Gmina Środa Wielkopolska Program Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata

Załącznik do Uchwały Nr LX/970/2018 Rady Miejskiej w Środzie Wielkopolskiej z dnia 22 marca 2018 roku Gmina Środa Wielkopolska Program Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023

przygotowany przez ul. Petera Mansfelda 4 NIP: 781-179-27-48 60-855 Poznań REGON: 300464078 tel. +48 61 665 78 00 KRS: 0000270485 fax +48 61 665 78 09 Kapitał zakładowy: 6 330 010,20 zł remedis@remedis eu 2

1 WSTĘP...6 1 1 WPROWADZENIE... 7 1 2 PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z REWITALIZACJĄ... 9 2 ANALIZA STANU AKTUALNEGO...12 2 1 INFORMACJE OGÓLNE... 13 2 2 DEMOGRAFIA... 14 2 3 BEZROBOCIE... 17 2 4 POMOC SPOŁECZNA... 19 2 5 BEZPIECZEŃSTWO... 19 2 6 EDUKACJA... 20 2 7 GOSPODARKA... 23 2 8 TRANSPORT... 25 2 9 OPIEKA ZDROWOTNA... 26 2 10 KULTURA, SPORT I ZABYTKI... 28 2 11 TURYSTYKA, REKREACJA I WALORY PRZYRODNICZE... 35 2 12 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 36 2 13 PODSUMOWANIE... 38 3 DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH...40 3 1 METODYKA... 41 3 1 1 CEL DIAGNOZY...41 3 1 2 PRZYJĘTA METODYKA DIAGNOZY...41 3 2 SFERA SPOŁECZNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA... 47 3 3 IDENTYFIKACJA OBSZARÓW W STANIE KRYZYSOWYM... 64 3 4 ZASIĘGI PRZESTRZENNE OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH... 69 3 4 1 SFERA GOSPODARCZA ANALIZA WSKAŹNIKOWA...70 3 4 2 SFERA ŚRODOWISKOWA ANALIZA WSKAŹNIKOWA...74

3 4 3 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA...79 3 4 4 SFERA TECHNICZNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA...84 3 5 DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH... 86 3 6 OBSZARY REWITALIZACJI... 91 3 7 POGŁĘBIONA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI... 94 4 WIZJA I CELE PROGRAMU REWITALIZACJI...99 4 1 WIZJA STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI... 100 4 2 CELE PROGRAMU REWITALIZACJI I WYZNACZONE KIERUNKI DZIAŁAŃ... 100 4 3 OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI W TYM DOKUMENTAMI GMINY... 102 4 3 1 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI KRAJOWYMI... 102 4 3 2 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI WOJEWÓDZKIMI I KRAJOWYMI... 105 4 3 3 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA... 110 5 PRZEDSIĘWZIĘCIA... 115 5 1 LISTA PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI CELÓW REWITALIZACJI... 116 5 1 1 PRZEDSIĘWZIĘCIA I PROJEKTY PODSTAWOWE... 116 5 1 2 PRZEDSIĘWZIĘCIA I PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE... 126 6 MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH... 129 6 1 MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI MIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI ORAZ POMIĘDZY DZIAŁANIAMI RÓŻNYCH PODMIOTÓW I FUNDUSZY NA OBSZARZE OBJĘTYM PROGRAMEM REWITALIZACJI... 130 6 1 1 KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA... 130 6 1 2 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA... 133 6 1 3 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA... 135 6 1 4 KOMPLEMENTARTNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA... 136 4

6 1 5 KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA... 141 7 INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE... 142 7 1 INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE... 143 8 MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES REWITALIZACJI... 145 8 1 MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES REWITALIZACJI... 146 8 1 1 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE DIAGNOZOWANIA I WYZNACZANIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I REWITALIZACJI ORAZ WYZNACZANIA CELÓW REWITALIZACJI... 147 8 1 2 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE KONSULTACJI PROJEKTU PROGRAMU REWITALIZACJI... 149 8 1 3 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE WDRAŻANIA I MONITOROWANIA... 149 9 SYSTEM REALIZACJI, W TYM MONITORING I OCENA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ORAZ SPOSOBY MODYFIKACJI PR... 152 9 1 SYSTEM ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU REWITALIZACJI... 153 9 1 1 STRUKTURA ZARZĄDZANIA... 153 9 1 2 HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU REWITALIZACJI... 155 9 2 SYSTEM MONITORINGU I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ... 156 9 3 SYSTEM WPROWADZANIA ZMIAN... 163 10 PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO. 165 10 1 OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 166 11 ZAŁĄCZNIKI... 167 12 SPISY TABEL, WYKRESÓW I RYSUNKÓW... 195 5

1 WSTĘP 6

1.1 WPROWADZENIE Program Rewitalizacji dla gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023. (zwany dalej również Programem Rewitalizacji lub PR) został opracowany na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446, z późn. zm.). Na mocy Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do wdrożenia i prowadzenia procesu rewitalizacji stanowią zadania własne gminy. Gmina Środa Wielkopolska przystępując do przeprowadzenia rewitalizacji, zgodnie z wytycznymi, zobowiązana jest do wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Proces wskazania tych terytoriów, jest obwarowany konkretnymi, opisanymi poniżej wymogami. Obszar może zostać wskazany jako obszar zdegradowany, jeśli znajduje się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym oraz gdy występuje na nim co najmniej jedno z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych (w szczególności niski stopień przedsiębiorczości, słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw), środowiskowych (w szczególności przekroczenie standardów jakości środowiska, obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska), przestrzenno-funkcjonalnych (w szczególności niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej zły stan techniczny, brak dostępu do podstawowych usług lub ich niska jakość, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niski poziomu obsługi komunikacyjnej, niedobór lub niska jakość terenów publicznych), technicznych (w szczególności degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska). 7

Obszar cechujący się szczególną koncentracją wyżej wymienionych zjawisk, na którym Gmina zamierza prowadzić rewitalizację z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, wyznacza się jako obszar rewitalizacji. Może on obejmować całość lub część obszaru zdegradowanego, ale nie może być większy niż 20 % powierzchni Gminy ani zamieszkały przez więcej niż 30% liczby jej mieszkańców. Zarówno obszar zdegradowany, jak i obszar rewitalizacji mogą być podzielone na podobszary, które nie muszą posiadać wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z nich występowania koncentracji opisanych wyżej negatywnych zjawisk. Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Powinna być prowadzona w sposób kompleksowy poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki. Powinna być prowadzona na rzecz interesariuszy rewitalizacji, w szczególności mieszkańców rewitalizowanych terenów i podmiotów gospodarczych prowadzące działalność na danych obszarach. Program Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska jest wieloletnim programem działań w sferze społecznej i gospodarczej. Jego celem jest wyprowadzenie wyznaczonego obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenie warunków do jego rozwoju. Ponadto Program stanowi narzędzie planowania i koordynowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji Program rewitalizacji skupia się na zdiagnozowaniu obszarów gminy znajdujących się w sytuacji kryzysowej o najbardziej zdegradowanej strukturze, w tym społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej oraz określeniu działań służących poprawie sytuacji tych obszarów, głównie w sferze społecznej, ale i w pozostałych sferach wyżej wymienionych. Program został opracowany przy współudziale mieszkańców, środowisk społecznych i gospodarczych oraz szeroko prowadzonych konsultacji społecznych. Skuteczność Programu, w dużej mierze zależy od partycypacji społecznej stąd wyżej wymienione działania Przygotowanie dokumentu poprzedzono badaniami dotyczącymi rewitalizacji. W trakcie prac przeprowadzono analizę istniejących, związanych z tematyką materiałów, prowadzono moderowane warsztaty, dokonano diagnozy w oparciu o dostępne dane. Ponadto dokument był poddany procesowi konsultacji społecznych 8

Dla zwiększenia obiektywności poszczególne działania badawcze wykonywano we współpracy z różnymi specjalistami zewnętrznymi, natomiast nad powstaniem całości dokumentu nadzór prowadził zespół pracowników Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej. Wszystkie dane, które uzyskano w poniższych analizach, zgodnie z zaleceniami Urzędu Marszałkowskiego (opisanymi w Zasadach programowania i wsparcia rewitalizacji w ramach WRPO 2014+ ), zostały zebrane przy współpracy z Urzędem Miejskim w Środzie Wielkopolskiej, Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Środzie Wielkopolskiej, pozostałych jednostek budżetowych Gminy, internetowej Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Lokalnych), a także innych źródeł. Należy zatem uznać, że analizowane dane są mierzalne, wiarygodne i możliwe do pozyskania w przyszłości, podczas monitoringu i oceny Programu Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska. 1.2 PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z REWITALIZACJĄ W niniejszym dokumencie pojawia się wiele specjalistycznych terminów, które wymagają zdefiniowania: Bezrobocie faktyczne zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i pragnących ją podjąć nie znajduje zatrudnienia 1, Bezrobocie rejestrowane pod tym pojęciem, zgodnie z definicją prezentowaną przez Główny Urząd Statystyczny, kryją się osoby, które nie są zatrudnione i nie wykonują innej pracy zarobkowej, jednocześnie zdolne do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin (gotowość do ½ etatu dotyczy osób niepełnosprawnych). Bezrobotny zarejestrowany nie uczęszcza do szkoły, jest w wieku od 18 do 60 r. życia (kobiety) lub 65 r. życia (mężczyźni), nie ma emerytury ani renty, nie jest posiadaczem nieruchomości rolnej (powyżej 2 ha), a także nie prowadzi firmy. Jest to formalny stan wpisania kogoś do rejestru prowadzonego przez Powiatowy Urząd Pracy. Bezrobocie rejestrowane nie oddaje w pełni rzeczywistego poziomu bezrobocia w danym regionie, ponieważ uzyskane wyniki nieco go zaniżają (wynika to m in. z tego, że nie wszystkie osoby bezrobotne rejestrują to w odpowiednim urzędzie lub w ogóle się nie rejestrują) 2, 1 Źródło: https://pl wikipedia org/wiki/bezrobocie 2 Źródło: http://eszkola pl/wos/bezrobocie-rejestrowane-8169 html 9

Delimitacja wyznaczenie granic obszarów, dla których będzie prowadzona analiza, 3 Kapitał społeczny mianem kapitału społecznego określa się wartość, na którą składają się wzajemne relacje społeczne oraz zaufanie jednostek, przy pomocy których możliwe jest pomnażanie osiąganych korzyści. Jest to termin wynikający z nauk socjologicznych oraz ekonomicznych. Składają się na niego między innymi jakość stosunków panujących między członkami społeczności, ich wzajemne relacje, stosunki oraz efekty synergii 4, Obszar zdegradowany obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych 5, Obszar rewitalizacji obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, o których mowa w rozdziale 3 Wytycznych, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic 6, Rewitalizacja to proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone na podstawie Lokalnego Programu Rewitalizacji 7, Ubóstwo zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych do zaspokajania potrzeb życiowych jednostki lub rodziny, jest to stan doznawania przez kogoś przynajmniej jednego z dwóch problemów 8 : 3 Źródło: https://sjp pwn pl/sjp/delimitacja;2554578 html 4 Źródło: http://wypracowania24 pl/wos/1941/kapital-spoleczny-definicja-charakterystyka 5 Źródło: Ustawa o rewitalizacji z 9 października 2015 r. 6 ibidem 7 ibidem 8 Źródło: https://encyklopedia pwn pl/haslo/ubostwo;3990730 html 10

głęboki niedostatek jego dochody ekwiwalentne na członka rodziny są niższe niż 60% mediany takich dochodów w danym kraju (kryterium dochodowe), głęboka deprywacja materialna brak środków na wydatki związane z realizacją podstawowych, uzasadnionych potrzeb: opłacenia bieżących rachunków za czynsz i energię, ogrzania domu, pokrycia niespodziewanych wydatków, zjedzenia przynajmniej raz na dwa dni posiłku z odpowiednią ilością białka, spędzenia tygodnia urlopu rocznie poza miejscem zamieszkania, posiadania podstawowych udogodnień technicznych standardowych dla danego społeczeństwa (kryterium wydatkowe), Wykluczenie społeczne wykluczenie z udziału w życiu społecznym jednostek, grup społecznych w stosunku do ich otoczenia społecznego. Jest rozumiane jako niemożliwość bycia uczestnikiem ważnych społecznie aspektów życia społecznego, jak gospodarcze, polityczne czy kulturowe. Wykluczona społecznie jest jednostka lub grupa, która w sensie formalnym należy do danego społeczeństwa i chce uczestniczyć w jego życiu czynnie, lecz nie może z powodów będących poza jej kontrolą 9, Interesariusze rewitalizacji to w szczególności: mieszkańcy obszaru rewitalizacji, właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze; podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą, społeczną, jednostki samorządu terytorialnego, organy władzy publicznej 10, Stan kryzysowy stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej. następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej 11. 9 Źródło: http://www sprawnyfachowiec pl/artykul/1161/marginalizacja-i-wykluczenie-jako-problem-spoleczny_ 10 Źródło: Ustawa o rewitalizacji z 9 października 2015 r. 11 ibidem 11

2 ANALIZA STANU AKTUALNEGO 12

2.1 INFORMACJE OGÓLNE Gmina Środa Wielkopolska to gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części województwa wielkopolskiego w północnej części powiatu średzkiego. Jest to największa i jedyna gmina miejsko-wiejska w powiecie. Miasto Środa Wielkopolska jest jednocześnie siedzibą władz powiatu. Gmina Środa Wielkopolska graniczy z 7 gminami. Od północy: z gminą Kleszczewo, gminą Kostrzyn (powiat poznański) oraz gminą Dominowo (powiat średzki), od wschodu z gminą Miłosław (powiat wrzesiński), od południa z gminą Krzykosy i Zaniemyśl (powiat średzki), od zachodu z gminą Kórnik (powiat poznański). Gmina liczy trzydzieści osiem sołectw Annopole, Babin, Bieganowo, Brodowo, Brzezie, Chocicza, Chudzice, Chwałkowo, Czarne Piątkowo, Dębicz, Dębiczek, Janowo, Januszewo, Jarosławiec, Kijewo, Koszuty, Lorenka, Marianowo Brodowskie, Mączniki, Nadziejewo, Olszewo, Pętkowo, Pierzchnica, Pławce, Połażejewo, Romanowo, Rumiejki, Ruszkowo, Starkowiec Piątkowski, Szlachcin, Tadeuszewo, Topola, Trzebisławki, Ulejno, Winna Góra, Zielniczki, Zielniki, Żabikowo oraz. miasto Środa Wielkopolska. Rysunek 1 Gmina Środa Wielkopolska na tle powiatu średzkiego (źródło: https://www osp org pl/hosting/katalog php?id_w=16&id_p=331&id_g, dostęp I 2018 r.) 13

Gmina Środa Wielkopolska zajmuje powierzchnię 207,1 km 2 (20 716 ha) co stanowi 33,23% powierzchni powiatu i 0,69% powierzchni województwa. W 2016 roku zamieszkana była przez 29 207 osób. Rysunek 2 Gmina Środa Wielkopolska (źródło: Wikipedia, dostęp I 2018 r.) 2.2 DEMOGRAFIA Według danych z Banku Danych Lokalnych 2016 rok zakończył się dodatnim przyrostem ludności: 13,29 urodzeń/1 000 mieszkańców na obszarze wiejskim, 12,58 urodzeń/1 000 mieszkańców na obszarze Miasta, średnio dla Gminy 12,78 urodzeń/1 000 mieszkańców. Zgony: 10,25 zgonów/1000 mieszkańców na obszarze wiejskim, 8,46 zgonów/1 000 mieszkańców na obszarze Miasta, średnio dla Gminy 8,96 zgonów/1 000 mieszkańców. Dodatni przyrost naturalny to cecha wyróżniająca Gminę na tle kraju, bowiem w ostatnich latach zaobserwować można spadek ogólnej liczby ludności. W latach 2010-2016 w przypadku Polski spadek ten wyniósł 0,24%. Przy analizie szczegółowej zaprezentowane zostaną migracje, co pozwoli dokładniej zanalizować zjawisko. Gęstość zaludnienia w Gminie Środa Wielkopolska wynosi 154 os /km 2 (47 os /km 2 obszary wiejskie, 1 275 os /km 2 miasto). 14

Struktura ludności według wieku jest bardzo nierównomierna z uwagi na kolejne niże i wyże demograficzne. W ostatnich latach można zauważyć, że liczba urodzeń rośnie szybciej niż liczba zgonów, co oznacza, że dodatni przyrost naturalny jest trendem wieloletnim. Urodzenia żywe Zgony 392 328 364 371 397 397 405 252 255 269 286 282 265 284 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wykres 1 Urodzenia i zgony na terenie Gminy Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Przyrost naturalny w Gminie, jak wspomniano wcześniej jest dodatni. Poniżej zaprezentowano trend w ostatnich latach. W 2016 roku wynosił +121. Dane te prezentują się bardzo korzystnie na tle województwa wielkopolskiego (+5 910) i powiatu średzkiego (+178). Wykres 2 Przyrost naturalny w gminie Środa Wielkopolska (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Na wykresie 3 doskonale widać, że w ostatnich latach w Gminie, utrzymuje się nadwyżka zameldowań w stosunku do liczby wymeldowań. W 2016 roku saldo migracji wynosiło +121 osób. 160 140 120 100 80 140 60 40 20 73 95 85 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 przyrost naturalny 115 132 121 15

zameldowania wymeldowania saldo migracji 389 397 349 384 415 389 369 420 296 335 339 330 320 308 93 62 10 54 26 49 112 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wykres 3 Migracje mieszkańców gminy Środa Wielkopolska (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Prezentowane dane niestety nie oddają całego rozmiaru zjawiska, ponieważ dotyczą wyłącznie osób, które zgłosiły się do urzędu i dopełniły formalności związanych z procedurą meldunkową. Całościowo zjawisko migracji jest trudne do oszacowania. Według Banku Danych Lokalnych w 2016 roku z 420 osób migrujących do gminy Środa Wielkopolska 185 osób przemeldowało się z miast, 230 ze wsi i 5 z zagranicy. Podobnie 140 osób wymeldowało się do miast, 158 na wieś i 10 za granicę kraju. Taki stan rzeczy świadczy bardzo pozytywnie o rozwoju Gminy i stwarzanych przez nią możliwościach rozwoju, nie jest powszechny na terenie kraju. Udział procentowy oraz tendencje dla poszczególnych ekonomicznych grup wieku w niewielkim stopniu odzwierciedlają sytuację, jaka zachodzi na terenie całego województwa i kraju. Wydłużające się przeciętne trwanie życia oraz spadek liczby narodzin wpływa na funkcjonalne i trwałe zmiany struktury społecznej. Zjawisko to jest potencjalnym zagrożeniem, gdyż w dłużej perspektywie doprowadzi ono do postępującego i pogłębiającego się starzenia społeczeństwa. Wszystkie powyższe ustalenia stanowią przesłankę do dalszych działań o charakterze prorodzinnym oraz do inwestycji w infrastrukturę oraz usługi przeznaczone dla osób w starszym wieku. Jest to również zapowiedź rozwoju rynku produktów i usług skierowanych do osób starszych, jako docelowej grupy konsumenckiej. W dalszej przyszłości należy spodziewać się również skutków finansowych wynikających z prognozowanych zmian w strukturze ludności. 16

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny 15,65% 16,22% 16,81% 17,45% 17,94% 65,12% 64,53% 63,94% 63,25% 62,47% 19,24% 19,25% 19,25% 19,30% 19,59% 1 2 3 4 5 Wykres 4 Ludność gminy Środa Wielkopolska wg ekonomicznych grup wieku w latach 2012-2016 (wcześniejsze dane niedostępne) (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Odnosząc się do ukazanych tutaj tendencji demograficznych, należy założyć, iż będą one wymagały dostosowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzieży, jak i w. większym niż dotąd stopniu, seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie zapewnienie im odpowiedniego dostępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba będzie natomiast udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić im korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego. 2.3 BEZROBOCIE Bezrobocie czyli zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów stale towarzyszy gospodarce rynkowej. Na koniec czerwca 2017 roku w Gminie Środa Wielkopolska pozostawało zarejestrowanych 933 bezrobotnych. Wśród bezrobotnych większą liczebnie grupą były kobiety (568). Należy dodać, że poziom bezrobocia odnotowany w statystykach instytucji rynku pracy może być różny od rzeczywistej liczby informującej o osobach pozostających bez pracy. Tabela 1 Bilans bezrobotnych w gminie Środa Wielkopolska BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI W GMINIE LICZBA OSÓB 2011 2012 2013 2014 2015 2016 30.06.2017 r. OGÓŁEM 1 706 1 865 1 904 1 578 1 420 1 246 933 W TYM KOBIETY 1 004 1 049 1 069 897 771 699 568 W TYM DŁUGOTRWALE BEZROBOTNI 880 938 1 018 908 750 691 519 Źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r. 17

Rok 2016 i 2017 przyniosły poprawę sytuacji zarówno na krajowym, wojewódzkim, jak i lokalnym rynku pracy. Z analizy danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że zapoczątkowany jesienią 2008 roku trend wzrostowy bezrobocia rejestrowanego zakończył się w roku 2013. Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym spadł w województwie wielkopolskim z 6,6% (2013) do 3,6% (2016), w powiecie średzkim z 9,4% (2013) do 6,1% (2016) podczas gdy w gminie Środa Wielkopolska z 9,4% (2013) do 6,3% (2016). Powyższa tendencja jest potwierdzeniem ogólnej poprawy koniunktury w Polsce, tj. wzrostu liczby pracujących, wzrostu PKB, a także efektem wprowadzonych zmian w zakresie aktywnej polityki rynku pracy. Ożywienie gospodarcze sprzyjało wzrostowi konsumpcji, a dobra pogoda jesienią pracom budowlanym oraz drogowym a także polowym. Przyczyną spadku bezrobocia były również czynniki demograficzne. Na rynku pracy duże znaczenie mają kwalifikacje zawodowe i wykształcenie przyszłych pracowników. Umiejętności zawodowe oraz czynniki osobowościowe są głównym kryterium stosowanym przy rekrutacji. Na terenie Gminy Środa Wielkopolska największy odsetek osób bezrobotnych na koniec 2017 roku stanowili mieszkańcy posiadający wykształcenie zasadnicze zawodowe, gimnazjalne i niższe oraz policealne i średnie zawodowe. Najmniejszy odsetek osób bezrobotnych stanowili mieszkańcy posiadający wykształcenie wyższe oraz średnie ogólnokształcące 12. Wykres 5 pokazuje, że liczba osób bezrobotnych w ostatnim czasie systematycznie maleje Bezrobotni 1706 1865 1904 1578 1420 1246 933 2011 2012 2013 2014 2015 2016 VI 2017 Wykres 5 Bezrobotni w gminie Środa Wielkopolska w latach 2011-2017 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) 12 Źródło: dane PUP Środa Wielkopolska 18

2.4 POMOC SPOŁECZNA W ostatnich latach w Gminie Środa Wielkopolska obserwuje się wyraźny spadek liczby gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej. Pomimo tego liczba korzystających z pomocy społecznej jest wysoka. Najwięcej rodzin korzystało z pomocy społecznej w 2013 r. Liczba gospodarstw korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej 979 997 969 1019 986 935 868 Wykres 6 Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w gminie Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Zadania z zakresu pomocy społecznej polegające na udzielaniu świadczeń. pieniężnych, pomocy rzeczowej, pomocy usługowej, pracy socjalnej i wsparcia. środowiskowego realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej Środa Wielkopolska, który jest jednostką organizacyjną Gminy. W 2016 roku 2311 osób korzystało z pomocy OPS-u Środa Wielkopolska. Spośród rodzin korzystających z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej najwięcej było tych, u których występowało: 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 bezrobocie, ubóstwo, długotrwała choroba, niepełnosprawność, alkoholizm. 2.5 BEZPIECZEŃSTWO Analizując stan bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie Gminy Środa Wielkopolska należy stwierdzić, iż należy on do grupy stosunkowo bezpiecznych. Według danych z Komendy 19

Powiatowej Policji w Środzie Wielkopolskiej. na terenie gminy w 2016 r. stwierdzono w sumie 81 przestępstw (głównie kradzieże) i ok. 250 interwencji policji. Z kolei w mieście Środa Wielkopolska liczby te wyglądały następująco: 198 przestępstw i ponad 1500 interwencji. Warto zauważyć, że współczynnik przestępstw, uwzględniając liczbę mieszkańców, kształtuje się podobnie, natomiast większość interwencji dotyczyła miasta jest to oczywiste, biorąc pod uwagę, że tu właśnie koncentruje się życie społeczne. Wskaźnik wykrywalności przestępstw stwierdzonych przez Policję ogółem dla powiatu średzkiego w 2016 r. wynosił 79,7% wobec 71,6% dla województwa wielkopolskiego 13. Jedną z form przestępczości jest przemoc w rodzinie. W OPS Środa Wielkopolska w roku 2016 procedurą niebieskiej karty objętych było 99 rodzin. Niebieska Karta obejmuje procedury wszczynane w sytuacji, gdy zachodzi prawdopodobieństwo stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie. 2.6 EDUKACJA Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za utrzymanie i rozwój bazy materialnej szkół i placówek oświatowych. Odpowiedzialność ta dotyczy wymiaru ekonomicznego oraz rozciąga się również na sferę zobowiązań wobec społeczności Gminy w zakresie tworzenia systemu edukacyjnego, który młodzieży stworzy szanse osobistego rozwoju, a środowisku zapewni cywilizacyjny awans. Gmina Środa Wielkopolska dąży do tworzenia takich warunków funkcjonowania szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, które zapewniają powszechność, celowość oraz wysoką jakość systemu edukacyjnego. Aktualnie funkcjonująca sieć szkół i przedszkoli zapewnia optymalne warunki do realizacji zadań oświatowych w Mieście i Gminie. Obiekty oświatowe, ich wyposażenie, a także odpowiednie kwalifikacje nauczycieli są przedmiotem dokładnej analizy władz Gminy. Podejmuje się działania wychowawcze, ukierunkowane na kształtowanie pożądanych społecznie postaw i właściwy rozwój osobowości młodego pokolenia. Rozwój systemu edukacji oparty jest, zgodnie ze Strategią Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2015-2020, o zwiększanie atrakcyjności oferty edukacyjnej, w tym o dopasowanie systemu edukacyjnego do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku, edukację ekologiczną i promowanie przedsiębiorczości oraz wzmacnianie kompetencji społecznych młodych ludzi. 13 Źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r. 20

Te cele realizowane są dzięki budowaniu ładu w środowisku lokalnym poprzez dialog rodziców, nauczycieli i władz Gminy, podejmowanie prawidłowych decyzji dotyczących bazy materialnej, służącej kształceniu, opiece i wychowaniu oraz racjonalnego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na ten cel. Na terenie Gminy działa jedno przedszkole publiczne: Przedszkole Nr 3 w Środzie Wielkopolskiej. Uzupełnione jest ofertą 16 przedszkoli niepublicznych wraz z 4 oddziałami zamiejscowymi. Publiczne szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa Nr 2 z Oddziałami integracyjnymi Środa Wielkopolska; Szkoła Podstawowa Nr 3 Środa Wielkopolska; Szkoła Podstawowa im. Gen. J. H. Dąbrowskiego w Starkówcu Piątkowskim; Szkoła Podstawowa im. gen. J H. Dąbrowskiego w Słupi Wielkiej; Działalność szkół publicznych uzupełnia 8 szkół niepublicznych. Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 2016 roku przepisy wprowadzające ustawę Prawo Oświatowe z dniem 1 września 2017 roku, każda sześcioletnia szkoła podstawowa działająca na podstawie ustawy o systemie oświaty, z mocy oświaty przekształca się w 8-letnią szkołę podstawową, a gimnazja ulegają likwidacji z mocy ustawy poprzez wygaszanie. Ustawodawca dał organom prowadzącym gimnazja możliwość przekształcenia likwidowanego gimnazjum w nowy typ szkoły lub jego włączenie w strukturę innej szkoły. Na dziś na terenie Gminy działają 4 publiczne i jedno niepubliczne gimnazjum. Na terenie gminy Środa Wielkopolska działają następujące szkoły ponadgimnazjalne: Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Wielkopolskich Środa Wielkopolska; Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Rolniczych im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego Środa Wielkopolska; Liceum Ogólnokształcące nr 4. w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej; Liceum dla Dorosłych nr 1 w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej; Liceum Ogólnokształcące nr 2 w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej (nie prowadzi naboru), Łękno; 21

Liceum dla Dorosłych w Euronauka (zaoczna szkoła prywatna); Technikum IV - letnie nr 1 w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej; Technikum IV - letnie nr 2 Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej (nie prowadzi naboru), Łękno; Technikum IV letnie w Zespole Szkół Rolniczych im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Środa Wielkopolska; Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Środzie Wielkopolskiej; Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Rolniczych im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, Środa Wielkopolska. W Środzie Wielkopolskiej działa Wielkopolska Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna. Liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w gminie Środa Wielkopolska do roku 2015 rosła. Z kolei liczba gimnazjalistów spadała. Sytuacja ta jest ściśle związana z trendami demograficznymi. Jest to o tyle istotne, że dzisiejsi uczniowie za kilkanaście lat stanowić będą o obliczu i możliwościach rozwojowych Gminy. 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 Uczniowie szkół podstawowych Uczniowie gimnazjów Uczniowie liceów 500 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wykres 7 Liczba uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów w gminie Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Z opieki przedszkolnej w mieście i gminie Środa Wielkopolska w 2016 r. korzystało łącznie 1470 dzieci w wieku 3-6 lat, odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym wyniósł 93,1%. Dynamika zmian w gminie wykazuje pozytywny, rosnący trend. Począwszy od 68,7% w roku 2010. Jest to wynik lepszy niż dla powiatu średzkiego, dla którego odsetek dzieci 22

objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-6 lat wyniósł 74,1% i województwa wielkopolskiego (83,2%). 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Wykres 8 Odsetek dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) 2.7 GOSPODARKA 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 bd Dochody gminy Środa Wielkopolska w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2016 wyniosły 3 847 zł. Analizując dochody i wydatki na 1 mieszkańca zauważamy silną tendencję wzrostową. 2016 odsetek dzieci w wieku 3-6 objętych wychowaniem przedszkolnym Wydatki Dochody 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 4677,99 4558,88 3978,17 3714,12 3562,95 3368,75 3462,18 3212,75 3356,77 2920,05 2991,25 2656,99 2703,32 2457,02 Wykres 9 Dochody i wydatki gminy Środa Wielkopolska w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2010-2016 (źródło: Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 r.) Aby poprawnie ocenić aktualny stan gospodarki danego obszaru kluczowa jest analiza poziomu przedsiębiorczości. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej zależy 23

najczęściej od kapitału ludzkiego w zakresie działalności indywidualnej, ale także od warunków danego regionu oraz od wsparcia władz gminy w sferze rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Gmina Środa Wielkopolska znana jest z potencjału gospodarczego. W 2016 roku liczba nowo zarejestrowanych w Gminie podmiotów gospodarczych wynosiła 269. Działają one głównie w takich sekcjach, jak: budownictwo (58), handel i usługi w zakresie napraw (42), przetwórstwo przemysłowe (33), transport i gospodarka magazynowa (22), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (20). Tabela 2 Podmioty gospodarcze nowo zarejestrowane w gminie Środa Wielkopolska w poszczególnych sekcjach polskiej klasyfikacji działalności (PKD) w 2015 i 2016 roku 2015 2016 SEKTOR PUBLICZNY SEKTOR PRYWATNY SEKTOR PUBLICZNY SEKTOR PRYWATNY Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (A) 0 6 1 4 Górnictwo i wydobywanie(b) 0 0 0 2 Przetwórstwo przemysłowe (C) 0 24 0 33 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i 0 0 0 0 powietrze do układów klimatyzacyjnych (D) Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z 0 0 1 0 rekultywacją (E) Budownictwo (F) 0 44 0 58 Handel hurtowy i detaliczny: naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (G) 0 61 0 42 Transport i gospodarka magazynowa (H) 0 31 0 22 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (I) 0 9 0 7 Informacja i komunikacja (J) 0 12 0 9 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa (K) 0 12 0 7 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (L) 0 4 0 2 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 0 34 0 20 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (N) 0 11 0 7 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (O) 0 0 0 0 Edukacja (P) 0 14 0 14 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (Q) 0 7 0 17 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (R) 0 3 0 6 Pozostała działalność usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby. (S,T) 0 17 0 19 Źródło: Bank Danych Lokalnych (wgląd grudzień 2017 r.) 24

W gminie Środa Wielkopolska wskaźnik podmiotów wpisanych do rejestru w roku 2016 wyniósł 110 podmiotów/1 000 ludności i był wyższy wartości wskaźnika dla powiatu średzkiego (98 podmiotów wpisane do rejestru na 1 000 ludności). 2.8 TRANSPORT 14 Na terenie gminy Środa Wielkopolska funkcjonuje rozwinięta sieć dróg. Przez teren gminy Środa Wielkopolska przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg Poznań Pleszew Bytom w przebiegu której planowane jest utworzenie korytarza transportowego o znaczeniu krajowym. Przez miasto przebiega także droga wojewódzka 432 (Września Leszno). Fragment drogi wojewódzkiej 432 Zaniemyśl-Środa, droga powiatowa ze Środy do Kostrzyna oraz zespół obwodnic Środy (wschodnia i północna) tworzyć mają w przyszłości fragment Zewnętrznego Pierścienia Drogowego Dalekiego Zasięgu aglomeracji poznańskiej. W gminie zlokalizowane są także drogi powiatowe - 124 km, z czego w mieście ok. 25 km. Długość dróg gminnych wynosi 182 km, z czego 102 km to drogi utwardzone, a 80 km to drogi nieutwardzone. Część z odcinków dróg powiatowych i gminnych nadaje się do modernizacji. W przypadku dróg gminnych są to odcinki o długości 80 km (drogi nieutwardzone), w przypadku powiatowych dróg 99 km. W Gminie funkcjonuje odpowiednia infrastruktura umożliwiająca komunikację autobusową. Praktycznie w każdej miejscowości zlokalizowane są wiaty przystankowe. W zakresie osobowego transportu zbiorowego gminę obsługują linie komunikacji autobusowej PKS oraz komunikacja podmiejska na trasie Poznań Kórnik - Środa Wielkopolska. Na terenie gminy miejskiej utworzona została komunikacja miejska. Komunikacja jest bezpłatna, rozkład jazdy jest skoordynowany z dowozami szkolnymi. Przez gminę Środa Wielkopolska przebiega kolejowa magistrala północ-południe. Mieszkańcy gminy mają możliwość podróżować do stolicy Wielkopolski średnio co godzinę. Do głównych kierunków oprócz Poznania należy Jarocin, Łódź Kaliska, Kępno oraz Kluczbork. Na terenie gminy znajduje się jedna stacja kolejowa Środa Wielkopolska, z rozbudowanym systemem bocznic, umożliwiająca przeładunki na tory wąskotorowe. 14 Źródła: Strategia Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2015-2020, Wikipedia (wgląd grudzień 2017) 25

