przestrzeni wsparcia. Poziome płyty podłogi i stropu zachodzą na płyty pionowe, stabilizując konstrukcję po przekątnej. Ściany działowe stabilizują system w kierunku wschód-zachód. Nadanie konstrukcji trójdzielnej struktury bloków, podzielonych łącznikami w celu ograniczenia przemieszczeń ciepła. Stworzenie bezpośredniego dostępu do obszarów wyładunkowych i siłowni za pośrednictwem ruchomej rampy, opadającej od Alej Ujazdowskich. Możliwy jest także alternatywny dostęp wzdłuż zjazdów z Trasy Łazienkowskiej w ramach ustalonego schematu, po uzyskaniu zezwolenia, Druga z tych opcji byłaby bardziej korzystna, ponieważ pozwoliłaby uniknąć przewozu ciężkich ładunków przez prestiżowe obszary miasta, takie jak Ujazdów. 3
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE I NAGRODA Praca 164/ Luksemburg Autorzy Paczowski et Fritsch Architectes Współpraca: RFR 4, Christian Germanaz, Jose Almeida Wojciech Jeske Architectes, Artur Stachura Opinia o pracy Celem konkursu było zaproponowanie rozwiązania architektonicznego dla obiektu Muzeum Historii Polski (MHP), natomiast lokalizacja konkursowa wymagała również rozwiązania szeregu innych problemów, takich jak przekrycie Trasy Łazienkowskiej, relacja z Zamkiem Ujazdowskim i zaproponowanie wytycznych do zaprojektowania otaczających kompleksów zieleni miejskiej. Zwycięski projekt proponuje rozwiązanie tych zagadnień w przykładowy sposób. Poprawia relację pomiędzy MHP i Trasą Łazienkowską oraz Zamkiem Ujazdowskim. Autorzy zaproponowali przekrycie części Trasy Łazienkowskiej przez sam budynek muzeum, prawidłowo adresując cel konkursu. To rozwiązanie przywraca jedność parku, która została zniszczona wcześniej przez wykop Trasy Łazienkowskiej. Wzmocnienie osi prostopadłej do osi Zamku Ujazdowskiego pozwala autorom podkreślić jego wartość. Autorzy wykazali wrażliwość na historyczne znaczenie lokalizacji i z powodzeniem zaproponowali takie usytuowanie budynku w historycznym otoczeniu, które nie stwarza konkurencji dla Zamku Ujazdowskiego. Wręcz przeciwnie, obecność Zamku okazuje się jednym z jego najbardziej wartościowych aktywów, oferując dla muzeum ogromny potencjał na przyszłość. Po pierwsze, Zamek jawi się jako prawdziwy symbol tego, czym była przeszłość Polski, po drugie, jego fizyczna obecność stanowi ekscytujące wzmocnienie dla każdej architektury. Zaproponowane rozwiązanie proponuje prostą, zdecydowaną i klarowną koncepcję stworzenia przejścia nad trasą szybkiego ruchu, uwzględnia wartość powiązania z Zamkiem Ujazdowskim oraz tworzy atrakcyjny plac, który, traktując Zamek Ujazdowski z szacunkiem, podnosi wartość rozwiązań architektonicznych zaproponowanych dla budynku MHP. Architektura rozwiązania jest prosta i elegancka, nie jest natomiast banalna. Jej niewątpliwą zaletą jest elastyczność rozwiązań wnętrz, tak istotna dla działalności muzealnej, pozwalająca swobodnie dostosowywać obiekt do potrzeb ekspozycji interpretujących historię Polski. Budynek muzeum jest zaprojektowany jako przejrzysty w formie pawilon, z klarownym funkcjonalnym podziałem wnętrz. Kompozycja obiektu ustrukturyzowana jest wzdłuż wewnętrznej uliczki/forum, przy której rozmieszczone są z jednej strony sale ekspozycyjne, a z drugiej pomieszczenia administracyjne i techniczne. Istotnym elementem kompozycji jest przeszklona fasada budynku, od strony Trasy Łazienkowskiej, która pozwala osobom przejeżdżającym Trasą w stronę centrum widzieć ekspozycję. W ten sposób budynek MHP ma szansę stać się olbrzymim kulturalnym znakiem orientacyjnym (landmark) na mapie miasta. Autorzy projektu sugerują neutralną przestrzeń można nawet powiedzieć, że antysymboliczną. Wydaje się, że wyszli z założenia, iż historia sama w sobie jest skomplikowana i pozwala na interpretacje dlatego została zaproponowana neutralna w wyrazie architektonicznym obudowa. Rozwiązania projektowe obiektu zawierają przejrzyste ściany i charakterystyczny, prześwietlony dach obiektu. Z punktu widzenia funkcji muzealnych wnętrze budynku jest dobrze zaplanowane jego ascetyczność pozwala na wykorzystywanie obiektu do wszelkiego rodzaju ekspozycji i stworzenia różnych tras zwiedzania dla gości Muzeum Historii Polski.
