WARMIŃSKO-MAZURSKA AGENCJA ENERGETYCZNA Sp. z o.o. ul. Kopernika 46A, 10-513 Olsztyn tel. / fax +48 89 521 59 70 / 71 PROGRAM EKOENERGETYCZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2005 2010 SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z REALIZACJI PROGRAMU OLSZTYN, październik 2011 r.
Sprawozdanie końcowe z realizacji Programu Ekoenergetycznego Województwa Warmińsko - Mazurskiego na lata 2005 2010 Program ekoenergetyczny został przyjęty uchwałą nr XXXII/463/05 Sejmiku Województwa Warmińsko Mazurskiego z dnia 28 czerwca 2005 roku. Pierwszej oceny wykonania Programu dokonano za okres od roku 2003 do roku 2007. Aktualna ocena Programu obejmuje okres od roku 2003 do roku 2010. Podczas opracowania sprawozdania z realizacji Programu współpracowano z następującymi podmiotami: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, Warmińsko Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie, Gminy Województwa Warmińsko Mazurskiego, Zarządcy dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych, Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie, Instytut Paliw i Energii Odnawialnej, Instytut Energetyki Odnawialnej, Urząd Statystyczny w Olsztynie, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie, Gdańsku, Białymstoku i Toruniu, Nadleśnictwa posiadające siedzibę na terenie Województwa Warmińsko Mazurskiego, Lokalni operatorzy energetyczni, Bank Ochrony Środowiska, Oddział w Olsztynie, Bank Gospodarstwa Krajowego, Odział Olsztyn. 1
Bilans zużycia OZE Rodzaj Program 2003 Wykonanie 2007 Przyrost [w %] TJ 1 Program 2003 Udział w ogólnym bilansie zużycia OZE [w %] Wykonanie 2007 Wykonanie 2009 Udział [w %] TJ 1 TJ 1 Wykonanie 2010 Udział [w %] słoneczna 0,976 3,07 214,5 0,02 0,06 6,17 0,07 12,86 0,15 wiatru 0 170,42 max 0,00 3,30 319,57 3,88 301,86 3,65 wodna 222 173,16-22,0 5,32 3,36 167,54 2,04 177,04 2,14 geotermalna 0 0 0,0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0,00 Biomasa 3 946 4 811,06 21,9 94,65 93,28 7 735 94,00 7 743,50 94,02 Pompy ciepła 0,039 0,053 35,9 0,00 0,00 0,1 0,01 0,20 0,02 Fotowoltaika 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,30 0,02 Razem 4 169,0 5 157,8 23,7 100,0 100,0 8 228,4 100,0 8 235,31 100,0 1 1 TJ (jeden teradżul) = 10 12 J (dżuli) Źródło: Opracowanie własne. 2
Bilans zużycia OZE [TJ 1 ] Ilość wyprodukowanej energii [TJ] 8 000,00 7 000,00 6 000,00 5 000,00 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 0,00 słoneczna wiatru wody geotermaln a Biomasa Pompy ciepła fotowoltaik a 2003 0,98 0,00 222,00 0,00 3 946,00 0,04 0,00 2007 3,07 170,42 173,16 0,00 4 811,06 0,05 0,00 2009 6,17 319,57 167,54 0,00 7 735,00 0,10 0,00 2010 12,86 301,86 177,04 0,00 7 743,50 0,20 0,30 2003 2007 2009 2010 1 1 TJ (jeden teradżul) = 10 12 J (dżuli) Źródło: Opracowanie własne. słoneczna: Obserwowany jest wzrost ilości zainstalowanych kolektorów słonecznych w regionie Warmii i Mazur. W stosunku do roku 2009 nastąpiło podwojenie produkcji energii ze słońca. Można spodziewać się dalszego szybkiego przyrostu energii wytworzonej tą metodą. Dużym powodzeniem cieszą się inicjatywy dofinansowania tego typu instalacji przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, (np. Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w m. Ruciane-Nida 50 sztuk kolektorów, moc 45,5 kw. Termomodernizacja budynków użytecznosci publicznej powiatu oleckiego 96 sztuk kolektorów, moc 136,8 kw. Modernizacja systemu grzewczego w Parafii Św. Leona Wielkiego w Gołdapi poprzez wykorzystanie energii słonecznej 5 sztuk kolektorów, moc 12,75). 3