2.9 OPIEKA ZDROWOTNA Opieka zdrowotna na terenie gminy Środa Wielkopolska jest rozbudowana. Na terenie Gminy funkcjonuje szpital i duża liczba poradni. Zapewniają one dostęp do opieki medycznej w specjalnościach i na różnych poziomach. Działający w Środzie Wielkopolskiej Szpital Średzki Serca Jezusowego Sp. z o o, prowadzi następujące oddziały: Oddział Ratunkowy z Zespołami Wyjazdowymi, Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Oddział Chirurgiczny, Oddział Dziecięcy, Oddział Ginekologiczno-Położniczy, Oddział Noworodkowy, Oddział Wewnętrzny, Rehabilitacja. Na terenie szpitala swoją działalność prowadzą następujące poradnie: Chirurgii Ogólnej Ginekologiczno-Położnicza Geriatryczna, Lekarza Rodzinnego, Medycyny Pracy, Neurologiczna, Neurologii Dziecięcej, Ortopedyczna, Szkoła Rodzenia BAJBUS. oraz działa 8 specjalistycznych pracowni diagnostycznych. Największym niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Środzie Wielkopolskiej jest NS ZOZ Medicus-Bonus, który prowadzi oddział szpitalny w którym wykonuje operacje z zakresu: chirurgii ogólnej, naczyniowej, onkologicznej, szczękowo-twarzowej, ortopedii i traumatologii ruchu, endoprotezoplastyki stawów, otolaryngologii, 26

ginekologii, chirurgii dziecięcej. Gabinety lekarskie: ortopedia, chirurgia ogólna, dermatologia estetyczna, ponad 20 innych specjalizacji. Ponadto oferuje diagnostykę z zakresu: badania USG, badania RTG, gastroskopia, kolonoskopia. Oraz badania laboratoryjne i rehabilitację Poza tym mieszkańcom służą: Niepubliczny ZOZ, Samodzielny Publiczny ZOZ, Niepubliczny ZOZ Chirurgia i ortopedia, Specjalistyczny Niepubliczny ZOZ Zdrowie, Przychodnia zespołu lekarza rodzinnego Amicor s. c, NZOZ Centrum Rehabilitacji Medycznej Asgo, Przychodnia zespołu lekarza rodzinnego Astra-Med s. c, Przychodnia zespołu lekarza rodzinnego Lekmed s. c, Przychodnia zespołu lekarza rodzinnego Lekmed-Bis s. c. W przypadku potrzeby udania się do innej poradni specjalistycznej, mieszkańcy gminy mają do dyspozycji opiekę medyczną dostępną w mieście Poznań oddalonym o około 30 km. Na terenie gminy działa 14 aptek i na każdą z nich przypada średnio ponad 3,8 tys. mieszkańców. Liczba udzielonych porad lekarskich wzrasta, wyjątkiem był rok 2011, kiedy odnotowano spadek liczby porad. Tabela 3 Porady lekarskie na terenie gminy środa Wielkopolska w latach 2010-2016 ROK 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba porad lekarskich ogółem [szt ] 139 437 128 980 140 108 151 964 159 694 171 875 179 980 Źródło: Bank Danych Lokalnych (wgląd grudzień 2017 r.) 27

2.10 KULTURA, SPORT I ZABYTKI W gminie Środa Wielkopolska funkcjonują następujące gminne instytucje kultury: Ośrodek Kultury w Środzie Wielkopolskiej: pełni bardzo istotną rolę w dziedzinie edukacji kulturalnej społeczności Środy Wielkopolskiej. Za cel priorytetowy stawia sobie upowszechnianie kultury. i czynienie jej dostępnej mieszkańcom miasta. Organizowane są nieodpłatne spotkania, koncerty, zajęcia edukacyjne z wykorzystaniem środków sponsorowanych i budżetowych. Ośrodek jest jedyną instytucją kultury w Środzie Wielkopolskiej posiadającą jednocześnie salę widowiskową mieszczącą ok 300 widzów. W budynku OK odbywają się liczne koncerty, prelekcje, spotkania tematyczne, odczyty, wystawy. Dla zainteresowanych odbywają się również liczne zajęcia edukacyjne: zajęcia zespołów tanecznych, muzycznych, teatralnych, zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży. Jest uczestnikiem i organizatorem wielu konkursów na szczeblu powiatowym, wojewódzkim, ogólnopolskim oraz międzynarodowym. Prowadzona jest szeroka współpraca m in. ze szkołami, przedszkolami, stowarzyszeniami, instytucjami samorządowymi przez nieodpłatne udostępnianie pomieszczeń i sprzętu nagłaśniającego na potrzeby prób, przedstawień, wszelkiego rodzaju spotkań i zebrań. Ponadto z podobną ofertą Ośrodek Kultury wychodzi również na przeciw osobom i firmom z sektora prywatnego. W czasie trwania roku szkolnego w Ośrodku Kultury prowadzone są różnego rodzaju zajęcia edukacyjne, prowadzone przez wykwalifikowanych instruktorów. Natomiast poza rokiem szkolnym, w okresie wakacji letnich i zimowych, Ośrodek Kultury staje się centrum rozrywki i atrakcji dla dzieci i młodzieży. W ramach działalności OK funkcjonuje zmodernizowane w 2012 roku kino, gdzie wyświetlane są filmy w jakości cyfrowej oraz technologii 3D. Od roku 2014 przy Dworcu PKP w Środzie Wielkopolskiej działa nowa sala taneczna oraz modelarnia 15. Miejska Biblioteka Publiczna im. R. W. Berwińskiego w Środzie Wielkopolskiej połączona z Powiatową Biblioteką Publiczną. Podstawowym celem Biblioteki jest 15 Materiały Ośrodka Kultury 28

zaspokajanie i rozwijanie potrzeb czytelniczych, oświatowych, kulturalnych i informacyjnych mieszkańców powiatu średzkiego 16. Muzeum Ziemi Średzkiej Dwór w Koszutach : Wizytówką Muzeum Ziemi Średzkiej jest jego siedziba, mieszcząca się w późnobarokowym dworze szlacheckim z trzeciej ćwierci XVIII wieku. Dwór w Koszutach zbudowany został z zachowaniem podstawowych cech ustalonych w XVIII wieku. Jest to budynek parterowy, symetryczny, z werandą, narożnymi alkierzami i stromym, mansardowym dachem, krytym gontem, położony w zrekonstruowanym parku krajobrazowym z pierwszej połowy XIX wieku. Ekspozycja stała muzeum pt. Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce prezentowana jest w siedmiu salach, urządzonych w duchu dawnego, polskiego dworu z końca XIX i początku XX wieku. Zgromadzone tu zestawy mebli oraz uzupełniające wystrój malarstwo, tkaniny i przykłady rzemiosła artystycznego - ustawione tak, by swobodnie poruszać się po wnętrzach - pozwalają odtworzyć wygląd i atmosferę szlacheckiego dworu, a pozostawione mimochodem drobne sprzęty dają wrażenie stałej obecności jego dawnych mieszkańców 17. Infrastrukturę sportową miasta tworzą: Stadion miejski wraz z boiskami bocznymi i boiskami ze sztuczną nawierzchnią do hokeja na trawie, Boisko do piłki nożnej z elementami infrastruktury lekkoatletycznej przy Technikum Rolniczym, Hala sportowa przy stadionie, Hala sportowa z trybunami przy technikum rolniczym (rozbudowa w 2010 r.), Szkolne hale sportowe przy szkołach podstawowych nr 2 i 3, liceum ogólnokształcącym, gimnazjum nr 1 i zespole szkół zawodowych, Basen pływalnia miejska przy Zespole Szkół Zawodowych, Zespół boisk projektu Orlik 2012, Sezonowe sztuczne lodowisko ŚOSiR, z taflą o powierzchni 17,5m x 36m. Bogatą tradycję sportową kontynuuje średzki klub sportowy Polonia. Triumfy w ligowych rozgrywkach święci tradycyjnie silna sekcja średzkiego hokeja na trawie. W 2000 r. dwaj 16 Statut Biblioteki 17 Materiały Muzeum 29

średzcy hokeiści reprezentowali Polskę w trakcie Igrzysk Olimpijskich w Sydney. Wychowanek innego średzkiego klubu, UKS Orkan Rafał Wieruszewski jest reprezentantem Polski w lekkoatletyce. Jego sukcesy to m in. VII miejsce na Igrzyskach olimpijskich w Pekinie w sztafecie 4x400m i mistrzostwo Polski na dystansie 400m w hali i na stadionie, srebrny medal w sztafecie 4 400 m na mistrzostwach Europy juniorów 18. Baza umieszczona na stronie ngo.pl wskazuje ponad 100 organizacji pozarządowych. Żywe są w Gminie wielkopolskie tradycje aktywności społecznej (choć trzeba pamiętać, że rejestr może zawierać stowarzyszenia nieaktywne). Tabela 4 Stowarzyszenia zarejestrowane na terenie gminy Środa Wielkopolska Lp NAZWA STOWARZYSZENIA 1 "Niebieski Zakątek" - Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Autyzmem i Zaburzeniami Pokrewnymi w Środzie Wielkopolskiej 2 Fundacja "Centrum Aktywności" 3 Fundacja Edukacja 4 Fundacja im Herkusa Monte 5 Fundacja im. gen Tadeusza Kutrzeby 6 Fundacja Linka 7 Fundacja Orła Białego Ku Obronie Polskiej Przedsiębiorczości 8 Fundacja Pomocy Dzieciom "Pomagosie" im Małgosi Staszak 9 Fundacja Terapii i Rozwoju Aloha 10 Fundacja Zdrowego Stylu Życia "Smakosze" 11 Grupa Kolarska Inale 12 Klub Karate "Do Shotokan-Dragon" w Środzie Wlkp 13 Klub Łuczniczy "Siemowit" 14 Klub Sportowy De Capoeira "Menino E Bom" 15 Klub Sportowy Fight Team Środa Wielkopolska 16 Klub Sportowy Polonia 17 Koło Przyjaciół Miejskiej Biblioteki Publicznej im r.w Berwińskiego w Środzie Wielkopolskiej 18 Kółko Rolnicze w Brzeziu 19 Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Środzie Wielkopolskiej 20 Lider Zielonej Wielkopolski 21 Ludowy Klub Sportowy Orkan Jarosławiec w Jarosławcu 22 Ludowy Klub Sportowy Olimpia Nadziejewo w Nadziejewie 23 Miejski Klub Sportowy Środa Wielkopolska 24 Miejsko-Gminne Zrzeszenie "Ludowe Zespoły Sportowe" w Środzie Wlkp (LZS) 25 Ochotnicza Straż Pożarna Koszuty 26 Ochotnicza Straż Pożarna w Brodowie 27 Ochotnicza Straż Pożarna w Chociczy 28 Ochotnicza Straż Pożarna w Chudzicach 29 Ochotnicza Straż Pożarna w Dębiczu 30 Ochotnicza Straż Pożarna w Jarosławcu 31 Ochotnicza Straż Pożarna w Mącznikach 32 Ochotnicza Straż Pożarna w Pławcach 33 Ochotnicza Straż Pożarna w Szlachcinie 34 Ochotnicza Straż Pożarna w Środzie Wielkopolskiej 35 Ochotnicza Straż Pożarna w Trzebisławkach 18 Źródło: Wikipedia, dostęp grudzień 2018 30

36 Ochotnicza Straż Pożarna w Winnej Górze 37 Polskie Stowarzyszenie Producentów Jaj 38 PTTK Oddział Ziemi Średzkiej (PTTK) 39 Sejmik Gospodarczy Powiatu Średzkiego 40 Stowarzyszenie "Hospicjum im Piotra Króla" 41 Stowarzyszenie "Klub Turystyki Rowerowej Średzianie" 42 Stowarzyszenie "Nasza Dwójka" 43 Stowarzyszenie "Pro Musica" 44 Stowarzyszenie "Wielkopolscy Przyjaciele Francji" 45 Stowarzyszenie "Ziemia Średzka" 46 Stowarzyszenie Dom Pełen Kultury 47 Stowarzyszenie Szalonego Podróżnika 48 Stowarzyszenie Absolwentów i Sympatyków Liceum Ogólnokształcącego im. Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wielkopolskiej 49 Stowarzyszenie Abstynentów "Nowe Życie" 50 Stowarzyszenie Centrum Europejskie i Polonijne 51 Stowarzyszenie Diabetyków Średzkich w Środzie Wielkopolskiej 52 Stowarzyszenie Doradców na rzecz Rozwoju Regionalnego "Szansa" 53 Stowarzyszenie Eripio 54 Stowarzyszenie Etyliniarze - Motocykliści Ziemi Średzkiej 55 Stowarzyszenie Fabryka Kurzu 56 Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych oraz Gospodarczych "Inicjation Grupa" 57 Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych oraz Gospodarczych "Inicjation Grupa" 58 Stowarzyszenie Klub Biegacza Aktywni Środa Wielkopolska 59 Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych Brodowianki 60 Stowarzyszenie Miłośników Sprzętu Pancernego "Skot" 61 Stowarzyszenie na rzecz Inicjatyw Lokalnych Społeczności "SILS" 62 Stowarzyszenie na rzecz Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Nowotworowych "Res" 63 Stowarzyszenie Narodowa Środa 64 Stowarzyszenie Nasza Środa 65 Stowarzyszenie Oświata Średzka 66 Stowarzyszenie Pomocy "SOS" 67 Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Niepełnosprawnością w Środzie Wlkp 68 Stowarzyszenie Pozytywnych Inicjatyw "Ennoia" 69 Stowarzyszenie Przyjaciół Średzkiej Kolei Wąskotorowej "Ciuchcia" 70 Stowarzyszenie Rodziców i Nauczycieli Powiatu Średzkiego "Edu-XXI" 71 Stowarzyszenie Rodziców oraz Przyjaciół Dzieci i Osób Niepełnosprawnych "Razem" 72 Stowarzyszenie Rodzin Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wielkopolskiej 73 Stowarzyszenie Sołtysów Gminy Środa Wielkopolska 74 Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Partnership 75 Stowarzyszenie Twórczego Rozwoju Umysłowych Ścieżek - STRUŚ 76 Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku w Środzie Wlkp (UTW) 77 Stowarzyszenie Zielona Idea 78 Stowarzyszenie Złote Piaski 79 Średzki Klub Bokserski 80 Średzkie Towarzystwa Tenisowe 81 Średzkie Towarzystwo Działkowców 82 Średzkie Towarzystwo Fotograficzne 83 Średzkie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej "Relaks" (TKKF) 84 Średzkie Towarzystwo Kulturalne 85 Średzkie Towarzystwo Piłki Nożnej w Środzie Wlkp 86 Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" 87 Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce - Oddział w Środzie Wielkopolskiej 88 Towarzystwo Przyjaciół Kolejki Średzkiej "Bana" 89 Towarzystwo Sportowe MTB Team Środa Wielkopolska 90 Towarzystwo Średzkich Amazonek 31

91 Uczniowski Klub Hokejowy "Iuventa" 92 Uczniowski Klub Sportowy "Basket" 93 Uczniowski Klub Sportowy "Fiord" 94 Uczniowski Klub Sportowy "Gim-2" przy Gimnazjum Nr 2 w Środzie Wlkp 95 Uczniowski Klub Sportowy "Jedynka" przy Szkole Podstawowej Nr. w Środzie Wielkopolskiej 96 Uczniowski Klub Sportowy "Ogólniak" 97 Uczniowski Klub Sportowy "Orkan" przy Zespole Szkół Rolniczych w Środzie Wlkp 98 Uczniowski Klub Sportowy "Środa" 99 Uczniowski Klub Sportowy "Tęcza" w Środzie Wielkopolskiej 100 Uczniowski Klub Sportowy "Trójka" przy Szkole Podstawowej Nr 3 101 Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo 102 Uczniowski Klub Sportowy UKS SZS Ziemia Średzka 103 Uczniowski Klub Żeglarski "Środa" 104 Warsztaty Terapii Zajęciowej (jednostka prowadząca: Stowarzyszenie Pomocy SOS) 105 Wielkopolski Klub Łuczniczy "Weles" 106 Wielkopolskie Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Obszarów Wiejskich 107 Wielkopolskie Towarzystwo Konne "Hermanów" 108 Zawsze dla Średzian Źródło: www ngo pl (wgląd grudzień 2017 r.) Do najważniejszych zabytków dziedzictwa kulturalnego gminy Środa Wielkopolska należy zaliczyć zlokalizowane w poniższych miejscowościach 19 : Babin - park dworski, poł. XIX, nr rej : 1761/A z 16.05.1977, Brodowo - park, 1880-90, nr rej : 1762/A z 16.05.1977, Chudzice - park, XIX, nr rej : 1783/A z 14.02.1979, Chwałkowo - park, k. XIX, nr rej : 1828/A z 20.02.1981, Dębicz - pałac, ok. poł. XIX, nr rej : 2261/A z 22.02.1993, Jarosławiec - zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej : 2349/A z 30.03.1995: o dwór, o park, Kijewo - zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej : 839/Wlkp/A z 18.05.2011: o dwór (1880), o park, Koszuty: o kościół par. pw. św. Katarzyny i Najświętszego Serca Jezusowego, 1926-30, nr rej : 153/Wlkp/A z 21.01.2004, o cmentarz kościelny, nr rej : j w. - zespół dworski, ob. Muzeum Ziemi Średzkiej, XVIII, XIX: - dwór, nr rej : 2471/A z 3.09.1935, 19 Rejestr Zabytków Nieruchomych woj. Wielkopolskiego, wgląd grudzień 2017 32

o park, nr rej : 1829/A z 20.02.1981 - zespół wiatraków, obok zajazdu Tośtoki, przy szosie Poznań Katowice, nr rej : 149/1-3/Wlkp/A z 12.12.1969 i z 17.12.2003: wiatrak koźlak, 1783, przeniesiony z Jarosławca po 1970, wiatrak koźlak, poł. XVIII, przeniesiony z Pałczyna po 1970, wiatrak koźlak, 1755, przeniesiony z Pięczkowa po 1970, Mączniki - kościół par. pw. św. Wawrzyńca, drewn, 1700, nr rej : 2438/A z 22.12.1932, Nadziejów - park, pocz. XX, nr rej : 1830/A z 20.02.1981, Nietrzanowo: o kościół par. pw. Wszystkich Świętych, 1664-66, 1887-1901, nr rej : 174/Wlkp/A z 31.05.2004, o cmentarz kościelny, nr rej : j w, o ogrodzenie z bramą, mur, XIX/XX, nr rej : j w Środa Wielkopolska: o historyczny układ urbanistyczny, XIV-XX, nr rej : 247/Wlkp/A z 6 09 2005, o zespół kościoła parafialnego i kolegiackiego, ul. Kościelna, ul. Szkolna, nr rej : 933/Wlkp/A z 22.12.1932 i z 19.09.2014 : kościół pw. Wniebowzięcia NMP, XVI-XVII, XIX, dzwonnica z bramkami bocznymi, 1869 organistówka, ob. dom. pl. Kościelny 1, 1869 cmentarz kościelny, ogrodzenie, mur, od strony pl. Kościelnego i ul. Szkolnej, z bramą główną, XIX o plebania, ul. Jażdżewskiego 3, pocz. XIX, nr rej : 934/Wlkp/A z 3.02.1970, o kościół ewangelicki, ob. rzym -kat. pw. Najśw. Serca Pana Jezusa, ul. Wiosny Ludów, 1883-88, nr rej : 2594/A z 10.06.1996, o mury nawy kościoła dominikanów, ob. w budynku przemysłowym, ul. Mała Klasztorna 3, XV, nr rej : 815/A z 26.01.1970 o cmentarz rzym -kat, ul. Daszyńskiego / Nekielska, 1792, nr rej : 935/Wlkp/A z 1.09.1998, o kaplica, 1913-16, nr rej : j w, o ogrodzenie (mur -met ) z bramami, nr rej : j w, o ratusz, pl. Zamkowy 1, poł. XIX, nr rej : 1017/A z 11.03.1970, o dom, ul. Dąbrowskiego 2, 1800, nr rej : 806/A z 12 12 1969, o dom, ul. Dąbrowskiego 12, pocz. XIX, nr rej : 807/A z 12.12.1967, 33

o dom, ul. Dąbrowskiego 20, 1 poł. XIX, nr rej : 891/Wlkp/A z 26.01.1970, o dom, ul. Kilińskiego 7, 1833, nr rej : 816/A z 26.01.1970, o dom, ul. Kilińskiego 13, poł. XIX, nr rej : 817/A z 3.02.1970, o dom, ul. Kolegiacka 4, poł. XIX, nr rej : 823/A z 3.02.1970, o dom, ul. Krótka 5, nr rej : 818/A z 3.02.1970, o willa, ul. Niedziałkowkiego 32, 1870-80, nr rej : 2300/A z 6.04.1994, o dom, Stary Rynek 9, 1 poł. XIX, nr rej : 821/A z 3.02.1970, o dom, Stary Rynek 13, szach, XVIII, nr rej : 814/A z 26.01.1970, o dom, Stary Rynek 14, XVIII, nr rej : 813/A z 26.01.1970, o dom, Stary Rynek 15, szach, XVIII, XIX/XX, nr rej : 812/A z 26.01.1970, o dom, ul. Szamarzewskiego 20, 1 poł. XIX, nr rej : 1085/A z 27.04.1970, o wodociągowa wieża ciśnień, 1910-1911, nr rej : 2006/A z 28.06.1985, o zespół dworski Źrenica, ul. Harcerska 45 (d 22), 2 poł. XIX, nr rej : 2098/A z 10.09.1986: budynek Klasztorówka, stajnia, park, nr rej : 1758/A z 16.05.1977, Trzebisławki: o dwór (nr 11), 1909, nr rej : 2140/A z 1.12.1987, Ulejno: o zespół dworski i folwarczny, nr rej : 77/Wlkp/A z 7.02.2002: dwór, 1910, park, XIX/XX, 2 obory, 1885, Winna Góra: o kościół pw. św. Michała Archanioła, 1766, 1912, nr rej : 2502/A z 11.12..1953, o zespół dworski: dwór, pocz. XIX, 1910, nr rej : 1438/A z 12.04.1973, park, 2 poł. XVIII, poł. XIX, nr rej : 1789/A z 27.06.1980, Zdziechowice: o park dworski, k. XIX, nr rej : 858/Wlkp/A z 16.05.1977, Zielniki: o park dworski, XIX, nr rej : 1757/A z 16.05.1977. 34

2.11 TURYSTYKA, REKREACJA I WALORY PRZYRODNICZE 20 Obszar gminy należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie, makroregionu Pojezierze Wielkopolskie i mezoregionu Równiny Wrzesińskiej i Kotliny Śremskiej. Krajobraz gminy pod względem morfologicznym należy do terenów słabo urozmaiconych. Ukształtowanie terenu związane jest z działalnością lądolodu zlodowacenia północnego. Powierzchnię gminy stanowią niziny z szerokimi dolinami rzek. Amplituda wysokości na terenie gminy jest niewielka i z reguły nie przekracza 10 m. Wysokości względna, czyli różnica między najniższym (Nadziejewo 66,7m n p m ) a najwyższym punktem (Zmysłowo 107,3 m n p m ) wynosi 40 m. Gmina posiada niski poziom zalesienia kształtujący się na poziomie 6,9% (średnia w powiecie średzkim wynosi 16,7%, natomiast województwie wielkopolskim 25,6%) wszystkich użytkowanych gruntów, czyli 1 420 ha, W granicach administracyjnych miasta Środa Wielkopolska znajdują się lasy o powierzchni 2 ha. Sieć rzeczną na terenie gminy tworzy prawobrzeżny dopływ Warty rzeka Maskawa wraz ze swoimi dopływami Średzką Strugą, Wielką oraz Miłosławką. Na terenie gminy znajduje się 13 pomników przyrody, 10 z nich znajduje się w Winnej Górze. Na terenie gminy Środa Wielkopolska znajduje się 29 parków, natomiast na terenie miasta Środa Wielkopolska znajduje się sześć parków miejskich o łącznej powierzchni ponad 15 ha. Część z parków została wpisana do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Teren gminy Środa Wielkopolska należy do obszarów o szczególnej atrakcyjności przyrodniczej ze względu na znajdujący się tutaj Obszar Chronionego Krajobrazu Bagna Średzkie. Teren Bagien Średzkich przylega bezpośrednio do miasta Środa Wielkopolska, zajmując obszar 120 ha. Powstał w 1995 r. W 2005 r. na terenie Bagien Średzkich utworzono ścieżkę dydaktyczną, stającą się miejscem atrakcyjnym dla mieszkańców i turystów odwiedzających Środę Wielkopolską. Powiatowe Centrum Edukacji Ekologicznej prowadzi kampanię edukacyjną dla mieszkańców gminy. Teren Bagien Średzkich w 10% stanowi część obszaru NATURA 2000, o nazwie Dolina Średzkiej Strugi. Znacznie większy teren obejmuje Dolina Strugi Średzkiej i Maskawy stanowiąc obszar chroniony dla ptaków International Bird Areas, nie należący do obowiązujących form ochrony 20 Źródła: Strategia Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska, www sroda wlkp pl (wgląd grudzień 2017r ) 35

przyrody w Polsce. Do obszaru NATURA 2000 na terenie gminy zalicza się również Dolina Środkowej Warty, o łącznej powierzchni 57 104,4 ha W Środzie Wielkopolskiej można zobaczyć kilka ciekawych zabytków, m in. charakterystyczny dla średniowiecza układ ulic wokół Starego Rynku, do którego przylega kilka domów mieszczańskich z XVIII w, na uwagę zasługuje też późnogotycka kolegiata pw. Wniebowzięcia NMP, w której przez trzy wieki odbywały się sejmiki dla szlachty województw kaliskiego i poznańskiego. We wnętrzach kolegiaty znajdują się wyjątkowe obrazy "Madonna z Dzieciątkiem, które podaje swej matce kwiatek" Cathariniego oraz "Podwyższenie Krzyża i "Zaparcie się św. Piotra" nieznanych autorów. Na terenie gminy znajdują się także dworki szlacheckie i pałace. Do najciekawszych należy pałac w Winnej Górze z Izbą Pamięci J. H. Dąbrowskiego oraz dworek szlachecki w Koszutach, w którym mieści się Muzeum Ziemi Średzkiej. Mieszkańcy oraz turyści, dla których sport i rekreacja jest nieodzowną częścią wypoczynku, mają możliwość korzystać z Transwielkpolskiej Trasy Rowerowej. W okresie letnim wspaniałą atrakcją jest 14-kilometrowa wąskotorowa linia kolejowa, łącząca Środę Wielkopolską z Zaniemyślem. Również latem na amatorów wodnych kąpieli czeka jezioro, czyli część Zalewu Średzkiego, nad którym w efekcie spiętrzenia Moskawy powstało kąpielisko. Na terenie gminy znajduje się rozbudowana baza hotelowo-gastronomiczna. Funkcjonują tutaj hotele: Hotel Almarco 100 miejsc noclegowych; Hotel Szablewski Spa&Wellness 70 miejsc noclegowych; Hotel-Restauracja Dworek w Brodowie (70 miejsc noclegowych), Hotel Podróżnik w Koszutach (130 miejsc noclegowych), ; Hotel-Restauracja Cezar w Koszutach (90 miejsc noclegowych), Hotel-Restauracja Wielkopolanka (38 miejsc noclegowych. Ponadto turyści przybywający do Środy Wielkopolskiej mają możliwość skorzystania z usług noclegowych w kwaterach prywatnych, a także z agroturystyki. Na miejscu jest możliwość skorzystania z restauracji, barów, pizzerii, kawiarni oraz pubów. 2.12 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Analizując stan infrastruktury technicznej gminy Środa Wielkopolska należy stwierdzić, że na przestrzeni ostatnich lat uległa ona systematycznej poprawie. Wskaźniki zwodociągowania i skanalizowania gminy stale wzrastają. W danych GUS liczba osób odbierających wodę. jest większa, niż liczba mieszkańców podawana przez Urząd Miejski. Sądzić należy, że wynika to z różnej metodyki zbierania danych. Łączna długość czynnej sieci wodociągowej wynosi 263,3 km, a sieci kanalizacyjnej 100,2 km a gazowej 145,7 km. 36

sieć wodociągowa [km] sieć kanalizacyjna [km] sieć gazowa [km] 240,2 242,9 247,9 257,5 260,6 263,3 160,451 132,591 139,152 143,39 143,41 143,836 145,719 96,1 99,4 103,5 104,4 105 105,1 100,2 Wykres 10 Długość czynnej sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w gminie Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 Źródło: Bank Danych Lokalnych (wgląd grudzień 2017 r.) Szczegóły przedstawia poniższa tabela: 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Tabela 5 Charakterystyka sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w gminie Środa Wielkopolska 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Długość sieci wodociągowej [km] 240,2 242,9 247,9 250,9 257,5 260,6 263,3 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej 29 704 29 851 30 078 30 271 31 421 31 586 31 824 Zużycie wody na 1 mieszkańca [m 3 ] 34,6 34,1 34,4 33,5 34,4 35,6 36,1 Długość sieci kanalizacyjnej [km] 96,1 99,4 103,5 104,4 105 105,1 100,2 Ścieki odprowadzone [dam 3 ] 1 057 1 034 1 108 1 224 1 204 1 277 1 427 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej 24 455 24 717 24 946 25 164 25 669 25 883 25 728 Długość sieci gazowej [km] 132,6 160,5 139,2 143,4 143,4 143,8 145,7 Odbiorcy gazu [gosp ] 7 207 7 375 7 488 7 477 7 639 7 749 7 902 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem 1 360 1 526 1 311 1 342 1 318 1 766 2 950 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań [tys. m 3 ] 3 172,0 3 384,0 2 847,0 3 012,8 2 491,2 3 471,7 3 501,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych (wgląd czerwiec 2017 r.) Gmina Środa Wielkopolska jest praktycznie w 100% zwodociągowana. Zaopatrzenie w wodę odbywa się z ujęć głębinowych, uzdatniana jest w 7 stacjach uzdatniania wody 21 : SUW ul. Kórnicka, zmodernizowana stacja obsługująca większą część miasta, Stacja wodociągowa ul. Żwirki i Wigury, obsługuje szpital i południowo-wschodnią część miasta, 21 www wodociągi-środa pl, dostęp styczeń 2018 37

Stacja wodociągowa Babin obsługująca ok. 1 500 mieszkańców terenów wiejskich, Stacja wodociągowa Brodowo ok. 2 500 mieszkańców, Stacja wodociągowa Koszuty ok. 400 mieszkańców wioski, Stacja wodociągowa Starkówiec Piątkowski ok. 1 800 mieszkańców Gminy, Stacja wodociągowa Trzebisławki obsługuje ok. 1 600 mieszkańców Gminy i trzech wiosek należących do gminy Kórnik. Oprócz terenu Miasta skanalizowanego praktycznie w 100% na terenach wiejskich istnieje 28 oczyszczalni ścieków oraz ponad 60 przepompowni 22. Na terenach nieobjętych kanalizacją ścieki odbierane są ze zbiorników bezodpływowych ( szamb ) bądź do biooczyszczalni. Na terenie Gminy, w 2016 roku, znajdowało się 11 079 mieszkań, składające się na 4 400 budynków mieszkalnych. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w 2016 roku wynosiła 75,3 m 2. Tabela 6 Struktura mieszkań w gminie Środa Wielkopolska w latach 2010-2016 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba budynków mieszkalnych 3 746 3 902 3 975 4 061 4 145 4 271 4 400 Liczba mieszkań 9 918 10 022 10 191 10 309 10 532 10 715 11 079 Liczba izb 38 171 38 608 39 220 39 775 40 632 41 477 42 677 Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania [m 2 ] Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę [m 2 ] 724 523 736 539 751 848 766 237 786 725 806 216 834 443 73,1 73,5 73,8 74,3 74,7 75,2 75,3 23,5 23,7 24,2 24,5 25,0 25,5 26,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych (wgląd grudzień 2017 r.) Pozytywnym trendem jest wzrost wskaźnika liczby mieszkań na 1 000 mieszkańców, który w 2016 r. wynosił 348,1 mieszkania/1 000 mieszkańców wobec 321,2 mieszkania/1 000 mieszkańców w 2010 roku. 2.13 PODSUMOWANIE W gminie Środa Wielkopolska liczba mieszkańców w ostatnich latach rośnie, co jest przeciwne trendom ogólnokrajowym. Rośnie zarówno dzięki przyrostowi naturalnemu jak i migracji. Od 2010 roku wzrosła o 951 osób, tj. o 3,08%. Problemem jest z pewnością zgodny z krajowymi tendencjami wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnymi przy jednoczesnym 22 www wodociagi-polski pl, dostęp styczeń 2018 38

powolnym spadku mieszkańców w wieku produkcyjnym. Co wyróżnia Gminę na tle kraju to powolny przyrost ludności w wieku przedprodukcyjnym. Mimo lepszej od przeciętnej sytuacji gmina powinna przygotować działania integrujące seniorów, pozwalające im na włączenie społeczne. Bezrobocie w gminie w ostatnim czasie maleje (podobnie jak w Polsce). Ponad 60% osób bezrobotnych to kobiety, natomiast ponad 55% bezrobotnych stanowią osoby długotrwale bezrobotne. Mimo zmian w tym zakresie istnieje niedobór miejsc pracy dla osób starszych a co za tym idzie wykluczenie społeczne tych osób. Z pewnością potrzebne są programy integrujące i doszkalające przeznaczone między innymi dla osób w tej grupie wiekowej. W ostatnich latach zmalała liczba osób korzystających z pomocy społecznej (lecz nadal jest to duża liczba). Pomiędzy rokiem 2016 a 2015 liczba korzystających z pomocy spadła o 71 osób, tj. o blisko 3%. Najwięcej mieszkańców korzysta z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, długotrwałej i ciężkiej choroby, niepełnosprawności i (niestety) alkoholizmu. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie rośnie (w 2016 r. 269 nowo zarejestrowanych, wobec 259 wyrejestrowanych 23 ) co dobrze rokuje na przyszłość. Wskaźnik przedsiębiorczości w Gminie jest na poziomie wyższym niż dla powiatu. Gmina jest w praktycznie w pełni zwodociągowana i zupełnie nieźle skanalizowana. Dobre są wskaźniki mieszkaniowe, wysoko rozwinięta opieka medyczna, struktura szkół i przedszkoli. Jest sporo obiektów sportoworekreacyjno-kulturalnych. Dominują co prawda w mieście Środa Wielkopolska, ale jest to w znacznym stopniu niwelowane niezłą siecią bezpłatnej komunikacji publicznej. Zarówno miasto jak i gmina obfituje w zabytki mocno związane z tradycjami pracy i walki o zachowanie polskości począwszy od rozbiorów, a skończywszy na zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim, którego stulecie będziemy w roku tworzenia niniejszego dokumentu obchodzić. 23 Bank Danych Lokalnych, wgląd grudzień 2017 39

3 DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH 40

3.1 METODYKA 3.1.1 CEL DIAGNOZY Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 24 (zwanych dalej Wytycznymi) diagnoza rozpoczyna proces przygotowania i uchwalenia Programu Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska. Etapy, które się na niego składają to: Etap I wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji: Diagnoza przestrzennego rozkładu negatywnych zjawisk społecznych obejmująca teren całej gminy, Diagnoza przestrzennego rozkładu negatywnych zjawisk gospodarczych, środowiskowych, funkcjonalno-przestrzennych i technicznych obejmująca tereny wskazane jako obszary kryzysowe, Wyznaczenie, na podstawie diagnozy, obszaru zdegradowanego, a następnie na jego części lub całości obszaru rewitalizacji (obszaru szczególnego natężenia kryzysu o kluczowym znaczeniu dla przezwyciężenia kryzysu). Etap II sporządzenie Programu Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska dla wyznaczonego obszaru rewitalizacji. Etap III przyjęcie uchwał, które są następstwem sporządzenia. programu rewitalizacji Celem diagnozy jest zatem przeanalizowanie występujących negatywnych zjawisk wskazanych na terenie Gminy oraz określenie ich rozkładu przestrzennego. Dzięki tym informacjom będzie można zidentyfikować obszar zdegradowany, a w jego ramach wyznaczyć obszar rewitalizacji. 3.1.2 PRZYJĘTA METODYKA DIAGNOZY Diagnoza zjawisk kryzysowych ma na celu wyznaczenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji. Metodyka została opracowana zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 z dnia 2 sierpnia 2016 r. (MR/H 2014-2020/20(2)08/2016) oraz zasadami weryfikacji programów rewitalizacji i prowadzenia wykazu programów rewitalizacji gmin województwa wielkopolskiego, który określa między innymi warunki wpisu do Wykazu programów rewitalizacji. Wytyczne nie wskazują konkretnej metody diagnostycznej, wobec tego metody takie należało przyjąć na podstawie przesłanek ogólnych, kierując się kryterium zobiektywizowania wyników. 24 Źródło: Wytyczne. w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (MIiR/H 2014-2020/20(2)/08/2016) 41

