Budowa zbiornika wodnego Świnna Poręba na Skawie informacja 1. Rys historyczny budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba. Konieczność budowy zbiornika retencyjnego na rzece Skawie rozważana była już w latach dwudziestych XX wieku, tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Opracowania i analizy dokonane wówczas przez prof. Gabriela Narutowicza dotyczące wyboru przekrojów piętrzenia dla głównych karpackich dopływów Wisły w tym Soły, Skawy, Raby i Dunajca, zostały wykorzystane i do końca ubiegłego wieku powstały zbiorniki wodne Porąbka, Dobczyce i Czorsztyn-Niedzica. Zbiornik wodny Świnna Poręba jest ostatnim niezrealizowanym zbiornikiem retencyjnym, zlokalizowanym na karpackim dopływie Wisły, na rzece Skawie. Początki lokalizacji zbiornika sięgają lat 1919 1920, kiedy to, na zlecenie Rządu RP, opracowano ekspertyzę na temat możliwości wybudowania zbiornika wodnego. Prace badawcze i studialne trwały od lat 60 tych, a w roku 1984 na podstawie Decyzji Nr 35/84 Prezydium Rządu rozpoczęto przygotowania do realizacji inwestycji. Zatwierdzone zostały Założenia Techniczno Ekonomiczne oraz Plan Realizacyjny. W 1986 r. inwestycja została wprowadzona do budżetu państwa jako inwestycja centralna. Termin realizacji ustalono na lata 1986-1996. Inwestycja prowadzona była przez kolejne instytucje: Dyrekcję Zabudowy Kaskady Górnej Wisły w Oświęcimiu, Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej w Krakowie, a od 2000 r. przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie. Ograniczanie, a nawet wstrzymywanie finansowania zbiornika oraz fakt, że jego realizacja przypadła na lata przełomu ustrojowego i zmian systemu gospodarczego w Polsce spowodowało, że jest to jedna z najdłużej trwających inwestycji finansowanych z budżetu państwa. 2. Cel budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba. Zbiornik wodny Świnna Poręba został zaprojektowany, jako zbiornik wody pitnej dla aglomeracji śląskiej, który miał pracować w systemie wodnym Małej Wisły (zbiornik Goczałkowice), Soły (zbiorniki Porąbka, Tresna, Czaniec) i Skawy (zbiornik Świnna Poręba). Planowany gwarantowany przepływ poniżej zbiornika wynosił 6,4 m 3 /s. Zmiany ustrojowe oraz społeczno-ekonomiczne z przełomu lat 1999/2000, spowodowały zmniejszenie zapotrzebowania na wodę przez przemysł i mieszkańców Śląska. W związku z powyższym funkcją główną zbiornika, przy odpowiednio zmienionej gospodarce wodą, jest aktualnie funkcja przeciwpowodziowa ze znaczącym wpływem na ochronę doliny Skawy, doliny Wisły poniżej ujścia Skawy i na ochronę Krakowa poprzez regulację wszystkich kulminacji fal historycznych i fali hipotetycznej 1 [%] o około 60 [%]. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r.