Dwie największe instalacje paneli słonecznych w naszym regionie są w Spółdzielni Mieszkaniowej w Gołdapi - ok. 1 500 m 2, która w roku 2011 kontynuowała inwestycję i zainstalowała kolejne panele oraz w Szpitalu Powiatowym im. Jana Pawła II w Bartoszycach - ponad 1 000 m 2. Kolejne inwestycje prowadzone są na szpitalu MSWiA w Olsztynie oraz szpitalu pulmonologicznym SPZGiCP w Olsztynie. wiatrowa: W 2009 roku w stosunku do roku 2007 produkcja energii wiatrowej w województwie warmińsko - mazurskim wzrosła prawie o 100% i wynosiła 88 000 MWh/rok. W roku 2010 zanotowano spadek produkcji energii z wiatru w stosunku do roku 2009. W okręgu energetycznym Elbląg uruchomiono farmę wiatrową Łęgowo (gm. Kisielice) o mocy 22 MW, zaczęła ona jednak funkcjonować dopiero od stycznia 2011 roku gdyż inwestor nie posiadał koncesji na sprzedaż energii. Farma wiatrowa Kisielice zaliczająca się również do tego okręgu energetycznego, produkowała mniej energii ze względu na słabe warunki atmosferyczne (słaba wietrzność), dodatkowo na przełomie listopada i grudnia doszło do poważnej awarii, a w konsekwencji do uszkodzenia transformatora w GPZ Kisielice przetwarzającego prąd z elektrowni wiatrowych. Spowodowało to wyłączenie elektrowni na ok. miesiąc czasu. W okresie przestoju nie wprowadzono do sieci ok. 8 tyś. MWh energii. W najbliższym czasie można spodziewać się znacznego wzrostu produkcji energii wiatrowej z powodu budowy nowych farm na terenie Gminy Kisielice ( 9 turbin wiatrowych o łącznej mocy 18 MW ) oraz w okolicach Kętrzyna ( 12 turbin o łącznej mocy 24 MW ). Dużym zainteresowaniem cieszy się również ogół zagadnień dotyczących instalacji małych elektrowni wiatrowych. Dlatego warto podkreślić, że w Reszlu została uruchomiona produkcja kompletnych małych turbin wiatrowych. 4
wodna: Mimo widocznego zainteresowania z powodu uciążliwych procedur administracyjnych brak nowych inicjatyw budowy małych elektrowni wodnych. W stosunku do roku 2009, rok 2010 przyniósł nam lekki wzrost produkcji energii z tego źródła ok. 10 TJ. W roku 2010 wyprodukowano w regionie 135 156 MWh energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (energetyka wodna i wiatrowa). Taka ilość energii pokrywa około 4% globalnego zużycia w województwie lub zaspakaja potrzeby ok. 205 tys. mieszkańców (tj. 14% ogółu ludności w regionie). Biomasa: Nastąpił wzrost wykorzystania biomasy na cele energetyczne. W roku 2003 wyprodukowano 3 946 TJ energii z tego źródła, w roku 2007 4 811 TJ, a obecnie jest to wielkość 7 743 TJ. W stosunku do 2007 roku przyrost zużycia biomasy wynosi 60,9%. Wpływ na tak duży wzrost wykorzystania biomasy na cele energetyczne ma przede wszystkim znaczny przyrost produkcji paliw z drewna i słomy (pellet i brykiet). A to z kolei jest spowodowane głównie otwarciem dużego rynku zbytu dla energetyki zawodowej. Również znacznie wzrosła sprzedaż drewna z Lasów Państwowych na cele opałowe. Wynika to z relacji cenowej drewna i innych nośników energetycznych. Występuje także duże zainteresowanie budową kominków oraz instalacją kotłów na biomasę, w tym zwłaszcza na owies i pellet. (wg wykazu z WFOŚiGW w Olsztynie, np. zakup i montaż dwóch kotłów grzewczych zasilanych biomasą w obiektach PHU MARDOM w Lidzbarku, paliwem są zrębki, pellet, brykiet, moc 15,3 kw. Modernizacja kotłowni z węglowej na opalaną biomasa w budynku parafialnym parafii pw. Chrystusa Zbawiciela w Wydminach, paliwo pellet, owies, moc 70 kw.) 5