W szczególności należało rozstrzygnąć kwestię delimitacji obszaru (wyznaczenie granic obszarów na mapie) do analizy oraz warunków granicznych dla wytyczenia obszaru. Kluczowym elementem diagnozy było wyodrębnienie jednostek pomocniczych, do analizowania problemów w obrębie Miasta i Gminy Środa Wielkopolska. Obszar Gminy Miasta i Gminy Środa Wielkopolska podzielono na 38 obszarów pomocniczych, dla których wykonano analizy. Ustalono, że każde sołectwo jest jednym obszarem, a miasto podzielono na dziewięć obszarów. Sposób podział ustalono po rozmowach z pracownikami Urzędu Miejskiego. Na spotkaniach konsultacyjnych interesariusze uznali go za odpowiedni i właściwie oddający sytuację w mieście. W podziale obszaru gminy wzorowano się na podziale geograficznym, który najlepiej odzwierciedla zabudowę gminy, uwarunkowania przestrzenne oraz jej podział. Tabela 7 Podział Miasta i Gminy Środa Wielkopolska na jednostki pomocnicze i przyjęte do Diagnozy obszary (stan na 31.12.2016 r.) LP SOŁECTWO (OBSZAR) LUDNOŚĆ POWIERZCHNIA [ha] MIASTO ŚRODA WIELKOPOLSKA 1 Obszar 1 747 11,4446 2 Obszar 2 3 448 203,4230 3 Obszar 3 2 210 262,6882 4 Obszar 4 1 322 363,0671 5 Obszar 5 1 432 309,0707 6 Obszar 6 937 223,8663 7 Obszar 7 4 276 67,9461 8 Obszar 8 2 586 667,2566 9 Obszar 9 4 463 84,4547 SOŁECTWA 1 Annopole 91 286,3366 2 Babin 215 357,0877 3 Bieganowo 176 727,8119 4 Brodowo 719 976,1253 5 Brzezie 140 648,0056 6 Chocicza 109 130,5885 7 Chudzice 73 148,4292 8 Chwałkowo 169 584,7670 9 Czarne Piątkowo 167 359,7991 10 Dębicz 181 708,0524 11 Dębiczek 112 234,8929 12 Janowo 162 286,9167 13 Januszewo 126 400,7349 14 Jarosławiec 845 653,3167 15 Kijewo 324 108,0049 16 Koszuty 525 342,5585 17 Lorenka 33 303,1532 18 Marianowo Brodowskie 113 171,0305 19 Mączniki 299 426,6898 20 Nadziejewo 196 235,2130 21 Olszewo 147 551,1581 22 Pętkowo 222 572,3579 23 Pierzchnica 38 356,7722 24 Pławce 407 648,0063 25 Połażejewo 201 317,1899 42

26 Romanowo 86 318,3411 27 Rumiejki 77 351,0661 28 Ruszkowo 124 369,6758 29 Starkowiec Piątkowski 177 497,3851 30 Szlachcin 346 634,2527 31 Tadeuszewo 100 496,8902 32 Topola 113 150,0135 33 Trzebisławki 176 505,9827 34 Ulejno 67 356,5825 35 Winna Góra 358 1422,7582 36 Zielniczki 82 642,7247 37 Zielniki 178 736,0584 38 Żabikowo 112 214,7420 SUMA 29 207 20 716 Źródło: Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Podział Gminy Środa Wielkopolska na obręby analityczne przedstawiają poniższe mapy: Rysunek 3 Mapa gminy Środa Wielkopolska z podziałem na przyjęte do diagnozy obszary (źródło: opracowanie własne) 43

Rysunek 4 Podział miasta Środa Wielkopolska na jednostki analityczne (źródło: opracowanie własne) Ulice należące do poszczególnych jednostek analitycznych wyznaczonych w mieście przedstawia poniższa tabela: OBSZARY Obszar 1 Obszar 2 Obszar 3 Obszar 4 Tabela 8 Szczegółowy podział miasta na jednostki analityczne ULICE Stary Rynek, ul. Dolna, ul. B. Limanowskiego, pl. Armii Poznań, ul. Wałowa, ul. Wiosny Ludów, ul. T. Kegla, ul. Szpitalna, ul. Garncarska, ul. Krótka, ul. 17 Września, ul. Mała Klasztorna, ul. Św. Wawrzyńca, ul. Tylna, ul. Św. Ducha, ul. Kolegiacka, ul. Szkolna, ul. Krzyżowa, ul. Senatorska, ul. Sejmikowa, ul. Ratuszowa,. pl. Kościelny, ul. Powstańców, ul. Spichrzowa ul. J. Kilińskiego, ul. T. Kościuszki, ul. Kórnicka, ul. Paderewskiego, ul. I. Prądzyńskiego, os. Młodych, ul. ks. S. Kozierowskiego, ul. marsz. Piłsudskiego, ul. Cechowa, ul. C. Ratajskiego, ul. P. Wawrzyniaka, ul. S. Staszica, ul. ks. I. I. Skorupki, ul. ks. S. Janickiego, ul. B. Prusa, ul. Przemysłowa,. ul. Towarowa, ul. K. Miarki, ul. I. Opielińskiego, ul. R. Szymańskiego, ul. M. Drzymały, ul. J. Polskiego, ul. S. Chudoby, ul. Berlinga, ul. J. Kochanowskiego, ul. J. Mackiewicza, ul. Zakole, ul. Kraszewskiego, ul. J. Hallera, ul. C. K. Norwida, ul. J. Słowackiego, ul. Łąkowa, ul. B. Głowackiego, ul. Generała St. Maczka, ul. Jackowskiego, ul. Rejtana ul. L. Jażdżewskiego, ul. Topolska, ul. dr. Kapuścińskiego, ul. 1 Kompani Średzkiej, ul. J. Dowbór- Muśnickiego, ul. E. Bembnisty, ul. S. Taczaka, ul. A. Milewskiego, ul. S. Palczewskiego, ul. I. Rządkowskiego, ul. K. Dzikowskiego, ul. Surzyńskich, ul. Platanowa, ul. Kosynierów, ul. Czeladnicza, ul. Rzemieślnicza, ul. Kruczkowskiego, ul. Stawowa, ul. Struga, ul. W. Reymonta, ul. A. Asnyka, ul. E. Orzeszkowej, ul. W. Wolniewicza, ul. F. Zaremby, ul. E. Estkowskiego, ul. A Kremera, ul. W. Degi, ul. Pewińskich, ul. A. Bnińskiego, ul. I. Krasickiego, ul. H. Sienkiewicza, ul. S. Żeromskiego, ul. J. Tuwima, ul. J. Kasprowicza, ul. M. Konopnickiej, ul. W. Broniewskiego, ul. A. Mickiewicza, ul. A. Fredry, ul. K. I. Gałczyńskiego, ul. M. Reja, ul. S. Wyspiańskiego, ul. Z. Nałkowskiej, ul. Miłosza, ul. Hłaski, ul. Stachury, ul. Leśmiana, ul. Jaśminowa, ul. Tulipanowa, ul. Kalinowa, ul. Konwaliowa, ul. Liliowa, ul. Akacjowa, ul. Ks. M. Meissnera ul. Strzelecka, ul. W. Sikorskiego, ul. T. Kutrzeby, ul. gen. Andersa,. Ul. ks. J. Krajewskiego, ul. Miętowa, ul. Nagietkowa, ul. Chabrowa, ul. Łubinowa, ul. Sasankowa, ul. Wrzosowa, ul. Fiołkowa, ul. Rumiankowa, ul. Stokrotkowa, ul. Makowa, ul. Bławatkowa, ul. Sulisława, ul. Za 44

Strzelnicą, ul. Prochowa, ul. Wystrzałowa, Os. Prymasa Wyszyńskiego Obszar 5 pl. Zamkowy, ul. I. Daszyńskiego, ul. Górki, ul. Ks. A. Szamarzewskiego, ul. S. Mikołajczyka, ul. W. Witosa, ul. Nekielska, ul. gen. Bora-Komorowskiego, ul. S. Grota-Roweckiego, ul. A. Kamińskiego, ul. K. K. Baczyńskiego, ul. L. Palinkiewicza, ul. L. Okulickiego, ul. T. Pełczyńskiego, ul. D. Inki- Siedzikówny, ul. J. Karskiego, ul. T. Kossakowskiego, ul. F. Unruga, ul. W. Pileckiego, ul. gen. A. Chruściela, ul. S. Ignaszaka, ul. E. Skotarczaka, ul. gen. Nila Fieldorfa, ul. Polna, ul. ks. J. Popiełuszki Obszar 6 Ul. Wrzesińska, ul. Plantaża, ul. Różana, ul. Kwiatowa, ul. Ogrodowa, ul. Sadowa, ul. Działkowa, ul. R. Dmowskiego, ul. Cicha, ul. Spokojna, ul. Zacisze, ul. Lazurowa, ul. Turkusowa, ul. Niebieska, ul. Spacerowa, ul. Plażowa, ul. J. Chełmońskiego, ul. Rolna, ul. Słoneczna, ul. H. Stabrowskiej, ul. Zielona, ul. R. Szlafroka, ul. Księżycowa, ul. Szybowcowa, ul. Spadochronowa, ul. A. Białkowskiego, ul. Lotnicza, ul. Urbanowicza, ul. E. Horbaczewskiego, ul. Żniwna, ul. Jasna, ul. Gnieźnieńska Obszar 7 ul. Zamojskich, ul. 3 Maja, ul. 20 Października, al. Średzkich Olimpijczyków, ul. Lipowa, ul. J. Dąbrowskiego, ul. Inwalidów Wojennych, ul. Czerwonego Krzyża, ul. Westerplatte, ul. Szarytek, ul. Wojska Polskiego, ul. Bohaterów, ul. Partyzantów, ul. Pogodna, ul. H. Trąmpczyńskiego, ul. Żwirki i Wigury, ul. Raczyńskich, ul. mjr. H. Sucharskiego, ul. Leszczyńskich, ul. S. Rexa Obszar 8 ul. M. Niedziałkowskiego, ul. Brodowska, ul. Harcerska, ul. Fromborska, ul. Toruńska, ul. M. Kopernika, ul. Działyńskich, ul. Ossolińskich, ul. Czartoryskich, os. Piastowskie, ul. Dojazd, ul. 27 Grudnia, ul. Skautowa, ul. Zuchowa, ul. K. Marcinkowskiego, ul. E. Sczanieckiej, ul. D. Chłapowskiego, ul. K. Libelta, ul. F. Ratajczaka, ul. R. Berwińskiego Obszar 9 ul. Poselska, ul. Przecznica, ul. Sportowa, ul. Olimpijska, ul. Dworcowa, os. Jagiellońskie (źródło: Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej) Oceny stanu gminy w każdej ze sfer (społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzennofunkcjonalnej i technicznej) dokonano na podstawie analizy wskaźnikowej. Dla wskaźników, dla których Gmina dysponuje danymi liczbowymi dokonano analizy ilościowej. Natomiast dla obszarów dla których Gmina nie dysponuje danymi pozwalającymi wyznaczyć wskaźniki ilościowe wyznaczono wskaźniki jakościowe, oparte o analizę ankiet, wyniki spotkań z interesariuszami oraz obowiązujące dokumenty strategiczne. Tabela 9 Zestawienie wykorzystanych wskaźników LP WSKAŹNIK SFERA W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba osób długotrwale bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających z środowiskowej pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających z środowiskowej pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba interwencji policji na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów społeczna społeczna społeczna społeczna społeczna społeczna społeczna społeczna STYMULANTA/ DESTYMULATNA DESTYMULANTA STYMULANTA DESTYMULANTA DESTYMULANTA DESTYMULANTA DESTYMULANTA DESTYMULANTA DESTYMULANTA 45

W9 W10 W11 W12 W13 W14 W15 W16 W17 W18 W19 W20 W21 W22 Liczba popełnionych przestępstw na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; Średnie wyniki sprawdzianów szóstoklasisty na tle wyników w powiecie w roku szkolnym 2015/2016 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Wskaźnik jakościowy opisujący sferę gospodarczą na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych Ilość zinwentaryzowanego azbestu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w Mg Liczba nieruchomości bez kanalizacji zbiorczej na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Wskaźnik jakościowy opisujący sferę środowiskową na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych Liczba placówek oświatowych, gminnych obiektów kulturalnych i sportowych w jednostkach urbanistycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba przystanków komunikacji miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Wskaźnik jakościowy opisujący sferę przestrzennofunkcjonalną. na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych Liczba budynków mieszkalnych sprzed 1989 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Szacowana długość dróg gminnych wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Źródło: opracowanie własne społeczna społeczna społeczna gospodarcza gospodarcza DESTYMULANTA DESTYMULANTA STYMULANTA STYMULANTA DESTYMULANTA gospodarcza - środowiskowa środowiskowa DESTYMULANTA DESTYMULANTA środowiskowa - przestrzennofunkcjonalna przestrzennofunkcjonalna przestrzennofunkcjonalna techniczna techniczna STYMULANTA STYMULANTA - DESTYMULANTA DESTYMULANTA Do każdego obszaru zostały przypisane wartości poszczególnych wskaźników, które były porównywane z wartością referencyjną dla gminy, za którą uznano wartość średnią dla gminy (w przypadku wskaźnika W11 porównano wyniki sprawdzianów szóstoklasisty ze średnimi wynikami uzyskanymi w powiecie średzkim,. ponieważ uznano, że odniesienie do całego powiatu będzie bardziej rzetelne). W zależności od charakteru badanego zjawiska, wskaźniki mogą być stymulantami lub destymulantami stanu kryzysowego, w związku z czym inaczej należy interpretować otrzymane ich wartości. Cecha jest stymulantą jeśli stymuluje zjawisko, im wyższe wartości osiąga jednostka, tym w lepszej pozycji się znajduje. Stymulanta wzrost jej wartości świadczy o wzroście poziomu zjawiska złożonego. Cecha jest destymulantą, jeśli jednostka o wartości 46

wyższej jest gorsza od jednostki dla której wartość cechy jest niższa. Destymulanta wzrost jej wartości świadczy o spadku poziomu zjawiska złożonego. Przeprowadzona analiza wskaźnikowa natężenia negatywnych zjawisk przebiegała w następujących etapach: 1. Zebranie danych w odniesieniu do poszczególnych jednostek analitycznych sołectw i obszarów miasta; 2. Obliczenie wartości wskaźników sfery społecznej dla wyznaczonych obszarów oraz średniej dla gminy; 3. Interpretacja wyników; 4. Wyznaczenie obszarów w stanie kryzysowym; 5. Określenie zasięgów przestrzennych obliczenie wartości wskaźników dla pozostałych sfer dla wyznaczonych obszarów oraz średniej dla gminy, w przypadku braku możliwości wyznaczenia wskaźnika opis sytuacji na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych (wyznaczano wskaźnik jakościowy); 6. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego; 7. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji. Spośród wytypowanych obszarów zdegradowanych dokonano wyboru obszaru rewitalizacji. Proces ten został wsparty procesem partycypacji społecznej, tj. ankietyzacji wśród wszystkich zainteresowanych interesariuszy, a także wnioskami ze spotkań z mieszkańcami i wywiadami z przedstawicielami lokalnych organizacji, a także spacerów badawczych. Przyjrzano się również wynikom wcześniej prowadzonych badań analizując istniejące dokumenty. Celem prowadzonego badania było zgromadzenie informacji i pozyskanie opinii zainteresowanych stron odnośnie do obszarów gminy szczególnie wymagających podjęcia działań rewitalizacyjnych. 3.2 SFERA SPOŁECZNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA W1 LICZBA OSÓB W WIEKU POPRODUKCYJNYM W PRZELICZENIU NA 100 OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW 47

Na tzw. zjawisko starzenia się ludności wpływa pośrednio szereg czynników, jak np. poziom zamożności społeczeństwa, promowany model rodziny, aktywność zawodowa kobiet, poziom opieki społecznej i ochrony zdrowia, wykształcenie ludności oraz polityka społeczna państwa Wzrastająca liczba ludności w wieku poprodukcyjnym z jednoczesnym spadkiem liczby młodych osób na przestrzeni kilku lat ewidentnie świadczy o postępującym zjawisku starzenia się lokalnej społeczności. Jeśli taki stan będzie się utrzymywał w dłuższej perspektywie czasowej to w przyszłości doprowadzi do zbyt dużego obciążenia demograficznego i zatrzymania rozwoju gospodarczego obszaru. W Gminie Środa Wielkopolska na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada średnio 29,73 osób w wieku poprodukcyjnym. Jednostkami analitycznymi, w których opisywany wskaźnik przyjmuje najwyższe wartości są: Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miasta, Obszar 9 miasta, Chwałkowo, Lorenka, Marianowo Brodowskie, Szlachcin, Ulejno, Winna Góra, Zielniczki. Należy zwrócić uwagę, że szczególnie wysokie wartości tego wskaźnika występują w sołectwach Ulejno i Winna Góra. Kolorem niebieskim zaznaczono wyniki wykraczające poza średnią. Tę zasadę zastosowano w całej analizie. Tabela 10 Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB W WIEKU POPRODUKCYJNYM W LP SOŁECTWO (OBSZAR) PRZELICZENIU NA 100 OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 28,30 2 Obszar 2 36,01 3 Obszar 3 23,55 4 Obszar 4 13,77 5 Obszar 5 18,91 6 Obszar 6 26,74 7 Obszar 7 33,53 8 Obszar 8 32,15 9 Obszar 9 36,40 1 Annopole 28,57 2 Babin 20,00 3 Bieganowo 18,03 4 Brodowo 13,80 5 Brzezie 18,56 6 Chocicza 16,90 7 Chudzice 23,26 8 Chwałkowo 29,81 9 Czarne Piątkowo 30,10 10 Dębicz 20,35 11 Dębiczek 25,37 12 Janowo 17,31 13 Januszewo 23,75 14 Jarosławiec 21,63 15 Kijewo 24,64 48

16 Koszuty 24,16 17 Lorenka 33,33 18 Marianowo Brodowskie 31,43 19 Mączniki 18,89 20 Nadziejewo 18,11 21 Olszewo 18,56 22 Pętkowo 25,90 23 Pierzchnica 28,57 24 Pławce 26,88 25 Połażejewo 17,65 26 Romanowo 20,37 27 Rumiejki 11,54 28 Ruszkowo 22,97 29 Starkowiec Piątkowski 25,45 30 Szlachcin 32,06 31 Tadeuszewo 20,90 32 Topola 20,51 33 Trzebisławki 28,97 34 Ulejno 381,82 35 Winna Góra 421,82 36 Zielniczki 30,61 37 Zielniki 23,01 38 Żabikowo 14,93 ŚREDNIA DLA GMINY 29,76 Źródło: opracowanie własne W2 LICZBA OSÓB W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W PRZELICZENIU NA 100 OSÓB WYZNACZONYCH OBSZARÓW Badania demograficzne pokazują, że największy wpływ na dynamikę i poziom starzenia się społeczeństwa ma natężenie urodzeń. Duży udział liczby urodzeń przyczynia się do wzrostu udziału dzieci w strukturze populacji, a co za tym idzie do odmładzania się społeczeństwa Najmniejszym udziałem mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym cechują się jednostki analityczne: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miasta, Obszar 9 miasta, Bieganowo, Brzezie, Chwałkowo, Czarne Piątkowo, Jarosławiec, Lorenka, Marianowo Brodowskie, Tadeuszewo, Topola i Winna Góra. Tabela 11 Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W LP SOŁECTWO (OBSZAR) PRZELICZENIU NA 100 OSÓB WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 18,07 2 Obszar 2 18,39 3 Obszar 3 21,90 4 Obszar 4 28,14 5 Obszar 5 24,02 6 Obszar 6 22,09 7 Obszar 7 17,40 8 Obszar 8 19,41 9 Obszar 9 17,54 1 Annopole 20,88 2 Babin 23,26 49

3 Bieganowo 18,18 4 Brodowo 25,45 5 Brzezie 17,86 6 Chocicza 23,85 7 Chudzice 27,40 8 Chwałkowo 20,12 9 Czarne Piątkowo 19,76 10 Dębicz 24,86 11 Dębiczek 25,00 12 Janowo 24,69 13 Januszewo 21,43 14 Jarosławiec 16,80 15 Kijewo 20,37 16 Koszuty 22,67 17 Lorenka 15,15 18 Marianowo Brodowskie 18,58 19 Mączniki 28,43 20 Nadziejewo 23,47 21 Olszewo 21,77 22 Pętkowo 21,17 23 Pierzchnica 28,95 24 Pławce 21,13 25 Połażejewo 20,40 26 Romanowo 24,42 27 Rumiejki 24,68 28 Ruszkowo 26,61 29 Starkowiec Piątkowski 22,03 30 Szlachcin 20,23 31 Tadeuszewo 19,00 32 Topola 16,81 33 Trzebisławki 21,59 34 Ulejno 20,90 35 Winna Góra 19,83 36 Zielniczki 21,95 37 Zielniki 21,91 38 Żabikowo 31,25 ŚREDNIA DLA GMINY 20,21 Źródło: opracowanie własne W3 LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW Brak zatrudnienia albo wykonywania pracy zarobkowej, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej może być przyczyną problemów na płaszczyźnie ekonomicznej, ale także prowadzić do szeregu negatywnych zjawisk prowadzących do degradacji społecznej. Do tego rodzaju zjawisk można zaliczyć utrwalanie niekorzystnych wzorców postaw społecznych, tj. bierność, bezczynność czy bezradność i dziedziczenie ich przez kolejne pokolenia. Brak pracy może także prowadzić do wzrostu przestępczości na danym terenie, albo rodzić innego rodzaju negatywne czy patologiczne zachowania, tj. niewywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich, zaniedbanie kwestii edukacji dzieci i młodzieży. W statystyce urzędów pracy osobą bezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna 50

i gotowa do podjęcia zatrudnienia, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Najwyższe wartości wskaźnik ten przyjął w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 5 miasta, Obszar 8 miasta, Babin, Bieganowo, Chocicza, Chudzice, Chwałkowo, Czarne Piątkowo, Dębicz, Kijewo, Koszuty, Nadziejewo, Pętkowo, Pierzchnica, Pławce, Połażejewo, Romanowo, Rumiejki, Szlachcin, Ulejno, Winna Góra, Zielniki i Żabikowo Tabela 12 Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH NA 100 LP SOŁECTWO (OBSZAR) MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 9,01 2 Obszar 2 8,07 3 Obszar 3 4,08 4 Obszar 4 2,40 5 Obszar 5 7,76 6 Obszar 6 6,42 7 Obszar 7 6,24 8 Obszar 8 7,10 9 Obszar 9 5,34 1 Annopole 1,79 2 Babin 8,89 3 Bieganowo 9,02 4 Brodowo 2,97 5 Brzezie 2,06 6 Chocicza 22,54 7 Chudzice 13,95 8 Chwałkowo 11,54 9 Czarne Piątkowo 14,02 10 Dębicz 14,16 11 Dębiczek 4,48 12 Janowo 5,77 13 Januszewo 6,25 14 Jarosławiec 5,88 15 Kijewo 7,25 16 Koszuty 8,87 17 Lorenka 4,76 18 Marianowo Brodowskie 1,43 19 Mączniki 5,56 20 Nadziejewo 20,47 21 Olszewo 3,09 22 Pętkowo 12,23 23 Pierzchnica 38,10 24 Pławce 14,62 25 Połażejewo 14,71 26 Romanowo 7,41 27 Rumiejki 7,69 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 4,55 30 Szlachcin 12,44 31 Tadeuszewo 1,49 32 Topola 6,41 51

33 Trzebisławki 2,80 34 Ulejno 36,36 35 Winna Góra 23,64 36 Zielniczki 2,04 37 Zielniki 8,85 38 Żabikowo 41,79 ŚREDNIA DLA GMINY 6,90 Źródło: opracowanie własne W4 LICZBA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW Bezrobocie to jeden z najpoważniejszych problemów, który dotyczy zarówno sytuacji gospodarczej, jak i społecznej i ma ogromny wpływ na codzienne życie wielu osób. Ponieważ bezrobocie jest spowodowane przez bardzo wiele czynników, bardzo trudno z nim walczyć w skuteczny sposób, który przynosi odczuwalne efekty. Szczególnie dużym problemem jest długotrwałe bezrobocie. Istnieje bardzo długa lista czynników, które wpływają na utrzymywanie się dużego poziomu bezrobocia. Należą do nich np. wysokie koszty pracy, niejasne i niekorzystne przepisy prawa pracy, stosunkowo niski stopień wykształcenia części społeczeństwa, zbyt wolne tempo wzrostu gospodarczego, słaby rozwój gospodarczy niektórych regionów, czy zmiany w stosowanej technologii. Zjawisko bezrobocia związane jest także z postawą osób poszukujących pracy, która niestety jest bardzo często bierna. Za długotrwale bezrobotnych uznaje się osoby, które pozostają bez zatrudnienia przez ponad 12 miesięcy. Najwyższe wartości wskaźnik ten przyjął w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 5 miasta, Obszar 6 miasta, Obszar 8 miasta, Babin, Bieganowo, Chocicza, Chudzice, Chwałkowo, Czarne Piątkowo, Dębicz, Koszuty, Nadziejewo, Pętkowo, Pierzchnica, Pławce, Połażejewo, Rumiejki, Szlachcin, Topola, Ulejno, Winna Góra, Zielniki i Żabikowo. Tabela 13 Liczba osób długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH W LP SOŁECTWO (OBSZAR) PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 5,24 2 Obszar 2 4,06 3 Obszar 3 1,72 4 Obszar 4 1,56 5 Obszar 5 4,70 6 Obszar 6 3,99 7 Obszar 7 3,33 8 Obszar 8 4,19 9 Obszar 9 2,82 1 Annopole 1,79 2 Babin 4,44 3 Bieganowo 6,56 4 Brodowo 2,34 5 Brzezie 2,06 52

6 Chocicza 16,90 7 Chudzice 6,98 8 Chwałkowo 7,69 9 Czarne Piątkowo 5,61 10 Dębicz 7,96 11 Dębiczek 1,49 12 Janowo 2,88 13 Januszewo 3,75 14 Jarosławiec 3,63 15 Kijewo 1,93 16 Koszuty 7,03 17 Lorenka 0,00 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 3,89 20 Nadziejewo 15,75 21 Olszewo 1,03 22 Pętkowo 4,32 23 Pierzchnica 28,57 24 Pławce 10,28 25 Połażejewo 9,56 26 Romanowo 3,70 27 Rumiejki 5,77 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 2,73 30 Szlachcin 9,57 31 Tadeuszewo 0,00 32 Topola 5,13 33 Trzebisławki 0,93 34 Ulejno 27,27 35 Winna Góra 10,91 36 Zielniczki 2,04 37 Zielniki 7,96 38 Żabikowo 19,40 ŚREDNIA DLA GMINY 3,94 Źródło: opracowanie własne W5 LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z POWODU UBÓSTWA NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Ubóstwo to pojęcie, które z jednej strony określa warunki życia jednostki, a z drugiej strony wskazuje na nierówności i sprzeczności występujące w społeczeństwie. Jest zjawiskiem wielowymiarowym, a dla polityki społecznej podstawowe znaczenie mają informacje dotyczące zasięgu ubóstwa ekonomicznego. Czynnikiem istotnie decydującym o sytuacji materialnej jednostki i jej rodziny, jest miejsce zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby bezrobotne i rodziny osób bezrobotnych. Zasięg ubóstwa jest zróżnicowany w zależności od grupy społeczno-ekonomicznej, określanej na podstawie przeważającego źródła dochodów. W najtrudniejszej sytuacji znajdowały się osoby żyjące w gospodarstwach domowych utrzymujących się z tzw. Innych niezarobkowych źródeł, w tym przede wszystkim w gospodarstwach, których podstawę utrzymania stanowiły 53

świadczenia społeczne inne niż renty i emerytury. Osoby starsze (często schorowane i niesamodzielne) są szczególnie zagrożone ubóstwem. Obniżaniu się stopy życiowej sprzyja także wykonywanie nisko płatnej pracy, a dotyczy to głównie osób o niskim poziomie wykształcenia, pracujących na stanowiskach robotniczych. Wykształcenie jest jednym z najważniejszych czynników różnicujących zagrożenie ubóstwem. Tabela 14 Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE LP SOŁECTWO (OBSZAR) ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z POWODU UBÓSTWA NA 100 MIESZKAŃCÓW. WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 6,02 2 Obszar 2 1,13 3 Obszar 3 0,59 4 Obszar 4 0,00 5 Obszar 5 1,05 6 Obszar 6 0,64 7 Obszar 7 1,26 8 Obszar 8 0,81 9 Obszar 9 0,29 1 Annopole 1,10 2 Babin 4,65 3 Bieganowo 7,39 4 Brodowo 0,14 5 Brzezie 0,00 6 Chocicza 6,42 7 Chudzice 2,74 8 Chwałkowo 1,18 9 Czarne Piątkowo 1,20 10 Dębicz 0,55 11 Dębiczek 0,00 12 Janowo 0,00 13 Januszewo 0,79 14 Jarosławiec 1,07 15 Kijewo 0,00 16 Koszuty 0,38 17 Lorenka 0,00 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 0,00 20 Nadziejewo 1,02 21 Olszewo 2,04 22 Pętkowo 0,00 23 Pierzchnica 0,00 24 Pławce 0,49 25 Połażejewo 0,00 26 Romanowo 0,00 27 Rumiejki 3,90 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 1,13 30 Szlachcin 0,87 31 Tadeuszewo 8,00 32 Topola 0,00 33 Trzebisławki 0,00 54

34 Ulejno 0,00 35 Winna Góra 0,00 36 Zielniczki 0,00 37 Zielniki 1,12 38 Żabikowo 7,14 ŚREDNIA DLA GMINY 0,99 Źródło: opracowanie własne 0,99% mieszkańców Gminy Środa Wielkopolska korzysta z pomocy społecznej z powodu ubóstwa. Wskaźnik przyjął najwyższe wartości w jednostkach Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 5 miasta, Obszar 7 miasta, Annopole, Babin, Bieganowo, Chocicza, Chudzice, Chwałkowo, Jarosławiec, Nadziejewo, Olszewo, Rumiejki, Starkowiec Piątkowski, Tadeuszewo, Zielniki i Żabikowo. W6 LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z POWODU DŁUGOTRWAŁEJ I CIĘŻKIEJ CHOROBY NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Pomoc społeczna z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby jest blisko powiązana z ubóstwem. Z tej formy pomocy często korzystają osoby starsze często schorowane i niesamodzielne. Również osoby niepełnosprawne są narażone na ubóstwo oraz wykluczenie społeczne i często korzystają z tej formy pomocy. Tabela 15 Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z LP SOŁECTWO (OBSZAR) POWODU DŁUGOTRWAŁEJ LUB CIĘŻKIEJ CHOROBY NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW. 1 Obszar 1 4,55 2 Obszar 2 0,87 3 Obszar 3 0,59 4 Obszar 4 0,08 5 Obszar 5 0,14 6 Obszar 6 0,00 7 Obszar 7 0,94 8 Obszar 8 0,93 9 Obszar 9 0,49 1 Annopole 1,10 2 Babin 3,72 3 Bieganowo 2,27 4 Brodowo 0,00 5 Brzezie 0,71 6 Chocicza 1,83 7 Chudzice 2,74 8 Chwałkowo 0,59 9 Czarne Piątkowo 1,20 10 Dębicz 2,21 11 Dębiczek 1,79 12 Janowo 1,85 55

13 Januszewo 3,17 14 Jarosławiec 0,12 15 Kijewo 0,00 16 Koszuty 0,38 17 Lorenka 6,06 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 0,67 20 Nadziejewo 0,51 21 Olszewo 0,68 22 Pętkowo 0,45 23 Pierzchnica 0,00 24 Pławce 1,47 25 Połażejewo 1,99 26 Romanowo 0,00 27 Rumiejki 1,30 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 0,56 30 Szlachcin 0,29 31 Tadeuszewo 3,00 32 Topola 2,65 33 Trzebisławki 1,14 34 Ulejno 0,00 35 Winna Góra 0,84 36 Zielniczki 0,00 37 Zielniki 2,25 38 Żabikowo 9,82 ŚREDNIA DLA GMINY 0,85 Źródło: opracowanie własne 0,85% mieszkańców Gminy Środa Wielkopolska korzysta z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby. Wskaźnik przyjął najwyższe wartości w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miasta, Annopole, Babin, Bieganowo, Chocicza, Chudzice, Dębicz, Dębiczek, Janowo, Januszewo, Lorenka, Pławce, Połażejewo, Tadeuszewo, Topola, Trzebisławki, Zielniki i Żabikowo. W7 LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z POWODU NIEPEŁNOSPRAWNOSCI NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata jest niepełnosprawność. Ten problem dotyczy także miasta i gminy Środa Wielkopolska. Z niepełnosprawnością wiąże się niejednokrotnie tzw. niepełnosprawność społeczna, czyli brak możliwości pełnego funkcjonowania w społeczeństwie. Liczba osób niepełnosprawnych w gminie w ostatnich latach wzrasta. Ma to również odzwierciedlenie w liczbie osób korzystających z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności (196 osób w 2016 r.). Najczęstszymi problemami z jakimi spotykają się w swojej codziennej egzystencji osoby niepełnosprawne są: Utrudniony dostęp do leczenia i rehabilitacji, Utrudnienia architektoniczne i komunikacyjne, 56

Pogarszanie się sytuacji ekonomicznej, Bariery psychologiczne, Izolacja społeczna. Osoby niepełnosprawne w gminie Środa Wielkopolska napotykają liczne przeszkody związane z samodzielnym funkcjonowaniem. Formułując kierunki polityki społecznej Gminy Środa Wielkopolska pamiętać należy o prowadzeniu szeroko zakrojonych działań, których celem jest przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu osób niepełnosprawnych, prowadzących do większej ich aktywności zawodowej i społecznej. Działania podmiotów pomagającym niepełnosprawnym muszą zmierzać do zabezpieczania podstawowych potrzeb życiowych, rehabilitacji, likwidacji barier architektonicznych a także działań integrujących osoby niepełnosprawne ze społecznością lokalną. Należy podejmować działania zmierzające do wyrównania szans i integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz umożliwienia im aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, zawodowym i rodzinnym. Tabela 16 Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH ZE LP SOŁECTWO (OBSZAR) ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ Z POWODU NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW. 1 Obszar 1 4,69 2 Obszar 2 0,90 3 Obszar 3 0,63 4 Obszar 4 0,00 5 Obszar 5 0,21 6 Obszar 6 0,11 7 Obszar 7 0,77 8 Obszar 8 0,77 9 Obszar 9 0,16 1 Annopole 1,10 2 Babin 2,79 3 Bieganowo 2,27 4 Brodowo 0,14 5 Brzezie 0,00 6 Chocicza 0,92 7 Chudzice 0,00 8 Chwałkowo 0,59 9 Czarne Piątkowo 1,20 10 Dębicz 0,55 11 Dębiczek 0,00 12 Janowo 0,00 13 Januszewo 0,00 14 Jarosławiec 0,47 15 Kijewo 0,00 16 Koszuty 0,19 17 Lorenka 6,06 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 0,33 57

20 Nadziejewo 1,53 21 Olszewo 0,68 22 Pętkowo 0,00 23 Pierzchnica 0,00 24 Pławce 0,74 25 Połażejewo 0,50 26 Romanowo 0,00 27 Rumiejki 1,30 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 0,56 30 Szlachcin 0,29 31 Tadeuszewo 1,00 32 Topola 3,54 33 Trzebisławki 1,14 34 Ulejno 0,00 35 Winna Góra 0,84 36 Zielniczki 0,00 37 Zielniki 1,12 38 Żabikowo 4,46 ŚREDNIA DLA GMINY 0,67 Źródło: opracowanie własne Największe wartości wskaźnik ten przyjmuje w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miasta, Annopole, Babin, Bieganowo, Chocicza, Lorenka, Nadziejewo, Olszewo, Pławce, Rumiejki, Tadeuszewo, Topola, Trzebisławki, Winna Góra, Zielniki i Żabikowo. W8 LICZBA INTERWENCJI POLICJI NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Przestępczość jest to kolejne zjawisko umożliwiające zdefiniowanie obszaru w stanie kryzysowym. Często jest powiązana z innymi problemami społecznymi, tj. bezrobocie czy ubóstwo. Poniżej przedstawiono liczbę interwencji policji na terenie wyznaczonych obszarów w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Interwencje policyjne charakteryzują się bezpośrednim oddziaływaniem na bardzo wrażliwą sferę publiczną, bowiem z jednej strony mają zapewnić przestrzeganie ładu i porządku publicznego, a z drugiej strony wiążą się z ingerencją w zagwarantowane konstytucyjnie prawa i wolności osobiste obywateli. Interwencja policyjna to szybkie przybycie policjantów na miejsce zdarzenia i doprowadzenie zastanej sytuacji do zgodnej z prawem, czy też przywrócenie stanu pożądanego. Tabela 17 Liczba interwencji policji na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LP SOŁECTWO (OBSZAR) LICZBA INTERWENCJI POLICJI NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 20,88 2 Obszar 2 7,08 3 Obszar 3 2,90 4 Obszar 4 2,80 5 Obszar 5 8,17 6 Obszar 6 4,70 7 Obszar 7 8,30 8 Obszar 8 10,60 58

