Kronika działalności Towarzystwa Przyjaciół Mińska Mazowieckiego Rok 1991

Janusz Kuligowski Leontyna Sprzątczak Kronika działalności Towarzystwa Przyjaciół Mińska Mazowieckiego 1991-1997 1 Rok 1991 14 lipca - Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze - udzielenie absolutorium ustępującemu Zarządowi VIII kadencji; - powołanie Zarządu IX kadencji: 1. Prezes - Janusz Kuligowski 2. Z-ca - Marek Nowicki 3. Z-ca - Franciszek Zwierzyński 4. Sekretarz - Leontyna Sprzątczak 5. Skarbnik - Edmund Sitkowski Członkowie Zarządu: Adam Bagiński, Stanisław Ciszkowski, Stanisław Kirylak i Tadeusz Wójcik. Komisja Rewozyjna: 1. Przewodniczący - Krzysztof Szczypiorski 2. Członkowie: Józef Lipiński i Marcin Korczyk Wybrany Zarząd podjął się zadania reaktywowania działalności Towarzystwa, które przez ostatnie lata przeżywało regres. W sierpniu Zarząd powołał komisję inwentaryzacyjną do zewidencjonowania majątku TPMM (Fr. Zwierzyński - przewodn., K. Sado, St. Ciszkowski i E. Sitkowski), utworzono sekcję fotograficzną (St. Ciszkowski i M. Nowicki), której zadaniam ma być udokumentowanie działalności statutowej TPMM, najważniejszych wydarzeń z terenu miasta i okolic a także pozyskiwanie zdjęć i reprodukcji ilustrujących dzieje mińskiego rejonu. Od września w lokalu TPMM (pałac - parter) wznowiono poniedziałkowe dyżury członków Zarządu. 22 listopada - zorganizowano prelekcję historyka - Jerzego Izdebskiego (Zakład Historii Ruchu Ludowego) n.t. "Działania wojenne na Podlasiu o Wschodnim Mazowszu w 1920 roku". 13 grudnia - z okazji 10 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce [z inicjatywy T-wa przy współpracy z Archiwum Państwowym w Siedlcach i Miejskim Domu Kultury w MM (MDK)] otwarto wystawę "Wojna ze społeczeństwem - 13 grudnia 1981 r.", natomiast 16 grudnia red. Zdzisław Szpakowski (st. wykładowca KUL) wygłosił prelekcję o stanie wojennym w Polsce, w dużej mierze opartej na osobistych przeżyciach. 15 grudnia - Walne Zebranie Sprawozdawcze - znowelizowanie statutu T-wa' - przyjęcie planu pracy, aktywizującego działalność T-wa. Zwrócono uwagę na konieczność popularyzacji dziejów miasta i okolic w prasie lokalnej i regionalnej, potrzebę zaktualizowania miejsc pamięci narodowej i powstania nowych, ochrony zabytków (w tym willi dra Jana Huberta przy ul. Gen. K. Sosnkowskie- 1 Kronika obejmuje najważniejsze - zdaniem autorów - wydarzenia z dziejów T-wa w lalach 1991-1997 i jest kontynuacją kroniki opublikowanej w zeszycie 1 "Rocznika Mińskomazowieckiego" Sygnalizujemy również i te wydarzenia i uroczystości, na które T-wo było zapraszane. Odzwierciedlenie całokształtu działalności T-wa znajdziemy w jego dokumentacji aktowej, głównie w protokołach posiedzeń organów kolegialnych. 304 ZESZYT4

go, która z inicjatywy T-wa została wposana do rejestru zabytków), oraz udziału przedstawicieli TPMM w uroczyctościach miejskich i narodowych. Rok 1992 Zarząd TPMM nawiązał współpracę ze środowiskami kombatanckimi AK w zakresie popularyzacji dziejów walk o niepodległość ojczyzny, a także upamiętnienia działalności zbrojnej AK obwodu "Mewa-Jamnik-Kamień" [Mińsk Maz.]