Areał upraw roślin energetycznych Lp. Powiat Wierzba Rodzaj rośliny ha 2008 2010 Ogółem Wierzba Rodzaj rośliny ha Miskantus Ślazowiec Miskantus Ślazowiec Topola Mozga trzcinowa 1 bartoszycki 0,0 0,6 0,5 1,1 Ogółem 2 braniewski 100,5 41,0 22,8 164,3 70,0 339,0 17,0 40,0 466 3 działdowski 12,0 12,0 8,7 8,7 4 ełcki 8,1 8,1 0,0 5 elbląski 372,5 372,5 134,6 200,0 334,6 6 giżycki 53,2 53,2 53,5 53,5 7 gołdapski 0,0 1,0 1,0 0,3 1,0 3,3 8 iławski 31,1 31,1 60,3 60,3 9 kętrzyński 4,0 4,0 3,19 3,19 10 lidzbarski 10,0 10,0 11,6 11,6 11 mrągowski 6,5 6,5 1,5 2,0 3,5 12 nidzki 37,5 37,5 38,5 38,5 13 nowomiejski 18,3 18,3 23,1 23,1 14 olecki 0,0 0,0 15 olsztyński 28,5 28,5 58,08 58,08 16 ostródzki 136,1 136,1 168,3 168,3 17 piski 4,0 4,0 0,0 18 szczycieński 0,0 10,0 10,0 19 węgorzewski 12,3 12,3 0,0 Razem 834,58 41,00 22,80 898,40 632,97 540,50 19,30 1,00 50,00 1 243,77 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Warmińsko Mazurskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Olsztynie. Kierunek pozyskiwania biomasy z upraw celowych roślin energetycznych - rozwija się bardzo wolno. Co prawda nastąpił przyrost areału upraw tych roślin o 345 ha w stosunku do roku 2008, jednak w dalszym ciągu, w stosunku do założeń Programu, procent wykonania jest bardzo niski (zakładano 26 000 ha tych upraw w roku 2010). Można zaobserwować tendencję znacznego wzrostu ilości upraw miskantusa oraz spadek ilości upraw wierzby energetycznej. Ze względu na brak technologii zbioru wierzby można przewidywać dalsze zmniejszanie areału jej upraw. Obserwowany jest wzrost zainteresowania uprawami traw energetycznych (miskantus, mozga), gdzie technologia zbioru nie wymaga zakupu specjalistycznego 6
sprzętu (do zbioru można wykorzystać typowe maszyny znajdujące się w gospodarstwie rolnym). Na terenie województwa warmińsko mazurskiego nie ma wytwórni biopaliw płynnych ani biogazowi rolniczych. Można przewidywać, że w latach 2011-2012 zostanie uruchomionych kilka biogazowni rolniczych. Według posiadanych informacji trwa proces przygotowania takich inwestycji w gminach: Świętajno 0,5 MW, Dźwierzuty 14 MW, Kisielice 2 MW, Świątki, Giżycko, Ełk i Korsze, Olecko (dla pozostałych brak danych). Biogazownia w Boleszynie gm. Grodziczno znajduje się w końcowym etapie budowy (1 MW). Pompy ciepła: Produkcja energii przy użyciu pomp ciepła rozwija się również stosunkowo wolno. Przyczyna takiego stanu rzeczy leży w wysokich kosztach inwestycyjnych tego typu instalacji. Problemem jest także sprawa monitorowania ilości zainstalowanych pomp ciepła, podobnie jak w przypadku ilości instalacji kolektorów słonecznych, ponieważ inwestorami, zwłaszcza pomp ciepła, są generalnie osoby fizyczne i podmioty prawne, nie korzystające z pomocy finansowej przy tego typu inwestycjach. Fotowoltaika: Zanotowano szybki przyrost produkcji energii z ogniw fotowoltaicznych, tj. o 0,3 TJ, jednak całkowita wielkość produkcji energii elektrycznej z tego źródła jest znikoma. Prawdopodobnie wytwarzanie energii elektrycznej z tego źródła będzie wzrastać, czego świadectwem jest coraz większe zainteresowanie tego typu instalacjami. Starostwo Powiatowe Ostróda złożyło wniosek do Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na rok 2007 2013 na realizację projektu dot. instalacji fotowoltaicznej. Tego typu projekty z całą pewnością będą powtarzane. 7