9 Obszar 9 5,29 1 Annopole 1,10 2 Babin 5,12 3 Bieganowo 2,84 4 Brodowo 6,26 5 Brzezie 4,29 6 Chocicza 9,17 7 Chudzice 5,48 8 Chwałkowo 5,92 9 Czarne Piątkowo 5,39 10 Dębicz 5,52 11 Dębiczek 0,89 12 Janowo 8,64 13 Januszewo 3,17 14 Jarosławiec 2,72 15 Kijewo 2,47 16 Koszuty 5,71 17 Lorenka 0,00 18 Marianowo Brodowskie 7,08 19 Mączniki 2,01 20 Nadziejewo 4,59 21 Olszewo 2,72 22 Pętkowo 2,70 23 Pierzchnica 5,26 24 Pławce 1,72 25 Połażejewo 2,99 26 Romanowo 11,63 27 Rumiejki 1,30 28 Ruszkowo 5,65 29 Starkowiec Piątkowski 2,82 30 Szlachcin 3,76 31 Tadeuszewo 3,00 32 Topola 1,77 33 Trzebisławki 1,70 34 Ulejno 5,97 35 Winna Góra 1,40 36 Zielniczki 8,54 37 Zielniki 1,69 38 Żabikowo 8,93 ŚREDNIA DLA GMINY 6,30 Źródło: opracowanie własne Według danych uzyskanych z Komendy Powiatowej Policji w Środzie Wielkopolskiej najwięcej interwencji zanotowano na Obszarze 7 miasta (355) a na terenach wiejskich w Brodowie (45). W przeliczeniu na 100 mieszkańców poszczególnych obszarów najwięcej interwencji policji notuje się na Obszarze 1 miasta, Obszarze 2 miasta, Obszarze 5 miasta, Obszarze 7 miasta, Obszarze 8 miasta i w następujących sołectwach: Chocicza, Janowo, Marianowo Brodowskie, Romanowo, Zielniczki i Żabikowo. 59

W9 LICZBA POPEŁNIONYCH PRZESTĘPSTW NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Przestępczość jest wskaźnikiem społecznym, który nie tylko obrazuje poziom bezpieczeństwa na danym obszarze ale również wskazuje na możliwości rozwoju i atrakcyjność danego obszaru. Z Komendy Powiatowej Policji w Środzie Wielkopolskiej uzyskano informacje na temat liczby następujących przestępstw: kradzieże, włamania, uszkodzenia mienia, rozboje i bójki. Tabela 18 Liczba popełnionych przestępstw na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. LP SOŁECTWO (OBSZAR) LICZBA POPEŁNIONYCH PRZESTĘPSTW NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 2,14 2 Obszar 2 1,19 3 Obszar 3 0,32 4 Obszar 4 0,23 5 Obszar 5 0,14 6 Obszar 6 0,32 7 Obszar 7 0,12 8 Obszar 8 0,27 9 Obszar 9 0,22 1 Annopole 0,00 2 Babin 1,86 3 Bieganowo 1,70 4 Brodowo 0,42 5 Brzezie 0,00 6 Chocicza 0,00 7 Chudzice 1,37 8 Chwałkowo 0,00 9 Czarne Piątkowo 0,00 10 Dębicz 0,00 11 Dębiczek 0,00 12 Janowo 0,00 13 Januszewo 1,59 14 Jarosławiec 0,24 15 Kijewo 1,54 16 Koszuty 0,76 17 Lorenka 0,00 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 0,33 20 Nadziejewo 0,00 21 Olszewo 2,04 22 Pętkowo 0,90 23 Pierzchnica 0,00 24 Pławce 0,74 25 Połażejewo 0,00 26 Romanowo 0,00 27 Rumiejki 0,00 28 Ruszkowo 2,42 29 Starkowiec Piątkowski 0,00 30 Szlachcin 0,00 31 Tadeuszewo 2,00 32 Topola 0,88 60

33 Trzebisławki 1,14 34 Ulejno 0,00 35 Winna Góra 0,28 36 Zielniczki 1,22 37 Zielniki 2,25 38 Żabikowo 1,79 ŚREDNIA DLA GMINY 0,49 Źródło: opracowanie własne Średnia liczba przestępstw popełnionych w gminie Środa Wielkopolska w przeliczeniu na 100 mieszkańców wynosi 0,49. Problem przestępczości przekraczającej gminną średnią odnotowano w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Babin, Bieganowo, Chudzice, Januszewo, Kijewo, Koszuty, Olszewo, Pętkowo, Pławce, Ruszkowo, Tadeuszewo, Topola, Trzebisławki, Zielniczki, Zielniki i Żabikowo. W10 LICZBA WYDANYCH NIEBIESKICH KART NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Społecznie istotnym problemem jest przemoc w rodzinie. W ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz U. 2005 nr 180 poz. 1493 z późn. zm ) podniesiono, iż przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnienia wszystkim obywatelom równego traktowania i poszanowania ich praw i wolności. Na potrzeby niniejszej diagnozy przyjęto liczbę wydanych niebieskich kart w przeliczeniu na 100 osób w poszczególnych jednostkach analitycznych gminy w 2016 jako kolejny wskaźnik. Tabela 19 Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 LP SOŁECTWO (OBSZAR) LICZBA POPEŁNIONYCH PRZESTĘPSTW NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW 1 Obszar 1 0,94 2 Obszar 2 0,26 3 Obszar 3 0,27 4 Obszar 4 0,23 5 Obszar 5 0,56 6 Obszar 6 0,00 7 Obszar 7 0,42 8 Obszar 8 0,23 9 Obszar 9 0,20 1 Annopole 0,00 2 Babin 1,40 3 Bieganowo 0,57 4 Brodowo 0,00 5 Brzezie 2,14 6 Chocicza 2,75 7 Chudzice 0,00 8 Chwałkowo 0,59 9 Czarne Piątkowo 0,00 10 Dębicz 0,00 61

11 Dębiczek 0,89 12 Janowo 0,62 13 Januszewo 0,79 14 Jarosławiec 0,36 15 Kijewo 0,31 16 Koszuty 0,00 17 Lorenka 0,00 18 Marianowo Brodowskie 0,00 19 Mączniki 0,67 20 Nadziejewo 2,55 21 Olszewo 0,00 22 Pętkowo 0,45 23 Pierzchnica 0,00 24 Pławce 0,00 25 Połażejewo 0,00 26 Romanowo 1,16 27 Rumiejki 1,30 28 Ruszkowo 0,00 29 Starkowiec Piątkowski 0,00 30 Szlachcin 0,29 31 Tadeuszewo 1,00 32 Topola 0,00 33 Trzebisławki 0,00 34 Ulejno 0,00 35 Winna Góra 0,56 36 Zielniczki 0,00 37 Zielniki 0,00 38 Żabikowo 0,89 ŚREDNIA DLA GMINY 0,34 Źródło: opracowanie własne Najwięcej niebieskich kart w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 wydano w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 5 miasta, Obszar 5 miasta, Babin, Bieganowo, Brzezie, Chocicza, Chwałkowo, Dębiczek, Janowo, Januszewo, Jarosławiec, Mączniki, Nadziejewo, Romanowo, Rumiejki, Tadeuszewo, Winna Góra i Żabikowo. W11 ŚREDNIE WYNIKI SPRAWDZIANÓW SZÓSTOKLASISTY NA TLE WYNIKÓW W POWIECIE Obwody szkolne w gminie Środa Wielkopolska określa uchwała nr XXXIX/649/2013 Rady Miejskiej w Środzie Wielkopolskiej z dnia 27 czerwca 2013 r. (z późniejszymi zmianami). Określono obwody dla czterech publicznych szkół podstawowych 25 : Szkoła Podstawowa Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi Środa Wielkopolska, (Obwód nr 1); Szkoła Podstawowa Nr 3 Środa Wielkopolska, (Obwód nr 2); Szkoła Podstawowa im. gen. J H. Dąbrowskiego w Słupi Wielkiej, (Obwód nr 3); 25 Obwody szkół podstawowych ponumerowano zgodnie z numeracją punktów w uchwale nr XXXIX/649/2013 Rady Miejskiej w Środzie Wielkopolskiej z dnia 27 czerwca 2013 r. 62

Szkoła Podstawowa im. Gen. J. H. Dąbrowskiego w Starkówcu Piątkowskim, (Obwód nr 4). Analizie poddano edukację w szkołach podstawowych ponieważ dla nich da się wyciągnąć wnioski przestrzenne. Gimnazja są mniejsze liczebnie, ponadto często uczniowie uczęszczają do gimnazjum poza swoim obwodem szkolnym, dlatego jakość wniosków przestrzennych miałaby bardzo niską wartość. Poniżej w tabeli 20 zaprezentowano przynależność poszczególnych obszarów miasta Środa Wielkopolska i sołectw do obwodów szkolnych oraz średnie wyniki sprawdzianów szóstoklasistów w czerwcu 2016 r. Tabela 20 Średnie wyniki sprawdzianów szóstoklasisty na tle wyników w powiecie w roku szkolnym 2015/2016 LP SOŁECTWO (OBSZAR) OBWÓD SZKOLNY ŚREDNIE WYNIKI SPRAWDZIANÓW SZÓSTOKLASISTY 1 Obszar 1 1 58,55% 2 Obszar 2 2 64,92% 3 Obszar 3 1,2* 61,74% 4 Obszar 4 1,2* 61,74% 5 Obszar 5 1 58,55% 6 Obszar 6 1 58,55% 7 Obszar 7 2 64,92% 8 Obszar 8 1 58,55% 9 Obszar 9 2 64,92% 1 Annopole 3 60,55% 2 Babin 2 64,92% 3 Bieganowo 2 64,92% 4 Brodowo 1 58,55% 5 Brzezie 4 61,15% 6 Chocicza 4 61,15% 7 Chudzice 1 58,55% 8 Chwałkowo 2 64,92% 9 Czarne Piątkowo 4 61,15% 10 Dębicz 2 64,92% 11 Dębiczek 2 64,92% 12 Janowo 2 64,92% 13 Januszewo 2 64,92% 14 Jarosławiec 2 64,92% 15 Kijewo 2 64,92% 16 Koszuty 3 60,55% 17 Lorenka 3 60,55% 18 Marianowo Brodowskie 1 58,55% 19 Mączniki 2 64,92% 20 Nadziejewo 2 64,92% 21 Olszewo 1 58,55% 22 Pętkowo 3 60,55% 23 Pierzchnica 4 61,15% 24 Pławce 2 64,92% 25 Połażejewo 1 58,55% 26 Romanowo 2 64,92% 27 Rumiejki 1 58,55% 28 Ruszkowo 1 58,55% 29 Starkowiec Piątkowski 4 61,15% 30 Szlachcin 4 61,15% 31 Tadeuszewo 1 58,55% 32 Topola 2 64,92% 33 Trzebisławki 3 60,55% 63

34 Ulejno 1 58,55% 35 Winna Góra 4 61,15% 36 Zielniczki 2 64,92% 37 Zielniki 2 64,92% 38 Żabikowo 3 60,55% ŚREDNIA DLA POWIATU 60,43% *) dla obszarów należących do dwóch obwodów szkolnych wyciągnięto średnią Źródło: opracowanie własne Wyniki poniżej średniej dla powiatu kształtują się w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 5 miasta, Obszar 6 miasta, Obszar 8 miasta, Brodowo, Chudzice, Marianowo Brodowskie, Olszewo, Połażejewo, Rumiejki, Ruszkowo, Tadeuszewo oraz Ulejno. 3.3 IDENTYFIKACJA OBSZARÓW W STANIE KRYZYSOWYM Jako obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można uznać taki, w którym nastąpiła koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości. Do oceny sytuacji społecznej przyjęto wartości następujących 11 wskaźników: (W1) Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W2) Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W3) Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W4) Liczba osób długotrwale bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W5) Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W6) Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W7) Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W8) Liczba interwencji policji na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W9) Liczba popełnionych przestępstw na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; (W10) Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; 64

W(11) Średnie wyniki sprawdzianów szóstoklasisty na tle wyników w powiecie w roku szkolnym 2015/2016. Poniżej zestawiono w tabeli wartości poszczególnych wskaźników. Kolorem niebieskim (podobnie jak w obliczeniach poprzednich podrozdziałów) zaznaczono wartości wskazujące na sytuacje kryzysową. Tabela 21 Zestawienie wskaźników sfery społecznej SOŁECTWO/WSKAŹNIK W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 W11 SUMA Obszar 1 28,30 18,07 9,01 5,24 6,02 4,55 4,69 20,88 2,14 0,94 58,55% 10 Obszar 2 36,01 18,39 8,07 4,06 1,13 0,87 0,90 7,08 1,19 0,26 64,92% 9 Obszar 3 23,55 21,90 4,08 1,72 0,59 0,59 0,63 2,90 0,32 0,27 61,74% 0 Obszar 4 13,77 28,14 2,40 1,56 0,00 0,08 0,00 2,80 0,23 0,23 61,74% 0 Obszar 5 18,91 24,02 7,76 4,70 1,05 0,14 0,21 8,17 0,14 0,56 58,55% 6 Obszar 6 26,74 22,09 6,42 3,99 0,64 0,00 0,11 4,70 0,32 0,00 58,55% 2 Obszar 7 33,53 17,40 6,24 3,33 1,26 0,94 0,77 8,30 0,12 0,42 64,92% 7 Obszar 8 32,15 19,41 7,10 4,19 0,81 0,93 0,77 10,60 0,27 0,23 58,55% 8 Obszar 9 36,40 17,54 5,34 2,82 0,29 0,49 0,16 5,29 0,22 0,20 64,92% 2 Annopole 28,57 20,88 1,79 1,79 1,10 1,10 1,10 1,10 0,00 0,00 60,55% 3 Babin 20,00 23,26 8,89 4,44 4,65 3,72 2,79 5,12 1,86 1,40 64,92% 7 Bieganowo 18,03 18,18 9,02 6,56 7,39 2,27 2,27 2,84 1,70 0,57 64,92% 8 Brodowo 13,80 25,45 2,97 2,34 0,14 0,00 0,14 6,26 0,42 0,00 58,55% 2 Brzezie 18,56 17,86 2,06 2,06 0,00 0,71 0,00 4,29 0,00 2,14 61,15% 2 Chocicza 16,90 23,85 22,54 16,90 6,42 1,83 0,92 9,17 0,00 2,75 61,15% 7 Chudzice 23,26 27,40 13,95 6,98 2,74 2,74 0,00 5,48 1,37 0,00 58,55% 6 Chwałkowo 29,81 20,12 11,54 7,69 1,18 0,59 0,59 5,92 0,00 0,59 64,92% 6 Czarne Piątkowo 30,10 19,76 14,02 5,61 1,20 1,20 1,20 5,39 0,00 0,00 61,15% 7 Dębicz 20,35 24,86 14,16 7,96 0,55 2,21 0,55 5,52 0,00 0,00 64,92% 3 Dębiczek 25,37 25,00 4,48 1,49 0,00 1,79 0,00 0,89 0,00 0,89 64,92% 2 Janowo 17,31 24,69 5,77 2,88 0,00 1,85 0,00 8,64 0,00 0,62 64,92% 3 Januszewo 23,75 21,43 6,25 3,75 0,79 3,17 0,00 3,17 1,59 0,79 64,92% 3 Jarosławiec 21,63 16,80 5,88 3,63 1,07 0,12 0,47 2,72 0,24 0,36 64,92% 3 Kijewo 24,64 20,37 7,25 1,93 0,00 0,00 0,00 2,47 1,54 0,31 64,92% 2 Koszuty 24,16 22,67 8,87 7,03 0,38 0,38 0,19 5,71 0,76 0,00 60,55% 3 Lorenka 33,33 15,15 4,76 0,00 0,00 6,06 6,06 0,00 0,00 0,00 60,55% 4 Marianowo Brodowskie 31,43 18,58 1,43 0,00 0,00 0,00 0,00 7,08 0,00 0,00 58,55% 4 Mączniki 18,89 28,43 5,56 3,89 0,00 0,67 0,33 2,01 0,33 0,67 64,92% 1 Nadziejewo 18,11 23,47 20,47 15,75 1,02 0,51 1,53 4,59 0,00 2,55 64,92% 5 Olszewo 18,56 21,77 3,09 1,03 2,04 0,68 0,68 2,72 2,04 0,00 58,55% 4 Pętkowo 25,90 21,17 12,23 4,32 0,00 0,45 0,00 2,70 0,90 0,45 60,55% 3 Pierzchnica 28,57 28,95 38,10 28,57 0,00 0,00 0,00 5,26 0,00 0,00 61,15% 2 Pławce 26,88 21,13 14,62 10,28 0,49 1,47 0,74 1,72 0,74 0,00 64,92% 5 Połażejewo 17,65 20,40 14,71 9,56 0,00 1,99 0,50 2,99 0,00 0,00 58,55% 4 Romanowo 20,37 24,42 7,41 3,70 0,00 0,00 0,00 11,63 0,00 1,16 64,92% 3 Rumiejki 11,54 24,68 7,69 5,77 3,90 1,30 1,30 1,30 0,00 1,30 58,55% 6 Ruszkowo 22,97 26,61 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 5,65 2,42 0,00 58,55% 2 Starkowiec Piątkowski 25,45 22,03 4,55 2,73 1,13 0,56 0,56 2,82 0,00 0,00 61,15% 1 Szlachcin 32,06 20,23 12,44 9,57 0,87 0,29 0,29 3,76 0,00 0,29 61,15% 3 Tadeuszewo 20,90 19,00 1,49 0,00 8,00 3,00 1,00 3,00 2,00 1,00 58,55% 7 Topola 20,51 16,81 6,41 5,13 0,00 2,65 3,54 1,77 0,88 0,00 64,92% 4 Trzebisławki 28,97 21,59 2,80 0,93 0,00 1,14 1,14 1,70 1,14 0,00 60,55% 3 Ulejno 381,82 20,90 36,36 27,27 0,00 0,00 0,00 5,97 0,00 0,00 58,55% 4 Winna Góra 421,82 19,83 23,64 10,91 0,00 0,84 0,84 1,40 0,28 0,56 61,15% 6 Zielniczki 30,61 21,95 2,04 2,04 0,00 0,00 0,00 8,54 1,22 0,00 64,92% 3 Zielniki 23,01 21,91 8,85 7,96 1,12 2,25 1,12 1,69 2,25 0,00 64,92% 6 Żabikowo 14,93 31,25 41,79 19,40 7,14 9,82 4,46 8,93 1,79 0,89 60,55% 8 Wartość średnia 29,76 20,21 6,90 3,94 0,99 0,85 0,67 6,30 0,49 0,34 60,43% Źródło: opracowanie własne Przeprowadzona analiza pozwoliła wyznaczyć obszary o największej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych wg liczby wskaźników. Założono, że za obszar spełniający kryterium koncentracji problemów społecznych uznane zostaną te z wcześniej wyznaczonych obszarów w których na 11 analizowanych wskaźników co najmniej 7 przekracza założone kryteria. 65

Na tej podstawie wyznaczono obszary znajdujące się w stanie kryzysowym. Są to jednostki: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miast, Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo, Tadeuszewo i Żabikowo. Rysunek 5 Obszary w stanie kryzysowym w sferze społecznej na mapie gminy Środa Wielkopolska - sołectwa (źródło: opracowanie własne) 66

Rysunek 6 Obszary kryzysowe w sferze społecznej w mieście Środa Wielkopolska (źródło: opracowanie własne) Synteza sytuacji w sferze społecznej w Gminie Środa Wielkopolska Problemy demograficzne (głównie wzrastająca liczba osób w wieku poprodukcyjnym, malejąca liczba osób w wieku produkcyjnym) występujące w Gminie Środa Wielkopolska mają duży wpływ na rozwój gospodarczy Gminy. Zmiany w strukturze ludności powodują rozszerzanie problemów ekonomiczno-społecznych. Młodzi i wykształceni ludzie są niezbędni społeczności lokalnej, są oni gwarancją utrzymania i wzrostu popytu na usługi oraz gwarancją rozwoju gminy. Gmina stanie w nadchodzących latach przed problemem wzrostu liczby osób starszych, co wpłynie na ograniczenie dochodów gminy. Z analizy danych wynika, że największe problemy społeczne koncentrują się w jednostkach: Obszar 1 miasta, Obszar 2 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar 8 miast, Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo, Tadeuszewo i Żabikowo. W ramach diagnozy sfery społecznej i jej podsumowania wyróżniono grupy społeczne, które najbardziej potrzebują wsparcia. Są to na pewno osoby starsze, dzieci i młodzież, a także osoby zagrożone wykluczeniem społecznym z powodu ubóstwa, długotrwałej i ciężkiej choroby, i niepełnosprawności. Kolejną grupą społeczną, która 67

potrzebuje wsparcia są osoby bezrobotne a w szczególności osoby długotrwale bezrobotne. Należy stworzyć odpowiednie programy aktywizujące. Prognoza demograficzna dla Polski przewiduje zmniejszanie się liczby ludności oraz starzenie się społeczeństwa. Zjawisko to jest związane ze zmniejszaniem się liczby urodzeń oraz niekorzystną strukturą migracji młodych ludzi. Powodem takiego stanu rzeczy jest wysokie bezrobocie i brak perspektyw dla młodych, którzy w poszukiwaniu lepszego życia, możliwości dalszej edukacji, a także w celach zarobkowych wyjeżdżają poza granice gminy, a także poza granice kraju. Podobnie rzecz ma się w Gminie Środa Wielkopolska. Wprawdzie przyrost naturalny jest korzystny, ale spadek udziału ludności w wieku produkcyjnym i wzrost w poprodukcyjnym wskazują na stopniowe starzenie się społeczeństwa. W związku z prognozowanym wzrostem liczebności ludzi starszych, pojawi się potrzeba tworzenia ośrodków usługowych dla tej grupy ludności (placówek zdrowia i opieki społecznej, w tym np. domów starców, hospicjów itp ). Interesariusze wskazują, że w gminie w szczególności brakuje hospicjum i miejsca usług opiekuńczo-rehabilitacyjnych. Jednocześnie ze starzeniem się społeczeństwa wzrasta zapotrzebowanie na aktywizację osób starszych, w tym niepełnosprawnych. Na podstawie konsultacji społecznych stwierdzono także, że problemem, który występuje w gminie jest niska integracja społeczna mieszkańców. Ich niskie zaangażowanie w sprawy gminy. Niezbędna jest zatem aktywizacja i integracja lokalnej społeczności poprzez stworzenie odpowiednich programów i działań. Interesariusze wskazywali przede wszystkim na brak miejsc gdzie można organizować różne imprezy, spotkania i wydarzenia. Wskazywali, na obszary plant i parków (Łazienki) gdzie takie miejsca mogłyby powstać i służyć mieszkańcom. Kolejnym problemem, który można zauważyć. na zdiagnozowanych obszarach to niski poziom edukacji szczególnie w obwodzie szkolnym, który obejmuje Szkoła Podstawowa nr 2 w Środzie Wielkopolskiej. W szkole tej powinno zorganizować się dodatkowe zajęcia wyrównawcze, powinna zostać zapewniona specjalistyczna pomoc uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, można m. in. doposażyć sale komputerowe w celu lepszego przygotowania uczniów do przyszłego wejścia na rynek pracy. Należy rozważyć prowadzenie zajęć podnoszących kwalifikacje nauczycieli w celu lepszego radzenia sobie z potrzebami uczniów. Zauważono także, że w gminie maleje poziom przestępczości (288 stwierdzonych przestępstw w 2014 roku 279 w 2016 r.), szczególnie na obszarze miejskim (228 stwierdzonych przestępstw w 2014 roku 198 w 2016 r.). Wzrasta natomiast liczba interwencji policji zwłaszcza w na Obszarze I, II i VII miasta (odpowiednio 84, 126 i 208 interwencji w 2014 roku 68

156, 244, 355 w 2016 r.). Liczba niebieskich kart wydawanych w gminie zmalała (113 w 2014 roku 99 w 2016) jednak ta liczba nadal jest duża. Wszystkie te informacje sugerują potrzebę podjęcia działań redukujących liczbę przyczyn interwencji np. konfliktów międzyludzkich. Mogą to być wszelakie zajęcia rozwijające umiejętności interpersonalne czy też integrujące społeczność. 3.4 ZASIĘGI PRZESTRZENNE OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH Diagnoza stanu została przeprowadzona w trzech etapach. Pierwszym z nich była analiza wskaźnikowa zjawisk społecznych na terenie gminy Środa Wielkopolska, prowadząca do wskazania obszarów znajdujących się w stanie kryzysowym. Celem prac w drugim etapie było wyznaczenie obszarów zdegradowanych. Przeprowadzono analizę wskaźnikową (w przypadku braku możliwości wyznaczenia wskaźnika opis sytuacji na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych) zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzennofunkcjonalnych i technicznych, pozwalających na diagnozę stanu i delimitację obszarów zdegradowanych z wykorzystaniem metod statystycznych. W ostatnim etapie skoncentrowano się na wskazaniu obszaru rewitalizacji. Obszar zidentyfikowany w wyniku przeprowadzonej analizy stanowi najbardziej problemową część gminy, w granicach której podejmowane będą przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku wystąpienia na nim co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw, lub środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 69

technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz przynajmniej jednego negatywnego zjawiska z obszaru gospodarczego, środowiskowego, przestrzennofunkcjonalnego lub technicznego. 3.4.1 SFERA GOSPODARCZA ANALIZA WSKAŹNIKOWA W12 LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest uzależniona od potencjału kapitału ludzkiego, lokalizacji oraz wsparcia lokalnych władz. Analiza podmiotów gospodarczych została pokazana poprzez wskaźnik Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów. Duża liczba aktywnych podmiotów gospodarczych zapewnia miejsca pracy oraz zwiększa atrakcyjność obszaru jako miejsca do życia. Aktywność gospodarcza jest kluczowym wskaźnikiem gdyż ma wpływ na wiele wskaźników społecznych np. bezrobocie. Wskaźnik odzwierciedla, które jednostki są atrakcyjne pod względem prowadzenia działalności gospodarczej. Diagnoza stanu w odniesieniu do liczby podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na liczbę mieszkańców w wieku produkcyjnym w jednostkach urbanistycznych, będących w stanie kryzysowym została przedstawiona w poniższej tabeli. Najgorzej sytuacja przedstawia się na Obszarze 8 miasta i w sołectwach Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo i Tadeuszewo. Z pozostałych sołectw najgorzej sytuacja przedstawia się w Chwałkowie i Lorence. Tabela 22 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. wyznaczonych obszarów w 2016 r. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA 100 LP SOŁECTWO (OBSZAR) MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 42,56 2 Obszar 2 24,21 3 Obszar 7 19,47 70

4 Obszar 8 17,44 5 Babin 14,07 6 Bieganowo 9,87 7 Chocicza 18,31 8 Czarne Piątkowo 14,56 9 Tadeuszewo 17,91 10 Żabikowo 88,06 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 23,98 12 Obszar 4 12,10 13 Obszar 5 15,19 14 Obszar 6 34,20 15 Obszar 9 14,64 16 Annopole 14,29 17 Brodowo 13,59 18 Brzezie 27,84 19 Chudzice 11,63 20 Chwałkowo 8,65 21 Dębicz 10,62 22 Dębiczek 17,91 23 Janowo 20,19 24 Januszewo 12,50 25 Jarosławiec 9,34 26 Kijewo 20,77 27 Koszuty 23,24 28 Lorenka 0,00 29 Marianowo Brodowskie 31,43 30 Mączniki 10,56 31 Nadziejewo 3,94 32 Olszewo 13,40 33 Pętkowo 12,23 34 Pierzchnica 14,29 35 Pławce 22,92 36 Połażejewo 5,88 37 Romanowo 12,96 38 Rumiejki 11,54 39 Ruszkowo 14,86 40 Starkowiec Piątkowski 19,09 41 Szlachcin 11,00 42 Topola 16,67 43 Trzebisławki 18,69 44 Ulejno 27,27 45 Winna Góra 36,36 46 Zielniczki 42,86 47 Zielniki 10,62 ŚREDNIA DLA GMINY 19,12 Źródło: opracowanie własne 71

W13 LICZBA WYREJSTROWANYCH PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW W LATACH 2010-2016 Kolejnym wskaźnikiem, który wykorzystano aby przeanalizować sytuację w sferze gospodarczej jest liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów. Analizie poddano lata 2010-2016. Z nich wyciągnięto średnią wyrejestrowywanych podmiotów dla każdego z obszarów wcześniej wyznaczonych jako kryzysowe i dopiero tę wartość użyto we wskaźniku. Dla obszarów, które wcześniej nie zostały wyznaczone jako kryzysowe zastosowano tą samą metodologię. Tabela 23 Liczba wyrejestrowanych. podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. wyznaczonych obszarów w latach 2010-2016 r. LICZBA WYREJESTROWANYCH PODMIOTÓW LP SOŁECTWO (OBSZAR) GOSPODARCZYCH NA 100 MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WYZNACZONYCH OBSZARÓW W LATACH 2010-2016 Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 3,70 2 Obszar 2 1,13 3 Obszar 7 0,92 4 Obszar 8 1,18 5 Babin 0,25 6 Bieganowo 0,64 7 Chocicza 0,94 8 Czarne Piątkowo 1,08 9 Tadeuszewo 1,00 10 Żabikowo 5,31 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 1,42 12 Obszar 4 0,89 13 Obszar 5 1,19 14 Obszar 6 2,76 15 Obszar 9 0,75 16 Annopole 1,19 17 Brodowo 0,78 18 Brzezie 0,80 19 Chudzice 0,78 20 Chwałkowo 0,21 21 Dębicz 0,88 22 Dębiczek 1,82 23 Janowo 0,32 24 Januszewo 0,97 25 Jarosławiec 0,67 26 Kijewo 0,70 27 Koszuty 0,71 28 Lorenka 0,00 29 Marianowo Brodowskie 0,48 30 Mączniki 0,86 31 Nadziejewo 0,44 72

32 Olszewo 0,57 33 Pętkowo 0,72 34 Pierzchnica 1,59 35 Pławce 1,58 36 Połażejewo 1,14 37 Romanowo 0,62 38 Rumiejki 0,43 39 Ruszkowo 0,75 40 Starkowiec Piątkowski 0,51 41 Szlachcin 1,12 42 Topola 0,85 43 Trzebisławki 0,93 44 Ulejno 1,01 45 Winna Góra 1,41 46 Zielniczki 1,81 47 Zielniki 0,59 ŚREDNIA DLA GMINY 1,12 Źródło: opracowanie własne Najgorzej sytuacja przedstawia się na Obszarze 1 miasta, Obszarze 2 miasta, Obszarze 8 miasta oraz w sołectwie Żabikowo, gdzie w ostatnich 10 latach średnio na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyrejestrowano najwięcej podmiotów gospodarczych. W14 WSKAŹNIK JAKOŚCIOWY OPISUJĄCY SFERĘ GOSPODARCZĄ NA PODSTAWIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH, A TAKŻE SPOTKAŃ ROBOCZYCH ZESPOŁU DS. REWITALIZACJI, PRZEPROWADZONYCH WIZJI LOKALNYCH ORAZ DOSTĘPNYCH DANYCH STATYSTYCZNYCH Większość terenów wiejskich jeśli chodzi o poziom przedsiębiorczości wypada poniżej średniej dla Gminy. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie wzięto tu do obliczeń gospodarstw rolnych. Pośrednią przesłanką dla stwierdzenia niskiego poziomu przedsiębiorczości na danym obszarze mogą być w szczególności liczne oferty najmu lokali na działalność gospodarczą nie znajdujące przez długi czas najemców lub po prostu lokale-pustostany pozostające przez dłuższy czas bez użytkownika. Jedno i drugie zjawisko szczególnie jeśli współwystępują oba na raz w znacznym nasileniu to pośrednia przesłanka dla stwierdzenia niskiego poziomu przedsiębiorczości. Podobnie przedstawia się sytuacja z nieruchomościami i lokalami które na omawianym obszarze są pustostanami i pozostają nieużytkowane, jednak nie są wystawione do wynajmu, prawdopodobnie ze względu na bardzo zły stan techniczny. Dużą ilość takich obiektów na danym terenie można odczytywać jako brak gotowości rynku do poniesienia nakładów na ich remonty w celu uruchomienia w nich działalności gospodarczej. Obserwacja w terenie ujawnia, że najwięcej lokali do wynajęcia i pustostanów znajduje się w mieście szczególnie na Obszarach 1, 2 i 8 miasta. Konieczne jest zwiększenie aktywności gospodarczej mieszkańców w celu wzrostu lokalnego rynku pracy. Najważniejsze problemy gospodarcze na wyznaczonych obszarach kryzysowych to: 73

większość podmiotów to małe firmy, mikroprzedsiębiorstwa, dominacja małych firm branży handlowej i związanych z naprawami, które charakteryzują się dużą fluktuacją i sezonowością, brak zainteresowania gminą przez inwestorów strategicznych, brak pracy dla ludzi młodych i wykształconych większość z nich dojeżdża do Poznania, niska aktywność społecznej w kierunku otwierania własnych przedsiębiorstw, duża liczba wyrejestrowanych przedsiębiorstw szczególnie w mieście (Obszary 1,2 i 8 miasta), niewystarczające informacje dotyczące możliwości pozyskiwania środków europejskich oraz promocji przedsiębiorczości, niewykorzystany potencjał Miasta związany z położeniem komunikacyjnym. 3.4.2 SFERA ŚRODOWISKOWA ANALIZA WSKAŹNIKOWA Jednym z równie ważnych aspektów diagnozy obszarów zdegradowanych jest sfera środowiskowa. Analiza tego obszaru pozwoli na określenie kondycji środowiskowej wyznaczonych obszarów. Współcześnie nacisk kładzie się na optymalizowanie sytuacji środowiskowej, gdyż ma ona wpływ na jakość życia mieszkańców gminy oraz stanowi o atrakcyjności i potencjale danego obszaru. Zatem identyfikacja kondycji środowiska w wyznaczonych obszarach staje się potrzebna w celu wyznaczenia obszarów kryzysowych, wymagających działań interwencyjnych w ramach procesu rewitalizacji. W15 ILOŚĆ ZAINWENARYZOWANEGO AZBESTU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW W Mg Sfera środowiskowa w kryzysowych obszarach zdiagnozowana została między innymi na podstawie wskaźnika nagromadzenia wyrobów zawierających azbest [Mg]. Z powodu braku dostępności danych dla poszczególnych obszarów miasta. Tabela 24 Ilość zinwentaryzowanego azbestu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Mg ILOŚĆ ZAINWENARYZOWANEGO AZBESTU NA 100 LP SOŁECTWO (OBSZAR) MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW W Mg Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 b d 2 Obszar 2 b d 3 Obszar 7 b d 4 Obszar 8 b d 5 Babin 0,00 6 Bieganowo 88,10 7 Chocicza 31,17 74