. Odnowione zostały stałe kontakty z Mazowieckim Towarzystwem Kultury w Warszawie i Radą Towarzystw Regionalnych. Przedstawiciel TPMM (Fr. Zwierzyński) uczestniczy (od 1993 r.) w pracach organów statutowych MTK. Kwiecień - od tego miesiąca b.r. podjęto współpracę z Zarządem Miasta w sprawie wspólnego redagowania pisma "MIM - Miejski Informator Mińska Maz." Do końca 1996 r. na łamach tego czasopisma m.on. popularyzowano dzieje miasta i okolic i informowano o działalności TPMM. Od 1997 r., z inicjatywy Burmistrza - Zbigniewa Grzesiaka, który faktycznie od końca 1996 r. stał się nieformalnym redaktorem, pismo zostało zreorganizowane i stało się wyłącznie biuletynem Urzędu Miasta. - Podjęto starania nad sporządzeniem aktualnego rejestru miejsc pamięci narodowej. Wykaz pomników i tablic pamiątkowych na terenie miasta, autorstwa J. Kuligowskiego i T. Wójcika, publikowany był na łamach gazety samorządowej "MIM" w I. 1992-1996. Maj - z okazji święta 3 Maja i 570-lecia erygowania w Mińsku parafii, staraniem TPMM Zakład Kamieniarsko-Betoniarski Zdzisława Ciszewskiego odrestaurował 4 tablice epitafijne w kościele NNMP (ku czci poległych w wojnie 1920 r., oraz pamięci Seweryna Doria-Dernałowicza, rodziny Popielów i dra Jana Huberta). Maj/czerwiec - zmart w Mińsku Wacław Pieńkowski - nauczyciel, działacz społeczny, współzałożyciel i aktywny członek TPMM. 10 września - zmarła Stefania Sażyńska - b. Żołnierz AK, prowadząca przez wiele lat zakład fotografoczny (po mężu - zamordowanym wraz z synami przez Niemców w 1944 r.), zasłużony obywatel miasta. Rodzinę Sażyńskich, upamiętnia tablica pamiątkowa na budynku, w którym mieszkali i prowadzili zakład fotograficzny przy ul. Stefana Kardynała Wyszyńskiego (róg Piłsudskiego), odsłonięta w 50-rocznicę wielkiej wsypy, tj. masowych aresztowań przez Niemców mieszkańców miasta i powiatu mińskiego w lutym 1944 r. Fundatorem tablicy byl Światowy Związek Żołnierzy AK Koło Obwodu "Mewa-Kamień" - Ośrodek I (mińsk Maz.). 2 okazji 30-lecia TPMM podjęto inicjatywę wydawania "Rocznika Mińskomazowieckiego" na łamach którego mają być publikowane artykuły dotyczące przeszłości i współczesności Mińska i okolic. Pierwszy zeszyt pod redakcją J. Kuligowskiego i K. Szczypiorskiego ukazał się w maju 1993, następne dwa w 1994 i 1996. 8 października - w czynie społecznym członkowie Zarządu uporządkowali teren wokół zachowanych nagrobków na cmentarzu ewangelickim pod Królewcem (k. Arynowa). Listopad - z okazji Święta Niepodległości otwarto wystawę "Mińsk w fotografii od 1918 r.", przygotowaną przez sekcję fotograficzną. 305

Rok 1993 16 stycznia - Walne Zebranie Sprawozdawcze: - nadanie tytułu honorowego członka TPMM zasłużonym działaczom społecznym: Wandzie Hryniewickiej Marii Karwowskiej Julii Osińskiej Jadwidze Siudzińskiej Aleksandrowi Piwowarczykowi i Tadeuszowi Wójcikowi 22 stycznia - z okazji 130 rocznicy wybuchu powstania styczniowego z inicjatywy TPMM (z udziałem przedstawicieli miejscowych władz i reprezentacji mińskich szkół podstawowych) odbyło się uroczyste złożenie wiązanek kwiatów na pomniku Powstańców 1863 przy ul. Siennickiej, wygłoszono okolicznościową przemowę, a w "MIM-ie" opublikowano artykuł o przebiegu Powstania w rejonie mińskim. 