RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203974 (21) Numer zgłoszenia: 350321 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 06.02.2001 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 06.02.2001, PCT/US01/03786 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: 16.08.2001, WO01/58581 PCT Gazette nr 33/01 (51) Int.Cl. B01D 53/86 (2006.01) B01J 8/00 (2006.01) F23J 15/00 (2006.01) (54) Układ reaktora lub urzadzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej (30) Pierwszeństwo: 13.02.2000,US,09/503,218 (43) Zgłoszenie ogłoszono: 02.12.2002 BUP 25/02 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 30.11.2009 WUP 11/09 (73) Uprawniony z patentu: THE BABCOCK & WILCOX COMPANY, New Orleans,US (72) Twórca(y) wynalazku: Donald L. Wietzke,Copley,US Mikhail Maryamchik,Copley,US Michael L. Silvey,Massillon,US Michael J. Szmania,Medina,US (74) Pełnomocnik: Misztak Irena, Rzecznik Patentowy, PATPOL Sp. z o.o. PL 203974 B1
2 PL 203 974 B1 Opis wynalazku Przedmiotowy wynalazek dotyczy zasadniczo układu reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej, a bardziej szczegółowo, reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym posiadającego układ selektywnej redukcji katalitycznej, usytuowanego za reaktorem lub urządzeniem spalającym z obiegowym złożem fluidalnym służącego do obniżenia emisji NO x. Ochrona środowiska naturalnego i kontrola poziomu wydzielania stałych, ciekłych i gazowych czynników wypływających, lub emitowanych do atmosfery jest kluczowym elementem w projektowaniu układów wytwarzania pary, które wykorzystują ciepło wytwarzane przez paliwa stałe w procesie wytwarzania pary. Obecnie, najbardziej znaczącą część tej emisji stanowią tlenki azotu (NO x ) tlenek siarki (SO 2 ) i cząstki stałe unoszące się w powietrzu. NO x oznacza skumulowaną emisję tlenku azotu (NO), dwutlenku azotu (NO 2 ) i śladowe ilości innych związków wytwarzanych podczas procesu spalania. Skoro paliwo zostało wybrane, emisja NO x została zminimalizowana przy wykorzystaniu technologii spalania powodującej niską emisję NO x i procesów dopalania. Jeśli stosowne modyfikacje procesu spalania są niewystarczające, można zastosować sposoby obróbki spalin takie jak selektywna redukcja niekatalitczna, lub selektywna redukcja katalityczna. Zarówno w obydwu procesach, takich jak selektywna redukcja niekatalitczna, lub selektywna redukcja katalityczna, NO x jest redukowany do azotu (N 2 ) i wody (H 2 O) poprzez serię reakcji z reagentami chemicznymi, wtryskiwanymi do gazów spalinowych. W układach z selektywną redukcją niekatalitczna najbardziej powszechnie stosowanymi reagentami są amoniak i mocznik, podczas gdy w układach z selektywną redukcją katalityczną najbardziej powszechnie stosowanym reagentem jest amoniak. Proces spalania w złożu fluidalnym jest bardzo korzystny w przypadku spalania paliw stałych i odzyskiwania energii potrzebnej do wytwarzania pary: w rzeczywistości pierwotną siłę napędową rozwoju spalarek ze złożem fluidalnym w Stanach Zjednoczonych Ameryki stanowiła konieczność redukcji emisji SO 2 i NO x. Zwykle technologia ta może być stosowana do spalania wysoko zasiarczonych paliw węglowych i pozwala na obniżenie poziomu emisji SO 2 bez potrzeby stosowania dodatkowych urządzeń służących do końcowego wyprażania siarki usuniętej ze spalin. Kotły ze złożem fluidalnym są tak projektowane, aby temperatura działania złoża znajdowała się w zakresie 1120-1150 K, co powoduje obniżenie emisji NO x. Te niższe temperatury pracy złoża pozwalają również na spalanie paliw niższej jakości (które zasadniczo zawierają duże ilości