45 min Ergonomia pracy umysłowej prof. dr hab. inż. Marcin Sikorski Analiza procesów: notacja UML, modele przypadków użycia, Rich Picture 7 Data wykładu:............. Razem slajdów: 23
Sytuacja problemowa kiosk interaktywny kolejki, reklamacje usprawnienie procesu? kiosk samoobsługowy? 2
Etapy obsługi kiosku aplikacja mobilna? 3
Zastosowania urz. mobilnych i usług on-line 1. Rozwiązywanie problemów bieżących zakupy, nawigacja, obliczenia, planowanie diety itp. 2. Dostęp do informacji w ruchu e-prasa, newsy, e-książki, lektura, galerie, 3. Pozostawanie w kontakcie e-maile, komunikatory, społeczności, 4. Rozrywka gry, układanki, sudoku, łamigłówki, 5. Edukacja i rozwój osobisty mobile learning, fractal learning, gry edukacyjne, video, 6. Sterowanie stylem życia e-zdrowie, ekologia, monitoring stylu życia, perswazja, 7. Praca zawodowa pracownicy mobilni 4
Analiza problemu = analiza procesu W jaki sposób opisać : proponowany przebieg obsługi kiosku, aplikacji? typowe działania użytkownika? wymagane funkcje systemu? interakcje z elementami otoczenia? Cele analizy: 1. Pełne zrozumienie procesu i zakresu wspomagania IT 2. Określenie wymagań dla systemu IT oraz zakresu funkcji potrzebnych użytkownikowi końcowemu 3. Przygotowanie dokumentacji dla projektantów 5
Przydatne techniki analizy i modelowania: schemat blokowy (omówiony wcześniej) diagram czynności (omówiony wcześniej) model przypadków użycia - notacja UML technika Rich Picture diagramy interakcji ( diagram sekwencji) poza wykładem 6
Model wymagań na wspomaganie IT Składowe: 1. Model przypadków użycia 2. Obiektowy model analityczny Model przypadków użycia wykorzystuje dwa podstawowe pojęcia: Aktor Przypadek użycia Reprezentuje rolę, którą może grać w sytemie jakiś jego użytkownik; (np. kierownik, urzędnik, klient) Reprezentuje sekwencję operacji, niezbędnych do wykonania zadania zleconego przez aktora, np. potwierdzenie pisma, złożenie zamówienia, itp. Aktorem jest dowolny byt zewnętrzny, który uczestniczy w interakcji z systemem. Każdy potencjalny aktor może wchodzić w interakcję z systemem na pewną liczbę jemu właściwych sposobów. Każdy z tych sposobów nosi nazwę przypadku użycia i reprezentuje przepływ operacji w systemie związany z obsługą zadania zleconego przez aktora w procesie interakcji. 7
Przypadki użycia Notacja UML 8
UML Unified Modelling Language jest popularną notacją graficzną do celów analizy i projektowania systemów wspomagających procesy biznesowe (ale nie tylko) może służyć do specyfikowania, projektowania, wizualizacji i dokumentowania (zwykle interaktywnych) produktów, których istotnym składnikiem jest oprogramowanie zawiera wiele środków dla wyrażenia różnych perspektyw widzenia projektowanego systemu w jego docelowym otoczeniu ułatwia komunikację pomiędzy osobami planującymi proces obsługi ( biznes ) a informatykami 9
Główne elementy notacji UML wypłata pieniędzy Przypadek użycia: Powinien mieć unikalną nazwę, opisującą przypadek użycia z punktu widzenia jego zasadniczych celów. Czy lepiej jest stosować nazwę opisującą czynność ( wypłata pieniędzy ) czy polecenie ( wypłać pieniądze ) - zdania są podzielone. klient weryfikacja klienta «include» System obsługi klienta wnętrze systemu Aktor: Powinien mieć unikalną nazwę. Interakcja: Pokazuje interakcję pomiędzy przypadkiem użycia a aktorem. Blok ponownego użycia: Pokazuje fragment systemu, który jest używany przez kilka przypadków użycia; może być oznaczony jako samodzielny przypadek użycia. Relacja typu «include» lub «extend»: Pokazuje związek zachodzący między dwoma przypadkami użycia lub przypadkiem użycia a blokiem ponownego użycia. Nazwa systemu wraz z otoczeniem systemu: Pokazuje granicę pomiędzy systemem a jego otoczeniem. 10
Aktor Opracowanie przypadków użycia wymaga od analityka określenia wszystkich aktorów związanych z wykorzystywaniem projektowanego systemu, czyli określenia przyszłych użytkowników systemu. Zazwyczaj aktorem jest osoba, ale może nim być także pewna organizacja (np. biuro prawne) lub inny system komputerowy. Aktor modeluje grupę osób pełniących pewną rolę, a nie konkretną osobę. klient Jedna osoba może wchodzić w interakcję z systemem z pozycji wielu aktorów; np. być zarówno sprzedawcą, jak i klientem. Również jeden aktor może odpowiadać wielu konkretnym osobom, np. aktor strażnik budynku. 11