Zbiornik ma za zadanie zapewnić gwarantowany odpływ w wielkości 6,4 [m 3 /s]. Jest to ośmiokrotnie większy przepływ od zarejestrowanego minimalnego przepływu Skawy. Gwarantowany odpływ będzie pozwalał na pobór wody do wodociągów komunalnych w wielkości 2,4 [m 3 /s], zasilenie elektrowni wodnej przepływem 3,25 [m 3 /s], zasilenie gospodarstwa rybackiego przepływem 0,25 [m 3 /s], zasilenie przepławki dla ryb przepływem 0,50 [m 3 /s]. Dodatkową funkcją zbiornika jest wykorzystanie energetyczne w elektrowni o mocy 3,75 [MW] i średniej produkcji 14,8 [GWh/rok]. Oprócz tego zbiornik zapewnia: produkcję narybku w gospodarstwie pstrągowym i odłowy 15 [t/rok] ryb na zbiorniku, polepszenie bytu mieszkańców przyległych terenów, podniesienie walorów krajobrazowych strefy przyzbiornikowej oraz umożliwienie rekreacyjnego wykorzystania terenu. 3. Podstawowe parametry zbiornika Świnna Poręba. Zbiornik wodny Świnna Poręba zlokalizowany jest na Skawie w kilometrze 26+600 biegu rzeki. Zbiornik położony jest w województwie małopolskim w powiatach wadowickim i suskim, na terenach gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Przekrój piętrzenia zapora, znajduje się w miejscowości Świnna Poręba, w odległości około 6 [km] na południe od Wadowic, w kierunku Suchej Beskidzkiej. Zbiornik posiada bardzo urozmaiconą linię brzegową i rozciąga się od miejscowości Świnna Poręba do miejscowości Zembrzyce na długości ok.11 [km]. Parametry techniczne budowanego zbiornika wielozadaniowego: pojemność całkowita 161,0 mln [m 3 ] pojemność powodziowa od 24,0 mln [m 3 ] do 60,0 mln [m 3 ], pojemność wyrównawcza od 86,0 mln [m 3 ] do 122,0 mln [m 3 ], pojemność martwa 15,0 mln [m 3 ], powierzchnia maksymalna zbiornika 1035 [ha], powierzchnia minimalna zbiornika 224 [ha], rzędna maksymalnego piętrzenia 312,00 [m n.p.m.], rzędna normalnego piętrzenia 309,60 [m n.p.m.], rzędna minimalnego piętrzenia 288,50 [m n.p.m.], maksymalna wysokość zapory 54,0 [m] (w osi galerii), długość zapory 604,0 [m], szerokość korony zapory 8,0 [m], kubatura nasypu gruboziarnistego: 1,98 mln [m 3 ], kubatura rdzenia warstw ochronnych i drenaży: 0,28 mln [m 3 ], przepływ wyrównany 4,4 [m 3 /s], Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r. 2
przepływ nienaruszalny 2,3 [m 3 /s], przepływ nieszkodliwy 240 [m 3 /s] 4. Planowane do uzyskania decyzje administracyjne niezbędne dla realizacji zbiornika Świnna Poręba. W 2013 r. planowane jest uzyskanie pozwolenie wodnoprawnego na piętrzenie zbiornika do poziomu 290,00 m n.p.m. Pozwoli to na ewentualne rozpoczęcie napełniania zbiornika w 2014 r. Taki tryb postępowania ułatwi zgromadzenie wód do rzędnej maksymalnego piętrzenia 312 m n.p.m. (161 mln m 3 ) do roku 2015 i przeprowadzenie rozruchu. 5. Realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego pn.: Budowa zbiornika wodnego Świnna Poręba na Skawie. W ramach realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego budowa podzielona jest na cztery zadania: Zadanie I Zbiornik, Zadanie II Przebudowa dróg, Zadanie III Przebudowa kolei, Zadanie IV Ochrona zlewni zbiornika. Zadanie I Zbiornik W skład zadania wchodzą jako obiekty podstawowe: zapora, przelew powierzchniowy z bystrzem i niecką wypadową, galeria kontrolno-zastrzykowa, dwie wieże wlotowe, sztolnia ujęciowa i sztolnia zrzutowa oraz niecka wypadowa. Zapora posiada przesłonę cementacyjną uszczelniającą podłoże, wykonywaną z galerii zastrzykowej oraz wyposażona jest w urządzenia kontrolno- pomiarowe. Przelew powierzchniowy o czterech światłach wyposażony jest w zamknięcia klapowe. Konstrukcja przelewu składa się z jazu wlotowego, skrzyni zrzutowej, bystrza i niecki wypadowej. Wieże wlotowe posiadają zamknięcia umożliwiające regulację przepływu i ujęcia wody dla elektrowni i ośrodka zarybieniowego. Sztolnie o długości łącznej ok. 600m i średnicy 6.5m każda, pełnią rolę spustu (sztolnia zrzutowa) i rolę ujęcia wody na elektrownię rurociągiem o średnicy 2.4 m (sztolnia ujęciowa). Jako obiekty towarzyszące przewidziano : elektrownię wodną wyposażoną w dwie turbiny Kaplana o mocy łącznej ok. 4,4 MW, przełyku 7,5 m 3 /s każda i przewidywanej produkcji energii elektrycznej w roku średnim 18,3 GWh, ośrodek zarybieniowy produkujący narybek na potrzeby całego regionu wodnego, rybaczówkę, budynek administracyjny z zapleczem eksploatacyjnym. budowę obwałowania Zembrzyc zabudowę przeciwrumowiskową dopływów do zbiornika przebudowę linii energetycznych Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r. 3