popiołów i zanieczyszczeń) w procesie którego nie pojawia się wiele trudności związanych z działaniem paleniska, które występują normalnie wtedy, gdy takie paliwa są spalane. W reaktorach lub urządzeniach do spalania z obiegowym złożem fluidalnym cząstki stałe biorące i nie biorące udziału w reakcji są wprowadzane do obudowy reaktora w strumieniu gazu przepływającego w kierunku do góry, który to strumień przenosi cząstki stałe do otworu wylotowego znajdującego się w górnej części obudowy reaktora. W tej części urządzenia cząstki stałe są zwykle oddzielane w pierwotnym oddzielaczu cząstek typu bezwładnościowego lub cyklonowego i są zawracane do dolnej części obudowy reaktora, albo bezpośrednio, albo poprzez jeden lub większą ilość przewodów. Bezwładnościowy oddzielacz cząstek usytuowany przy otworze wylotowym obudowy reaktora zwykle oddziela 90 do 97% cząstek stałych. Jeżeli prowadzenie procesu tego wymaga, może być zainstalowany dodatkowy oddzielacz cząstek usytuowany za bezwładnościowym oddzielaczem cząstek służący dodatkowo do oddzielania cząstek, które ewentualnie zawracane są do obudowy reaktora. Znanych jest wiele konstrukcji reaktorów lub urządzeń do spalania z obiegowym złożem fluidalnym (patrz przykładowo opis patentowy USA nr 5 343 830, Alexander i inni), w których za dwoma lub większą ilością szeregów elementów przegrodowych usytuowanych wewnątrz komory spalania lub obudowy reaktora znajduje się następny układ elementów przegrodowych rozmieszczonych w układzie schodkowym, w których w dalszym ciągu następuje oddzielanie cząstek stałych ze strumienia gazu, przy czym cząstki te są zawracane przez odpowiednie środki, bez wykorzystywania zewnętrznych i wewnętrznych przewodów powrotnych. Zarówno układy selektywnej redukcji niekatalitcznej jak i selektywnej redukcji katalitycznej są wykorzystywane do obniżenia emisji NO x z układów wytwarzania pary, w których spala się węgiel w złożu fluidalnym. Układy selektywnej redukcji niekatalitcznej są również stosowane w generatorach pary ze złożem fluidalnym, i zaproponowano powiązanie generatora pary z obiegowym złożem fluidalnym dla spalania paliw płynnych z układem selektywnej redukcji katalitycznej.
PL 203 974 B1 3 W celu rozszerzenia wiedzy na temat działania reaktorów i spalarek z obiegowym złożem fluidalnym, osoba zainteresowana może sięgnąć do części 16 "Wytwarzanie i użytkowanie pary" wydanie 40-ste, Schultz i Kitto, Eds, 1992, The Babcock, & Wilcox Company, i do opisu patentowego USA nr 5 343 830, Alexander i inni, które to obydwie publikacje przedstawiają w całości stan techniki, dotyczący przedmiotowego zgłoszenia. Dla zdobycia podstawowych ogólnych informacji dotyczących sposobów i urządzeń służących do redukcji NO x, a w szczególności układów selektywnej redukcji katalitycznej, osoba zainteresowana może sięgnąć do wspomnianej wyżej publikacji Wytwarzanie i użytkowanie pary, w części 34, której tekst stanowi również opis stanu techniki przedmiotowego zgłoszenia. Przedmiotem wynalazku jest układ reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym, wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej. Układ ten obejmuje obudowę reaktora ze złożem fluidalnym do przenoszenia strumienia spalin zawierających cząstki stałe, pierwotny oddzielacz cząstek do oddzielania cząstek stałych ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe, i środki do zawracania cząstek stałych zebranych w pierwotnym oddzielaczu cząstek do obudowy reaktora. Istota wynalazku polega na tym, że układ zawiera przynajmniej jeden przegrzewacz i powierzchnię przenoszącą ciepło przegrzewacza wtórnego