Bilans zużycia nośników energii w województwie warmińsko - mazurskim Lp. Nazwa nośnika Rok 2003 Rok 2007 Rok 2009 Rok 2010 Ilość w TJ % Ilość w TJ 1 Węgiel kamienny 40 144,00 49,96 22 471,00 33,22 22 701,00 29,68 23 368,00 30,53 2 Gaz przewodowy 6 626,00 8,25 6 077,00 8,98 6 469,00 8,46 6 421,00 8,38 3 Gaz ciekły 1 660,60 2,07 1 410,00 2,08 1 805,00 2,36 1 662,50 2,17 4 Olej opałowy ciężki i lekki 2 270,60 2,83 1 849,00 2,73 2 368,00 3,10 2 226,00 2,91 5 6 Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy elektryczna bez energetyki odnawialnej % Ilość w TJ % Ilość w TJ 16 313,00 20,30 20 568,00 30,40 23 015,00 30,09 22 879,47 29,89 9 166,40 11,41 10 119,00 14,96 11 905,00 15,56 11 739,60 15,34 Razem nośniki energii pierwotnej 76 180,60 94,81 62 494,00 92,38 68 263,00 89,24 68 296,57 89,22 7 słoneczna 0,98 0,00 3,07 0,00 6,17 0,01 12,86 0,02 8 wiatru 0,00 0,00 170,42 0,25 319,57 0,42 301,86 0,39 9 wody 222,00 0,28 173,16 0,26 167,54 0,21 177,04 0,23 10 geotermalna 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11 Biomasa 3 946,00 4,91 4 811,06 7,11 7 735,00 10,11 7 743,50 10,12 12 Pompy ciepła 0,039 0,00 0,053 0,00 0,1 0,01 0,20 0,01 13 Fotowoltaika 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,30 0,01 Razem nośniki energii odnawialnej Źródło: Opracowanie własne 4 169,02 5,19 5 157,76 7,62 8 228,38 10,76 8 235,31 10,78 Razem 80 349,62 100,0 67 651,76 100,0 76 491,38 100,0 76 531,88 100 % 8
Bilans zużycia nośników energii pierwotnej [TJ] Ilość wyprodukowanej energii [TJ] 45 000,00 40 000,00 35 000,00 30 000,00 25 000,00 20 000,00 15 000,00 10 000,00 5 000,00 0,00 Węgiel Gaz Gaz ciekły Olej opałowy Paliwa kamienny przewodowy ciężki i lekki samochodow elektryczna e benzyny i bez olej energetyki napędowy odnawialnej 2003 40 144,00 6 626,00 1 660,60 2 270,60 16 313,00 9 166,40 2007 22 471,00 6 077,00 1 410,00 1 849,00 20 568,00 10 119,00 2009 22 701,00 6 469,00 1 805,00 2 368,00 23 015,00 11 905,00 2010 23 368,00 6 421,00 1 662,50 2 226,00 22 879,47 11 739,60 2003 2007 2009 2010 Źródło: Opracowanie własne. Bilans zużycia nośników energii odnawialnej [TJ] Ilość wyprodukowanej energii [TJ] 8 000,00 7 000,00 6 000,00 5 000,00 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 0,00 słoneczna wiatru wody geotermaln a Biomasa Pompy ciepła fotowoltaika 2003 0,98 0,00 222,00 0,00 3 946,00 0,04 0,00 2007 3,07 170,42 173,16 0,00 4 811,06 0,05 0,00 2009 6,17 319,57 167,54 0,00 7 735,00 0,10 0,00 2010 12,86 301,86 177,04 0,00 7 743,50 0,20 0,30 2003 2007 2009 2010 Źródło: Opracowanie własne. 9
Procentowy bilans zużycia nośników energii w latach 2003-2010 słoneczna 0,00% wiatru 0,00% wody 0,28% geotermalna 0,00% 2003 Pompy ciepła 0,00% elektryczna bez energetyki odnawialnej 11,41% Biomasa 4,91% Węgiel kamienny 49,96% Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy 20,30% Gaz przewodowy 8,25% Olej opałowy ciężki i lekki 2,83% Gaz ciekły 2,07% Źródło: Opracowanie własne. geotermalna 0,00% wiatru 0,25% wody 0,26% 2007 Pompy ciepła 0,00% Biomasa 7,11% słoneczna 0,00% elektryczna bez energetyki odnawialnej 14,96% Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy 30,40% Węgiel kamienny 33,22% Gaz przewodowy 8,98% Olej opałowy ciężki i lekki 2,73% Gaz ciekły 2,08% Źródło: Opracowanie własne. 10
2009 wody 0,21% wiatru 0,42% geotermalna 0,00% Pompy ciepła 0,01% słoneczna 0,01% Biomasa 10,11% Węgiel kamienny 29,68% elektryczna bez energetyki odnawialnej 15,56% Gaz przewodowy 8,46% Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy 30,09% Gaz ciekły 2,36% Olej opałowy ciężki i lekki 3,10% Źródło: Opracowanie własne. geotermalna wody 0,00% Pompy ciepła 0,23% 0,01% wiatru 0,39% Biomasa słoneczna 10,12% 0,02% elektryczna bez energetyki odnawialnej 15,34% Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy 29,89% 2010 fotowoltaika 0,01% Węgiel kamienny 30,53% Gaz przewodowy 8,38% Gaz ciekły 2,17% Olej opałowy ciężki i lekki 2,91% Źródło: Opracowanie własne. 11