Analiza w odniesieniu do aktorów Różnice pomiędzy konkretnymi użytkownikami a aktorami Użytkownik Aktor Przypadek użycia Może grać rolę zleca Jan Kowalski Administrator systemu Przeładowanie systemu Adam Malina Konkretny gość Konkretny klient Pracownik Osoba informowana Klient Wejście z kartą i kodem Uzyskanie informacji ogólnych Wypłata z konta 12
Przykład diagramu przypadków użycia (1) wpłata pieniędzy klient wypłata pieniędzy W operacjach wpłaty i wypłaty pieniędzy mogą uczestniczyć także inni aktorzy, np. kasjer. Możemy go dołączyć jako kolejny element rozbudowujący nasz model. wpłata pieniędzy klient wypłata pieniędzy kasjer 13
Przykład diagramu przypadków użycia (2) otoczenie systemu wnętrze systemu Automat do sprzedaży papierosów uzupełnienie towaru klient zakup paczki papierosów wykonanie operacji pieniężnej operator sporządzenie raportu granica systemu kontroler 14
Relacje między przypadkami użycia Przypadki użycia mogą być konstruowane w dowolnej kolejności, chyba że występują między nimi relacje typu «include» czy «extend». W obu poniższych diagramach P1, nazywane przypadkiem bazowym, zawsze występuje jako pierwsze w kolejności działania. Przebieg podstawowy (sekwencyjny): P1 zawsze włącza (używa) P2, zwane tu przypadkiem włączanym. P1 «include» P2 Przebieg opcjonalny (alternatywny): P1 jest czasami rozszerzane o P2 zwane tu przypadkiem rozszerzającym (inaczej: P2 czasami rozszerza P1). Sformułowanie czasami oznacza, że warunek na wywołanie P2 musi być spełniony, aby P2 zostało wywołane z P1. O ile warunek nie został wyspecyfikowany, co jest dopuszczalne, P2 będzie wywołane zawsze (strzałka prowadzi od przypadku wyjątkowego do bazowego). P1 «extend» P2 15
Relacje między przypadkami użycia (2) Uwaga: Zabronione jest łączenie relacją «include» czy «extend» przypadków użycia występujących w różnych przebiegach systemu, jak np. na poniższym diagramie. Złożenie zamówienia klient «extend» dostawca Realizacja zamówienia 16
Relacje <<include>> i <<extend>> rejestracja klienta «include» sprzedaż samochodu «include»: wskazuje na wspólny fragment wielu przypadków użycia (wyłączony przed nawias ); wykorzystywane w przebiegach podstawowych (operacje zawsze wykonywane) «include» «include» przegląd samochodu «extend» «extend» naprawa samochodu «extend» «extend»: strzałka prowadzi od przypadku użycia, który czasem rozszerza inny przypadek użycia - wykorzystywane w przebiegach opcjonalnych (operacje nie zawsze wykonywane) umycie samochodu przyholowanie samochodu 17
Rozbudowa modelu przypadków użycia wpłać pieniadze wpłać pieniadze kasjer klient banku wypłać pieniadze sprawdź stan konta kasjer klient banku «include» wypłać pieniadze sprawdź stan konta «extend» «include» uaktualnianie stanu konta weź pożyczkę zarząd banku weź pożyczkę zarząd banku Model przypadków użycia można rozbudowywać poprzez dodawanie nowych aktorów, nowych przypadków użycia czy też nowych relacji pomiędzy nimi (np. relacji << uses>> - wspólny fragment wielu przypadków) 18
Technika Rich Picture (widok z lotu ptaka) 19
Opis sytuacji/kontekstu metodą Rich Picture graficzna reprezentacja sytuacji/problemu pochodzenie metody: podejscie Soft Systems Methodology (SSM) wydzielenie obszarów problemowych i relacji między nimi wydzielenie granic miedzy obszarami problemowymi elementy składowe problemu: system > podsystem > element - symbole dla oznaczenia ról - konflikty, emocje - ikony dla oznaczenia obiektów - metafory, abstrakcje - opisy tekstowe (objaśnienia, idee) - aktorzy, relacje - aspekty poznawcze - transakcje, przepływy dowolna technika rysowania, brak sztywnych reguł improwizacja, amatorska kreska, fantazyjne urozmaicenia Przydatne narzędzie komunikacji grupowej: pozwala na szersze spojrzenie na problem (różne punkty widzenia) uruchamia dyskusję zespołową, pozwala na wspólne rozumienie sytuacji pozwala na ujęcie sytuacji problemowej z kilku różnych perspektyw 20
Opis sytuacji/problemu metodą Rich Picture znaczne podobieństwo do techniki MindMapping oprócz skojarzeń oznacza się powiązania między obiektami oraz obszary problemowe symbole graficzne ilustrują pojęcia i zwiększają sugestywność opisu Opis Rich Picture środowiska, w jakim funkcjonuje lokalny klub sportowy 21
Opis sytuacji/problemu metodą Rich Picture 22
Opis sytuacji/problemu metodą Rich Picture