usytuowaną za, zgodnie z kierunkiem przepływu spalin zawierających cząstki stałe, oddzielaczem cząstek, a ponadto multicyklon usytuowany za przynajmniej jednym przegrzewaczem i powierzchnią przenoszącą ciepło przegrzewacza wtórnego, dla dalszego oddzielania cząstek stałych ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe i środki do zawracania cząstek stałych zebranych w multicyklonie do obudowy reaktora. Układ według wynalazku obejmuje również układ selektywnej redukcji katalitycznej usytuowany za multicyklonem do usuwania NO x ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe i suchy skruber usytuowany za układem selektywnej redukcji katalitycznej oraz środki służące do wtryskiwania amoniaku do strumienia spalin zawierających cząstki stałe przed układem selektywnej redukcji katalitycznej. Korzystnie, pierwotny oddzielacz cząstek zawiera układ ułożonych schodkowo oddzielaczy typu bezwładnościowego o przekroju poprzecznym w kształcie litery "U", litery "E" i litery "W" oraz powierzchnię podgrzewacza wody przenoszącą ciepło, usytuowaną przed układem selektywnej redukcji katalitycznej, utrzymującą wymaganą temperaturę spalin zawierających cząstki stałe wchodzących do układem selektywnej redukcji katalitycznej. Ponadto układ obejmuje przynajmniej jedną powierzchnię podgrzewacza wody przenoszącą ciepło i podgrzewacz powietrza usytuowany przed układem selektywnej redukcji katalitycznej i podgrzewacz powietrza usytuowany za układem selektywnej redukcji katalitycznej i oddzielacz cząstek usytuowany za podgrzewaczem powietrza. Według wynalazku, w układzie znajdują się również środki do zawracania cząstek stałych do obudowy reaktora, oddzielonych przez oddzielacz cząstek i suchy skruber ze strumienia spalin, zawierających cząstki stałe, przy czym oddzielacz cząstek stałych usytuowany za podgrzewaczem powietrza zawiera stację filtrów workowych i odpylacz elektrostatyczny. Ponadto układ według wynalazku zawiera środki do wtryskiwania amoniaku albo mocznika przy wymaganej temperaturze około 1066-1178 K przed układem selektywnej redukcji katalitycznej, w pobliżu przynajmniej jednego przegrzewacza, albo przegrzewacza międzystopniowego. W obudowie reaktora występują przynajmniej powierzchnie przenoszenia ciepła przegrzewacza, przegrzewacza międzystopniowego lub parownika. Według wynalazku, pierwotny oddzielacz cząstek zawiera oddzielacz cyklonowy. Przedmiotowy wynalazek zasadniczo odnosi się do dziedziny techniki, do której należą reaktory lub urządzenia do spalania z obiegowym złożem fluidalnym i dotyczy układu do obniżenia emisji NO x przy możliwie niskich kosztach działania. W technologiach spalania w złożach fluidalnych stosuje się znacznie niższe temperatury spalania (1122-1150 K) w miejscu dopływu paliwa, niż w układach spalania pyłu węglowego, gdzie temperatury mogą dochodzić do 1654-1934 K. Ta różnica w wartościach temperatury spalania przyczynia się do powstawania dużych różnic w niekontrolowanych poziomach emisji NO x ze złoża fluidalnego. Niekontrolowana emisja NO x przy stosowaniu technologii spalania pyłu węglowego utrzymuje się na poziomie od 0,13 do 0,31 kg/kj, ale emisja NO x z palenisk ze złożem fluidalnym jest kila razy niższa i zwykle wynosi 0,054-0,09 kg/kj. Jednak nawet stosowana jest bardziej dokładna regulacja emisji, zwykle na poziomie 0,045 kg/kj. Taki stopień obniżenia emisji NO x jest osiągany przy wykorzystaniu procesu spalania w złożu fluidalnym z układem selektywnej redukcji niekatalitycznej (wtryskiwanie amoniaku w miejscach, gdzie temperatura gazu utrzymuje się w zakresie 1066-1178 K), w procesach spalania pyłu węglowego z układem selektywnej redukcji