14 lutego - odsłonięcie kamienia, symbolicznego grobu por. Ludwika Wolańskiego "Lubicza" - komendanta obwodu ZWZ/AK "Mewa-Jamnik-Kamień". Współpraca TPMM ze środowiskiem kombatanckim AK zaowocowała powstaniem nowych miejsc pamięci narodowej: tablicy przy ul. Warszawskiej, upamiętniającej dwóch żołnierzy AK, którzy dokonali udanego zamachu na szefa mińskiego gestapo (odsłonięta 7 XI 1993 r.); tablicy w Wielgolesie (w kościele) ku czci 3 oficerów Wojska Polskiego poległych w czasie II wojny światowej (25 IX 1944); tablicy w lwowem (na budynku szkoły) upamiętniającą poległych i pomordowanych przez Niemców mieszkańców wsi (25111995) oraz w Siennicy (w kościele) upamiętniającą żołnierzy AK zamordowanych przez władzę ludową (1992, 27 IV 1997). Luty - staraniem Gazety Samorządowej "MIM" o TPMM wyszła drukiem praca T. Chróścielewskiego "Klechdy i opowiadania srebrem pisane" - zbiór legend i fantastycznych opowiadań o mieście i ziemi mińskiej. 10 i 23 kwietnia członkowie Zarządu przeprowadzili akcję sadzenia drzew na terenie miasta. Maj - podczas obchodów "Dni Mińska" w MDK czynna była wystawa zorganizowana przez T-wo p.n. "Mińsk Maz. w pocztówce od końca XIX w.". Z tej okazji wydano katalog eksponowanych pocztówek. Maj i wrzesień - spotkania autorskie z Tadeuszem Chróścielewskim - poetą i prozaikiem, znanego piewcy ziemi mińskiej (zorganizowane przez MBP). 19 czerwca - T-wo zorganizowało objazd historyczno-turystyczny po rejonie mińskim. Uczestnicy zwiedzili zabytki i miejsca pamięci na trasie Mińsk - Siennica - Dłużew - Wielgolas - Latowicz - Seroczyn - Stoczek Łukowski - Jeruzal - Rudka - Kałuszyn - Mińsk. Lipiec-sierpień - plener malarski "Mińsk w architekturze" zorganizowany przez TPMM i MDK. Wernisaż poplenerowy odbył się 26 listopada. Staraniem TPMM ukazało się opowiadanie T. Chróścielewskiego "Historia prawdziwa..." opisujące wizytę w naszym mieście króla Zygmunta III i jego udział w nabożeństwie żałobnym w intencji zmarłego Stanisława Mińskiego - podkanclerza wielkiego koronnego. 17 października - 30 lat oddziału PTTK w Mińsku Maz. 306 ZESZYT4

5 listopada - finał I Międzyszkolnego Konkursu Wiedzy o Mińsk Maz., zorganizowany przy współudziale T-wa. 1 grudnia pogrzeb w Mińsku dra Mariana Benki (zmarł w Warszawie 26 listopada), znanego architekta, zasłużonego badacza dziejów miasta i Mazowsza, obywatela honorowego Mińska Maz. i członka honorowego TPMM. Dzięki staraniom W. Hryniewickiej i J. Kuligowskiego a także życzliwości Jadwigi Benko duża część jego spuścizny została przejęta przez T-wo. Rok 1994 Luty - 50-lecie "wielkiej wsypy" - masowych aresztowań mieszkańców miasta i powiatu mińskiego przez Niemców. Odsłonięcie tablicy ku czci rodziny Sażyńskich ufundowanej przez Światowy Związek Żołnierzy AK Ośrodek I Koła Obwodu "Mewa-Kamień". 5 marca - Walne Zebranie Sprawozdawcze. Lipiec - 50-lecie Akcji "Burza" i wyzwolenia miasta spod okupacji niemieckiej. Uroczystość w MDK, okolicznościowa prelekcja Prezesa T-wa o akcji "Burza" w powiecie mińskim. Wystawa historyczna zorganizowana wspólnie z MBP. Wrzesień - przeprowadzona kwerenda źródłowa w archiwum otwockim (oddział Archiwum Państwowego M. St. Warszawy) przeprowadzona przez J. Kuligowskiego potwierdziła, iż w 1938 r. na terenie miasta funkcjonowało stowarzyszenie p.n. Towarzystwo Przyjaciół Mińska (o istnieniu przed wojną takiego T-wa sygnalizowała wcześniej W. Hryniewicka). Rok 1995 10 marca - w czytelni MBP promocja 2 zeszytu "Rocznika Mińskomazowieckiego". G maja - Walne Zgromadzenie Sprawozdawczo-Wyborcze: - tytuł honorowego członka TPMM otrzymali: 1. Ks. Jan Sikora - za popularyzację najnowszych dziejów mińskiej małej ojczyzny i aktywny udział