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE I NAGRODA
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE II NAGRODA Praca 53/ Polska Autorzy i współautorzy emjednaczarchitekci Mirosław Jednacz Współpraca: Monika Bahonko, Paweł Słupiański, Marek Malanowski, Grażyna Bednarczyk, Zofia Stegienko, Mariusz Sułek Opinia o pracy W tej racy przyjęto zupełnie inną strategię, rezygnując z pokrycia Trasy Łazienkowskiej jako głównego elementu projektu muzeum. Może być ona cenną alternatywą w przypadku gdyby okazało się, że pokrycie drogi szybkiego ruchu napotka na trudności nie do przezwyciężenia. Projekt sytuuje budynek muzeum przy południowym krańcu ulicy Jazdów i proponuje połączenie jej z Zamkiem Ujazdowskim za pomocą dwóch lekkich mostów nad Trasą Łazienkowską (dla pieszych i dla rowerzystów). Umieszczając budynek na północnym stoku wykopu trasy, projekt zawiera interesujące rozwiązanie polegające na utworzeniu alei z rzędem posągów lub rzeźb, łączącej budynek z Alejami Ujazdowskimi. Z punktu widzenia funkcji muzeum rozdzielenie funkcji ekspozycyjnej i administracyjnej jest interesujące, a przy tym zapewnia ich dobrą komunikację. Obiekt został zaprojektowany w kształcie dwóch krzyżujących się brył. Pierwsza z nich jest w znacznym stopniu przeszklona, z czytelnie wertykalną fasadą Druga posiada spadzisty dach pokryty zielenią. Forum jest dobrze zaprojektowane pod względem architektury, oświetlenia i dostępności dla zwiedzających. Części wystawowe, edukacyjne i konferencyjne są właściwie zorganizowane i wzajemnie ze sobą połączone. Uwagę przyciąga zastosowanie tradycyjnie polskich materiałów, takich jak drewno dębowe, granity i cynk.
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE III NAGRODA Praca 63/ Polska Autorzy i współautorzy Jakub Krzyczkowski, Renata Gierasimiuk, Tomasz Janko, Grzegorz Wróbel Współpraca: Biuro Projektów Architektonicznych i Budowlanych AiB, Jerzy Rotowski, Andrzej Jagodziński, Paweł Bartman, Andrzej Matusiak, Jacek Piechocki, Leszek Sękowski, Kalina Jaworska, Wojciech Grodecki Opinia o pracy W pracy przewidziano atrakcyjny plac wzmacniający wartość Zamku Ujazdowskiego, który staje się niezbędnym protagonistą. To rozwiązanie architektoniczne, które interesująco komponuje obiekt z otaczającym go środowiskiem, zdecydowanie umieszczając jedną z dwóch głównych brył budynku oraz plac na przekryciu Trasy Łazienkowskiej. Części budynku są połączone szklanym dachem z osią w kierunku Zamku Ujazdowskiego w kontynuacji ulicy Jazdów. Chociaż lokalizacja muzeum w stosunku do Zamku Ujazdowskiego jest bardzo korzystna ze względu na plac pomiędzy obydwoma budynkami, rozwiązania zaproponowane dla elewacji należy ocenić bardziej krytycznie. Zewnętrzna fasada jest modularna, gęsta, prawie neoegipska. Jeśli chodzi o plac, zdziwienie budzi rozwiązanie detali kształtujących go bocznych ścian. Architektura projektu jest nieklarowna stylistycznie, zarówno pod względem elementów konstrukcyjnych, jak i ikonografii.
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE WYRÓŻNIENIE Praca 58/ Polska Autorzy i współautorzy Ewa Kuryłowicz, Stefan Kuryłowicz, Olga Kanecka, Piotr Kudelski, Wojciech Pachocki, Tomasz Głębowski, Magda Ptaszyńska, Maksymilian Dobkowski Współpraca: Piotr Pachowski, Iwo Dobrucki, Artur Bronisz, Bogdan Sorys, Janusz Tomczyk, Zygmunt Pawełkowicz, Balbina Kacprzyk, Jerzy Sander, Henryk Łoza, Piotr Musiałowski, Rajmund Rajchel Opinia o pracy Wysoko oceniono stronę wizualną i architektoniczną projektu, która odnosi się w interesujący sposób do ikon polskiej historii (barykada z otworami strzelniczymi, ściana twierdzy). Wykorzystanie typowo polskiego materiału na elewacjach oraz zdecydowane włączenie wejścia do muzeum przez tunel do przestrzennej koncepcji obiektu mają również wymiar symboliczny (historia Polski jako przestrzeń, która przeplata się z historią Europy).