4 PL 203 974 B1 katalitycznej (wtryskiwanie amoniaku w miejscach, gdzie temperatura gazu wynosi 674 K). Jednak doświadczenia prowadzone z układami selektywnej redukcji katalitycznej pokazały, że potrzebna jest mniejsza ilość amoniaku dla uzyskania redukcji NO x, i mniejsza ilość nieprzereagowanego amoniaku opuszcza układ, niż w przypadku stosowania selektywnej redukcji niekatalitycznej (zwykle 5 części na milion przy selektywnej redukcji katalitycznej w porównaniu z 25 częściami na milion przy selektywnej redukcji niekatalitycznej). Ponieważ początkowo emisja NO x w układach ze złożem fluidalnym jest niższa, emisja NO x za układem selektywnej redukcji katalitycznej może być znacznie niższa tylko przy minimalnym zużyciu katalizatora i amoniaku. Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykładzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia schemat układu reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym i układu selektywnej redukcji katalitycznej w pierwszym przykładzie wykonania wynalazku, fig. 2 - schemat układu reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej w drugim przykładzie wykonania wynalazku, fig. 3 - schemat układu reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej w trzecim przykładzie wykonania wynalazku. Jak wspomniano powyżej, określenie urządzenie spalające z obiegowym złożem fluidalnym odnosi się do typu reaktora z obiegowym złożem fluidalnym, w którym zachodzi proces spalania. Chociaż przedmiotowy wynalazek dotyczy szczególnie kotłów lub generatorów pary, wyposażonych w urządzenie spalające obiegowym złożem fluidalnym, jak i środki za pomocą których jest produkowana energia cieplna, jest oczywiste, że przedmiotowy wynalazek z łatwością może być wykorzystywany w różnych rodzajach reaktorów z obiegowym złożem fluidalnym. Na przykład wynalazek mógłby być stosowany w reaktorze, który jest wykorzystywany do przeprowadzania reakcji chemicznych, innych niż proces spalania lub w przypadkach, w których mieszanina gazu i cząstek stałych z procesu spalania odbywającego się gdzie indziej jest kierowana do dalszej obróbki, lub gdy reaktor zasila jedynie obudowę, w której cząstki stałe lub materiał stały jest wprowadzany do strumienia gazu tak że nie jest on koniecznie produktem ubocznym procesu spalania. Odnosząc się ogólnie do rysunku, na którym te same oznaczenia cyfrowe dotyczą tych samych, lub podobnie działających elementów, należy podkreślić, że fig. 1-3 przedstawiają w szczególności reaktor lub urządzenie do spalania z obiegowym złożem fluidalnym, ogólnie oznaczony oznaczeniem 10, obejmujący obudowę 20 reaktora posiadającą górną część oznaczoną oznaczeniem 30. Obudowa 20 reaktora ma zwykle prostokątny przekrój poprzeczny wykonana jest ze ścian chłodzonych płynem, zasadniczo zawierających rury wypełnione wodą i/lub parą wodną, oddzielone od siebie za pomocą stalowych płyt, co tworzy gazoszczelną konstrukcję obudowy 20 reaktora. Paliwo 40, takie jak węgiel, sorbent 50, taki jak kamień wapienny i powietrze 60 potrzebne do spalania są wprowadzane do obudowy 20 reaktora za pomocą urządzeń ogólnie znanych fachowcom z tej dziedziny. Proces spalania odbywa się w dolnej części obudowy 20 reaktora, i w ten sposób wytwarzany jest strumień spalin 70 zawierający cząstki stałe, który jest kierowany do góry i na zewnątrz obudowy 20 reaktora, przechodząc przez kilka urządzeń odbierających od niego ciepło i usuwających cząstki stałe, zanim zostanie wypuszczony do atmosfery, jak to będzie poniżej opisane. Pierwotny oddzielacz 80 cząstek stałych usytuowany