Bilans zużycia nośników energii w [TJ] i [jednostkach naturalnych] Rok 2010 Lp. Nazwa nośnika Ilość w [TJ] Ilość w [jednostkach naturalnych] 1 Węgiel kamienny 23 368,00 1 016 tys. ton 2 Gaz przewodowy 6 421,00 214,1 mln m 3 3 Gaz ciekły 1 662,50 35 tys. ton 4 Olej opałowy ciężki i lekki 2 226,00 53 tys. ton 5 6 Paliwa samochodowe benzyny i olej napędowy elektryczna bez energetyki odnawialnej 22 879,47 20,3 mln m 3 11 739,60 3261 GWh 7 słoneczna 12,86 2476,03 MWh 8 wiatru 301,86 83,853 GWh 9 wody 177,04 49,177 GWh 10 geotermalna 0,00 0,00 11 Biomasa 7 743,50 drewno 524 tys. m 3 słoma 23,3 tys. ton 12 Pompy ciepła 0,20 0,66 MWh 13 Fotowoltaika 0,30 6,54 MWh Źródło: Opracowanie własne. Obserwowany jest ogólny spadek zużycia konwencjonalnych źródeł energii w stosunku do roku 2009, (prócz węgla kamiennego wzrost o 2,9%). Zużycie gazu ciekłego spadło o 7,9%, oleju opałowego o 6%, energii elektrycznej o 1,4%, gazu przewodowego o 0,8%, i paliw samochodowych o 0,7% w stosunku do roku 2009. Założony w Programie cel na 2010 rok, to osiągnięcie wskaźnika udziału energii odnawialnej na poziomie 10,13%. W roku 2010 osiągnęliśmy 10,78%. W analizowanym okresie sytuacja gospodarcza naszego regionu uległa znacznym zmianom. Zmiany te wpłynęły zarówno na podmioty gospodarcze, jak i na gospodarstwa domowe. Produkt krajowy brutto w województwie w roku 2007 wyniósł 32 756 mln zł. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca 22 961 zł. Zużycie energii ogółem na 1 mln PKB, według Programu, w 2005 r. wynosiło 3,48 TJ/mln PKB, w roku 2007 ukształtowało się na poziomie 2,40 TJ/mln PKB, a obecnie wynosi 1,94 TJ/mln PKB. Wynika z tego, że maleje ilość energii potrzebnej 12
do produkcji 1 mln PKB. Warto zaznaczyć, że nasze wskaźniki krajowe są prawie dwukrotnie wyższe niż wskaźniki starej 15-stki Unii Europejskiej. Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Powiat Ilość gmin Tak Nie bartoszycki 6 0 6 braniewski 7 1 6 działdowski 6 2 4 elbląski 10 1 9 ełcki 5 4 1 giżycki 6 3 3 gołdapski 3 0 3 iławski 7 2 5 kętrzyński 6 2 4 lidzbarski 5 1 4 mrągowski 5 1 4 nidzki 4 0 4 nowomiejski 5 2 3 olecki 4 2 2 olsztyński 13 3 10 ostródzki 9 1 8 piski 4 4 0 szczycieński 8 0 8 węgorzewski 3 0 3 Razem 116 29 25% 87 75% Źródło: Opracowanie własne. Tylko 25% gmin województwa warmińsko mazurskiego wykazało, że posiada plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. W pięciu powiatach żadna z gmin nie ma takiego dokumentu. 13
Cele Wskaźniki Wskaźniki oceny realizacji Programu Jednostka miary Stan wyjściowy 2003 Stan 2007 Stan 2009 Stan 2010 Źródło informacji o wskaźnikach 1 2 3 4 5 6 7 8 Racjonalne użytkowanie energii Udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energii pierwotnej na poziomie co najmniej 9% w 2010 r. Udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energii pierwotnej na poziomie co najmniej 9% w 2010 r. Energochłonność produkcji Udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energii pierwotnej: 9% (2010 r.) Zużycie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w stosunku do zużycia energii ogółem: 6,3% w 2010 r. Zużycie energii z odnawialnych źródeł w 2010 r. : biomasa 8 000,00 woda 364,00 wiatr 356,00 pompy ciepła 1,30 słońce 4,03 geotermia 0,00 fotowoltaika Razem 8 725,33 Powierzchnia upraw roślin energetycznych w 2010 r.: 26 000 Liczba instalacji wykorzystujących biogaz z