w wielu uroczystościach patriotyczno-religijnych; 2. Jan Woliński - za opiekę nad miejscem pamięci ku czci Powstańców 1863 r. przy ul. Siennickiej (zabezpieczenie krzyża). - Ukonstytuowanie się władz TPMM X kadencji: Zarząd: 1. Prezes - J. Kuligowski 2. Z-ca - Mariusz Dzienio 3. Z-ca - Fr. Zwierzyński 4. Sekretarz - L Sprzątczak 5. Skarbnik - E. Sitkowski 6. Członkowie: Elżbieta Jankę, A. Bagiński, St. Ciszkowski, St. Kirylak, M. Nowicki, i T. Wójcik Komisja rewizyjna: 1. Przewodniczący - K. Szczypiorski 2. Członkowie: Bogdan Jankowski i M. Korczyk 22 maja - dokooptowanie do Zarządu ppłk. Ludwika Aleksego Maj - "Dni Mińska". Staraniem Społecznego Komitetu Obchodów 75-rocznicy Bitwy Warszawskiej w MDK zorganizowano spotkanie historyczne, na którym wygłoszono referaty o wojnie 1920 r. (L. 307

Rok 1997 Aleksy, M. Dzienio, J. Kuligowski, K. Szczypiorski i Stanisław Czajka z Siennicy). Przy okazji można byto obejrzeć okolicznościową wystawę. 2. czerwca - 75-lecie urodzin T. Chróścielewskiego, uroczyste spotkanie w czytelni MBP. 1 luty - pogrzeb Stanisława Zientkiewicza, długoletniego sekretarza Magistratu, organizatora mińskiego USC, zasłużonego obywatela miasta i członka honorowego TPMM. 11 czerwca - uroczystość nadania imienia "Powstańców Warszawy" Zespołowi Szkół Zawodowych nr 2, odsłonięcie pamiątkowej tablicy i wręczenie nowego sztandaru. 16 luty - z inicjatywy Ś.Z.Ż. AK obwodu "Mewa-Kamień" na cmentarzu w Mińsku odsłonięto tablicę poświęconą pamięci Janka Paruzela - gońca Szarych Szeregów. Na UW została obroniona praca magisterska o T-wie, której autorką ejst Bożena Szczęsna z MBP. Kwiecień - T-wo wydało drukiem prace T. Chróścielewskiego "Dwa opowiadania" opisujące pobyt w Mińsku dwóch generałów (poety Franciszka Morawskiego XIX w. i Józefa Hallera 1920 r.). Listopad - na Święto Niepodległości z inicjatywy Leonarda Buka zorganizowano wystawę "Mińszczan portret własny:, na którą wypożyczono eksponaty ze zbiorów fotograficznych TPMM> 11 listopada - zmarła Julia Osińska - pedagog, działacz społeczny, zasłużony obywatel naszego miasta i honorowy członek TPMM. Członkowie Zarządu (St. Kirylak, E. Sitkowski i T. Wójcik) przeprowadzili sondaże w szkołach podstawowych w sprawie aktywniejszego włączenia się nauczycieli w działalność statutową T-wa. 26 kwietnia - Walne Zgromadzenie Sprawozdawcze - dokooptowanie do Zarządu Zygmunta Drewicza. 27 maja - "Dni Mińska" prelekcja historyczna o mieście J. Kuligowskiego - prezesa T-wa (podczas uroczystości zorganizowanej przez Burmistrza Zb. Grzesiaka z okazji Dnia Samorządowca i 576 rocznicy lokacji miasta). Rok 1996 7 czerwca - 75-lecie Szkoły Podstawowej nr 2 im. Dąbrówki w Mińsku Maz., wręczenie nowego sztandaru szkolnego ufundowanego przez Radę Rodziców. 19 stycznia - zmarła Stanisława Szajkowska z d. Chróścielewska, pedagog i społecznik, członek honorowy TPMM, założycielka biblioteki TPMM. 14 czerwca - objazd historyczny rejonu ińskiego. Uczestnicy zwiedzili placówki muzealne, zabytki i miejsca pamięci na trasie Mińsk - Stanisławów - Dobre - Liw - Węgrów - Treblinka - Sucha - Mińsk. Ukazały się tomiki wierszy: 1. T. Chróścielewskiego "Antenaci" - wybór i wstęp Tadeusz Chudy; 2. K. Szczypiorski "Sobie, wam, im" - pozycje współfinansowane przez TPMM. 17 sierpnia - uroczystości z okazji 77 rocznicy "Bitwy Warszawskiej" i walk pod Mińskiem (organizowane przez Burmistrza Miasta i TPMM). Prelekcja historyka dra Tadeusza Krawczaka - dyrektora Archiwum Akt Nowych w Warszawie n.t. "Społeczeństwo Podlasia i Mazowsza wobec wojny 1920 r."; projekcja filmu o walkach pod Mińskiem Maz. w sierpniu 1920 r. (L. Bauk i Z. Drewicz). 