jest w górnej części obudowy 20 reaktora patrząc w kierunku przepływu strumienia spalin 70 zawierającego cząstki stałe został zastosowany w celu zbierania cząstek stałych ze strumienia spalin 70 zawierającego cząstki stałe, tak że mogą być one zawrócone do dolnej części obudowy 20 reaktora. Korzystnie, pierwotny oddzielacz 80 cząstek stałych obejmuje układ ustawionych schodkowo, oddzielaczy typu bezwładnościowego (nie przedstawionych na rysunku). Ustawione schodkowo, oddzielacze typu bezwładnościowego nie mają płaskiej konstrukcji, lecz mogą być ukształtowane w postaci zbliżone do liter U, E lub W, lub mogą mieć inny kształt, który obejmuje powierzchnie o kształcie wklęsłym lub łukowym, przez które przepływa wchodzący do oddzielacza strumień spalin 70 zawierających cząstki stałe. Alternatywnie, pierwotny oddzielacz 80 cząstek stałych może zawierać oddzielacz cyklonowy o znanej konstrukcji (nie przedstawiony na rysunku). W tym przypadku zwykle nie występowałby zbiornik pyłu (opisany poniżej) włączony za oddzielaczem multicyklonowym. Cząstki stałe 90 oddzielone ze strumienia spalin 70 zawierających cząstki stałe są zawracane do obudowy 20 reaktora albo przy wykorzystaniu zaworu typu "L" lub "J", albo poprzez układ wewnętrznej recyrkulacji, i w ten sposób zostało to jedynie schematycznie przedstawione na figurach rysunku.
PL 203 974 B1 5 Strumień spalin 70 zawierających cząstki stałe jest następnie przenoszony w kierunku i poprzez jeden, lub większa ilość zespołów powierzchni przenoszących ciepło obejmujących powierzchnie przegrzewacza i/lub przegrzewacza międzystopniowego 100 i dalej (fig. 1 i 2), do drugiego stanowiska oddzielania cząstek stałych, zwykle obejmującego multicyklonowy oddzielacz 110 pyłu. Cząstki stałe 120 oddzielone w multicyklonowym oddzielaczu 110 pyłu są zawracane do obudowy reaktora 20 poprzez przewód 130, i spaliny 70 zawierające cząstki stałe są dalej przenoszone do i poprzez jeden, lub większą ilość zespołów powierzchni przenoszenia ciepła podgrzewaczy wody 140, zanim zostaną one skierowane do układu selektywnej redukcji katalitycznej 150. Alternatywnie, jak to przedstawiono na fig. 3, kolejność usytuowania multicyklonowego oddzielacza 110 pyłu i podgrzewacza wody 140 może być odwrócona, tak, że spaliny 70 zawierające cząstki stałe są przenoszone z przegrzewacza i/lub przegrzewacza wtórnego, czyli międzystopniowego 100 do podgrzewacza wody 140 i następnie do multicyklonowego oddzielacza 110 pyłu. W każdym z przykładów wykonania przedstawionym na fig. 1-3 i jak to wiadomo fachowcom w tej dziedzinie techniki, ilość zastosowanych podgrzewaczy wody 140 będzie zależała od wymaganej temperatury gazów wprowadzanych do układu selektywnej redukcji katalitycznej 150 w celu osiągnięcia odpowiedniego optimum działania układu. Stamtąd strumień spalin 70 zawierający cząstki stałe byłby przenoszony do układu selektywnej redukcji katalitycznej 150, jak to odbywało się poprzednio. Środki 160 służące do wtryskiwania amoniaku do strumienia spalin 70 zawierających cząstki stałe są usytuowane przed układem selektywnej redukcji katalitycznej 150. Jak to przedstawiono na fig. 2, istnieje możliwość wspólnego wtryskiwania mocznika lub amoniaku w stosownym miejscu (z uwagi na temperaturę i inne parametry) do strumienia spalin 70 zawierających cząstki stałe aby osiągnąć dalsze obniżenie emisji NO x. Po opuszczeniu układu selektywnej redukcji katalitycznej 150 strumień spalin 70 zawierających cząstki stałe jest zwykle kierowany do i poprzez inny zespół powierzchni podgrzewacza wody oznaczonego teraz dla jasności rysunku oznaczeniem 170, a następnie