8 Czarne Piątkowo 18,70 9 Tadeuszewo 0,00 10 Żabikowo 59,09 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 b d 12 Obszar 4 b d 13 Obszar 5 b d 14 Obszar 6 b d 15 Obszar 9 b d 16 Annopole 89,86 17 Brodowo 26,47 18 Brzezie 67,00 19 Chudzice 30,44 20 Chwałkowo 31,90 21 Dębicz 29,45 22 Dębiczek 65,83 23 Janowo 80,66 24 Januszewo 78,48 25 Jarosławiec 13,50 26 Kijewo 19,78 27 Koszuty 28,20 28 Lorenka 87,03 29 Marianowo Brodowskie 83,78 30 Mączniki 16,98 31 Nadziejewo 8,62 32 Olszewo 64,12 33 Pętkowo 72,14 34 Pierzchnica 18,42 35 Pławce 30,60 36 Połażejewo 25,93 37 Romanowo 187,24 38 Rumiejki 0,00 39 Ruszkowo 135,87 40 Starkowiec Piątkowski 31,92 41 Szlachcin 47,47 42 Topola 5,16 43 Trzebisławki 61,43 44 Ulejno 49,06 45 Winna Góra 13,36 46 Zielniczki 174,52 47 Zielniki 0,00 ŚREDNIA DLA GMINY 10,88 Źródło: opracowanie własne Wyższe wartości od średniej dla gminy odnotowano w sołectwach Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo i Żabikowo (z obszarów w stanie kryzysowym w sferze społecznej). Biorąc pod uwagę miasto Środa Wielkopolska ilość nagromadzonego azbestu jest największa, bo aż 249,48 Mg, jednakże ze względu na dużą powierzchnię miasta i liczbę mieszkańców przekraczającą 21 tys. ilość ta nie jest aż tak znacząca (W15=1,16). Niestety brak jest dostępnych danych z podziałem na poszczególne obszary miasta. Do wyznaczenia wskaźnika posłużono się danymi z istniejącego dokumentu środowiskowego, tzn. Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Środa 75

Wielkopolska na lata 2007-2032 warto zauważyć, że tenże program przewiduje zadania do realizacji, dlatego ich nie powtarzano. W16 LICZBA NIERUCHOMOŚCI BEZ KANALIZACJI ZBIORCZEJ NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Kolejnym wskaźnikiem, którym posłużono się do zbadania sfery środowiskowej jest liczba nieruchomości bez kanalizacji zbiorczej na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r. Tabela 25 Liczba nieruchomości bez kanalizacji na 100 osób wyznaczonych obszarów LICZBA NIERUCHOMOŚCI BEZ KANALIZACJI LP SOŁECTWO (OBSZAR) ZBIORCZEJ NA 100 OSÓB WYZNACZONYCH OBSZAROW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 0,00 2 Obszar 2 1,07 3 Obszar 7 0,00 4 Obszar 8 0,00 5 Babin 0,00 6 Bieganowo 0,00 7 Chocicza 0,00 8 Czarne Piątkowo 0,00 9 Tadeuszewo 0,00 10 Żabikowo 0,00 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 3,89 12 Obszar 4 0,61 13 Obszar 5 0,14 14 Obszar 6 2,56 15 Obszar 9 0,00 16 Annopole 0,00 17 Brodowo 3,06 18 Brzezie 0,00 19 Chudzice 0,00 20 Chwałkowo 0,00 21 Dębicz 0,00 22 Dębiczek 10,71 23 Janowo 13,58 24 Januszewo 0,00 25 Jarosławiec 0,00 26 Kijewo 0,00 27 Koszuty 5,90 28 Lorenka 0,00 29 Marianowo Brodowskie 0,00 30 Mączniki 0,00 31 Nadziejewo 0,00 32 Olszewo 0,00 33 Pętkowo 0,00 34 Pierzchnica 0,00 35 Pławce 0,00 36 Połażejewo 0,00 37 Romanowo 0,00 38 Rumiejki 0,00 76

39 Ruszkowo 0,00 40 Starkowiec Piątkowski 0,00 41 Szlachcin 0,00 42 Topola 0,00 43 Trzebisławki 0,00 44 Ulejno 0,00 45 Winna Góra 0,00 46 Zielniczki 0,00 47 Zielniki 0,00 ŚREDNIA DLA GMINY 0,84 Źródło: opracowanie własne Jak widać na wyznaczonych obszarach (kryzys w sferze społecznej) nagorzej sytuacja przedstawia się na obszarze 2 miasta. W17 WSKAŹNIK JAKOŚCIOWY OPISUJĄCY SFERĘ ŚRODOWISKOWĄ NA PODSTAWIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH, A TAKŻE SPOTKAŃ ROBOCZYCH ZESPOŁU DS.. REWITALIZACJI, PRZEPROWADZONYCH WIZJI LOKALNYCH ORAZ DOSTĘPNYCH DANYCH STATYSTYCZNYCH W przypadku sfery środowiskowej brak możliwości zdobycia szczegółowych danych analitycznych utrudnia wyznaczenie wskaźników. Z tego powodu zdecydowano się skorzystać ze wskaźnika jakościowego stworzonego w oparciu o informacje uzyskane na podstawie spotkań konsultacyjnych z mieszkańcami, ich opinii oraz na podstawie dokumentów przyjętych w gminie Środa Wielkopolska. Podczas badań i spotkań zajmowano się zbieraniem danych dla obszarów, na których występuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, tzn. obszary 1, 2, 7 i 8 Miasta oraz obszar zamieszkały sołectw Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo, Tadeuszewo i Żabikowo. Podczas badań i spotkań sposób zdefiniowano obszary problemowe, czyli te o największej uciążliwości dla poszczególnych obszarów. Poniżej zidentyfikowano najważniejsze problemy oraz ich przyczyny (jak wspomniano analizowano tylko obszary, na których występuje kryzys w. sferze społecznej). Problem 1: Za największą emisję CO 2 na wyznaczonych obszarach odpowiadają indywidualne paleniska domowe zasilane najczęściej węglem. Przyczyny problemu: Mieszkańców nie stać na sfinansowanie wymiany instalacji grzewczej oraz ponoszenia często wyższych kosztów eksploatacyjnych ekologicznych paliw (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów); Konieczność uzyskania dotacji na zmianę sposobu przygotowania CWU wykorzystujące odnawialne źródło energii (kolektory słoneczne, pompa ciepła); Problem 2: Znaczący udział w emisji zanieczyszczeń do powietrza ma transport prywatny. 77

Przyczyny problemu: Uwarunkowania geograficzne sprawiają, iż przez gminę przebiegają droga krajowa i droga wojewódzka; Ruch samochodowy na drogach jest znaczny i według prognozy do roku 2020 będzie rósł (szczególnie dotyczy to całego miasta Środa Wlkp. oraz sołectwa Żabikowo); Ograniczone możliwości władz gminy na zmniejszenie natężenia ruchu poza drogami lokalnymi; Ponadto duży ruch samochodowy przyczynia się do koncentracji zanieczyszczeń wzdłuż ciągów komunikacyjnych; Niewystarczająca sieć ścieżek rowerowych i pieszych (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów) nie sprzyja korzystaniu z alternatywnych form transportu; Niewystarczające (i o niskiej efektywności energetycznej) oświetlenie publiczne jest kolejnym elementem nie sprzyjającym rezygnacji z transportu indywidualnego; Mimo istnienia na terenie Gminy bezpłatnego systemu komunikacji publicznej wciąż istnieje potrzeba zwiększenia częstotliwości połączeń. Problem 3: Wysoka energochłonność budynków zarówno użyteczności publicznej jak i prywatnych. Przyczyny problemu: W wielu obiektach wciąż stosowane są kotły na paliwo stałe (węgiel) o niskiej sprawności (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów); Znacząca część obiektów wymaga termomodernizacji (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów); Brak instalacji odnawialnych źródeł energii na obiektach publicznych (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów); Niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców obszarów kryzysowych (dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów); Konieczność wymiany części wyposażenia na energooszczędne (wszystkie dotyczy wszystkich wyznaczonych obszarów). Problem 4: Niedostateczne poziom prawidłowego gospodarowanie odpadami (zbiórka selektywna, brak niekontrolowanego pozbywania się odpadów. Przyczyny problemu: 78

Wciąż niedostateczna świadomość mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami; Być może niedostateczna informacja o systemie selektywnego zbierania odpadów w systemie pojemnikowym i workowym, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych. Stwierdzono, że wszystkie wymienione problemy dotyczy wszystkich obszarów na których wstępuje koncentracja problemów społecznych. 3.4.3 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA Sfera przestrzenno-funkcjonalna odgrywa istotną rolę w ocenie komfortu jakości życia mieszkańców danego obszaru. W18 LICZBA PLACÓWEK OŚWIATOWYCH, GMINNYCH OBIEKTÓW KULTURALNYCH I SPORTOWYCH W JEDNOSTKACH URBANISTYCZNYCH W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Rozwój gminy zależy także od umiejętności gospodarowania zasobami i od tego, jak władze gminy będą wykorzystywały swoje mocne strony w tym zakresie. Infrastruktura społeczna obejmuje zadania z zakresu oświaty, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, kultury i sportu, niezbędne do funkcjonowania lokalnej społeczności. Ze względu na istotność kwestii zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie oświaty i kultury, na potrzeby diagnozy w odniesieniu do infrastruktury społecznej, przyjęto wskaźnik dostępności placówek oświatowych i gminnych obiektów kulturalnych i sportowych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców danej jednostki urbanistycznej. Tabela 26 Liczba placówek oświatowych, gminnych obiektów kulturalnych i sportowych w jednostkach urbanistycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów LICZBA PLACÓWEK OŚWIATOWYCH, GMINNYCH OBIEKTÓW KULTURALNYCH I SPORTOWYCH W LP SOŁECTWO (OBSZAR) JEDNOSTKACH URBANISTYCZNYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W STANIE KRYZYSOWYM NA 100 MIESZKAŃCÓW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 0,40 2 Obszar 2 0,17 3 Obszar 7 0,09 4 Obszar 8 0,08 5 Babin 0,00 6 Bieganowo 0,57 7 Chocicza 2,75 8 Czarne Piątkowo 1,80 9 Tadeuszewo 0,00 10 Żabikowo 0,89 Pozostałe obszary 79

11 Obszar 3 0,14 12 Obszar 4 0,23 13 Obszar 5 0,35 14 Obszar 6 1,28 15 Obszar 9 0,18 16 Annopole 1,10 17 Brodowo 0,42 18 Brzezie 1,43 19 Chudzice 2,74 20 Chwałkowo 1,78 21 Dębicz 1,10 22 Dębiczek 0,00 23 Janowo 0,00 24 Januszewo 2,38 25 Jarosławiec 0,71 26 Kijewo 0,93 27 Koszuty 1,14 28 Lorenka 3,03 29 Marianowo Brodowskie 1,77 30 Mączniki 2,01 31 Nadziejewo 1,53 32 Olszewo 0,00 33 Pętkowo 0,90 34 Pierzchnica 5,26 35 Pławce 0,98 36 Połażejewo 1,00 37 Romanowo 1,16 38 Rumiejki 0,00 39 Ruszkowo 0,81 40 Starkowiec Piątkowski 2,82 41 Szlachcin 1,73 42 Topola 0,00 43 Trzebisławki 0,00 44 Ulejno 2,99 45 Winna Góra 2,23 46 Zielniczki 4,88 47 Zielniki 0,00 ŚREDNIA DLA GMINY 0,46 Źródło: opracowanie własne Pod względem dostępności do obiektów oświatowych, kulturalnych i sportowych na obszarach kryzysowych (w sferze społecznej) sytuacja najgorzej prezentuje się na całym badanym obszarze miasta oraz w sołectwach Babin i Tadeuszewo. Najwięcej obiektów kulturalnych i sportowych znajduje się w Środzie Wielkopolskiej co jest oczywiste ze względu na to, że jest to centrum gminy jednak w przeliczeniu na liczbę mieszkańców okazuje się, że wcale tych obiektów nie jest tak dużo. Zwrócono na to uwagę podczas konsultacji społecznych. Interesariusze uważają, że aby zwiększyć liczbę miejsc gdzie mieszkańcy mogliby spędzać czas wolny, integrować się, szkolić czy odbywać najróżniejsze warsztaty czy też spotkania można odpowiednio zagospodarować tereny na obszarach parków miejskich znajdujących się na Obszarze 1 i Obszarze 2 miasta. Odbywać się tu mogłyby ważne 80

wydarzenia i imprezy dla społeczności całej gminy. Można wykorzystać centralne położenie miasta do przeprowadzania różnych działań integracyjnych i aktywizujących mieszkańców nie tylko obszarów określonych jako kryzysowe ale również z pozostałych sołectw gminy. W19 LICZBA PRZYSTANKÓW KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW W ramach strefy przestrzenno-funkcjonalnej analizie poddano także liczbę przystanków komunikacji miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Należy tu zaznaczyć wagę komunikacji publicznej w Gminie, decyzją Rady Miejskiej jest bezpłatna, co czyni z niej istotny czynnik społeczny. Tabela 27 Liczba przystanków komunikacji miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów LICZBA PRZYSTANKÓW KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W LP SOŁECTWO (OBSZAR) PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 0,54 2 Obszar 2 0,35 3 Obszar 7 0,28 4 Obszar 8 0,31 5 Babin 0,93 6 Bieganowo 1,14 7 Chocicza 1,83 8 Czarne Piątkowo 2,40 9 Tadeuszewo 2,00 10 Żabikowo 1,79 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 0,36 12 Obszar 4 0,61 13 Obszar 5 0,56 14 Obszar 6 1,07 15 Obszar 9 0,27 16 Annopole 2,20 17 Brodowo 0,56 18 Brzezie 2,86 19 Chudzice 5,48 20 Chwałkowo 2,37 21 Dębicz 2,21 22 Dębiczek 1,79 23 Janowo 2,47 24 Januszewo 1,59 25 Jarosławiec 0,47 26 Kijewo 0,62 27 Koszuty 0,76 28 Lorenka 6,06 29 Marianowo Brodowskie 1,77 30 Mączniki 1,34 31 Nadziejewo 1,02 32 Olszewo 1,36 33 Pętkowo 0,90 34 Pierzchnica 5,26 35 Pławce 0,98 81

36 Połażejewo 1,00 37 Romanowo 2,33 38 Rumiejki 2,60 39 Ruszkowo 1,61 40 Starkowiec Piątkowski 2,26 41 Szlachcin 1,16 42 Topola 1,77 43 Trzebisławki 1,14 44 Ulejno 2,99 45 Winna Góra 1,12 46 Zielniczki 2,44 47 Zielniki 1,12 ŚREDNIA DLA GMINY 0,64 Źródło: opracowanie własne Niższe wartości aniżeli wartość referencyjna wynosząca 0,64 odnotowano głównie na obszarach miasta Środa Wielkopolska. Jak widać liczba przystanków na obszarach wiejskich wydaje się być liczbą odpowiednią. Jednakże inną równie ważną sprawą jest częstość kursowania komunikacji. Z powodu trudności z pozyskaniem wiarygodnych dla niniejszego opracowania danych ta zależność nie została zbadana. W20 WSKAŹNIK JAKOŚCIOWY OPISUJĄCY SFERĘ PRZESTRZENNO-FUNKCONALNĄ NA PODSTAWIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH, A TAKŻE SPOTKAŃ ROBOCZYCH ZESPOŁU DS. REWITALIZACJI, PRZEPROWADZONYCH WIZJI LOKALNYCH ORAZ DOSTĘPNYCH DANYCH STATYSTYCZNYCH W przypadku sfery przestrzenno-funkcjonalnej także zdecydowano się na wykorzystanie wskaźnika jakościowego, ze względu na brak możliwość pozyskania danych, dzięki którym można wyznaczyć odpowiednie wskaźniki.. Sferę przestrzenno-funkcjonalną zdiagnozowano na podstawie spotkań konsultacyjnych z mieszkańcami, ich opinii oraz na podstawie dokumentów strategicznych gminy Środa Wielkopolska. Ważną sprawą jest stan techniczny obiektów użyteczności publicznej. Modernizacji wymagają przede wszystkim obiekty użyteczności publicznej na badanych obszarach kryzysowych. Interesariusze wskazują także, że niektóre niszczejące budynki miejskie można zmodernizować i przebudować na obiekty służące lokalnej społeczności. Szczególnie w przypadku kiedy w gminie brakuje hospicjum, domu pogodnej jesieni, obiektów opiekuńczo-rehabilitacyjnych czy tez miejsc spotkań prowadzących jednocześnie aktywizację dla osób starszych, w tym, coraz częściej chcących być aktywnymi, osób niepełnosprawnych. Wcześniej wspomniano już o potencjale parków miejskich (jako miejsca integracji). Innym przykładem może być niszczejąca wieża ciśnień znajdująca się na Obszarze 8 miasta. Jest to obiektem ponad stuletnim, świetnie zlokalizowanym, obecnie nie pełniącym swojej pierwotnej funkcji. 82

Doskonale nadaje się do adaptacji na cele społeczne i integracyjne. Podobny projekt bardzo ciekawie rozwinięto w Lesznie, czyniąc z nieużywanej wieży ciśnień ważny obiekt na mapie społecznej Miasta. Interesariusze wskazali także, że na obszarze sołectwa Czarne Piątkowo w miejscowości Grójec znajdują się niszczejące obiekty, które mogą zostać zaadaptowane np. na centrum opiekuńczo-rehabilitacyjne. W poprzednich rozdziałach wspomniano o brakach w termomodernizacji (głównie budynków użyteczności publicznej). W związku z powyższym istnieje znaczny potencjał zaoszczędzenia energii cieplnej w budownictwie poprzez zastosowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Jednym z możliwych działań do podjęcia jest właśnie termomodernizacja, prowadząca do zwiększenia efektywności wykorzystania energii finalnej, a co za tym idzie do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne obejmują: ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków, ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków, całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. Dużym problemem wskazanym przez mieszkańców, na obszarach kryzysowych, jest także duża liczba barier architektonicznych szczególnie w budynkach użyteczności publicznej. Na terenach tych mieszka duża liczba osób niepełnosprawnych i bariery te często uniemożliwiają im normalne funkcjonowanie. Należałoby zlikwidować jak największą liczbę tych przeszkód. Przyczyni się do to poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych zamieszkujących nie tylko obszary wskazane jako kryzysowe ale także całą gminę. Na obszarach wyznaczonych jako kryzysowe teren zdegradowany pod względem przestrzenno-funkcjonalnym można uznać przede wszystkim obszary gdzie stwierdzono: niedostosowania obiektów użyteczności publicznej gdzie występują bariery architektoniczne i komunikacyjne; niewykorzystanie potencjału wielu budynków (w efekcie ich degradacja i niszczenie); przeciętny stan techniczny budynków oraz ich niska efektywność energetyczna. 83

W efekcie miejsca te są mało funkcjonalne i przyjazne dla mieszkańców (szczególnie osób niepełnosprawnych i starszych). Zauważane są problemy generowane przede wszystkim przez niedostatki infrastrukturalne, których genezy należy upatrywać w niezapewnieniu poszczególnym miejscom właściwych i koniecznych elementów. 3.4.4 SFERA TECHNICZNA ANALIZA WSKAŹNIKOWA W21 LICZBA BUDYNKÓW MIESZKALNYCH WYBUDOWANYCH PRZED 1989 ROKIEM W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Wskaźnikiem użytym do oceny poziomu rozwoju wyznaczonych obszarów w sferze technicznej jest wiek budynków mieszkaniowych, który pozwala w sposób przybliżony na dokonanie oceny potencjalnych potrzeb remontowych budynków w zakresie ich ocieplenia, modernizacji elementów konstrukcji czy też instalacji. Tabela 28 Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 rokiem w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów LICZBA BUDYNKÓW MIESZKALNYCH LP SOŁECTWO (OBSZAR) WYBUDOWANYCH PRZED 1989 ROKIEM W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 74,03 2 Obszar 2 35,90 3 Obszar 7 41,70 4 Obszar 8 38,01 5 Babin 14,42 6 Bieganowo 4,55 7 Chocicza 20,18 8 Czarne Piątkowo 19,76 9 Tadeuszewo 15,00 10 Żabikowo 24,11 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 45,38 12 Obszar 4 27,76 13 Obszar 5 10,13 14 Obszar 6 22,09 15 Obszar 9 39,82 16 Annopole 18,68 17 Brodowo 20,03 18 Brzezie 20,00 19 Chudzice 23,29 20 Chwałkowo 18,34 21 Dębicz 18,23 22 Dębiczek 18,75 23 Janowo 16,67 24 Januszewo 22,22 25 Jarosławiec 20,95 26 Kijewo 19,75 27 Koszuty 19,24 28 Lorenka 21,21 84

29 Marianowo Brodowskie 20,35 30 Mączniki 17,73 31 Nadziejewo 21,43 32 Olszewo 10,20 33 Pętkowo 18,92 34 Pierzchnica 21,05 35 Pławce 20,39 36 Połażejewo 23,88 37 Romanowo 24,42 38 Rumiejki 9,09 39 Ruszkowo 25,00 40 Starkowiec Piątkowski 19,21 41 Szlachcin 25,72 42 Topola 7,08 43 Trzebisławki 5,11 44 Ulejno 28,36 45 Winna Góra 27,37 46 Zielniczki 24,39 47 Zielniki 10,67 ŚREDNIA DLA GMINY 32,72 Źródło: opracowanie własne Obszarem o najwyższym udziale substancji budowlanej powstałej przed 1989 r., przekraczającymi średni poziom dla gminy obszary miejskie oraz sołectwo Babin. W22 SZACOWANA DŁUGOŚĆ DRÓG GMINNYCH WYMAGAJĄCYCH REMONTU W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Dane zawarte w tabeli poniżej dotyczą szacowanej długości dróg gminnych wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Tabela 29 Szacowana długość dróg gminnych [km] wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów SZACOWANA DŁUGOŚĆ DRÓG GMINNYCH [km] LP SOŁECTWO (OBSZAR) WYMAGAJĄCYCH REMONTU W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW WYZNACZONYCH OBSZARÓW Obszary, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej 1 Obszar 1 0,11 2 Obszar 2 0,06 3 Obszar 7 0,01 4 Obszar 8 0,01 5 Babin 0,88 6 Bieganowo 0,28 7 Chocicza 0,73 8 Czarne Piątkowo 1,56 9 Tadeuszewo 2,10 10 Żabikowo 1,16 Pozostałe obszary 11 Obszar 3 0,24 12 Obszar 4 0,20 13 Obszar 5 0,20 14 Obszar 6 0,13 15 Obszar 9 0,00 16 Annopole 3,63 17 Brodowo 0,65 18 Brzezie 0,79 85

19 Chudzice 0,82 20 Chwałkowo 1,30 21 Dębicz 2,43 22 Dębiczek 1,07 23 Janowo 1,30 24 Januszewo 0,32 25 Jarosławiec 0,37 26 Kijewo 0,68 27 Koszuty 0,34 28 Lorenka 13,33 29 Marianowo Brodowskie 1,86 30 Mączniki 1,20 31 Nadziejewo 0,41 32 Olszewo 0,82 33 Pętkowo 0,81 34 Pierzchnica 10,00 35 Pławce 0,54 36 Połażejewo 0,30 37 Romanowo 0,81 38 Rumiejki 3,25 39 Ruszkowo 0,40 40 Starkowiec Piątkowski 1,64 41 Szlachcin 0,84 42 Topola 1,33 43 Trzebisławki 0,68 44 Ulejno 0,30 45 Winna Góra 1,01 46 Zielniczki 3,66 47 Zielniki 1,12 ŚREDNIA DLA GMINY 0,32 Źródło: opracowanie własne Największą szacowaną długość dróg wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców posiadają tereny wiejskie. Ponadto na wszystkich badanych obszarach część dróg gminnych jest w złym stanie technicznym, występują bardzo niebezpieczne skrzyżowania dróg (szczególnie Obszar 8 miasta), brakuje chodników, miejsc parkingowych i ścieżek rowerowych, które w znaczny sposób poprawiłyby jakość komunikacji i bezpieczeństwo mieszkańców. W mieście ponadto występuje wiele barier architektonicznych, które uniemożliwiają osobom niepełnosprawnym i starszym normalne funkcjonowanie. 3.5 DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH Dla dalszego etapu prac jakim jest monitorowanie Programu Rewitalizacji, poprzedzając delimitację obszarów zdegradowanych, podsumowano analizę wskaźnikową w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej dla wyznaczonych obszarów (jednostek analitycznych), w których nie zdiagnozowano wcześniej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych. Przedstawia to poniższa tabela. kolorem niebieskim. 86

zaznaczono wartości wskazujące na sytuacje kryzysową. Dla obszarów, w których nie zdiagnozowano koncentracji występowania problemów społecznych nie wyznaczano wskaźników jakościowych. Tabela 30 Zestawienie wskaźników sfery gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej dla obszarów, w których nie występuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych SOŁECTWO/WSKAŹNIK W12 W13 W14 W15 W16 W17 W18 W19 W20 W21 W22 SFERA GOSPODARCZA ŚRODOWISKOWA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA TECHNICZNA Obszar 3 23,98 1,42 - b d 3,89-0,14 0,36-45,38 0,24 Obszar 4 12,10 0,89 - b d 0,61-0,23 0,61-27,76 0,20 Obszar 5 15,19 1,19 - b d 0,14-0,35 0,56-10,13 0,20 Obszar 6 34,20 2,76 - b d 2,56-1,28 1,07-22,09 0,13 Obszar 9 14,64 0,75 - b d 0,00-0,18 0,27-39,82 0,00 Annopole 14,29 1,19-89,86 0,00-1,10 2,20-18,68 3,63 Brodowo 13,59 0,78-26,47 3,06-0,42 0,56-20,03 0,65 Brzezie 27,84 0,80-67,00 0,00-1,43 2,86-20,00 0,79 Chudzice 11,63 0,78-30,44 0,00-2,74 5,48-23,29 0,82 Chwałkowo 8,65 0,21-31,90 0,00-1,78 2,37-18,34 1,30 Dębicz 10,62 0,88-29,45 0,00-1,10 2,21-18,23 2,43 Dębiczek 17,91 1,82-65,83 10,71-0,00 1,79-18,75 1,07 Janowo 20,19 0,32-80,66 13,58-0,00 2,47-16,67 1,30 Januszewo 12,50 0,97-78,48 0,00-2,38 1,59-22,22 0,32 Jarosławiec 9,34 0,67-13,50 0,00-0,71 0,47-20,95 0,37 Kijewo 20,77 0,70-19,78 0,00-0,93 0,62-19,75 0,68 Koszuty 23,24 0,71-28,20 5,90-1,14 0,76-19,24 0,34 Lorenka 0,00 0,00-87,03 0,00-3,03 6,06-21,21 13,33 Marianowo Brodowskie 31,43 0,48-83,78 0,00-1,77 1,77-20,35 1,86 Mączniki 10,56 0,86-16,98 0,00-2,01 1,34-17,73 1,20 Nadziejewo 3,94 0,44-8,62 0,00-1,53 1,02-21,43 0,41 Olszewo 13,40 0,57-64,12 0,00-0,00 1,36-10,20 0,82 Pętkowo 12,23 0,72-72,14 0,00-0,90 0,90-18,92 0,81 Pierzchnica 14,29 1,59-18,42 0,00-5,26 5,26-21,05 10,00 Pławce 22,92 1,58-30,60 0,00-0,98 0,98-20,39 0,54 Połażejewo 5,88 1,14-25,93 0,00-1,00 1,00-23,88 0,30 Romanowo 12,96 0,62-187,24 0,00-1,16 2,33-24,42 0,81 Rumiejki 11,54 0,43-0,00 0,00-0,00 2,60-9,09 3,25 Ruszkowo 14,86 0,75-135,87 0,00-0,81 1,61-25,00 0,40 Starkowiec Piątkowski 19,09 0,51-31,92 0,00-2,82 2,26-19,21 1,64 Szlachcin 11,00 1,12-47,47 0,00-1,73 1,16-25,72 0,84 Topola 16,67 0,85-5,16 0,00-0,00 1,77-7,08 1,33 Trzebisławki 18,69 0,93-61,43 0,00-0,00 1,14-5,11 0,68 Ulejno 27,27 1,01-49,06 0,00-2,99 2,99-28,36 0,30 Winna Góra 36,36 1,41-13,36 0,00-2,23 1,12-27,37 1,01 Zielniczki 42,86 1,81-174,52 0,00-4,88 2,44-24,39 3,66 Zielniki 10,62 0,59-0,00 0,00-0,00 1,12-10,67 1,12 Źródło: opracowanie własne Z powyższej tabeli można wywnioskować, że w każdym sołectwie (jednostce analitycznej), w przynajmniej jednej sferze (poza społeczną) występują stany kryzysowe Następnie skupiono się na delimitacji obszarów zdegradowanych. 87

Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym pod względem występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Do uznania obszaru gminy jako zdegradowanego konieczna jest diagnoza stanu w zakresie sytuacji gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Przyjęto następujące wskaźniki delimitacyjne: Tabela 31 Wskaźniki użyte do oceny sfery środowiskowej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej WSKAŹNIK SFERA Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów W12 gospodarcza Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów W13 gospodarcza Wskaźnik jakościowy opisujący sferę gospodarczą na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz dostępnych W14 gospodarcza danych statystycznych Ilość zinwentaryzowanego azbestu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w Mg W15 środowiskowa Liczba nieruchomości bez kanalizacji zbiorczej na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów W16 środowiskowa Wskaźnik jakościowy opisujący sferę środowiskową na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji lokalnych oraz W17 środowiskowa dostępnych danych statystycznych Liczba placówek oświatowych, gminnych obiektów kulturalnych i sportowych w jednostkach urbanistycznych w przeliczeniu na W18 przestrzenno-funkcjonalna 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba przystanków komunikacji miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów W19 przestrzenno-funkcjonalna Wskaźnik jakościowy opisujący sferę przestrzenno-funkcjonalną. na podstawie konsultacji społecznych, a także spotkań roboczych Zespołu ds. rewitalizacji, przeprowadzonych wizji W20 przestrzenno-funkcjonalna lokalnych oraz dostępnych danych statystycznych Liczba budynków mieszkalnych sprzed 1989 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów W21 techniczna Szacowana długość dróg gminnych wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów W22 techniczna Źródło: opracowanie własne Poniżej zestawiono w tabeli wartości poszczególnych wskaźników. Skupiono się tylko na tych sołectwach (wyznaczonych obszarach jednostkach analitycznych), w których wcześniej wykazano koncentrację negatywnych zjawisk społecznych. Kolorem niebieskim. zaznaczono wartości wskazujące na sytuacje kryzysową. Oprócz tego dla sfery gospodarczej, środowiskowej i przestrzenno-funkcjonalnej. przy wskaźnikach jakościowych (W14, W17, W20 i W20) zaznaczono czy występują problemy w danych sferach (TAK występują, NIE nie występują). 88

Na podstawie przeprowadzonych analiz wyznaczono obszary zdegradowane na terenie gminy Środa Wielkopolska, w których oprócz negatywnych zjawisk społecznych, zdiagnozowano występowanie negatywnych zjawisk w co najmniej jednej ze sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Przedstawia to poniższa tabela: Tabela 33 Zestawienie zdiagnozowanych negatywnych zjawisk wg wskaźników wszystkich badanych sfer dla obszarów, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych SOŁECTWO/SFERA SPOŁECZNA GOSPODARCZA ŚRODOWISKOWA Tabela 32 Zestawienie wskaźników sfery gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej dla obszarów, w których występuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych SOŁECTWO/WSKAŹNIK W12 W13 W14 W15 W16 W17 W18 W19 W20 W21 W22 SFERA GOSPODARCZA ŚRODOWISKOWA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA TECHNICZNA Obszar 1 42,56 3,70 TAK b d 0,00 TAK 0,40 0,54 TAK 74,03 0,11 Obszar 2 24,21 1,13 TAK b d 1,07 TAK 0,17 0,35 TAK 35,90 0,06 Obszar 7 19,47 0,92 TAK b d 0,00 TAK 0,09 0,28 TAK 41,70 0,01 Obszar 8 17,44 1,18 TAK b d 0,00 TAK 0,08 0,31 TAK 38,01 0,01 Babin 14,07 0,25 TAK 0,00 0,00 TAK 0,00 0,93 NIE 14,42 0,88 Bieganowo 9,87 0,64 TAK 88,10 0,00 TAK 0,57 1,14 NIE 4,55 0,28 Chocicza 18,31 0,94 TAK 31,17 0,00 TAK 2,75 1,83 NIE 20,18 0,73 Czarne Piątkowo 14,56 1,08 TAK 18,70 0,00 TAK 1,80 2,40 TAK 19,76 1,56 Tadeuszewo 17,91 1,00 TAK 0,00 0,00 TAK 0,00 2,00 NIE 15,00 2,10 Żabikowo 88,06 5,31 TAK 59,09 0,00 TAK Źródło: opracowanie własne 0,89 1,79 NIE 24,11 1,16 PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA TECHNICZNA KWALIFIKACJA DO OBSZARU ZDEGRADOWANEGO Obszar 1 TAK TAK TAK TAK TAK TAK Obszar 2 TAK TAK TAK TAK TAK TAK Obszar 7 TAK TAK TAK TAK TAK TAK Obszar 8 TAK TAK TAK TAK TAK TAK Babin TAK TAK TAK TAK TAK TAK Bieganowo TAK TAK TAK NIE NIE TAK Chocicza TAK TAK TAK NIE TAK TAK Czarne Piątkowo TAK TAK TAK TAK TAK TAK Tadeuszewo TAK TAK TAK TAK TAK TAK Żabikowo TAK TAK TAK NIE TAK TAK Źródło: opracowanie własne Rozmieszczenie przestrzenne obszarów zdegradowanych na terenie gminy Środa Wielkopolska przedstawiają poniższe mapy: 89

Rysunek 7 Obszary zdegradowane w gminie Środa Wielkopolska - sołectwa (źródło: opracowanie własne) Rysunek 8 Obszary zdegradowane w mieście Środa Wielkopolska (źródło: opracowanie własne) 90

Diagnoza stanu posłużyła do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w Gminie, które mają zostać objęte Programem rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska. Łączna liczba mieszkańców i powierzchnia obszarów zdegradowanych została zestawiona w tabeli poniżej: Tabela 34 Liczba mieszkańców i powierzchnia obszarów zdegradowanych LP OBSZAR LICZBA MIESZKAŃCÓW POWIERZCHNIA [ha] 1 Obszar 1 747 11,4446 2 Obszar 2 3 448 203,4230 3 Obszar 7 4 276 67,9461 4 Obszar 8 2 586 667,2566 5 Babin 215 357,0877 6 Bieganowo 176 727,8119 7 Chocicza 109 130,5885 8 Czarne Piątkowo 167 359,7991 9 Tadeuszewo 100 496,8902 10 Żabikowo 112 214,7420 Źródło: opracowanie własne Obszar zdegradowany w gminie Środa Wielkopolska zajmuje powierzchnię 3 236,9897 ha co stanowi 15,63% powierzchni gminy. Obszar ten jest zamieszkały przez 11 936 osób co stanowi 40,87% mieszkańców gminy. 3.6 OBSZARY REWITALIZACJI Obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji (rozdział 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 z dnia 2 sierpnia 2016 r. MR/H 2014-2020/20(2)08/2016). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Na wyznaczonych obszarach zdegradowanych Gminy mieszka 40,87% mieszkańców, a ich powierzchnia stanowi 15,63% łącznej powierzchni gminy. Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy stanu oraz badań ilościowych i jakościowych sytuacji społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej w gminie Środa Wielkopolska, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności oraz zamierzenia strategiczne rozwoju gminy, wyrażone w Strategii Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2016-2022, pozwoliły na wyodrębnienie obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje 91

się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Zgodnie z Zasadami programowania i wsparcia rewitalizacji w ramach WRPO 2014+ wykorzystano dodatkowe analizy, ankiety i wywiady pogłębione z interesariuszami Programu w celu określenia obszaru, mającego istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gminy, a który powinien zostać objęty procesem rewitalizacji. W wyniku szerokich konsultacji społecznych z mieszkańcami i wcześniejszych analiz zdecydowano, że Obszar 1 miasta, Obszar 7 miasta, Obszar. 8 miasta oraz sołectwa Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo, Tadeuszewo i Żabikowo będą obszarem rewitalizacji ponieważ to w nich następuje największa koncentracja sytuacji kryzysowych zarówno w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzennofunkcjonalnej i technicznej. Należy zwrócić uwagę, że wybrane obszary rewitalizacji charakteryzują się największymi potencjałami służące wyjściu z sytuacji kryzysowych i dzięki swojemu centralnemu położeniu (obszary miejskie), procesy rewitalizacyjne, które zostaną przeprowadzone, będą miały pozytywny wpływ również na inne obszary i pozostałych mieszkańców gminy Środa Wielkopolska. Tabela 35 Liczba mieszkańców i powierzchnia wyznaczonych obszarów rewitalizacji LP OBSZAR LICZBA MIESZKAŃCÓW POWIERZCHNIA [ha] 1 Obszar 1 747 11,4446 2 Obszar 7 4 276 67,9461 3 Obszar 8 2 586 667,2566 4 Babin 215 357,0877 5 Bieganowo 176 727,8119 6 Chocicza 109 130,5885 7 Czarne Piątkowo 167 359,7991 8 Tadeuszewo 100 496,8902 9 Żabikowo 112 214,7420 SUMA 8 488 3 033,5667 Źródło: opracowanie własne Poniżej, na mapie zaprezentowano obszar wyznaczony do rewitalizacji 92