21 kwietnia - zmarł Aleksander Piwowarczyk, nauczyciel, pszczelarz, przyrodnik (z jego inicjatywy na terenie miasta posadzono tysiące drzew), członek honorowy TPMM, zasłużony obywatel miasta. Członkowie TPMM uczestniczą w pracach społecznych komitetów (m.in. obchodów 575 - rocznicy nadania praw miejskich naszemu miastu i fundacji sztandarów jednostkom wojskowym, Kapitule ds. Tytułów). 11 maja - Walne Zdgomadzenie Sprawozdawcze. Maj/czerwiec - z okazji "Dni Mińska" i 575 rocznicy otrzymania przez miasto praw miejskich T-wo wspólnie z Archiwum Państwowym w Siedlcach i MDK zorganizowało wystawę "VI wieków Mińska Maz". Z okazji jubileuszu miasta wydano 3 zeszyt "Rocznika Mińskomazowieckiego" 9 czerwca - 50 rocznica udanej akcji żołnierzy AK obwodu "Mewa" na Arbeitsamt w MM - odsłonięcie pamiątkowej tablicy. Udziałem T-wa w tych uroczystościach była przemowa historyczna Prezesa o przebiegu całej akcji. Z tej okazji przygotowano również wkładkę historyczną w "MIM-ie". 22 listopada - otwarcie wystawy "Dwory, dworki i pałace" M. Dzienia w MBP. 29 listopada - II edycja Konkursu Międzyszkolnego Wiedzy o Mińsku Maz. 2 grudnia - w związku ze śmiercią E. Sitkowskiego (28 sierpnia) na skarbnika Zarządu wybrano L. Sprzątczak, natomiast obowiązki sekretarza przejął M. Nowicki. 308 23 listopada - staraniem T-wa i Burmistrza Miasta została ufundowana i dosłonięta tablica na budynku dworca PKP w Mińsku Maz. Upamiętnia ona rocznice związane z liniami kolejowymi przechodzącymi przez miasta (130 rocznicę zakończenia budowy linii warszawsko-terespolskiej, w wyniku której Warszawa uzyskała bezpośrednie połączenie z Brześciem, 100 rocznicę oddania drogi żelaznej Pilawa-Tłuszcz oraz 60 rocznicę elektryfikacji odcinka Warszaws-Mińsk Maz.). 29 listopada - z inicjatywy Burmistrza Miasta i T-wa powołano Społeczny Komitet Obchodów 80-Rocznicy Bitwy Warszawskiej. Planuje się, iż w 2000 r. w Mińsku odbędą się centralne uroczystości tej ważnej rocznicy. Od 1991 r. stale są uzupełniane i powiększane zbiory biblioteczne, archiwalne i fotograficzne T-wa, m in. do celów ekspozycyjno-wystawienniczych wykopano kolorowe plansze planów miasta z egz. ryg. 1846,1856,1876,1919 i 1944 r., mapę starostwa powiatowego mińskomazowieckiego z 1922 i aktualną mapę zabytków okolic Mińska Maz. Również dzięki pracy sekcji fotograficznej, a zwłaszcza p. St. Ciszkowskiego do T-wa trafiły liczne reprodukcje zdjęć dawnego Mińska. Florian Pawlak przekazał do zbiorów T-wa kilkadziesiąt rachunków podatkowych z pocz. XIX w. z oryginalnymi podpisami burmistrza i odciskiem pieczętnym władz miasta. Do T-wa trafiła też prasa konspiracyjna z lat okupacji niemieckiej (z początku lat 40-tych), jak i inne dokumenty pozyskiwane od mieszkańców miasta (których z braku miejsca nie wymieniamy). W przyszłości zbiory te mają stać zaczątkiem muzeum miejskiego, wpierw jednak muszą być zewidencjonowane i opisane. Tym wszystkim, którzy przyczynili się do powiększenia eksponatów i pamiątek związanych z naszą mińską ojczyzną składamy serdeczne podziękowanie. 309