do podgrzewacza powietrza 180 o znanej konstrukcji. Podgrzewacz powietrza 180 może działać na zasadzie rekuperatora lub regeneratora. Następnie, w kierunku przepływu strumienia spalin 70 zawierających cząstki stałe, usytuowany jest końcowy oddzielacz 190 cząstek stałych, który może zawierać albo stację filtrów workowych albo odpylacz elektrostatyczny. Cząstki 200 oddzielane przez oddzielacz 190 mogą być również zawracane do obudowy 20 reaktora poprzez przewód 210. Za oddzielaczem 190, patrząc w kierunku przepływu spalin, może być również włączony suchy skruber układu reaktora, ogólnie oznaczony oznaczeniem 220, wychwytujący siarkę 230, ze strumienia spalin 70 zawierających cząstki stałe i zaopatrzony w przewód odprowadzający 240. W części końcowej układu, wentylator ssący 250 zasysa strumień spalin 70 zawierających cząstki stałe i przenosi je do komina 260 o znanej konstrukcji. Według przedmiotowego wynalazku okazało się, że CaO wytwarzany w złożu reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym, jest potencjalnie szkodliwy dla katalizatora stosowanego w układzie selektywnej redukcji katalitycznej 150. Zakres proporcji udziałowych gazu i cząstek stałych, który może być spodziewany za multicyklonowym oddzielaczem 110 pyłu przedstawia się następująco: Skł. gazowe, % obj. Cząstki stałe % wagowe CO 2 14-15 CaO 4-14 H 2 O 7-15 CaSO 4 8-16 O 2 3-4 C 6-10 SO 2 0,02-0,04 Popiół* uzupełnienie (200-400 ppm) N 2 uzupełnienie (*główne składniki popiołu to SiO 2, Al 2 O 3, Fe 2 O 3 ) Jednak jeżeli preferowane jest obniżenie emisji siarki poprzez dostarczanie do złoża kamienia wapiennego, powinna być obniżona zawartość CaO w strumieniu spalin zawierających cząstki stałe, ponieważ proporcja Ca/S dla uzyskania efektu wychwytywania siarki jest mniejsza w układzie selektywnej redukcji katalitycznej. Dodatkowo, przy wykorzystywaniu suchego skrubera 220 do wychwytywania siarki, jako środka wyłącznego, lub przy dostarczaniu sorbentu do obudowy 20 reaktora, obniżenie zawartości CaO w cząstkach popiołu wchodzących do układu selektywnej redukcji katalitycznej 150 może być korzystne, przyczyniając się do obniżenia emisji NO x, ponieważ CaO działa jako katalizator przy wytwarzaniu NO x. W przykładzie wykonania wynalazku, suchy skruber 220 został usytuowany, jak to przedstawiono na figurach rysunku, za oddzielaczem cząstek 190, jednak można rozważyć
6 PL 203 974 B1 takie rozwiązanie, w którym nastąpi zmiana kolejności usytuowania obydwu elementów 190, 220, w celu obniżenia emisji do atmosfery i również w celu wprowadzenia przynajmniej części nie zużytego sorbentu (CaO), który jeszcze może znajdować się w strumieniu spalin 70 zawierających cząstki stałe, do suchego skrubera 220, co doprowadzi do stworzenia dodatkowego źródła sorbentu, stosowanego do procesu obniżania zawartości tlenków siarki w suchym skruberze 220. Chociaż w przedmiotowym zgłoszeniu został szczegółowo przedstawiony i opisany specyficzny przykład wykonania wynalazku, aby zilustrować zasady działania układu według wynalazku, oczywistym jest fakt, że przedmiotowy wynalazek może być zrealizowany w inny sposób, bez odchodzenia od jego zasad. Na przykład, przedmiotowy wynalazek może być zastosowany do nowej konstrukcji obejmującej reaktory lub spalarki, lub do naprawy, zmiany usytuowania, lub unowocześnienia pracujących reaktorów lub urządzeń spalających z obiegowym złożem fluidalnym. W niektórych przykładach wykonania wynalazku, pewne jego cechy mogą być wykorzystywane do jego ulepszenia bez odpowiedniego stosowania innych cech. Odpowiednio, wszystkie takie zmiany i korzystne przykłady