oczyszczalni ścieków, farm oraz składowisk odpadów w 2010 r.: 20 W przeliczeniu na PKB 3,48 TJ/ 1 milion PKB 2,40 TJ/ 1 milion PKB 2,33 TJ/ 1 milion PKB 1,94 TJ/ 1 milion PKB % 5,19 7,62 10,76 10,78 % 2,40 3,39 4,09 4,08 TJ 3 946,00 222,00 0,00 0,04 0,98 0,00 0,00 4 169,02 ha 300 4 811,06 173,16 170,42 0,053 3,07 0,00 0,00 5 157,8 898 (dot. 2008) 7 735,00 167,54 319,57 0,10 6,17 0,00 0,00 8228,38 1243 (dot. 2010) 7 743,50 177,04 301,86 0,20 12,86 0,00 0,30 8 235,38 1243 (rok 2010) szt. 6 6 6* 6* Urząd Statystyczny, dane z ankiet Urząd Statystyczny, dane z ankiet Zakłady Energetyczne Urząd Statystyczny, ZE, W- MODR, WFOŚiGW, dane z ankiet W-MODR Dane z ankiet 14
Czyste powietrze Zużycie energii pochodzącej z odnawialnych źródeł na jednego mieszkańca: 5 867 Liczba jednostek samorządu lokalnego posiadających plany energetyczne (zaopatrzenia w energię) w 2010 r.: 121 Przeciętne roczne stężenie zanieczyszczeń powietrza w monitorowanych miastach o liczbie mieszkańców powyżej 20 tys. Emisja zanieczyszczeń z największych zakładów województwa MJ/os. 2 895 3 615 5 766 5 759** szt. µg/m 3 SO 2 2,5 NO X 24 pył - 13 tys. ton x SO 2 4,5 NO X 2.5 pył - 1,8 CO 3,1 42, tj. 36,2% - SO 2 5,7 NO X 3,0 pył 2,3 CO 6,8 29, tj. 25% SO 2 4,1 NO X 18,7 pył - 21,9 SO 2 4,7 NO X 2,9 pył 2,1 CO 6,0 29 tj. 25% SO 2 4,5 NO X 11,9 pył 23,3 SO 2 4,7 NO X 2,9 pył 2,1 CO 6,0 Urząd Statystyczny, dane z ankiet Dane z ankiet Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Departament Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko Mazurskiego w Olsztynie Źródło: Opracowanie własne. * wg ankiet z gmin ** iloraz zużycia energii z OZE i liczby mieszkańców województwa warmińsko - mazurskiego 15
Podsumowanie: W okresie ostatnich dwóch lat zaobserwowano wzrost wykorzystania lokalnych zasobów nośników energii odnawialnej. Osiągnięcie w 2020 roku wyznaczonego w Pakiecie 3x20 (Pakiet klimatyczno - energetyczny Unii Europejskiej) udziału energii produkowanej z OZE dla Polski na poziomie 15% w dalszym ciągu wymaga dużego zaangażowania władz samorządowych wszystkich szczebli. Wykazany w obliczeniach wskaźnik 10,78% energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii powinien mobilizować nas do dalszych intensywnych działań. Tym bardziej, że do czasu opublikowania przez Unię Europejską Pakietu 3x20 nie była określona metoda obliczania wskaźnika wykorzystania OZE. W roku 2020 osiągnięcie 15% celu dla Polski będzie liczone według poniższego wzoru: OZEc OZEe OZEb OZEzww 15% = FZE PW S OZEc OZEe zużycie (~ produkcja) zielonego ciepła [TJ] zużycie (~ produkcja) zielonej energii elektrycznej [TJ] OZEb zużycie (~ produkcja) biopaliw [TJ] OZEzww zużycie biomasy na potrzeby własne źródeł energii odnawialnej i energii wtórnej energii pochodnej (np. ciepła do podgrzewania wsadu w biogazowni ciepłem odzyskanym z silnika na biogaz) [TJ] FZE finalne zużycie energii [TJ] PW zużycie energii na potrzeby własne sektora energetycznego [TJ] S straty paliw i energii na przemyśle i dystrybucji [TJ] Pakiet 3x20 stawia na efektywność w całej energetyce. Licząc tą nową metodą wskaźnik wykorzystania OZE w naszym regionie w roku 2009 wynosi poniżej 10% (nie ma możliwości dokładnego obliczenia wskaźnika wg powyższego wzoru z powodu braku parametrów PW i S które winny być opublikowane przez GUS). 16