Rysunek 9 Schematyczna prezentacja obszaru rewitalizowanego na mapie gminy Środa Wielkopolska - sołectwa (źródło: opracowanie własne) Rysunek 10 Schematyczna prezentacja obszaru rewitalizowanego na mapie gminy Środa Wielkopolska - miasto (źródło: opracowanie własne) 93

Szczegółowo problemy i potencjały wskazanego obszaru rewitalizacji zostały opisane w powyższej diagnozie oraz w pogłębionej diagnozie obszaru rewitalizacji. Z przedsięwzięć, które planuje się w niniejszym dokumencie większość skupia się na poprawie sytuacji w sferze społecznej. 3.7 POGŁĘBIONA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI Wyznaczony obszar rewitalizacji obejmuje 6 sołectw: Babin, Bieganowo, Chocicza, Czarne Piątkowo, Tadeuszewo i Żabikowo oraz 3 obszary miejskie, 1 (ścisłe centrum), 7 (dalsza część historycznej części miasta i 9 (rozwijający się południowo-wschodni obszar miasta do jego granic). Zgodnie z wymogami ustawy wyznaczony obszar rewitalizacji stanowi nie więcej niż 20% powierzchni gminy oraz jest zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy, tj. odpowiednio jest to 14,64% powierzchni Gminy, zamieszkiwane przez 29,06% ludności. Wybór tego obszaru spośród terenów ma na celu dotarcie z projektami rewitalizacyjnymi do jak największej liczby mieszkańców z obszaru, który tego najbardziej wymaga. Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się kumulacją problemów społecznych. Na całym obszarze rewitalizacji udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby oraz z powodu niepełnosprawności przekracza średnią dla gminy. Kolejnym problemem jest ubóstwo. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z tego powodu przekracza średnią dla gminy dla 8 z 9 wskazanych obszarów rewitalizacji. Kolejnym problemem jest bezrobocie. Dla 7 z 9 obszarów liczba osób bezrobotnych i trwale bezrobotnych przekracza średnią gminną, dla jeszcze jednego obszaru miejskiego jest bardzo blisko średniej. Podobnie 7 z 9 obszarów przekracza średnią w liczbie wydanych niebieskich kart, co jest najprawdopodobniej skutkiem trudnej sytuacji w rodzinach obarczonych problemami bieżącymi (bezrobocie, zasiłki, ciężkie choroby i kalectwo). Warto przyjrzeć się wskaźnikom pozaspołecznym dla obszaru rewitalizacji. Szczegóły można znaleźć we wcześniejszym podsumowaniu diagnozy, jednak tutaj wyniki liczbowe dla terenów miejskich odbiegają od wiejskich. Łatwo to wyjaśnić. Charakter części wskaźników powoduje ogromne trudności w zaprezentowaniu rzeczywistych danych liczbowych. Wynika to ze sposobu gromadzenia danych w istniejących opracowaniach (np. ilość zinwentaryzowanego azbestu), część z bardzo dobrych wskaźników dla całej gminy (np. stopień kanalizacji), część z istoty wskaźnika (np. liczba przystanków komunikacji miejskiej jest mniejsza w przeliczeniu 94

na liczbę mieszkańców na terenach zurbanizowanych). Z tego powodu wprowadzono do analizy wskaźniki jakościowe oparte o wyniki konsultacji społecznych (prowadzonych na OR) oraz analizie ankiet CAWI. Mieszkańcy sołectwa Babin, oprócz zainteresowania większą liczbą imprez dla wszystkich grup wiekowych, oczekują przygotowania drogi rowerowej łączącej sołectwo ze miastem Środa Wielkopolska. Budowa tej drogi opóźnia się z różnych powodów, w tym ze względu na zmiany własnościowe (powiat średzki i gmina Środa Wielkopolska). Pewnym problemem jest przygotowanie terenu dla dzieci i młodzieży. Istniejące w praktyce i użytkowane boisko nie może być rozbudowane ze względu na zagadnienia własnościowe. Sołectwo leży na terenie popegeerowskim. W związku z tym spora część terenów jest pod kontrolą Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (dawniej Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa). Poza tym spora część terenów należy do wskrzeszonej w 2001 roku Fundacji Zakłady Kórnickie. Dobra współpraca z pozostałymi właścicielami terenu powoduje, że wieś nie ma problemu z utrzymaniem przy życiu tymczasowego boiska pozwalającego młodzieży na czynny wypoczynek, jednak jakiekolwiek inwestycje (zaplecze szatniowe, trybuny) są niemożliwe. Natomiast nie ma problemu z komunikacją. Co prawda przystanek o charakterze dalekobieżnym (dawniej PKS) jest położony około kilometra od centrum wsi, jednak w samej wsi jest przystanek bezpłatnej komunikacji gminnej. Podobne problemy dotyczą trzech wsi (Bieganowo, Turek i Zmysłowo) sołectwa Bieganowo. Tereny poza własnością prywatną są podzielone pomiędzy trzech właścicieli: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Fundację Zakłady Kórnickie i Gminę Środa Wielkopolska (nie licząc drogi powiatowej). W związku z tym mniej więcej połowa mieszkańców korzysta z wyremontowanej drogi, z oświetleniem, chodnikiem itp., natomiast druga połowa przebija się w czasie deszczy i roztopów przez błoto, niszcząc zawieszenie swoich aut na nierównej nawierzchni. Natomiast wieś jest dobrze skomunikowana (przystanek gminny leży w centrum wsi). Pewnym problemem jest brak wystarczającego miejsca do zawracania autobusu (Bieganowo jest wsią graniczną Gminy, autobus kończy tu bieg). Ze względu na wspomniane problemy z własnością gruntów kierowcy muszą wykazywać się doskonałymi umiejętnościami manewrowymi. Sporo jest na terenie sołectw osób starszych i rencistów. Wśród nich są osoby nie dające sobie rady, korzystające z pomocy społecznej. Natomiast wyremontowana świetlica mogłaby prowadzić więcej działań na rzecz mieszkańców w różnych grupach wiekowych, natomiast ograniczenia w funduszach to ograniczają. Kolejnym sołectwem, obejmującym jedną wieś, jest Chocicza. Tu występują podobne problemy. Brakuje dobrego dojazdu do kilku posesji, chodników. Oświetlenie 95

terenów publicznych jest niekompletne. Świetlica wiejska jest w trakcie remontu, który należałoby skończyć. Natomiast wiejski plac zabaw służy mieszkańcom. Na terenie wsi są rodziny wielodzietne, które należy wspomóc w umiejętnościach społecznych, zwiększające ich zaradność na rynku pracy. Sołectwo Czarne Piątkowo to dwie wsie. Oprócz Czarnego Piątkowa wieś Grójec. Właśnie w Grójcu, położonym w pobliżu nielicznych na terenie Gminy lasów, jeden z mieszkańców planuje stworzenie w oparciu o przebudowę nieużywanych budynków stworzenie Centrum Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego. Biorąc pod uwagę rosnąca liczbę osób starszych na OR jest to inicjatywa godna wsparcia. Pewnym problemem sołectwa jest związane z istnieniem na jego terenie żwirowni duże obciążenie dróg ciężkim transportem, co powoduje ciągłą dewastację nawierzchni. Oprócz poprawy stanu dróg przydałyby się chodniki i oświetlenie. W Czarnym Piątkowie jest szkoła podstawowa. Służy dzieciom i mieszkańcom. Natomiast prócz większej liczby imprez warto by, oprócz istniejących boisk, wyposażyć ją w plac zabaw dla dzieci. Kolejne sołectwo leżące na obszarze rewitalizacji to Tadeuszewo. Przez wieś przebiega jedna z ważniejszych dróg Gminy, droga wojewódzka 432 łącząca Wrześnię z Lesznem. Wieś się wyludnia, mimo dobrej komunikacji. Gmina już zrobiła wiele dla powstrzymania tego procesu. W 2016 roku zakończona adaptację budynku starej szkoły na mieszkania socjalne i pomieszczenia tymczasowe. Mimo to należy dokładać następnych starań, aby powstrzymać depopulację miejscowości. Ostatnim wiejskim terenem OR jest sołectwo Żabikowo. Graniczy ze Środą Wielkopolską, ale oprócz plusów (łatwość komunikacyjna) część wsi Żabikowo przecina droga krajowa nr 11. Niewielkie sołectwo jest rozległe i pozbawione bezpiecznych ciągów pieszo-rowerowych. Jest kolejnym wyludniającym się obszarem Gminy, ze sporą liczbą bezrobotnych. Dlatego wszelkie działania na rzecz mieszkańców we wszystkich grupach wiekowych może mieć istotne znaczenie. Jest to ułatwione dzięki istnieniu w Słupi Wielkiej gminnej szkoły podstawowej, zapewniającej niezbędna dla takich działań zaplecze. Gmina Środa Wielkopolska jest o tyle specyficzna, że posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg, na której zorganizowana jest bezpłatna sieć komunikacji lokalnej i docierającej do wszystkich sołectw. To powoduje łatwość oferowania usług społecznych w zdecydowanej większości na terenie Środy Wielkopolskiej. Środa Wielkopolska, będąca także stolicą powiatu średzkiego i dobrze rozwiniętym miastem jest tradycyjnie miejscem skupiającym potrzeby mieszkańców całej Gminy. Nie oznacza to jednak, że nie należy wielu obszarów poprawić. W analizie ilościowej pominięto tematykę zupełnie nie związaną z obszarami programów rewitalizacji, taką np. jak stan dróg (co ciekawe, notowano tylko uwagi dotyczące ich stanu, a nie braku, 96

braki wskazywano np. w zakresie oświetlenia, chodników i ścieżek rowerowych). Istotnym zarzutem dotyczącym zagadnień komunikacyjnych, wskazywanych w ankietach i podczas rozmów z mieszkańcami OR to braki miejsc parkingowych. Cała gmina Środa Wielkopolska, podobnie jak znacząca część Wielkopolski ma ogromne tradycje społecznikowskie. Jednak, jak i w wielu innych miejscach w całej Polsce, te tradycje mocno zanikają. Dotyczy to wszystkich grup społecznych i wiekowych. Stąd oczekują szerokiego wachlarza ofert skierowanych dla siebie (dla swojej grupy wiekowej, zainteresowań itp.). Przy czym często mieszkańcy cenią prawdziwe, miejskie zaplecze wyżej od małych lokalnych wiejskich świetlic. Zwłaszcza, że część nie bardzo kojarzy się z prawdziwą zabawą, zwłaszcza młodzieży. Tereny centrum Miasta, określone jako obszary 1 i 7 były od strony jakościowej analizowane wspólnie. Brakuje na nich miejsca przeznaczonego specyficznie dla młodzieży, spełniającego wymagania tej grupy wiekowej. Stąd pomysł wprowadzenia do obiegu społecznego byłej wieży ciśnień (miejskiej, na terenie Miasta jest też kolejowa wieża ciśnień). Takie rozwiązanie pozwoliłoby stworzyć obiekt dedykowany do ludzi młodych, którym nie przeszkadzałyby pewne utrudnienia dostępowe (schody), a jednocześnie mieliby obiekt dostosowany wyglądem/programem itp. do swoich potrzeb i oczekiwań (bardziej niż dostojne zaplecze biblioteki na przykład). Jeśli chodzi o osoby dorosłe i starsze to te grupy nie narzekały na brak miejsc, za wyjątkiem nie najlepszego stanu niektórych obszarów parkowych (opisane w planowanych działaniach). Za to grupa osób starszych wyrażała wyraźne oczekiwanie dostosowania zaplecza dla osób wymagających opieki. Osoby starsze i niepełnosprawne nie chcą siedzieć zamknięte w domach, poszukują zarówno dedykowanych działań jak i miejsc dostosowanych do wymogów XXI w. Zmienia się model rodziny, wielopokoleniowe domy, w których opieka nad starszymi i chorymi odbywa się na miejscu zanikają. Osoby nieuleczalnie chore są dziś często świadome swojej choroby. Wynika to z zasad występującej obecnie w medycynie. Jednocześnie zanika opieka nad chorymi terminalnie w szpitalach. To z kolei wynika z zasad kontraktowania przez NFZ. Oczywiście, możliwa jest opieka domowa, jednak mało kogo na niż stać. Stąd potrzeba przygotowania na terenie gminy hospicjum. Ostatnim elementem, o którym należy wspomnieć jest zagadnienie przedsiębiorczości. Terenem szczególnie przeznaczonym na takie działania jest obszar 7 Miasta. Tu mieszkańcy ciągle oczekują działań (nie wolno zapominać, że jest to tematyka rozwijana od wielu lat). Niemniej wsparcie umiejętności działania gospodarczego, w tym zwłaszcza dostosowania się do szybko zmieniającego się świata i, co za tym idzie, do nowych wymogów rynku jest niezbędnym elementem rozwijającym przedsiębiorczość, zwłaszcza, że mówimy o obszarze 97

o dużej konkurencji, bowiem w bezpośredniej bliskości leży zarówno Poznań jak i Jarocin oraz Września i Śrem. Dlatego wciąż potrzeba wsparcia mieszkańców w rozwijaniu zarówno przedsiębiorczości jak i w rozwijaniu umiejętności społecznych, których brak często ogranicza plany rozwojowe jednostek. Pogłębiona diagnoza wskazanych obszarów rewitalizacji potwierdza wyniki diagnozy przygotowanej dla gminy. Warto zauważyć, że rewitalizacja wskazanych obszarów będzie służyć przede wszystkim mieszkańcom obszaru rewitalizacji, ale odczuwalna poprawa będzie dla wszystkich mieszkańców gminy. 98

4 WIZJA I CELE PROGRAMU REWITALIZACJI 99

4.1 WIZJA STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI Wizja i uporządkowany system celów rewitalizacji stanowią spójną całość. Każdy z celów rewitalizacji w sposób czytelny i nie budzący wątpliwości przyczyniać się będzie do realizacji określonego fragmentu wizji oraz wizji jako całości. Ważne przy określaniu wizji było poznanie oczekiwań interesariuszy wobec zamierzonej rewitalizacji danego obszaru dotyczy to zarówno mieszkańców i użytkowników obszaru rewitalizacji, jak i wszystkich, na których będą mieć wpływ podjęte działania rewitalizacyjne. Konsultacje wskazały najbardziej oczekiwane efekty procesu rewitalizacji, na podstawie których sformułowano wizję obszaru rewitalizacji. WIZJA OBSZARU PO REWITALIZACJI: Obszar zrewitalizowany gminy Środa Wielkopolska jest miejscem przyjaznym dla mieszkańców. Zapewnia dostęp do infrastruktury potrzebnej dla dobrej jakości życia. Rozwija się w sposób zrównoważony, dbając o włączenie grup społecznych, które decydują o przyszłości, młodzieży jak i dorosłych o kwalifikacjach dostosowanych do aktualnych wymagań rynku pracy. Jednocześnie zwraca uwagę na osoby wymagające wsparcia, starsze, niepełnosprawne, o ograniczonych źródłach utrzymania. 4.2 CELE PROGRAMU REWITALIZACJI I WYZNACZONE KIERUNKI DZIAŁAŃ Program Rewitalizacji wpisuje się w obowiązującą w gminie Strategię Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2015-2020. Program stanowi dokument wykonawczy w stosunku do Strategii. Planowane działania wynikają wprost ze strategii, a zwłaszcza wpisują się w: Cel Strategiczny II: Przyjazna przestrzeń, 2.2 Poprawa ładu przestrzennego; Cel Strategiczny III: Aktywny kapitał społeczny: 3.1 Wzmocnienie tożsamości lokalnej, 3.2 Zwiększenie atrakcyjności oferty edukacyjnej, 3.3 Wsparcie integracji społecznej, 3.4 Uatrakcyjnienie oferty spędzania wolnego czasu poprzez promowanie zdrowego trybu życia i aktywność sportową (zwłaszcza 3.4.1 Aktywizacja osób starszych i wykluczonych społecznie), Ponadto niniejszy Program Rewitalizacji wpisuje się w cele strategiczne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Środa Wielkopolska w latach 2009-2020: Cel strategiczny nr 2 Aktywizacja i integracja grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, 100

Cel strategiczny nr 3 Zintegrowany system w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym; Cel strategiczny nr 4 Wsparcie seniorów w środowisku zamieszkania; Zaspakajanie potrzeb społecznych oraz przeciwdziałanie zagrożeniom w stopniu zapewniającym równowagę społeczną i rozwój Gminy, ze szczególnym uwzględnieniem działań na rzecz osób, rodzin i grup zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Program Rewitalizacji nawiązuje do zidentyfikowanych problemów i na ich podstawie dokonuje diagnozy negatywnych zjawisk w Gminie. W ramach Programu Rewitalizacji będą realizowane cele ogólne i szczegółowe wpisujące się w inne dokumenty strategiczne Gminy Środa Wielkopolska. Dla niniejszego Programu Rewitalizacji określono dwa cele strategiczne zbieżne z celami określonymi w strategii wraz z kierunkami rozwoju odpowiadające wynikom pogłębionej analizy. Są to: Cel strategiczny 1: Rozwój aktywności społecznej i włączenia społecznego Cel strategiczny 2: Rozwój infrastruktury służącej realizacji celów społecznych Działania wspierające aktywność mieszkańców Przygotowanie i przystosowanie infrastruktury do potrzeb mieszkańców Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Dbałość o infrastrukturę redukującą skutki wyłączenia społecznego Rysunek 11 Cele strategiczne i kierunki rozwoju określone w PR Cel strategiczny I skupia się na działaniach miękkich, prospołecznych mających redukować niekorzystne trendy. Ważnym elementem jest tu wspieranie edukacji zarówno dzieci i młodzieży jak i osób dorosłych, a także działania wspierające organizację czasu wolnego i wypoczynku. Cel obejmuje także działania wspomagające osoby zagrożone wykluczeniem społecznym i działania wspierające przedsiębiorczość. Realizacja celu opierała się będzie na 101

współpracy Urzędu Miasta i Gminy GMINA z innymi jednostkami administracyjnymi, instytucjami społecznymi oraz organizacjami pożytku publicznego i inicjatywami oddolnymi mieszkańców. Cel strategiczny II skupia się na działaniach inwestycyjnych ukierunkowanych na rozwój infrastruktury, służącej włączeniu społecznemu i integracji mieszkańców. Obejmuje działania w obiektach istniejących, służące zmianie i uzupełnieniu ich funkcjonalności, poprawie efektywności energetycznej, finalnie zwiększającemu podaż obiektów służących celom w oparciu o remonty, przekształcenia i rozbudowę obiektów już istniejących. W dalszych rozdziałach zostanie wykazana komplementarność poszczególnych przedsięwzięć Wszystkie cele będą realizowane z dbałością o środowisko. Zgodnie z nowoczesnym poglądem środowisko to także antroposfera. Miasto powinno być inicjatorem i wzorcem takich działań dla wszystkich jego mieszkańców, bowiem trudno oczekiwać dbałości o środowisko od nich, jeśli samorząd nie stanowi wzoru takich działań. Układ celów strategicznych Programu należy traktować jako stały w całym okresie jego obowiązywania. W miarę możliwości powinien on także być utrzymany w kolejnym programie opracowywanym na okres po 2023 roku. 4.3 OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI W TYM DOKUMENTAMI GMINY W ramach Programu Rewitalizacji będą realizowane cele ogólne i szczegółowe wpisujące się w dokumenty strategiczne kraju, województwa, powiatu i gminy. 4.3.1 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI KRAJOWYMI Tabela 36 Powiązania PR z krajowymi dokumentami strategicznymi LP DOKUMENT MISJA/CEL/PRIORYTET/DZIAŁANIE 1 Projekt Narodowego Planu Rewitalizacji 2022 2 Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do Głównym celem NPR jest poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. Realizacji tego celu służyć będzie tworzenie korzystnych warunków dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce i położenie nacisku na holistyczne, zintegrowane podejście do prowadzenia takich działań Cel główny: Tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym, środowiskowym i terytorialnym Cel szczegółowy I Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz ODPOWIADAJĄCE CELE PR DLA GMINY GMINAT CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 102

2030 r.) silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną Obszar: Rozwój innowacyjnych firm Obszar: Małe i średnie przedsiębiorstwa Obszar: Kapitał dla rozwoju Cel szczegółowy II Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony Obszar: Spójność społeczna Obszar: Rozwój zrównoważony terytorialnie Cel szczegółowy III Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu Obszar: Prawo w służbie obywatelom i gospodarce Obszar: Instytucje prorozwojowe i strategiczne zarządzanie rozwojem Obszar: E-państwo Obszar: Finanse publiczne Obszar: Efektywność wykorzystania środków UE 3 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Cel strategiczny: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia. i spójności w horyzoncie długookresowym Cel regionalny 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów ( konkurencyjność ) Kierunki działań: Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza miastami wojewódzkimi; Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne Cel regionalny 2: Budowanie spójności terytorialnej. i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ); Kierunki działań: Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe; Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 Cel regionalny 3: Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie ( sprawność ) Kierunki działań: Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między różnymi aktorami polityki regionalnej 103

4. Strategia Europa 2020 Strategia Europa 2020" Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest długookresowym dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej, który zastąpił realizowaną od 2000 roku Strategię Lizbońską. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Strategia Europa 2020 ustala pięć celów, które określają, gdzie Unia Europejska powinna się znaleźć w 2020 roku: wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75%; na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii; należy osiągnąć cele 20/20/20 w zakresie klimatu i energii (w tym ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki); liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie; liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln. Powyższe cele szczegółowe wpisują się w realizację trzech ogólnych priorytetów rozwoju inteligentnego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu. Postępy w realizacji priorytetów tematycznych umożliwia siedem inicjatyw przewodnich przygotowanych przez KE, a realizowanych na poziomie UE, państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych: Unia innowacji Mobilna młodzież Europejska agenda cyfrowa Europa efektywnie korzystająca z zasobów Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 104

5 Karta Lipska Karta jest dokumentem państw członkowskich Unii, w którym zawarto wspólne i spójne zasady zrównoważonego rozwoju miast. Ministrowie zobowiązują się, w myśl zasad zawartych w Karcie, do: zainicjowania w poszczególnych państwach debaty publicznej na temat przyszłości rozwoju miast europejskich, zastosowanie zintegrowanego rozwoju miast oraz wzmocnienie struktur decyzyjnych, niezbędnych do wdrożenia takiego rozwoju na poziomie krajowym, promowanie zrównoważonej organizacji terytorialnej opartej na tradycyjnej europejskiej policentrycznej strukturze miejskiej. W karcie uważa się miasta europejskie (bez względu na wielkość) za cenne i niezastąpione dobra gospodarcze, społeczne i kulturowe. W planowaniu ich dalszego rozwoju należy uwzględniać wszystkie wymiary rozwoju zrównoważonego, tj. dobrobyt gospodarczy, równowagę społeczną i zdrowe środowisko życia. Przy tym należy zwrócić szczególną uwagę na aspekty kulturowe i zdrowotne oraz zdolności instytucjonalne poszczególnych państw członkowskich Unii. CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 Miasta są centrami wiedzy i innowacji, ale występują w nich problemy społeczne i demograficzne oraz zagrożenie wykluczeniem społecznym, co może w efekcie powodować, że rola miast, jako motorów dobrobytu stanie się zagrożona. Rozwiązanie tych problemów wymaga interdyscyplinarnego skoordynowania polityk na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Konieczne jest zintegrowane podejście do zagadnień planowania urbanistycznego. Źródło: opracowanie własne 4.3.2 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI WOJEWÓDZKIMI I KRAJOWYMI STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO DO 2020 ROKU. WIELKOPOLSKA 2020 Wizja rozwoju określona w Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 to: Wielkopolska 2020 roku, w wyniku stopniowego osiągania celów strategii ma być regionem inteligentnym, innowacyjnym i spójnym. Celem generalnym Strategii jest efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju. Niniejszy Program Rewitalizacji jest spójny z kierunkami działań wyznaczonymi w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020, a z punktu widzenia realizacji zamierzeń rewitalizacyjnych w Gminie Środa Wielkopolska istotne są zapisy, dotyczące celów strategicznych i operacyjnych, wśród których wskazano: 105

poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu, poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami, lepsze zarządzanie energią, zwiększenie spójności województwa, wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu, wzrost kompetencji mieszkańców i zatrudnienia, zwiększanie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa. W Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku za jedną ze słabych stron województwa uznano istnienie obszarów i miast wymagających rewitalizacji oraz dużą powierzchnię obszarów zdegradowanych. Wśród zagrożeń wymienia się marginalizację obszarów i ośrodków o niższej konkurencyjności, a także grup o najniższym wykształceniu, upośledzonych pod względem społecznym, fizycznym i psychicznym, wzrost patologii społecznych, liczne grupy i środowiska zagrożone wykluczeniem. Z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych w województwie wielkopolskim kluczowy jest cel 5.4. Wsparcie terenów wymagających restrukturyzacji, odnowy i rewitalizacji. W Strategii stwierdzono, że należy opracować kompleksowe programy odnowy, które będą obejmowały inwestycje w infrastrukturę techniczną i społeczną, projekty aktywizacji gospodarczej i projekty edukacyjne. Wskazano następujące. kierunki działań przez które cel ten powinien być realizowany: Kompleksowe,. zintegrowane. programy. rewitalizacji. obejmujące. instrumenty stosowane w ramach innych celów, ukierunkowane na specyficzną sytuację na tych obszarach; Modernizacja. oraz. lepsze. wykorzystanie. linii. wąskotorowych. regionu dla potrzeb turystyki. Ponadto istotne z punktu widzenia realizacji zamierzeń rewitalizacyjnych w Gminie Środa Wielkopolska są przedsięwzięcia wpisujące się w cele wyznaczone w SRWW tj : Zwiększenie spójności sieci drogowej (cel operacyjny 1.1), Ochrona krajobrazu (cel operacyjny 2.2), Ograniczenie emisji substancji do atmosfery (cel operacyjny 2.5), Promocja postaw ekologicznych (cel operacyjny 2.10), Optymalizacja gospodarowania energią (cel operacyjny 3.1), Wsparcie ośrodków lokalnych (cel operacyjny 5.1), Rozwój obszarów wiejskich. (Cel operacyjny 5.2), Aktywizacja obszarów o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się 106

perspektywach rozwojowych (cel operacyjny 5.3), Wsparcie terenów wymagających restrukturyzacji, odnowy i rewitalizacji (cel operacyjny 5.4), Zwiększenie dostępności do podstawowych usług publicznych (cel operacyjny 5.5), Wsparcie terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego (cel operacyjny 5.6), Doskonalenie kadr gospodarki (cel operacyjny 6.7), Rozwój gospodarki społecznej (cel operacyjny 6.11), Rozwój srebrnego sektora gospodarki (cel operacyjny 6.12), Rozwój biznesu i usług zdrowotnych (cel operacyjny 6.13), Poprawa warunków, jakości i dostępności edukacji (cel operacyjny 7.1), Promocja przedsiębiorczości i zatrudnialności (cel operacyjny 7.3), Rozwój oraz promocja postaw kreatywnych i innowacyjnych (cel operacyjny 7.4), Rozwój kształcenia ustawicznego (cel operacyjny 7.6), Wzmacnianie aktywności zawodowej (cel operacyjny 8.1), Poprawa sytuacji i przeciwdziałanie zagrożeniom demograficznym (cel operacyjny 8.2), Poprawa stanu zdrowia mieszkańców i opieki zdrowotnej (cel operacyjny 8.3), Promocja zdrowego stylu życia (cel operacyjny 8.4), Wzmacnianie włączenia społecznego (cel operacyjny 8.5), Wzmocnienie systemu usług i pomocy społecznej (cel operacyjny 8.6), Kształtowanie skłonności mieszkańców do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (cel operacyjny 8.7), Budowa kapitału społecznego na rzecz społeczeństwa obywatelskiego (cel operacyjny 8.8), Ochrona zasobów, standardu i jakości życia rodziny (cel operacyjny 8.9), Ochrona i utrwalanie dziedzictwa kulturowego (cel operacyjny 8.10). PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Celem Planu jest zrównoważony rozwój przestrzenny regionu jako jedna z podstaw wzrostu poziomu życia mieszkańców. Realizacja tego celu opiera na dwóch celach szczegółowych: dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku, zwiększenie efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa. Zgodnie z wytycznymi polityki przestrzennej, Gmina Środa Wielkopolska znajduje się w następujących strefach zróżnicowanej polityki przestrzennej województwa: intensywnych procesów urbanizacyjnych - strefa ta jest miejscem najbardziej dynamicznych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym, a co za tym idzie nagromadzenia konfliktów przestrzennych, strefie dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, obszarach pozamiejskich o najwyższym potencjale rozwoju 107

wskazano tu, że najważniejsze korytarze komunikacyjne są głównymi osiami rozwoju. Przez Gminę Środa Wielkopolska przebiega droga krajowa S11. Wśród obiektów objętych ochroną prawną na terenie gminy należy wymienić Obszary Natura 2000, Obszar Chronionego Krajobrazu Bagna Średzkie i trzynaście pomników przyrody Przedsięwzięcia rewitalizacyjne realizują cele Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego poprzez np. modernizację skrzyżowań (przedsięwzięcie U 3). Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw pośrednio będzie realizowany poprzez działania doszkalające, pomagające podnieść kompetencje, czy też ukierunkowane na zakładanie własnej działalności gospodarczej przez mieszkańców OR (przedsięwzięcie 1.1.3, przedsięwzięcie 1.2.1). Również działania związane z działaniami na rzecz seniorów (przedsięwzięcia 1.1.1, 1.1.2, 1.2.2, 2.2.1,2.2.2, 2.2.3, 2.2.4,) będą realizowały założenia celów Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Część spotkań i zajęć organizowanych dla mieszkańców (z różnych grup wiekowych) w ramach określonych PR przedsięwzięć np.. 1.1.1, 1.1.2 może być ukierunkowana na podniesienie świadomości uczestników na temat. znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Dlatego też należy stwierdzić, że działania rewitalizacyjne zaplanowane w PR są spójne z celami szczegółowymi rozpisanymi w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, w tym w szczególności z następującymi: wzrost spójności komunikacyjnej oraz powiązań z otoczeniem, wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego, restrukturyzacja obszarów o ograniczonym potencjale rozwojowym, wielofunkcyjny rozwój ośrodków regionalnych i lokalnych, restrukturyzację obszarów o ograniczonym potencjale rozwojowym, wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwiększenie udziału usług turystycznych i rekreacji w gospodarce regionu. STRATEGIA ROZWOJU POWIATU ŚREDZKIEGO, STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU ŚREDZKIEGO NA LATA 2009-2020 Tabela 37 Powiązania PR z dokumentami powiatowymi LP DOKUMENT MISJA/CEL/PRIORYTET/DZIAŁANIE 1 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU ŚREDZKIEGO Misja: SKUTECZNA I EFEKTYWNA REALIZACJA ZADAŃ WSZYSTKICH JEGO JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ODPOWIADAJĄCE CELE PR DLA GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 108

2 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU ŚREDZKIEGO NA LATA 2009-2020 ORAZ INICJOWANIE I KOORDYNACJA WSPÓŁPRACY SAMORZĄDÓW GMINNYCH I PODMIOTÓW Z RÓŻNYCH SEKTORÓW NA RZECZ TRWAŁEGO ROZWOJU CAŁEGO POWIATU Cel strategiczny 1. Drogi i komunikacja; Cel strategiczny 2. Oświata i wychowanie; Cel strategiczny 3. Włączenie społeczne; Cel strategiczny 4. Ochrona zdrowia; Cel strategiczny 5. Przeciwdziałanie bezrobociu; Cel strategiczny 6. Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego; Cel strategiczny 7. Integracja społeczności powiatu, społeczeństwo obywatelskie Cel strategiczny nr 1: ZINTEGROWANY SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ: Cel operacyjny 1.1: Realizacja programu pn : Budowanie zintegrowanego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w powiecie średzkim ; Cel operacyjny 1.2: Wsparcie rodziny w środowisku zamieszkania, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży; Cel operacyjny 1.3: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie; Cel operacyjny 1.4: Wspieranie rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi; Cel operacyjny 1.5: System opieki i wychowania dziecka poza rodziną biologiczną; Cel operacyjny 1.6: Przeciwdziałanie uzależnieniom w szczególności od alkoholu i narkotyków oraz niedostosowaniu społecznemu i przestępczości wśród dzieci i młodzieży Cel strategiczny nr 2: AKTYWNA INTEGRACJA GRUP ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM: Cel operacyjny 2.1: Promocja zatrudnienia oraz tworzenie systemu wsparcia dla osób długotrwale bezrobotnych w celu. ich aktywizowania; Cel operacyjny 2.2: Tworzenie systemu wsparcie dla osób z grup szczególnego ryzyka osób bezdomnych, opuszczających zakłady karne oraz osób z problemem uzależnienia od alkoholu, narkotyków i innych środków psychoaktywnych; Cel operacyjny 2.3: Tworzenie spójnego systemu. wsparcia dla wychowanków opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze Cel strategiczny nr 3: ZINTEGROWANY SYSTEM WSPARCIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ OSÓB W WIEKU STARSZYM: Cel operacyjny 3.1: Podnoszenie świadomości społecznej na temat osób niepełnosprawnych oraz ich praw i uprawnień; Cel operacyjny 3.2: Zapewnienie zwiększonego dostępu osób niepełnosprawnych. do. specjalistycznych usług oraz integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem; Cel operacyjny 3.3: Rozwijanie form rehabilitacji zawodowej; Cel operacyjny 3.4: Rozwój systemu wsparcia na rzecz CEL STRATEGICZNY 1 CEL STRATEGICZNY 2 109

osób starszych Cel strategiczny nr 4 : PARTNERSTWO NA RZECZ AKTYWIZACJI. ŚRODOWISK LOKALNYCH Cel operacyjny 4.1: Profesjonalizacja kadry socjalnej jako czynnika integracji lokalnej; Cel operacyjny 4.2: Wspieranie inicjatyw lokalnych Źródło: opracowanie własne 4.3.3 POWIĄZANIA Z DOKUMENTAMI GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA NA LATA 2015-2020 Strategia Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2015-2020 jest dokumentem uchwalanym przez Radę Miejską w Środzie Wielkopolskiej w celu określenia najważniejszych zamierzeń osiąganych wspólnym wysiłkiem władz samorządu, mieszkańców i podmiotów gospodarczych. Strategia rozwoju jest szansą na stworzenie długofalowej wizji rozwoju Gminy Środa Wielkopolska oraz szansą na koordynację i hierarchizację zadań. Dokument ten pozwala też we właściwy sposób i w odpowiedniej kolejności rozwiązywać problemy, a także diagnozować niektóre z nich, zanim się pojawią. W strategii określono kierunki działań, problemy i cele rozwoju społeczno-gospodarczego, wskazano możliwe drogi realizacji wyznaczonych celów oraz zasady oceny podjętych działań. Strategia stanowi instrument sterowania procesami rozwoju gospodarczego i społecznego. Dokument ten powstał w związku z potrzebą sformułowania zintegrowanego dokumentu, obejmującego wszystkie polityki sektorowe, a także polityki horyzontalne, oparte na aktualnej diagnozie stanu gospodarczego i społecznego Gminy Środa Wielkopolska. W dokumencie określono następujące cele (w nawiasach wymieniono powiązane z nimi przedsięwzięcia PR nie opisywano szczegółowo powiązań przedsięwzięć z celami, jedynie oznaczono związek pomiędzy celami i przedsięwzięciami, szczegóły można dookreślić analizując szczegółowo poszczególne przedsięwzięcia znajdujące się w rozdziale 5): Cel 1: Dynamiczna gospodarka: Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej poprzez spójna politykę inwestycyjna (1.1.3); Wzmocnienie współpracy i propagowanie postaw przedsiębiorczych (1.1.3, 1.2.1); Cel 2: Przyjazna przestrzeń: Poprawa stanu infrastruktury sieciowej i drogowej (U.1); 110