wykonania znajdują się w zakresie poniższych zastrzeżeń patentowych. Zastrzeżenia patentowe 1. Układ reaktora lub urządzenia spalającego z obiegowym złożem fluidalnym wyposażonego w układ selektywnej redukcji katalitycznej obejmujący obudowę reaktora ze złożem fluidalnym do przenoszenia strumienia spalin zawierających cząstki stałe, pierwotny oddzielacz cząstek do oddzielania cząstek stałych ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe, i środki do zawracania cząstek stałych zebranych w pierwotnym oddzielaczu cząstek do obudowy reaktora, znamienny tym, że zawiera przynajmniej jeden przegrzewacz i powierzchnię przenoszącą ciepło przegrzewacza wtórnego (100) usytuowaną za, zgodnie z kierunkiem przepływu spalin zawierających cząstki stałe, oddzielaczem cząstek (80) a ponadto multicyklon (110) usytuowany za przynajmniej jednym przegrzewaćzem i powierzchnią przenoszącą ciepło przegrzewacza wtórnego (100), dla dalszego oddzielania cząstek stałych ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe i środki do zawracania cząstek stałych zebranych w multicyklonie (110) do obudowy (20) reaktora oraz układ selektywnej redukcji katalitycznej (150) usytuowany za multicyklonem do usuwania NO x ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe, i suchy skruber (220) usytuowany za układem selektywnej redukcji katalitycznej (150) i środki (160), służące do wtryskiwania amoniaku do strumienia spalin zawierających cząstki stałe przed układem selektywnej redukcji katalitycznej. 2. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że pierwotny oddzielacz cząstek (80) zawiera układ ułożonych schodkowo oddzielaczy typu bezwładnościowego o przekroju poprzecznym w kształcie litery "U", litery "E" i litery "W". 3. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera powierzchnię podgrzewacza wody (140), przenoszącą ciepło, usytuowaną przed układem selektywnej redukcji katalitycznej, utrzymującą wymaganą temperaturę spalin zawierających cząstki stałe wchodzących do układu selektywnej redukcji katalitycznej (150). 4. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera przynajmniej jedną powierzchnię podgrzewacza wody (140) przenoszącą ciepło i podgrzewacz powietrza (180) usytuowany przed układem selektywnej redukcji katalitycznej (150). 5. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera podgrzewacz powietrza (180) usytuowany za układem selektywnej redukcji katalitycznej (150) i oddzielacz cząstek usytuowany za podgrzewaczem powietrza (180). 6. Układ według zastrz. 5, znamienny tym, że zawiera środki do zawracania cząstek stałych do obudowy reaktora, oddzielonych ze strumienia spalin zawierających cząstki stałe przez oddzielacz cząstek i suchy skruber (220). 7. Układ według zastrz. 5, znamienny tym, że oddzielacz cząstek stałych usytuowany za podgrzewaczem powietrza (180) zawiera stację filtrów workowych i odpylacz elektrostatyczny. 8. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera środki (160) do wtryskiwania amoniaku albo mocznika przy wymaganej temperaturze około 1066-1178 K przed układem selektywnej redukcji katalitycznej, w pobliżu przynajmniej jednego przegrzewacza, i powierzchni grzewczej przegrzewacza wtórnego (100).
PL 203 974 B1 7 9. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że w obudowie (20) reaktora zawiera przynajmniej powierzchnie przenoszenia ciepła przegrzewacza, przegrzewacza wtórnego (100) lub parownika. 10. Układ według zastrz. 1, znamienny tym, że pierwotny oddzielacz cząstek (80) zawiera oddzielacz cyklonowy. Rysunki
8 PL 203 974 B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,00 zł.