Nadal należy dążyć do stworzenia systemu logistyki i dystrybucji paliw z biomasy. Należy kontynuować działania edukacyjne w zakresie energetyki ekologicznej oraz poszanowania energii. Idealnym rozwiązaniem wydaje się być utworzenie Centrum Edukacji Ekoenergetycznej, biorąc za wzór przykład z Austrii (Loryhof) lub z Niemiec (Centrum Kompetencji 3N). Należy prowadzić bazę danych zasobów nośników energii odnawialnej, bazę producentów urządzeń oraz bazę funkcjonujących instalacji. Należy dążyć do stworzenia systemu kształcenia kadr w zakresie instalacji OZE (systemu szkolnego i pozaszkolnego). Próbę realizacji tego celu podjęła Warmińsko-Mazurska Agencja Energetyczna, która wspólnie z firmą DC Edukacja oraz Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli złożyła wniosek do Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w ramach Priorytetu IX, Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Głównym celem projektu będzie przygotowanie nauczycieli i uczniów szkół ponadgimnazjalnych zawodowych do realizacji zadań nowego kierunku kształcenia zawodowego technik urządzeń i systemów energii odnawialnej, określonych rozporządzeniem MEN z dnia 8 kwietnia 2010 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Do projektu zakwalifikowanych zostanie 10 grup uczniowskich (po 10-12 uczniów) z 10 szkół z obszaru Warmii i Mazur. Planowany czas realizacji projektu od stycznia-lutego 2012 do stycznia 2013 roku /12-13 miesięcy/. Koncepcja projektu w zakresie przygotowania szkół do nauczania o technologiach OZE (główne założenia): Opracowanie programu nauczania o technologiach OZE oraz opracowanie poradnika metodycznego dla nauczyciela zawierającego m.in. scenariusze zajęć z uczniami w zakresie nauczania o technologiach OZE Opracowanie i wyposażenie szkół w materiały dydaktyczne w tym interaktywne materiały multimedialne Przygotowanie Dyrektorów szkół zawodowych do wdrożenia Przygotowanie (doskonalenie) nauczycieli do nauczania o technologiach OZE 17
Wyposażenie szkół w odpowiednie pomoce dydaktyczne umożliwiających wdrożenie innowacyjnych, aktywnych form nauczania, np. nauczanie poprzez eksperymenty uczniowskie z wykorzystaniem ICT (technologii informatycznych) Należy intensyfikować działania na rzecz rozwoju małych instalacji rozproszonych produkujących energię elektryczną, co bezpośrednio wpłynie na bezpieczeństwo energetyczne regionu. Należy opracować w 2012 roku nowy plan Programu Ekoenergetycznego naszego województwa w celu osiągnięcia w 2020 roku wyznaczonego Polsce celu w Pakiecie 3x20. Brak ustawy OZE i rozporządzeń wykonawczych utrudnia rozwój tej branży. Olsztyn, październik 2011 r. 18
Harmonogram działań związanych z realizacją programu Działania podstawowe Termin realizacji Jednostki realizujące Szacowany nakład (tys. zł) Źródła finansowania Realizacja do 2010 Cel 1. Racjonalne zużycie wody, materiałów i energii Zmniejszenie energochłonności gospodarki poprzez stosowanie energooszczędnych technologii (również z wykorzystaniem kryteriów BAT). Zmniejszenie strat energii w systemach przesyłowych (energooszczędnych, cieplnych). Poprawa parametrów termoizolacyjnych budynków. Działania edukacyjne i informacyjne skierowane do społeczności lokalnych odnoszące się do racjonalnego użytkownika energii. 