Jako budownictwo odtworzeniowe obiektów przenoszonych z terenu zbiornika wykonano: budowę szkół podstawowych w Jaszczurowej, Mucharzu i Świnnej Porębie budowę wielofunkcyjnego budynku Urzędu Gminy w Mucharzu budowę 2 budynków wielorodzinnych w Wadowicach, budowę 2 budynków socjalnych w Mucharzu i Skawcach budowę remizy strażackiej w Mucharzu, budowę boisk sportowych w Jaszczurowej, Mucharzu, Świnnej Porębie i Tarnawie, rozbudowę i modernizację szkół podstawowych w Dąbrówce i Łękawicy, uzbrojenie terenów osiedli mieszkaniowych dla osób przesiedlonych z czaszy zbiornika w Świnnej Porębie, Borowinie Skawieckiej oraz Tarnawie Dolnej. Stan rzeczowego zaawansowania prac w ramach tego zadania wynosił na koniec czerwca 2013 r. wynosił 92,8% Zadanie II Przebudowa dróg Zadanie obejmuje wykonanie: przełożenie drogi krajowej nr 28 relacji Wadowice-Sucha Beskidzka wraz z 7 obiektami mostowym na długości ok. 11 km, budowę i remont ponad 35 km dróg lokalnych na obrzeżach zbiornika. Stan rzeczowego zaawansowanie prac związanych z przebudową dróg na koniec czerwca 2013 r. wynosił 90 %. Zadanie III Przebudowa i modernizacja kolei Zadanie obejmuje wykonanie: modernizację stacji Wadowice, modernizację i elektryfikację linii Spytkowice-Wadowice-Kalwaria, przełożenie linii kolejowej nr 97 Skawina-Żywiec na odcinku Stryszów-Zembrzyce o długości ok. 8 km. Stan rzeczowego zaawansowanie prac na koniec czerwca 2013 r. wynosił 36,6%. Zadanie IV Ochrona zlewni zbiornika W ramach zadania IV wykonano: budowę około 197 km kanalizacji sanitarnej z 16 przepompowniami na terenie gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce, budowę około 125 km sieci wodociągowej z 4 zbiornikami wody pitnej na terenie gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce, budowę oczyszczalni ścieków w Jaszczurowej, Stryszowie i Zembrzycach, modernizację oczyszczalni ścieków w Suchej Beskidzkiej. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r. 4
Zadanie IV zostało zakończone w 2008 r. 6. Finansowanie inwestycji. Biorąc pod uwagę sposób finansowania realizacji przedsięwzięcia Budowa zbiornika wodnego Świnna Poręba wyróżnić można trzy okresy. I okres 1986-2005 - do 1999 r. inwestycja finansowana była z Budżetu Państwa, jako inwestycja centralna, - 2000-2004 decyzją Parlamentu RP finansowanie wszystkich inwestycji gospodarki wodnej, w tym również budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba przejął Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. - w 2005 Parlament Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy poselskiej prowadził prace nad ustawą o ustanowieniu programu wieloletniego Program budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba w latach 2006-2010. Chcąc zapewnić możliwość realizacji harmonogramu realizacji na lata 2006-2010, w ustawie budżetowej na 2005 r. na realizację zbiornika przeznaczono kwotę 110 mln zł z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców. Tempo realizacji uzależnione było od wielkości pozyskanych środków, które były dalece niewystarczające w stosunku do harmonogramu realizacji inwestycji. Do końca 2005 roku wydatkowano 573,5 mln zł. II okres 2006-2010, ustawą z dnia 4 marca 2005 r. ustanowiono program wieloletni Program budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba w latach 2006 2010, który przewidywał