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE WYRÓŻNIENIE Praca 84/ Polska Autorzy i współautorzy Jems Architekci Sp. z o.o. Jerzy Szczepanik-Dzikowski, Maciej Miłobędzki, Olgierd Jagiełło, Marcin Sadowski, Paweł Majkusiak Współpraca: Mai Bui-Ngoc, Marek Kuciński, Karol Olechnicki, Michał Ożóg, Maciej Rydz, Aleksandra Targońska, Piotr Waleszkiewicz, Marcin Zaremba, Jarosław Kujawa, Sławomir Pawelec, Dorota Rudawa, Andrzej Dziubak, Juliusz Sokołowski, Kuba Morkowski, Adam Perka Opinia o pracy Projekt proponuje budynek o kształcie organicznym, położony na pokryciu Trasy Łazienkowskiej. Budynek muzeum jest lekki i przejrzysty. Jury docenia wysiłek autorów, którzy starali się wkomponować delikatną strukturę budynku muzeum w jego otoczenie.
MIĘDZYNARODOWY KONKURS ARCHITEKTONICZNY NA MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE WYRÓŻNIENIE Praca 234/ Japonia Autorzy i współautorzy Architects Teehouse Osamu Tsukihashi, Kuniko Tsukihashi. Kazuya Saito, Kosuke Bando, Yoshinori Ohira, Miki Okuno, Karol Wawrzyniak, Junko Oyamada, Współpraca: Oak Masato Araya, Yukari Umezawa, Takashi Sudo, Hirohide Tao, ArupJapan Shigeru Hikone, Susumu Matsunobu, Teppei Ishibashi, Koji Shigenaga, Chieri Iizaka, Shuichi Tamura, Jin Matsumoto, Makiko Arai, Andrzej Sitko, Piotr Konarzewski, Marcin Kasprzak, Jarosław Witek, Beata Tarczewska-Sidełko, Tadeusz Cisek, Yasuaki Onoda, Vogt Ralf G. Voss, Jennifer Current Hanako Suzuki, Hanna Assargard Opinia o pracy Projekt przyjmuje strategię pokrycia drogi szybkiego ruchu, ale umieszcza muzeum po jej północnej stronie. Zaproponowany projekt to grupa pawilonów górujących nad przeszklonym forum. Jury dostrzega profesjonalizm, z jakim autorzy utworzyli kompozycję w formie wioski. Jednak z punktu widzenia wizji muzeum, propozycję uznano za zbyt rozproszoną.
SUMMARY THE INTERNATIONAL ARCHITECTURAL COMPETITION FOR A DESIGN OF THE MUSEUM OF POLISH HISTORY 1st PRIZE 164/ Luxembourg Paczowski et Fritsch Architectes 2nd PRIZE 53/ Poland emjednaczarchitekci Mirosław Jednacz, 3rd PRIZE 63/ Poland Jakub Krzyczkowski, Renata Gierasimiuk, Tomasz Janko, Grzegorz Wróbel,
SUMMARY THE INTERNATIONAL ARCHITECTURAL COMPETITION FOR A DESIGN OF THE MUSEUM OF POLISH HISTORY HONORABLE MENTION 58/ Poland Ewa Kuryłowicz, Stefan Kuryłowicz, Olga Kanecka, Piotr Kudelski, Wojciech Pachocki, Tomasz Głębowski, Magda Ptaszyńska, Maksymilian Dobkowski HONORABLE MENTION 84/ Poland Jems Architekci Jerzy Szczepanik- Dzikowski, Maciej Miłobędzki, Olgierd Jagiełło, Marcin Sadowski, Paweł Majkusiak HONORABLE MENTION 234/ Japan Architects Teehouse Osamu Tsukihashi, Kuniko Tsukihashi. Kazuya Saito, Kosuke Bando, Yoshinori Ohira, Miki Okuno, Karol Wawrzyniak, Junko Oyamada, projekt graficzny Zbyszek Gonciarz tłumaczenie Ryszard E.L. Nawrocki M A G A Z Y N U R B A N I S T Y C Z N O - A R C H I T E K T O N I C Z N Y Wydaje Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy Redakcja plac Defilad 1, PKiN XIII p. 00-901 Warszawa, tel. 22 6566589, fax 22 6566802 Redaguje zespół Małgorzata Zdancewicz redaktor prowadząca, Marek Mikos konsultacja merytoryczna, Katarzyna Niekrasz, Andrzej Śwital Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania powierzonych tekstów e-mail: architektura@um.warszawa.pl http://um.warszawa.pl ISSN 1427-907X