Poprawa ładu przestrzennego (2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, U.2); Wzrost atrakcyjności turystycznej i przyrodniczej (2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, U.1, U.3). Cel 3: Aktywny kapitał społeczny: Wzmocnienie tożsamości lokalnej (1.1.1, 1.1.2, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4,); Zwiększenie atrakcyjności oferty edukacyjnej (1.1.1, 1.1.2, 1.1.3, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.2, 2.2.1, U.2); Wsparcie integracji społecznej (1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4, U.2); Uatrakcyjnienie oferty spędzania wolnego czasu poprzez promowanie zdrowego trybu życia i aktywność sportową (1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4, U.2); Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne zaplanowane w PR wpisują się w cele Strategii Rozwoju, wpływając na rozwój przedsiębiorczości, eliminację negatywnych zjawisk społecznych oraz dbałość o środowisko. Programy operacyjne Strategii Rozwoju poprzez wyznaczone działania mają wpływ na wszystkie rewitalizowane sfery: społeczną, gospodarczą, środowiskową, przestrzenno-funkcjonalną i techniczną. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA W LATACH 2009-2020 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Środa Wielkopolska w lata 2009-2020 jest wieloletnim dokumentem programowym. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej, określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować skutki szeroko rozumianych kwestii społecznych. Dokument stanowi podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Cele strategiczne i operacyjne strategii to (w nawiasach wymieniono powiązane z nimi przedsięwzięcia PR nie opisywano szczegółowo powiązań przedsięwzięć z celami, jedynie 111

oznaczono związek pomiędzy celami i przedsięwzięciami, szczegóły można dookreślić analizując szczegółowo poszczególne przedsięwzięcia znajdujące się w rozdziale 5): Cel strategiczny 1: Budowanie zintegrowanego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną (1.1.1, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.2, 2.2.1): Cel operacyjny: Opracowanie i realizacja programu pn.: Budowanie zintegrowanego systemu opieki nad dzieckiem i rodzina Gminy Środa Wielkopolska ; Cel operacyjny: Wsparcie rodzin naturalnych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży; Cel operacyjny: Tworzenie Gminnego Systemu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; Cel operacyjny: Budowa zintegrowanego systemu zapobiegania niedostosowaniu społecznemu i przestępczości oraz nadużywania środków psychoaktywnych przez dzieci i młodzież. Cel strategiczny 2: Aktywizacja i integracja grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.2, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4): Cel operacyjny: Wspieranie aktywności zawodowej i społecznej poprzez system pomocy społecznej; Cel operacyjny: Budowa zintegrowanego systemu rozwiazywania problemów uzależnień; Cel operacyjny: Program rozwiazywania problemów bezdomności gminy. Cel strategiczny 3: Zintegrowany system w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym (1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.2, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4): Cel operacyjny: Podnoszenie świadomości społecznej na temat osób niepełnosprawnych oraz ich praw i uprawnień; Cel operacyjny: Zapewnienie zwiększonego dostępu osób niepełnosprawnych do specjalistycznych usług; Cel strategiczny 4: Wsparcie seniorów w środowisku zamieszkania (1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2, 2.1.2, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4): Cel operacyjny: Rozwijanie systemu usług dla seniorów w środowisku zamieszkania. 112

Wszystkie wyżej wymienione przedsięwzięcia wpisują się w cele operacyjne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Środa Wielkopolska na lata 2009-2020. Poprzez realizację projektów rewitalizacyjnych takich jak spotkania dla dzieci i młodzieży, spotkania dla seniorów, szkolenia dla bezrobotnych i seniorów, modernizację bazy społecznej na OR, wspieranie przedsiębiorczości, przeróżne działania wspierające integracje mieszkańców w tym osób niepełnosprawnych, poprawę bezpieczeństwa na OR zakłada się polepszenie sytuacji osób korzystających z pomocy społecznej. Poprzez utworzenie Centrum Aktywności Społecznej z mieszkalnictwem wspomaganym dla osób niepełnosprawnych, budowę hospicjum, utworzenie Centrum Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego i Stworzenie Domu Pogodnej Jesieni przede wszystkim osób starsze i niepełnosprawne ale także wszystkie, którzy tej pomocy potrzebują, tę pomoc będą mieć zapewnioną. Te opisane działania wpisują się w założenia celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Środa Wielkopolska i wspomogą one realizację tych założeń. Dla każdego z celów operacyjnych zostały przedstawione kierunki działań i podmioty odpowiedzialne za ich realizację. Kierunki działań PR odnoszą się do likwidacji negatywnych zjawisk w sferze społecznej. Dlatego realizacja PR wpłynie na rozwiązanie problemów społecznych które zostały zdiagnozowane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Środa Wielkopolska na lata 2009-2020. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Studium PO UZGODNIENIU jest podstawowym dokumentem sporządzanym dla całego obszaru gminy, określający w sposób ogólny politykę przestrzenną i lokalne zasady zagospodarowania. Obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest aktem planowania przestrzennego i w systemie planistycznym zaliczane jest do aktów planowania ogólnego. Główny cel określony w Studium Uwarunkowań i Kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Środa Wielkopolska to WZROST DOBROBYTU MIESZKAŃCÓW GMINY. Dla jego osiągnięcia konieczne było sprecyzowanie celów pośrednich lub cząstkowych, których nieuwzględnienie uniemożliwi dojście do założonego celu głównego. Cele te określone zostały jako strategiczne i zaliczono do nich: osiągnięcie zrównoważonego rozwoju, co - zgodnie z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska - oznacza osiągnięcie takiego rozwoju społecznogospodarczego, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli - zarówno współczesnego jak 113

i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych (wszystkie przedsięwzięcia); zachowanie i podniesienie walorów istniejącego środowiska kulturalnego (1.1.1, 1.1.2, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, U1, U.3); usprawnienie komunikacji wewnętrznej jak i zewnętrznej (U.3); zabezpieczenie miejsc pracy dla mieszkańców gminy (1.1.3, 1.2.1, 1.2.2); zabezpieczenie odpowiednich warunków mieszkaniowych dla ludności z terenu gminy (2.2.1, 2.2.2, 2.2.3); zabezpieczenie pełnej obsługi mieszkańców (zapewnienie tych wszystkich usług, jakie na poziomie powiatu winny się znaleźć) (wszystkie przedsięwzięcia). Powyższe cele motywują pozostałe ustalenia dotyczące polityki przestrzennej i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne planowane w PR są spójne z Studium i określonymi w nim kierunkami rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gminy. PODSUMOWANIE Działania rewitalizacyjne zaplanowane w ramach Programu Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023 wpisują się w cele wyznaczone w dokumentach strategicznych i planistycznych Gminy Środa Wielkopolska. Zatem PR dla gminy Środa Wielkopolska jest spójny z przeanalizowanymi dokumentami strategicznymi. 114

5 PRZEDSIĘWZIĘCIA 115

5.1 LISTA PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI CELÓW REWITALIZACJI Przedsięwzięcia służące eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych wcześniej negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadają przyjętym celom rewitalizacji. Wszystkie przedsięwzięcia planowane w Programie Rewitalizacji zostały opracowane po wcześniejszej analizie wyników diagnozy, warsztatów i konsultacji włączających wszystkich interesariuszy. Każde z zaplanowanych przedsięwzięć przeciwdziała negatywnym zjawiskom, które zostały wcześniej wskazane. W ramach Programu Rewitalizacji zaplanowano 12 przedsięwzięć podstawowych i 3 uzupełniające Planowane przedsięwzięcia są ze sobą zintegrowane co jest szczegółowo opisane. Zadania twarde służą realizacji zadań miękkich. 5.1.1 PRZEDSIĘWZIĘCIA I PROJEKTY PODSTAWOWE Uwaga, wszelkie przywołania nazw funduszy zewnętrznych w opisie źródeł finansowania oznaczają planowaną aplikację w ramach projektów i nie oznaczają pozyskania środków. Tabela 38 Fiszki projektowe do zadań podstawowych dla celu strategicznego Rozwój aktywności społecznej i włączenia społecznego Cel strategiczny 1 Rozwój aktywności społecznej i włączenia społecznego Kierunek 1.1 Działania wspierające aktywność mieszkańców Nazwa przedsięwzięcia. 1.1.1 PRZYGOTOWANIE IMPREZ INTEGRACYJNYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji Własność obiektu/działki Obiekty własne, Charakter przedsięwzięcia społeczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Ciągłe wzbogacanie i dostosowywanie oferty jest niezbędnym elementem zwiększania aktywności dzieci i młodzieży. Bardzo ważnym elementem powinno być doskonalenie i dostosowywanie do zmieniających się trendów sposobów rozpowszechniania informacji Podejmowane działania Weryfikacja potrzeb dzieci i młodzieży, desk study działań podejmowanych w innych miejscach, przyciągających dzieci i młodzież. Współpraca z organizacjami pozarządowymi przy przygotowywaniu programów i zajęć. Poszerzenie oferty o problematykę potrzebną do ograniczenia negatywnych zjawisk społecznych (np. komunikacja społeczna, radzenie sobie z agresją). Powinny być przygotowane cykliczne spotkania dedykowane dla różnych grup wiekowych 116

Cel przedsięwzięcia Zwiększenie poczucia przynależności do OR, zwiększenie szansy na pozostanie na terenie rewitalizowanym, poprawa umiejętności społecznych. Potrzeba sygnalizowana podczas konsultacji i wsparta wynikami analiz. Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa liczba młodzieży pozostająca na terenie OR, co spowoduje wzrost liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Zmniejszenie liczby zdarzeń rejestrowanych prze policję na obszarze rewitalizacji. Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3 Wskaźnik produktu Liczba zorganizowanych imprez - 36 Wskaźnik rezultatu Zmniejszenie liczby zdarzeń z udziałem młodzieży rejestrowanych przez policję na obszarze rewitalizacji 5% KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 300 000,00 zł Wkład własny 150 000,00 zł Inne źródła finansowania 150 000,00 zł Nazwa przedsięwzięcia. 1.1.2 PRZYGOTOWANIE SPOTKAŃ INTEGRACYJNYCH DLA SENIORÓW Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji Własność obiektu/działki Obiekty własne Charakter przedsięwzięcia społeczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2019 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Zwiększanie liczby obiektów dostępnych dla osób z ograniczeniami ruchowymi,(w tym miejsc miejsca spotkań na świeżym powietrzu Podejmowane działania Po przygotowaniu odpowiedniej bazy (poprawa dostępności miejsc spotkań) będzie możliwe przygotowanie cyklicznych imprez spotkań dedykowanych dla tej grupy wiekowej np. spotkania z książką, spotkania teatralne, zajęcia fitness dla seniorów, specjalistyczne zajęcia dostosowane do wymogów osób z niepełnosprawnością itp. Potrzeba sygnalizowana podczas konsultacji i wsparta wynikami analiz. Cel przedsięwzięcia Zwiększenie możliwości uczestniczenia w atrakcyjnych zajęciach i imprezach Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa integracja lokalnej społeczności. Włączenie seniorów w rozwój życia społecznego. Zwiększenie zadowolenia z mieszkania na terenie OR. Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 2.1.1, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.3, 2.2.4 Wskaźnik produktu Liczba zorganizowanych imprez 27 Wskaźnik rezultatu Min. 1 000 uczestników, w tym 75% z OR KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 250 000,00 zł Wkład własny 150 000,00 zł Inne źródła finansowania 100 000,00 zł Nazwa przedsięwzięcia. 1.1.3 Lokalizacja przedsięwzięcia Własność obiektu/działki WSPARCIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA OR Obszar rewitalizacji Obiekty własne 117

Charakter przedsięwzięcia społeczny, gospodarczy REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej, Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Barierą w zdobyciu pracy dla osób bezrobotnych jest często brak Opis stanu istniejącego wystarczających kompetencji zarówno zawodowych jak i społecznych. Podejmowane działania Współorganizowanie i wspieranie prowadzenie szkoleń i warsztatów wspierających przedsiębiorczość Zwiększenie poziomu podejmowania aktywności gospodarczej Cel przedsięwzięcia przez osoby bezrobotne, informowanie o dostępnych formach wsparcia przedsiębiorczości. Potrzeba sygnalizowana podczas konsultacji i wsparta wynikami analiz. Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Zwiększenie liczby otwieranych działalności gospodarczych, zmniejszenie liczby bezrobotnych na terenie rewitalizowanym Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.2.2 Wskaźnik produktu Liczba szkoleń 45 500 uczestników na szkoleniu, w tym 75% z OR Wskaźnik rezultatu Zmniejszenie bezrobocia na OR 5% Zmniejszenie liczby osób z OR korzystających z pomocy społecznej 5% KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 400 000 zł Wkład własny 40 000 zł Inne źródła finansowania 360 000 zł Powiatowy Urząd Pracy w Środzie Wielkopolskiej Cel strategiczny 1 Kierunek 1.2 Rozwój aktywności społecznej i włączenia społecznego Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Nazwa przedsięwzięcia 1.2.1 DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji Własność obiektu/działki Obiekty własne Charakter przedsięwzięcia społeczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Stwierdzić można niedostatek działań i zajęć rozwijających umiejętności społeczne, Podejmowane działania Przygotowanie i prowadzenie zajęć rozwijających umiejętności społeczne (np. komunikacja interpersonalna, rozwiązywanie konfliktów sąsiedzkich i rodzinnych, radzenie sobie ze stresem) dla mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym. Potrzeba sygnalizowana podczas konsultacji i wsparta wynikami analiz. CO ważne, umiejętności społeczne są bazą dla wielu innych działań, integracji, rozwoju przedsiębiorczości itp. Cel przedsięwzięcia Włączenie społeczne Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Zmniejszenie się liczby podopiecznych GOPS Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 118

Działania zintegrowane 1.2.2, 2.1.1, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.3, 2.2.4 Wskaźnik produktu Min. 18 spotkań rocznie Wskaźnik rezultatu 1 200 uczestników, w tym 75% z OR Zmniejszenie liczby osób z OR korzystających z pomocy społecznej 5% KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 400 000,00 zł Wkład własny 250 000,00 zł Inne źródła finansowania 150 000,00 zł Nazwa przedsięwzięcia 1.2.2 DZIAŁANIA WSPOMAGAJĄCE WŁĄCZENIE SPOŁECZNE Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji Własność obiektu/działki Obszar 1. miasta. 63-000 Środa Wielkopolska. ul. Mała Klasztorna 3, ul. Szkolna 2, ul. Szpitalna 10 Charakter przedsięwzięcia społeczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie we współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej Adres korespondencyjny Ul. Szkolna 2. 63-000 Środa Wielkopolska Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2021 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Starzenie się społeczeństwa, ograniczenia związane z niepełnosprawnością (14,5% społeczności to osoby z niepełnosprawnością), kryzysy w rodzinach powodują, iż. brakuje. usług społecznych świadczonych w społeczności lokalnej dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w zakresie rozwijania umiejętności i kompetencji społecznych, w tym prawidłowego. funkcjonowania w codziennym życiu, rozwijania lub utrwalanie samodzielności, sprawności w zakresie samoobsługi, pełnienia ról społecznych w integracji ze społecznością lokalną, w celu umożliwienia prowadzenia samodzielnego życia, realizacji kontaktów społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania samodzielności osoby na poziomie jej psychofizycznych możliwości Podejmowane działania Przygotowanie i prowadzenie działań w zakresie zwiększenia dostępności mieszkańców do usług społecznych świadczonych w społeczności lokalnej w formie mieszkalnictwa chronionego i wspomaganego oraz utworzenie Akademii dla rodziny prowadzonej na bazie utworzonego Centrum Usług Społecznych Działania realizowane w partnerstwie: OPS, PCPR, organizacje pozarządowe. Cel przedsięwzięcia Zaspakajanie potrzeb mieszkańców OR, włączenie społeczne mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia zmniejszenie się liczby klientów pomocy społecznej OPS, w tym osób starszych i niepełnosprawnych kierowanych do instytucjonalnej formy opieki. typu DPS, zmniejszenie liczby dzieci izolowanych z rodziny biologicznej do opieki zastępczej, Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.2.1, 2.1.1, 2.1.3, 2.2.1, 2.2.3, 2.2.4 Wskaźnik produktu Liczba miejsc świadczonych usług w lokalnej społeczności. każdego roku: 150 Wskaźnik rezultatu 150 osób korzystających z usług co roku, w tym 50% z OR (osoby z niepełnosprawnością, członkowie ich rodzin) Utworzona Akademia dla rodziny - 1 KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 1 896 996,00zł 119

Wkład własny 95 000,00zł Inne źródła finansowania EFS Europejski Fundusz Społeczny w ramach WRPO 2014-2020, EFRR w ramach WRPO 2014-2020,. Oś. 7 Włączenie społeczne, Działanie 7.2. - Usługi społeczne i zdrowotne Źródło: opracowanie własne 120

Tabela 39 Fiszki projektowe do zadań podstawowych dla celu Rozwój infrastruktury służącej realizacji celów społecznych Cel strategiczny 2 Rozwój infrastruktury służącej realizacji celów społecznych Kierunek 2.1 Przygotowanie i przystosowanie infrastruktury do potrzeb mieszkańców Nazwa przedsięwzięcia 2.1.1 REWITALIZACJA PLANT I PARKU W REJONIE ULIC KOŚCIUSZKI/KEGLA/LIPOWA Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - 1 Miasta Własność obiektu/działki Obiekt własny Charakter przedsięwzięcia społeczny, środowiskowy, przestrzenno-funkcjonalny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2019 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Park i Planty, pomimo doskonałej lokalizacji mają ograniczoną liczbę korzystających mieszkańców OR. Dlatego należy podnieść jego jakość, poprawić dostęp dla osób z ograniczeniami ruchowymi, wzbogacić miejsca spotkań na świeżym powietrzu Podejmowane działania Po przygotowaniu odpowiedniej bazy będzie możliwe przygotowanie w parku spotkań dedykowanych dla mieszkańców OR. Takie imprezy poskutkują odnowieniem w świadomości mieszkańców OR obecności w ich bezpośredniej bliskości zaplecza umożliwiającego wypoczynek na świeżym powietrzu połączony z możliwością spotkań integrujących mieszkańców. Wszelkie planowane działania o charakterze miękkim wymagają przestrzeni do ich realizacji. Wynika to zarówno z uwag zgłaszanych w czasie konsultacji jak i wyników analiz. Cel przedsięwzięcia Stworzenie atrakcyjnego obszaru integracji dla mieszkańców OR Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa integracja lokalnej społeczności. Włączenie seniorów w rozwój życia społecznego. Zwiększenie zadowolenia z mieszkania na OR Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.1, 1.1.2, 1.2.1 Wskaźnik produktu Liczba zorganizowanych imprez 10 Wskaźnik rezultatu Min. 1 200 uczestników, w tym 50% z OR KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 3 000 000,00 zł Wkład własny 1 500 000,00 zł Inne źródła finansowania 1 500 000,00 zł Nazwa przedsięwzięcia 2.1.2 ADAPTACJA WIEŻY CIŚNIEŃ NA CELE SPOŁECZNE Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji 7 Miasta, Żwirki i Wigury/Dąbrowskiego Własność obiektu/działki Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o o. w Środzie Wielkopolskiej Charakter przedsięwzięcia społeczny, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2020 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Wieża ciśnień jest obiektem ponad stuletnim, świetnie 121

zlokalizowanym, obecnie nie pełniącym swojej pierwotnej funkcji, doskonale nadającym się do przekształcenia na cele społeczne i integracyjne 26 Podejmowane działania Inwentaryzacja stanu, przygotowanie projektu (obiekt jest wpisany do rejestru zabytków) Cel przedsięwzięcia Stworzenie obiektu służącego celom społecznym mieszkańców OR opisanym w pogłębionej analizie. Wszelkie planowane działania o charakterze miękkim wymagają przestrzeni do ich realizacji. Wynika to zarówno z uwag zgłaszanych w czasie konsultacji jak i wyników analiz. W tym szczególnym przypadku planowane jest stworzenie lokalizacji dedykowanej dla młodzieży. Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Zwiększenie uczestnictwa w działaniach na rzecz rozwoju społecznego mieszkańców Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.1, 1.2.1, 1.2.2 Wskaźnik produktu 1 przygotowane spotkanie miesięcznie Wskaźnik rezultatu Wzrost akceptacji organizowanych spotkań badanie ankietowe Zrewitalizowany obiekt 1 KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 2 200 000,00 zł Wkład własny 1 000 000,00 zł Inne źródła finansowania 1 200 000,00 zł Nazwa przedsięwzięcia 2.1.3 REWITALIZACJA TERENU REKREACYJNEGO NA TERENIE PARKU ŁAZIENKI Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji -. 7 Miasta Własność obiektu/działki Obiekt własny Charakter przedsięwzięcia społeczny, środowiskowy, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2019 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Park Łazienki ze względu na swoją lokalizację i tradycje służy mieszkańcom OR do wypoczynku. Ze względu na posiadane otwarte przestrzenie jest również wykorzystywany do realizacji imprez plenerowych. Natomiast, ze względu na brak odpowiedniego zaplecza w ograniczony sposób służy rekreacji Podejmowane działania Po przygotowaniu odpowiedniej bazy rekreacyjnej i zaplecza umożliwiającego przygotowywanie. spotkań integrujących mieszkańców zwiększy możliwości wykorzystania terenu dla działań pro-zdrowotnych i integracyjnych. Wszelkie planowane działania o charakterze miękkim wymagają przestrzeni do ich realizacji. Wynika to zarówno z uwag zgłaszanych w czasie konsultacji jak i wyników analiz. Cel przedsięwzięcia Stworzenie atrakcyjnego obszaru integracji i rekreacji dla mieszkańców OR Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa integracja lokalnej społeczności. Włączenie większej liczby mieszkańców OR w działania integracyjne i rekreacyjne Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.1, 1.1.2, 1.2.1, 1.2.2 Wskaźnik produktu Liczba zorganizowanych imprez 10 26 Podobny projekt ciekawie rozwinięto w Lesznie, czyniąc z nieużywanej wieży ciśnień ważny obiekt na mapie społecznej Miasta. 122

Wskaźnik rezultatu Szacunkowy koszt przedsięwzięcia Wkład własny Inne źródła finansowania Min. 1 000 uczestników, w tym 50% z OR KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA 1 500 000,00 zł 1 500 000,00 zł 1 000,000,00 zł Cel strategiczny 2 Rozwój infrastruktury służącej realizacji celów społecznych Kierunek 2.2 Dbałość o infrastrukturę redukującą skutki wyłączenia społecznego UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ. Nazwa przedsięwzięcia 2.2.1 Z MIESZKALNICTWEM WSPOMAGANYM DLA OSÓB. Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - 1. Miasta,. 63-000 Środa Wielkopolska ul. Mała Klasztorna 3 Własność obiektu/działki Obiekt stanowiący własność powiatu średzkiego Charakter przedsięwzięcia społeczny, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie we współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny Ul. Szkolna 2. 63-000 Środa Wielkopolska Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane rozpoczęcie 2018 2018 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Zmiana przeznaczenia obiektu pofabrycznego RODA. ul. Mała Klasztorna 3 na inwestycję celu publicznego instytucje pomocy społecznej. Planuje się adaptacje nieruchomości na mieszkalnictwo wspomagane: mieszkania chronione i treningowe dostosowane do potrzeb osób z Opis stanu istniejącego niepełnosprawnościami. W budynku powstaną również pomieszczenia terapeutyczne dla instytucji świadczącej usługi społeczne na rzecz mieszkańców OR, ale także całej Środy Wlkp. i powiatu średzkiego Środowiskowego Domu Samopomocy. W ramach czasowego pobytu mieszkańcy mieszkań wspomaganych będą przygotowywani pod opieką specjalistów do samodzielnego życia Inwestycja polegająca na zmianie funkcji istniejącej infrastruktury przebudowa, nadbudowa i adaptacja obiektu pofabrycznego na cele społeczne- Centrum Aktywności Społecznej w ramach którego prowadzone będą. usługi aktywizujące mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym i ubóstwem,. zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin z problemem niepełnosprawności, Podejmowane działania wychowanków pieczy zastępczej, rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, matek samotnie wychowujących dzieci, w szczególności z niepełnosprawnością, prowadzone będą usługi w ramach powstałych. mieszkań chronionych i wspomaganych, w tym treningowych, przygotowujących do w miarę samodzielnego życia. W obiekcie mieścić się będzie środowiskowy dom samopomocy. dla osób z zaburzeniami psychicznymi, a także Klub Wolontariusza Zmiana przeznaczenia obiektu pofabrycznego RODA. ul. Mała Cel przedsięwzięcia Klasztorna 3 na inwestycję celu publicznego instytucje pomocy społecznej zaspakajający potrzeby mieszkańców OR. 123

Odnowienie i nadanie nowych funkcji zdegradowanej istniejącej infrastrukturze - powstanie Centrum Usług Społecznych, które Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia wpłynie na zmniejszenie się liczby klientów pomocy społecznej OPS, w tym osób kierowanych do instytucjonalnej formy opieki. typu DPS, zmniejszenie osób wyłączonych zawodowo ze względu na konieczność opieki nad osobami z niepełnosprawnością, Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.2, 1.1.3, 1.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4 Wskaźnik produktu Utworzenie. 1 Centrum Usług Społecznych z mieszkalnictwem wspomaganym (powierzchnia użytkowa:2781,68 m 2 ), w tym: - najmniej 14 mieszkań. wspomaganych(chronionych i treningowych).... z co najmniej 50 miejscami czasowego zamieszkania dostosowanymi do potrzeb osób z niepełnosprawnością -pomieszczenia terapeutyczne Środowiskowy Dom Samopomocy świadczący usługi dla co najmniej 60 osób -pomieszczenia Klubu Wolontariusza dla co najmniej 40 wolontariuszy Wskaźnik rezultatu 150 osób korzystających z Centrum. co roku, w tym 50% z OR (osoby z niepełnosprawnością, członkowie ich rodzin) KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 6 000 000,00zł Wkład własny 900 000,00 zł EFS Europejski Fundusz Społeczny w ramach WRPO 2014-2020, Inne źródła finansowania EFRR w ramach WRPO 2014-2020,. Oś. 9 Infrastruktura dla kapitału ludzkiego, Działanie 9.2. -. Rewitalizacja. miast. i. ich. dzielnic,. terenów. wiejskich,. poprzemysłowych i powojskowych Nazwa przedsięwzięcia 2.2.2 BUDOWA HOSPICJUM IM. PIOTRA KRÓLA W ŚRODZIE WIELKOPOLSKIEJ Lokalizacja przedsięwzięcia Poza obszarem rewitalizacji. 63-000 Środa Wielkopolska, ul. Lotnicza Własność obiektu/działki Dzierżawa wieczysta od miasta Środa Wlkp Charakter przedsięwzięcia społeczny, gospodarczy, przestrzenno-funkcjonalny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Stowarzyszenie Hospicjum im. Piotra Króla Adres korespondencyjny ul. Edmunda Bembnisty 2, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2020 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Niski kapitał społeczny oznaczający słabo wykształcone relacje wewnętrzne społeczności lokalnej takie jak niski poziom zaufania, słaba zdolność do współdziałania oraz nieefektywna sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi jednostkami, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym Podejmowane działania 1. Zwiększenie uczestnictwa w życiu publicznym opiekunów i rodzin chorych poprzez opiekę nad chorym w hospicjum stacjonarnym, w okresie osierocenia (psychologowie, wolontariusze, zajęcia terapeutyczne w hospicjum i organizowane przez centrum wolontariatu), 2. Poprawa relacji wewnętrznych i zdolności do współdziałania poprzez organizację działań/akcji wolontaryjnych, 3. Poprawa uczestnictwa w życiu kulturalnym organizowanie koncertów, imprez kulturalnych na terenie hospicjum, 4. Budowa zaufania w społeczności lokalnej poprzez działania charytatywne i darmową pomoc świadczoną przez hospicjum 124

Cel przedsięwzięcia Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Włączenie społeczne Zmniejszenie się liczby podopiecznych MOPS, ludzi wyłączonych zawodowo ze względu na opiekę nad chorymi Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.2, 1.2.1.(wolontariat), 2.2.1, 2.2.3, 2.2.4 Wskaźnik produktu 1 centrum o powierzchni 1 200 m 2 Wskaźnik rezultatu 300. osób korzystających z ośrodka co roku (chorzy, rodziny, wolontariusze, w tym 50% z OR) Zmniejszenie się liczby podopiecznych MOPS, ludzi wyłączonych zawodowo ze względu na opiekę nad chorymi 5% KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 7 000 000,00 zł Wkład własny 1 050 000,00 zł Inne źródła finansowania EFRR w ramach WRPO 2014-2020,. Oś. 9 Infrastruktura dla kapitału ludzkiego, Działanie 9.2. -. Rewitalizacja. miast. i. ich. dzielnic,. terenów. wiejskich,. poprzemysłowych i powojskowych Nazwa przedsięwzięcia 2.2.3 UTWORZENIE CENTRUM OPIEKUŃCZO-REHABILITACYJNEGO. W GRÓJCU Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - sołectwo Czarne Piątkowo,. Grójec 1A, 63-013 Grójec, Własność obiektu/działki Jakub Namysł Charakter przedsięwzięcia społeczny, gospodarczy, przestrzenno-funkcjonalny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Centrum Opiekuńczo-Rehabilitacyjne Grójec Jakub Namysł Adres korespondencyjny Koninko, ul. Poranek 6, 62-023 Gądki Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2019 2023 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Pogłębianie się oraz koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności ubóstwa oraz wyłączenia społecznego, w tym niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, wśród mieszkańców gminy wymagających stałej opieki lub rehabilitacji Podejmowane działania Inwestycja polegająca na zmianie funkcji istniejącej infrastruktury, przebudowie, rozbudowie i adaptacji jej do potrzeb planowanego ośrodka. Cel przedsięwzięcia Włączenie społeczne mieszkańców gminy Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Odnowienie i nadanie nowych funkcji zdegradowanej infrastrukturze znajdującej się na obszarze rewitalizowanym oraz włączenie społeczne mieszkańców wymagających stałej opieki, a także poprawa dostępu lokalnej społeczności do usług rehabilitacyjnych Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania komplementarne/ 1.1.2, 1.2.1, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.4 projekty zintegrowane Wskaźnik produktu Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach 1 szt Wskaźnik rezultatu Liczba podopiecznych rocznie objętych opieką lub rehabilitacją 100 osób, w tym 50% z OR KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 700 000,00 zł Wkład własny 105 000,00 zł 125

Inne źródła finansowania środki krajowe w formie dotacji, EFRR w ramach WRPO 2014-2020,. Oś. 9 - Rozwój miast, Działanie 9.2. -. Rewitalizacja. miast. i. ich. dzielnic,. terenów. wiejskich,. poprzemysłowych i powojskowych, środki własne Nazwa przedsięwzięcia 2.2.4 STWORZENIE DOMU POGODNEJ JESIENI Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - 1 Miasta, Środa Wielkopolska, ul. 17 Września Własność obiektu/działki Obiekty własne Charakter przedsięwzięcia społeczny, gospodarczy, przestrzenno-funkcjonalny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2021 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Starzenie się społeczeństwa jest procesem dotykającym obszar rewitalizowany podobnie jak cały kraj. Podejmowane na OR działania nie wystarczają dla potrzeb mieszkańców OR Podejmowane działania Identyfikacja potrzeb mieszkańców starszych, badanie ich potrzeb i możliwości zaspokojenia. Poszukiwanie partnerów i rozwiązań finansowych dla stworzenia potrzebnego obiektu Cel przedsięwzięcia Zaspokojenie potrzeb potrzebujących mieszkańców OR Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Stworzenie 50 miejsc w Domu Pogodnej Jesieni, Uczestnictwo 50 osób rocznie w programach otwartych (poza mieszkańcami domu), Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Działania zintegrowane 1.1.2, 1.2.1, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3 Wskaźnik produktu Stworzony Dom Pogodnej Jesieni Wskaźnik rezultatu 50 pensjonariuszy Domu, w tym 40 z OR, 50 uczestników w roku programów otwartych prowadzonych przez Dom KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 3 800 000,00 zł Wkład własny 1 000 000,00 zł Inne źródła finansowania 2 800 000,00 zł 5.1.2 PRZEDSIĘWZIĘCIA I PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE Tabela 40 Fiszka projektowa 2 zadania uzupełniające Nazwa przedsięwzięcia U.1 REWITALIZACJA TERENU UL. DASZYŃSKIEGO/CZERWONEGO KRZYŻA (ZA U M ) Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - 7 Miasta, ul. Daszyńskiego/Czerwonego Krzyża Własność obiektu/działki Obiekty własne Odpowiadający kierunek rewitalizacji środowiskowy, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2021 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Teren jest nieuporządkowany, ze względu na swoje położenie (bliskość Urzędu Miejskiego i Starostwa Powiatowego, centrum handlowego) świetnie mógłby mieszkańcom OR 126

Podejmowane działania Przygotowanie koncepcji i projektów, wyłonienie wykonawcy Cel przedsięwzięcia Stworzenie przestrzeni służącej działaniom na rzecz mieszkańców estetyce OR Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa liczba osób uczestniczących w działaniach na rzecz mieszkańców OR Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Wskaźnik produktu Teren poddany rewitaizacji-1 Wskaźnik rezultatu Liczba wydarzeń na rzecz mieszkańców OR rocznie - 6 Liczba korzystających z działań na rzecz mieszkańców OR - 1200 KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 7 000 000,00 zł Wkład własny 3 000 000,00 zł Inne źródła finansowania 4 000 000,00 zł Źródło: opracowanie własne Tabela 41 Fiszka projektowa 3 zadania uzupełniające Nazwa przedsięwzięcia U.2 PODNIESIENIA BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW OR Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji - 8 Miasta, ul. Niedziałkowskiego Własność obiektu/działki Gmina Środa i PLK (zarządzające siecią linii kolejowych) Odpowiadający kierunek rewitalizacji społeczny, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej we współpracy z Polskimi Liniami Kolejowymi Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp/ul. Targowa 74, 03-734 Warszawa Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 2018 2021 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Skrzyżowanie ulicy z ruchliwą trasą kolejową Poznań-Kluczbork jest miejscem stwarzającym zagrożenie dla mieszkańców OR, jednocześnie ograniczającym dostęp do części OR położonej po drugiej stronie torów. Podejmowane działania Uzgodnienia z PLK, Inwentaryzacja, przygotowanie projektu, wyłonienie wykonawcy Cel przedsięwzięcia Obniżenie zagrożenia mieszkańców OR na ruchliwym przejeździe kolejowym Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Redukcja wypadków na przejeździe Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 + raporty policji Wskaźnik produktu 1 przejazd kolejowy Wskaźnik rezultatu Skrócenie czasu oczekiwania na przejazd do 0, redukcja wypadków do 0 KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 6 500 000,00zł Wkład własny 2 800 000,00 zł Inne źródła finansowania 3 700 000,00 zł Źródło: opracowanie własne Tabela 42 Fiszka projektowa 4 zadania uzupełniające Nazwa przedsięwzięcia U.3 STWORZENIE STREFY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ NA TERENIE PARKU ŹRENICA I STARA STADNINA WRAZ Z OŚRODKIEM SPORTU REJONIE UL. HARCERSKA/OS. PIASTOWSKI Lokalizacja przedsięwzięcia Obszar rewitalizacji 8 Miasta, ul. Harcerska/Os. Piastowskie Własność obiektu/działki Obiekt własny Charakter przedsięwzięcia społeczny, środowiskowy, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Podmiot realizujący Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej Adres korespondencyjny ul. Daszyńskiego 5, 63-000 Środa Wlkp Harmonogram realizacji Planowane rozpoczęcie Planowane zakończenie 127