1 2 3 4 5 6 Cel 2. Udział energii z odnawialnych zasobów energetycznych co najmniej 9% w roku 2010. Podjęcie działań promocyjnych i doradztwa związanych z wdrażaniem pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł. Opracowanie powiatowych programów wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wprowadzenie problematyki energii odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego. Podmioty gospodarcze 4000 Przedsiębiorstwa energetyczne Właściciele budynków, Samorządy Gminne Zarząd Województwa, Starostwa, Samorządy Gminne, szkoły, centra edukacji ekologicznej Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Gospodarki, Zarząd Województwa, Starostwa, Samorządy Gminne 7000 25000 500 900 2006 Starostwa 500 Fundusze celowe, środki inwestorów Środki inwestorów Środki własne właścicieli, Fundusze celowe, BOŚ Fundusze celowe, Budżet Państwa, Budżet Województwa, Budżet Starostwa, Budżety Gminne Budżet Państwa, Budżet Województwa, Budżet starostw, Budżety Gminne Budżety Starostw, Inne środki Wykonano PKB Zrealizowano Zrealizowano Zrealizowano Zrealizowano Nie wykonano Samorządy Gminne 150 Budżety gminne Nie wykonano 19
Harmonogram działań związanych z realizacją programu (cd.) Działania podstawowe Termin realizacji Jednostki realizujące Działania edukacyjne i informacyjne skierowane do społeczności lokalnych, odnoszące się do wykorzystania lokalnych, a przede wszystkim odnawialnych źródeł energii. Powołanie Regionalnego lub Wojewódzkiego Centrum Energii odnawialnych lub Rady Konsultacyjnej Odnawialnych Źródeł Energii z udziałem przedstawicieli samorządów terytorialnych, zainteresowanych przedsiębiorstw, związków rolników oraz ekspertów. Szacowany nakład (tys. zł) Źródła finansowania 1 2 3 4 5 6 Zarząd Województwa, Fundusze celowe, Starostwa, Budżet Państwa, Samorządy Gminne, Budżet 500 szkoły, Województwa, centra edukacji Budżety Starostw, ekologicznej Budżety Gminne. Prowadzenie programów badawczych i demonstracyjnych mających na celu wdrażanie nowych technik i technologii. Uruchomienie na terenie województwa systemu logistyki produkcji i dystrybucji biopaliw. Uprawa roślin energetycznych, w tym wierzby energetycznej. Budowa instalacji umożliwia wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i produkcję biopaliw. Cel 3. Czyste powietrze. Likwidacja lokalnych kotłowni o dużej emisji poprzez rozbudowę sieci ciepłowniczej. 2006 Zarząd Województwa 300 Placówki naukowe, Inwestorzy 300 Budżet Województwa, WFOŚiGW, Inne środki. Fundusze celowe, Środki inwestorów Inwestorzy 4500 Środki inwestorów Inwestorzy 10000 Inwestorzy, Samorządy gminne Samorządy gminne, użytkownicy 12000 6000 Fundusze celowe, Środki inwestorów WFOŚiGW, NFOŚiGW, EkoFundusz, Fundusze UE, Środki własne, Środki inwestorów Budżet gminne, Fundusze UE, EkoFundusz, WFOŚiGW Środki inwestorów Realizacja 2010 Wykonano Wykonano (WMAE) Brak danych Nie wykonano Nie wykonano Nie wykonano Wykonano 20
Harmonogram działań związanych z realizacją programu (cd.) Działania podstawowe Termin realizacji Jednostki realizujące Szacowany nakład (tys. zł) Źródła finansowania Realizacja 2010 1 2 3 4 5 6 Zmiana kotłowni węglowych na mniej obciążające atmosferę. Użytkownicy, Samorządy Gminne 24000 Budżety Gminne, Fundusze UE, EkoFundusz, WFOŚiGW Środki inwestorów Wykonano Instalowanie wysokosprawnych urządzeń ciepłowniczych i budowa nowoczesnych sieci ciepłowniczych. Samorządy Gminny, Użytkownicy 4000 Fundusze UE, Fundusze celowe, Środki własne użytkowników i inwestorów Wykonano Instalowanie urządzeń ochrony powietrza. Użytkownicy instalacji 22000 Środki własne użytkowników instalacji, Fundusze celowe, Fundusze UE. Brak danych Dalsza gazyfikacja województwa. PGNiG 10000 PGNiG, Fundusze celowe. Brak danych Zaostrzenie kontroli prawidłowości eksploatacji urządzeń energetycznych. WIOŚ 150 Budżety Wojewody Brak danych Opracowanie gminnych planów zaopatrzenia w ciepło z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii. Samorządy Gminne 950 Budżety Gminne, Inne środki Wykonano w 25 % 21