finansowanie programu w całości z Budżetu Państwa. Finansowanie programu wieloletniego na mocy tej ustawy, aczkolwiek niższe od założonego w harmonogramie przyczyniło się do znaczącego postępu w jego realizacji, ale nie doprowadziło do zakończenia. Spowodowane to było m. in. brakiem wyprzedzającego przygotowania projektowego dla wielu obiektów towarzyszących, a przyczyną takiego stanu było niedostateczne finansowanie przed wejściem w życie ustawy, ograniczeniami formalnymi wynikającymi ze zmiany przepisów prawnych, konieczności dostosowania dokumentacji technicznej do aktualnych norm, koniecznością aktualizacji decyzji administracyjnych, inne przyczyny niezależne od Inwestora m.in.: uniemożliwienie prowadzenia robót spowodowane długotrwałą powodzią w roku 2010. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na opóźnienie inwestycji były nowe uregulowania w ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, które wymogły konieczność zawarcia porozumienia między ministrem właściwym ds. transportu kolejowego i ministrem właściwym ds. gospodarki wodnej, które pozwoliłoby na uzyskanie lokalizacji dla przełożenia odcinka linii kolejowej obecnie biegnącej po dnie przyszłego zbiornika. Brak tego porozumienia oraz zwłoka w wystąpieniu przez PKP o wydanie decyzji o lokalizacji linii kolejowej, miało znaczący wpływ na ok. jednoroczne opóźnienie w dalszym przebiegu zadania III. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r. 5
W okresie 2006 2010 finansowanie przedsięwzięcia wyniosło 717,2 mln zł. III okres 2011-2013, ustawą z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego Program budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba w latach 2006 2010, która weszła w życie z dniem 24 maja 2011 r. z mocą od dnia 1 stycznia 2011 r., wprowadzono finansowanie przedsięwzięcia ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i przesunięto termin zakończenia realizacji zadania na koniec 2013 r. W grudniu 2012 r. p.o. Prezesa KZGW przekazał do Ministerstwa Środowiska projekt ustawy o zmianie ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego Program budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba Projekt zakłada zakończenie realizacji inwestycji w 2015 r., a koszty realizacji przedsięwzięcia zgodnie ze zbiorczym zestawieniem kosztów inwestycji zaakceptowanym w listopadzie 2012 r. zostały obniżone o 203.311.931 zł. Konieczność zmiany projektu ustawy wyniknęła z aktualnego harmonogramu, który przewiduje zakończenie robót budowlano-montażowych na dzień 15.12.2014r. Wg takiego harmonogramu realizacji robót, w 2014r. zabrakłoby czasu na napełnienie zbiornika i przeprowadzenie rozruchu. Dlatego Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej wnioskował o przedłużenie okresu realizacji programu wieloletniego do roku 2015, z tym, że na rok 2015 ma zostać zagwarantowana tylko niewielka kwota, w wysokości 9,5 mln zł, pozwalająca na przeprowadzenie rozruchu i poniesienie kosztów pośrednich (np.: utrzymanie zieleni, podatki, opłaty lokalne), oraz 20 mln zł rezerwy przeznaczonej na ewentualne wydatki nieprzewidziane. W dniu 18.07.2013 r., zgodnie z przekazanym Prezesowi KZGW postanowieniem Kierownictwa Ministerstwa Środowiska z dnia 12.07.br. o powiększeniu programu przedsięwzięcia inwestycyjnego pn.: Budowa zbiornika wodnego Świnna Poręba na Skawie, o budowę 2,5 km drogi Brańkówka Gołębiówka w gminie Mucharz o koszcie 20 mln zł, została opracowana aktualizacja zbiorczego zestawienia kosztów. Aktualizację ZZK Prezes KZGW zaakceptował w dniu 18.07. 2013 r. Koszt realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego wynosi 2.207.650.505 zł w poziomie cen 2013 r. Koszt realizacji programu wieloletniego pn.: Program budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba w latach 2006-2013 zgodnie z ustawą wynosi 1 634,1 mln zł. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa, lipiec 2013 r. 6