2018 2020 OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Opis stanu istniejącego Wymienione obiekty należą do stanowią zaplecza parkoworekreacyjnego OR. Liczba korzystających mieszkańców OR jest ograniczona. Dlatego należy zwiększyć atrakcyjność, podnieść jego jakość, poprawić dostęp dla osób z ograniczeniami ruchowymi, wzbogacić miejsca spotkań na świeżym powietrzu Podejmowane działania Po przygotowaniu odpowiedniej bazy będzie możliwe przygotowanie w parku spotkań dedykowanych dla mieszkańców OR. Takie imprezy poskutkują odnowieniem w świadomości mieszkańców OR obecności w ich bezpośredniej bliskości zaplecza umożliwiającego wypoczynek na świeżym powietrzu połączony z możliwością spotkań integrujących mieszkańców Cel przedsięwzięcia Stworzenie atrakcyjnego obszaru integracji dla mieszkańców OR Przewidywane rezultaty przedsięwzięcia Większa integracja lokalnej społeczności. Włączenie seniorów w rozwój życia społecznego. Zwiększenie zadowolenia z mieszkania na OR Sposób oceny Opisano w rozdziale 9 Wskaźnik produktu Liczba zorganizowanych imprez 6 Wskaźnik rezultatu Min. 500 uczestników, w tym 50% z OR KOSZT PRZEDSIĘWZIĘCIA Szacunkowy koszt przedsięwzięcia 1 200 000,00 zł Wkład własny 600 000,00 zł Inne źródła finansowania 600 000,00 zł Źródło: opracowanie własne 128

6 MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH

6.1 MECHANIZMY ZAPEWNIENIA KOMPLEMENTARNOŚCI MIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI PROJEKTAMI REWITALIZACYJNYMI ORAZ POMIĘDZY DZIAŁANIAMI RÓŻNYCH PODMIOTÓW I FUNDUSZY NA OBSZARZE OBJĘTYM PROGRAMEM REWITALIZACJI Komplementarność jest jednym z ważnych aspektów Programu Rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkować będzie lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Według Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju wymogiem koniecznym przy opracowaniu programów rewitalizacji jest konieczność zapewnienia komplementarności w pięciu aspektach: przestrzennym, problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym i źródeł finansowania 6.1.1 KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Komplementarność przestrzenną w Programie Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023 zapewniają projekty wyznaczone do realizacji na obszarze rewitalizacji pozwalające na wyprowadzenie go ze stanu kryzysowego. Są to projekty wzajemnie ze sobą powiązane, synergiczne i wzajemnie się dopełniające, a ich realizacja wpłynie na poprawę sytuacji całego obszaru rewitalizacji. O delimitacji obszaru rewitalizacji decydowała, zarówno sytuacja społeczno-gospodarcza (wartości wskaźników), jak i wola mieszkańców gminy. Planowana interwencja nie spowoduje przesunięcia problemów na inny obszar a także nie doprowadzi do niepożądanych efektów społecznych takich jak segregacja społeczna i wykluczenie Nie wszystkie zidentyfikowane projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji. Jedynym wyjątkiem jest przedsięwzięcie związane ze stworzeniem. hospicjum. Niemniej, ze względu na położenie na terenie miejskim i obsługę całego obszaru rewitalizowanego nie ma to wpływu na ścisłe powiązanie z OR. Przedsięwzięcia stanowią odpowiedź na główne problemy obszaru rewitalizacji, natomiast zasięg ich oddziaływania będzie dużo większy niż wyznaczony obszar rewitalizacji, gdyż z efektów rewitalizacji, zwłaszcza o charakterze twardym będą korzystać nie tylko mieszkańcy obszaru rewitalizacji, ale również mieszkańcy innych obszarów miejskich i sołectw. Dzięki tak dużemu oddziaływaniu zaplanowanych projektów zapewnione zostanie, że Program Rewitalizacji będzie efektywnie oddziaływał na 130

całą gminę. Projekty te będą mieć pozytywny wpływ na obszar i mieszkańców, przyczynią się do zwiększenia integracji i aktywizacji społeczności lokalnej Na terenie rewitalizowanym zaplanowano przede wszystkim działania nastawione na zwiększenie aktywności mieszkańców we wszelkich grupach wiekowych i w różnym stanie zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem grup najsłabszych, starszych, zagrożonych wykluczeniem i niepełnosprawnych. Większość działań twardych sprzyja właśnie tej części społeczeństwa zamieszkującego OR. Projekty społeczne skierowane do grup wykluczonych społecznie, przyczynią się do ożywienia społecznego mieszkańców terenów rewitalizacji oraz spadku liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Przeprowadzone szkolenia i zajęcia edukacyjne mogą pośrednio przyczynić się do znalezienia pracy przez osoby bezrobotne. Ważne są działania skierowane do szczególnie zagrożonych osób, wymagające działań szczególnych (np. mieszkań chronionych). W konsekwencji spowoduje to ograniczenie bezrobocia w wyznaczonym obszarze. Powyższe zjawisko będzie oddziaływać na obszar całej Gminy, ponieważ poprawa sytuacji materialnej osób z grup wykluczonych społecznie spowoduje ograniczenie liczby beneficjentów pomocy społecznej i występowania negatywnych zjawisk społecznych. Jednocześnie warto podkreślić, że wzmocnienie tych grup będzie miało znaczny wpływ na resztę mieszkańców, bowiem właśnie ci zagrożeni wykluczeniem i najsłabsi będą silnym źródłem prezentowania zadowolenia ze zmian. Poniżej zamieszczono mapkę pokazującą schematycznie lokalizację poszczególnych przedsięwzięć 131

1 1 1 1 1 2 1 1 3 1 2 1 Rysunek 12 Orientacyjna lokalizacja podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Mieście cz. I (źródło: opracowanie własne) Rysunek 13 Orientacyjna lokalizacja podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Mieście cz. II (źródło: opracowanie własne) 132

1 1 1 1 1 2 1 1 3 1 2 1 2 2 3 Rysunek 14 Orientacyjna lokalizacja głównych przedsięwzięć rewitalizacyjnych na terenach wiejskich (źródło: opracowanie własne, mapa Geoportal ) 6.1.2 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA W Programie Rewitalizacji zapewniona została także komplementarność problemowa. Zidentyfikowane projekty rewitalizacyjne wzajemnie dopełniają się tematycznie, sprawiając że realizowany PR będzie oddziaływał na obszar rewitalizacji we wszystkich niezbędnych aspektach (społecznym, gospodarczym, przestrzennofunkcjonalnym, technicznym, środowiskowym). Projekty polegające na poprawie dostępu do infrastruktury publicznej 133

przełożą się na wzrost poczucia tożsamości lokalnej i budowanie silnego kapitału społecznego. Podczas podejmowania strategicznych decyzji przez samorząd lokalny na innych polach, pod uwagę brane będą zaplanowane działania rewitalizacyjne, aby zapewnić lepszą koordynację tematyczną i organizacyjną działań administracji. Należy wskazać, że program rewitalizacji wykazuje zgodność z dokumentami strategicznymi m. in. na poziomie lokalnym, tak więc już na poziomie programowania rewitalizacji została zapewniona komplementarność problemowa. Warto też zwrócić uwagę, że każda fiszka opisująca kolejne przedsięwzięcie zawiera rubrykę działania zintegrowane, która w wyczerpujący sposób objaśnia związek danego przedsięwzięcia z innymi planowanymi w ramach Programu Rewitalizacji, a co za tym idzie pokazująca pełną korelację planowanych działań i przedsięwzięć. Tabela 43 Macierz korelacji projektów z poszczególnymi sferami projekty podstawowe SFERA SFERA SFERA PRZESTRZENNO SFERA SFERA PROJEKT GOSPODARCZ ŚRODOWISKOW - TECHNICZN SPOŁECZNA A A FUNKCJONALN A A PRZYGOTOWNIE IMPREZ INTEGRACYJNYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY PRZYGOTOWANIE SPOTKAŃ INTEGRACYJNYCH DLA SENIORÓW WSPARCIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA OR DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DZIAŁANIA WSPOMAGAJĄCE WŁĄCZENIE SPOŁECZNE REWITALIZACJA PLANT I PARKU W REJONIE ULIC KOŚCIUSZKI/KEGLA/LIPOW A ADAPTACJA WIEŻY CIŚNIEŃ NA CELE SPOŁECZNE REWITALIZACJA TERENU REKREACYJNEGO NA TERENIE PARKU ŁAZIENKI UTWORZENIE CENTRUM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ Z MIESZKALNICTWEM WSPOMAGANYM DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ BUDOWA HOSPICJUM IM. PIOTRA KRÓLA W ŚRODZIE WIELKOPOLSKIEJ Sfera społeczna jest najważniejszym obszarem aktywizacji. Rewitalizacja polega głównie na aktywizacji mieszkańców Miękkie działania rewitalizacyjne wymagają odpowiedniej lokalizacji Starzejące się społeczeństwo i rosnące wymagania osób starszych i niepełnosprawnyc h powodują wzrost wymagań zarówno ilościowych jak i Aktywizacja gospodarcza mieszkańców wymaga dedykowanych działań Tego typu obiekty są miejscami pracy, a także Działania na terenach zielonych są połączone z rewitalizacją terenu, nowymi nasadzeniami, zmniejszeniem negatywnego wpływu użytkowników (uporządkowanie ścieżek itp. j.w. Wszelkie działania o charakterze twardym korygują i rozwijają sferę przestrzennofunkcjonalną Działania będące budową/ rozbudową/ rewitalizacją obiektów każdorazowo podnoszą jakość sfery technicznej 134

UTWORZENIE CENTRUM OPIEKUŃCZO- REHABILITACYJNEGO W GRÓJCU STWORZENIE DOMU POGODNEJ JESIENI jakościowych wobec działań opiekuńczych aktywizującymi mieszkańców Źródło: Opracowanie własne Tabela 44 Macierz korelacji projektów z poszczególnymi sferami projekty uzupełniające SFERA SFERA SFERA SFERA SFERA PROJEKT PRZESTRZENNO- SPOŁECZNA GOSPODARCZA ŚRODOWISKOWA TECHNICZNA FUNKCJONALNA REWITALIZACJA TERENU UL. DASZYŃSKIEGO/CZERWONEG O KRZYŻA (ZA U.M. ) PODNIESIENIA BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW OR STWORZENIE STREFY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ NA TERENIE PARKU ŹRENICA I STARA STADNINA WRAZ Z OŚRODKIEM SPORTU REJONIE UL. HARCERSKA/OS. PIASTOWSKI Bezpieczeństwo ma zawsze pozytywny wpływ na sferę społeczną Miękkie działania rewitalizacyjne wymagają odpowiedniej lokalizacji Ten teren leży w bezpośrednim zapleczu miejsc handlowych, jego rewitalizacja będzie miała pozytywny wpływ Źródło: Opracowanie własne Projekty służące poprawie infrastruktury i atrakcyjności przestrzeni publicznych Gminy Środa Wielkopolska, jak również projekty społeczne służące pobudzeniu rynku pracy i aktywizacji zawodowej mieszkańców, przełożą się na wzmocnienie sfery gospodarczej w dynamicznie rozwijającym się otoczeniu gminy. Oddziaływanie wszystkich przedsięwzięć podstawowych zostanie wzmocnione na skutek projektów uzupełniających. j.w. j.w. j.w. 6.1.3 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA Program Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2017-2023 charakteryzuje się komplementarnością proceduralno-instytucjonalną gdyż obejmuje system zarządzania procesem rewitalizacji, który pozwoli na efektywne współdziałanie interesariuszy, w tym niezależnych od siebie instytucji i podmiotów. Szczegółowy system zarządzania procesem rewitalizacji został przedstawiony w kolejnych rozdziałach niniejszego dokumentu, jest on spójny i przejrzysty. Instytucją bezpośrednio zaangażowaną w proces rewitalizacji na obszarze gminy oraz koordynującą wdrażanie PR jest Burmistrz Miasta oraz osoba wyznaczona Koordynator Rewitalizacji. Wśród struktur organizacyjnych biorących udział w realizacji PR wymienić należy dwa typy podmiotów: podmiot zarządzający, czyli jednostka nadzorująca oraz koordynująca wdrożenie programu, jako całości, a przy tym prowadząca monitoring i ocenę programu, 135

podmioty wykonawcze, czyli jednostki realizujące poszczególne zadania. Kompleksowa rewitalizacja obszaru zdegradowanego wymaga współpracy wszystkich rodzajów jednostek funkcjonujących na obszarze rewitalizowanym, dlatego korzystnym modelem jest współpraca podmiotów publicznych, prywatnych i społecznych. System zarządzania programem rewitalizacji został osadzony w systemie działania i zarządzania gminy Środa Wielkopolska w związku z czym zapewniona jest komplementarność proceduralna i instytucjonalna. Szczegółowy zakres kompetencji poszczególnych jednostek został określony w rozdziale 9 SYSTEM REALIZACJI, W TYM MONITORING I OCENA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ORAZ SPOSOBY MODYFIKACJI PR. Dodatkowo, tak wypracowana struktura umożliwia zaangażowanie w proces rewitalizacji szerokiego grona interesariuszy, którzy aktywnie uczestniczyli w pracach nad programem już na etapie jego programowania, w tym poprzez aktywne uczestnictwo w organizowanych konsultacjach społecznych. Komórki organizacyjne Urzędu Gminy w Środzie Wielkopolskiej będą miały również za zadanie współpracować z jednostkami odpowiedzialnymi za wdrażanie przedsięwzięć, wsparcie w uzyskiwaniu dotacji, dokumentacji projektowej. W system zarządzania zaangażowani będą również lokalni partnerzy z sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego. Oprócz wskazanych jednostek zaangażowanych w realizację PR, włączone zostaną stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne, podmioty gospodarczego NGO-sy, które funkcjonują na terenie gminy Środa Wielkopolska. 6.1.4 KOMPLEMENTARTNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA Program Rewitalizacji zwraca także uwagę na zachowanie ciągłości programowej. Przedsięwzięcia podejmowane w poprzednich okresach programowych mają swoją ciągłość i kontynuację w obecnym dokumencie. Zidentyfikowane projekty inwestycyjne i nie inwestycyjne stanowią kontynuację zrealizowanych już przedsięwzięć, zarówno tych wspartych ze środków unijnych, jak i tych realizowanych przy udziale środków krajowych. Komplementarność projektów opiera się na wykorzystaniu doświadczeń powstałych produktów i rezultatów, udziale tych samych użytkowników, pełnieniu tych samych funkcji. Ponadto obejmują kompleksowe rozwiązania obszarowe w zakresie rozwiązywania problemów i zaspokajanie potrzeb. Poniżej zestawiono najważniejsze działania o charakterze rewitalizacyjnym zrealizowane w ostatnich latach. Program Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska na lata 2017-2023 jest kontynuacją wcześniejszych działań realizowanych na terenie Gminy. Były to działania realizowane nie tylko przez gminę, ale także inne podmioty, 136

zarówno samorządowe jak i prywatne. Poniżej zaprezentowano przykłady niektórych działań zrealizowanych z wsparciem środków Unijnych w perspektywie 2007-2013 wraz z ich odniesieniami do Celów Strategicznych i Kierunków niniejszego Programu Rewitalizacji. CEL STRATEGICZNY 1: Rozwój aktywności społecznej i włączenia społecznego: Działania wspierające aktywność mieszkańców; Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Przykładowe działania z poprzednich okresów programowania: Tytuł projektu: Rozwój aktywnej integracji w Środzie Wlkp nazwa beneficjenta: Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o. o fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Młodzi liderzy i liderki - Wsparcie osób wkraczających na rynek pracy z powiatu średzkiego nazwa beneficjenta: Stowarzyszenie na rzecz Inicjatyw Lokalnych Społeczności SILS fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Rozwój aktywnej integracji w Środzie Wlkp. - nowa edycja nazwa beneficjenta: Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o. o fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Wprowadzenie innowacyjnych usług oferowanych przez plac zabaw dla dzieci w Środzie Wielkopolskiej nazwa beneficjenta: AKTIVA ANNA FELMAN fundusz: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Tytuł projektu: DRUGA SZANSA nazwa beneficjenta: Powiat Średzki - Powiatowy Urząd Pracy w Środzie Wielkopolskiej fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywni w Kręgu - rozwój usług społecznych przezwyciężających indywidualne bariery w integracji społecznej bezdomnych, w tym w powrocie na rynek pracy nazwa beneficjenta: STOWARZYSZENIE POMOCY "KRĄG" fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Uczymy się przez całe życie - profesjonalne, objazdowe doradztwo zawodowe dla osób powyżej 45 roku życia nazwa beneficjenta: Wielkopolskie Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Akcja integracja nazwa beneficjenta: SEMIUS SP. Z O O fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: RAZEM BĘDZIE ŁATWIEJ - ROZWÓJ EKONOMII SPOŁECZNEJ 137

nazwa beneficjenta: Pozaszkolny Ośrodek Kształcenia Zawodowego "System" s c. Wyszomirski Andrzej, Wyszomirski Tymoteusz fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywni na wielkopolskim rynku pracy! nazwa beneficjenta: PLUSK POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SPÓŁKA KOMANDYTOWA fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Młodzi niepełnosprawni z powiatu średzkiego - aktywni na rynku pracy nazwa beneficjenta: Stowarzyszenie Pomocy SOS fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: W drogę po sukces nazwa beneficjenta: Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o o fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywnie przez zawodowe życie nazwa beneficjenta: STOWARZYSZENIE INICJATYW MIĘDZYNARODOWYCH fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Nie-pełnosprawny pracownik nazwa beneficjenta: Fundacja Rozwoju Nauki i Przedsiębiorczości fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: "Szkolenia i wsparcie psychologiczno-zawodowe szansą dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym" nazwa beneficjenta: "Fenix Group Polska" Sp. z o o fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Szansa na nowy start - wsparcie rozwoju przedsiębiorczości wśród bezrobotnych osób niepełnosprawnych w powiecie średzkim, wrzesińskim i słupeckim nazwa beneficjenta: Nasza Wielkopolska fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Kompleksowa aktywizacja kluczem do sukcesu nazwa beneficjenta: MARLENA ISKIERKA SZKOLENIA ADVICE fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Niepełnosprawny sprawny w pracy nazwa beneficjenta: Wielkopolskie Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Obszarów Wiejskich fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywni niepełnosprawni mają szansę w powiecie średzkim nazwa beneficjenta: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Środzie Wlkp fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Nowe kompetencje dobry zawód. Aktywizacja osób defaworyzowanych na rynku pracy w woj. wielkopolskim 138

nazwa beneficjenta: CENTRUM DOSKONALENIA KADR EWA PERLIŃSKA fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywni Pozytywni nazwa beneficjenta: ALTER EGO DORADZTWO I SZKOLENIA MARTA WOŹNIAK fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywizacja społeczno-zawodowa osób ze specjalnymi potrzebami z Wielkopolski nazwa beneficjenta: MAZOWIECKIE STOWARZYSZENIE PRACY DLA NIEPEŁNOSPRAWNYCH 'DE FACTO' fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych i poszukujących pracy w powiecie średzkim nazwa beneficjenta: POWIAT ŚREDZKI/POWIATOWY URZĄD PRACY W ŚRODZIE WIELKOPOLSKIEJ fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Start do kariery! nazwa beneficjenta: EURO-EDUKATOR EWA KANABUS-KOSZAL fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Nowa szansa, nowe możliwości nazwa beneficjenta: CENTRUM DOSKONALENIA KADR EWA PERLIŃSKA fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Zawód przyszłości kluczem do sukcesu! nazwa beneficjenta: FUNDACJA INICJATYW SPOŁECZNYCH 'BARWY ZIEMI' fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywizacja zawodowa ubogich osób w wieku 18-25 lat z powiatu średzkiego nazwa beneficjenta: Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o o fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Nowe kompetencje - szansą na lokalnym rynku pracy nazwa beneficjenta: CENTRUM JĘZYKÓW OBCYCH I EDUKACJI POLIGLOTUS TOMASZ GÓRSKI fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Wielkopolski PAW (Praca Aktywność Włączenie) naszą szansą nazwa beneficjenta: WIELKOPOLSKA RADA KOORDYNACYJNA ZWIĄZEK ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Tacy sami - wsparcie dla niezatrudnionych osób niepełnosprawnych nazwa beneficjenta: "EMAT" Pośrednictwo, Doradztwo, Pracownia Psychologiczna Elżbieta Matysiak fundusz: Europejski Fundusz Społeczny 139

Tytuł projektu: Wykwalifikowane Wielkopolanki nazwa beneficjenta: MARLENA ISKIERKA SZKOLENIA ADVICE fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Zwiększenie dostępności do usług społecznych w powiecie średzkim nazwa beneficjenta: POWIAT ŚREDZKI fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Kompetentny dziś, zatrudniony jutro! nazwa beneficjenta: Business School H. Polak, M. Polak Sp. Jawna fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Samozatrudnienie szansą na sukces nazwa beneficjenta: Zakład Poradnictwa Zawodowego EURONAUKA Andrzej Czubaj fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Wzrost Aktywności Zawodowej Osób Niepełnosprawnych nazwa beneficjenta: "Profesja" Dominika Flaczyk fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywizacja zawodowa furtką do kariery nazwa beneficjenta: 'QS ZURICH' SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Aktywuj się! nazwa beneficjenta: EURONAUKA ANDRZEJ CZUBAJ fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: POSTAW NA PRZYSZŁOŚĆ nazwa beneficjenta: Powiat Średzki - Powiatowy Urząd Pracy w Środzie Wielkopolskiej fundusz: Europejski Fundusz Społeczny Tytuł projektu: Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej nazwa beneficjenta: FUNDACJA POMOCY WZAJEMNEJ BARKA fundusz: Europejski Fundusz Społeczny CEL STRATEGICZNY 2: Rozwój infrastruktury służącej realizacji celów społecznych: Przygotowanie i przystosowanie infrastruktury do potrzeb mieszkańców; Dbałość o infrastrukturę redukującą skutki wyłączenia społecznego Przykładowe działania z poprzednich okresów programowania: Tytuł projektu: Zakup i adaptacja obiektu Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Środzie Wlkp. w celu wzmocnienia infrastruktury społecznej w powiecie średzkim nazwa beneficjenta: Powiat Średzki fundusz: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 140

6.1.5 KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Projekty, które zostały zapisane w Programie Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska. na lata 2017-2023 mają możliwość realizacji przy udziale różnych źródeł finansowania w tym środków unijnych. W Programie Rewitalizacji wykorzystano możliwość łączenia wsparcia ze środków EFRR i EFS (dzięki dużej synergii projektów rewitalizacyjnych) w celu realizacji założonych celów i wyprowadzania obszaru ze stanu kryzysowego. Realizacja projektów rewitalizacyjnych z różnych źródeł z wykluczeniem ryzyka podwójnego finansowania pozwala na uzyskanie korzystnych efektów i wpływa na wzrost dynamiki pożądanych zmian. Ponadto projekty zapisane w dokumencie dają także możliwość włączenia środków prywatnych w finansowanie procesów rewitalizacji. Źródła finansowania opisano w fiszkach projektowych jak również w indykatywnych ramach finansowych. 141

7 INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE 142

7.1 INDYKATYWNE RAMY FINANSOWE Poniższa tabela przedstawia plan finansowy przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wskazują one między innymi szacowane środki finansowe związane z realizacją przedsięwzięć z uwzględnieniem źródeł finansowania NUMER PRZED- SIĘWZIĘCIA/ PROJEKTU 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2.1 1.2.2 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 Tabela 45 Indykatywne ramy finansowe projektów/przedsięwzięć podstawowych NAZWA PRZEDSIĘWZIĘCIA/ PROJEKTU SZACUNKOWA WARTOŚĆ PROJEKTU EFS ŹRÓDŁA FINANSOWANIA BUDŻET EFRR GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA Przygotowanie imprez integracyjnych dla dzieci i młodzieży 300.000 zł 100.000 zł 150.000 zł 50.000 zł Przygotowanie spotkań integracyjnych dla seniorów 250.000 zł 50.000 zł 150.000 zł 50.000 zł Wsparcie przedsiębiorczości na OR 400.000 zł 40.000 zł 360.000 zł Działania wspierające umiejętności społeczne 400.000 zł 150.000 zł 250.000 zł Działania wspomagające włączenie społeczne 1.896.996 zł 1.500.000 zł 396.996 zł Rewitalizacja plant i parku w rejonie ulic 3.000.000 zł 1.500.000 zł 1.500.000 zł Kościuszki/Kegla/Lipowa Adaptacja wieży ciśnień na cele społeczne 2.200.000 zł 200.000 zł 1.000.000 zł 1.000.000 zł Rewitalizacja terenu rekreacyjnego na terenie 1.500.000 zł 200.000 zł 300.000 zł 1.000.000 zł Parku Łazienki Utworzenie centrum aktywności społecznej z mieszkalnictwem 6.000.000 zł 3.000.000 zł 1.000.000 zł 900.000 zł 1.100.000 zł wspomaganym dla osób z niepełnosprawnością Budowa Hospicjum im. Piotra Króla w Środzie Wielkopolskiej 7.000.000 zł 5.000.000 zł 1.050.000 zł 950.000 zł Utworzenie Centrum Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego 700.000 zł 300.000 zł 150.000 zł 150.000 zł 100.000 zł w Grójcu Stworzenie Domu Pogodnej Jesieni 3.800.000 zł 2.000.000 zł 1.000.000 zł 800.000 zł SUMA 27.446.996 zł 7.500.000 zł 8.950.000 zł 7.190.000 zł 3.806.996 zł Źródło: Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej INNE 143

NUMER PRZEDSIĘWZI ĘCIA/ PROJEKTU U.1 U.2 U.3 Tabela 46 Indykatywne ramy finansowe projektów/przedsięwzięć uzupełniających NAZWA PRZEDSIĘWZIĘCIA/ PROJEKTU SZACUNKOWA WARTOŚĆ PROJEKTU EFS ŹRÓDŁA FINANSOWANIA BUDŻET GMINY EFRR ŚRODA WIELKOPOLSKA Rewitalizacja terenu ul. Daszyńskiego/Czerwon ego krzyża (za U.M.) 7.000.000 zł 2.000.000 zł 3.000.000 zł 2.000.000 zł Podniesienia bezpieczeństwa 6.500.000 zł 1.700.000 zł 2.800.000 zł 2.000.000 zł mieszkańców OR Stworzenie strefy aktywności społecznej na terenie Parku Źrenica i Stara Stadnina wraz z ośrodkiem 1.200.000 zł 600.000 zł 600.000 zł sportu rejonie ul. Harcerska/os. Piastowski SUMA 14.700.000 zł 3.700.000 zł 6.400.000 zł 4.600.000 zł Źródło: Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej INNE 144

8 MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES REWITALIZACJI 145

8.1 MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES REWITALIZACJI Jedną z podstawowych zasad przygotowania programów rewitalizacji jest partycypacja społeczna. Prace nad przygotowaniem Programu Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023 oparte były na współpracy z mieszkańcami Gminy, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi, czyli wszystkimi głównymi interesariuszami. Partycypacja społeczna polega na realizacji wśród interesariuszy następujących działań: prowadzeniu działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, skierowanych do interesariuszy (o zasadach, celach, istotnie prowadzenia rewitalizacji oraz jej przebiegu), inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji, zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowywaniu i realizacji programu rewitalizacji, zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy, poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążenia do spójności planowanych z nimi działań, w tym dokonano przeglądu wyników dotychczasowych konsultacji i wniosków od mieszkańców związanych z tematyką rewitalizacji. W przygotowaniu Programu Rewitalizacji wykorzystano formy konsultacji społecznych: spotkania i debaty z interesariuszami, zbieranie uwag i opinii w formie ankiet skierowanych do wszystkich interesariuszy, wizje lokalne, analiza następujących dokumentów: o Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Środa Wielkopolska w latach 2009-2020, o Strategia Rozwoju Gminy Środa Wielkopolska na lata 2015-2020, o Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2016-2019, o Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Środa Wielkopolska na lata 20122-2015. 146

Dla zapewnienia efektywnej współpracy z partnerami procesu rewitalizacji wykorzystano na każdym etapie prac następujące narzędzia komunikacji i informowania interesariuszy: szkolenie dla zespołu pracowników UMiG dedykowanych do współpracy przy tworzeniu Programu Rewitalizacji, plakaty i ulotki rozprowadzane na terenie całej Gminy zapraszające na spotkania informacyjno-konsultacyjne z mieszkańcami oraz z partnerami z sektora społecznego i gospodarczego, wizytowanie wybranych obszarów Gminy (kryterium były wyniki analiz i konsultacje z interesariuszami). 8.1.1 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE DIAGNOZOWANIA I WYZNACZANIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I REWITALIZACJI ORAZ WYZNACZANIA CELÓW REWITALIZACJI Spotkanie w dniu 14 grudnia 2015 roku W Bibliotece Miejskiej pierwsze spotkanie w sprawie projektu rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska, planowanej na lata 2016-2025. Poprowadził dr Ermanowicz z jarocińskiej pracowni badań opinii publicznej społeczności lokalnej i rynku, a udział wzięli sołtysi gminy Środa Wielkopolska i przedstawiciele Urzędu Miejskiego. W dyskusji skoncentrowano się na omówieniu kwestii przystąpienia do programu, zakresu planowanych działań i współpracy przy ich realizacji. Spotkanie 26 lipca 2017 r. W zespole pracowników dedykowanych do współpracy wraz z konsultantem zewnętrznym omówiono wstępnie stan, możliwości i potrzeby poszczególnych sołectw i miasta. Omówiono możliwości i ograniczenia wynikające z procedowania projektu Programu Rewitalizacji w oparciu o ustawę o rewitalizacji lub w tylko oparciu o ustawę o samorządzie gminnym. Spotkanie 1 sierpnia 2017 r. W Bibliotece Miejskiej odbyło się. otwarte spotkanie dla wszystkich interesariuszy. Krótkie podsumowanie spotkania: Część prezentacyjna: Omówiono pojęcie, podstawy prawne i przykłady Programu Rewitalizacji. Omówiono zasady podziału gminy na jednostki delimitacyjne (po dłuższej dyskusji zaakceptowano podział miasta Środa Wielkopolska na 9 obszarów, natomiast część wiejską Gminy podzielono na sołectwa. 147

Część warsztatowa: Na bazie zasad omówionych w dokumencie Zasady programowania i wsparcia rewitalizacji w ramach WRPO 2014+ opublikowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego pracowano nad potrzebami i możliwościami pozyskiwania kolejnych danych do poszczególnych wskaźników używanych w procesie diagnozy. Następnie dyskutowano nad możliwością pozyskiwania interesariuszy do współpracy podczas przygotowania i wdrożenia PR. Uznano, że do współpracy należy zaprosić przedsiębiorców, NGO-sy, samorządowców oraz mieszkańców. Omówiono propozycję ankiety internetowej skierowanej do wszystkich mieszkańców. Następnie wymieniono wstępnie potencjały i deficyty Miasta i Gminy. Potencjały: Dobrze rozwinięta Gmina, Bezpłatna komunikacja, Skuteczny i efektywny poprzedni program rewitalizacji, Rozwinięte organizacje pozarządowe, Silne tradycje kulturalne. Deficyty: Starzenie się społeczeństwa ograniczone możliwości opieki i rehabilitacji, Mała liczba podmiotów gospodarczych, Ciągła potrzeba doskonalenia form aktywizacji i integracji mieszkańców, Konieczność działań zmniejszających migracje, zwłaszcza z terenów wiejskich. Działania te powinny być skierowane niezależnie do wszystkich grup wiekowych. Spotkanie 8 stycznia 2018 r. W sali konferencyjnej Biblioteki Miejskiej odbyło się kolejne otwarte spotkanie dla wszystkich interesariuszy. Przebieg spotkania: Część prezentacyjna: Omówiono pojęcie, podstawy prawne i przykłady Programu Rewitalizacji. Zaprezentowano podział Miasta i Gminy na jednostki delimitacyjne, podkreślono wagę projektów służących rewitalizacji społecznej. Część warsztatowa: 148

Składała się głównie z omawiania poszczególnych, konkretnych projektów. W spotkaniu brali udział reprezentanci NGO-sów. Wszystkie projekty omówione i zaakceptowane podczas spotkania są włączone do niniejszego programu rewitalizacji. Najciekawszymi omówionymi projektami były projekty związane z opieką nad osobami starszymi (hospicjum i centrum opiekuńczo-rehabilitacyjne). Badania ankietowe Badanie ankietowe spotkało się z niewielkim odzewem mieszkańców. Uzyskano 26 odpowiedzi, co nie pozwala na rzetelną obróbkę statystyczną. Niemniej odpowiadali mieszkańcy różnych sołectw, a ich odpowiedzi wpisują się w wyniki uzyskane podczas spotkań z mieszkańcami. Sprawozdanie z badań zamieszczono w załączniku. 8.1.2 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE KONSULTACJI PROJEKTU PROGRAMU REWITALIZACJI W terminie od 26 lutego do 16 marca 2018 roku projekt Programu Rewitalizacji został przedłożony pod konsultacje społeczne zakończone spotkaniem, na które Burmistrz Miasta zaprosił wszystkich zainteresowanych. Interesariusze mieli możliwość składania swoich uwag i opinii dotyczących projektu Programu Rewitalizacji. 8.1.3 PARTYCYPACJA SPOŁECZNA NA ETAPIE WDRAŻANIA I MONITOROWANIA Nieodzowną częścią realizacji procesu rewitalizacji jest informacja i promocja działań przewidzianych w Programie Rewitalizacji. Obowiązek ten spoczywa przede wszystkim na Gminie Środa Wielkopolska. Rolę inicjującą pełni Burmistrz, bądź wyznaczona przez niego osoba. Celem informowania Interesariuszy jest przede wszystkim zapewnienie pełnego przepływu informacji, stworzenie uwarunkowań do zapoznania się interesariuszy z kształtem i postępami procesu rewitalizacji oraz promocja działań, pozyskiwanie nowych przedsięwzięć oraz podmiotów i osób skłonnych do zaangażowania w proces rewitalizacji. Zaangażowanie na każdym etapie interesariuszy zainteresowanych udziałem w programie (m in. organizacji pożytku publicznego, stowarzyszeń, przedsiębiorców, mieszkańców obszaru rewitalizacji) umożliwi im aktywny udział w planowaniu i wdrażaniu zmian społecznych, gospodarczych i infrastrukturalnych zgodnie z ich potrzebami i interesami. Dlatego też niezbędne jest umożliwienie wymiany informacji i dyskusji o kształcie, jaki powinna przybrać rewitalizacja za pomocą różnorodnych instrumentów promocyjnych i informacyjnych. Poniższy schemat 149

przedstawia instrumenty systemu informacji i promocji w powiązaniu z mechanizmami włączenia mieszkańców i partnerów w proces rewitalizacji. Informacja i promocja Partycypacja społeczna Zebrania Współdecydowanie Tablice ogłoszeń Aktywne uczestnictwo w projektach Strony internetowe Kontrola obywatelska Rysunek 15 Schemat przedstawiający instrumenty systemu informacji i promocji w połączeniu z mechanizmami włączenia interesariuszy Jak wynika z powyższego schematu działania informacyjne i promocyjne są związane z mechanizmami włączenia interesariuszy w proces rewitalizacji. Aby udział lokalnej społeczności w tworzeniu i wdrażaniu programu przyniósł spodziewane efekty, konieczne jest prowadzenie szeregu działań, skupiających się przede wszystkim na: Organizacji zebrań z mieszkańcami zwłaszcza obszarów rewitalizowanych oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi, które stanowić mają forum wymiany informacji i pomysłów na działania rewitalizacyjne, Publikowaniu ogłoszeń zamieszczanych na tablicach ogłoszeń, Wykorzystaniu możliwości kontaktu elektronicznego poprzez stronę internetową gminy, Biuletyn Informacji Publicznej, Promocja działań rewitalizacyjnych podczas lokalnych imprez, Rozmowy z przedstawicielami mieszkańców radnymi i działaczami organizacji pozarządowych. Działania promocyjne będą zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) Nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu 150

Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006. W związku z tymi wytycznymi działania promocyjne będą polegały także na: umieszczeniu na wszystkich materiałach i dokumentach związanych z realizacją projektów w ramach Programu Rewitalizacji, które uzyskają wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego logotypów Unii Europejskiej oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego lub innego właściwego projektowi programu, umieszczaniu tablic informacyjnych o współfinansowaniu projektu ze środków Unii Europejskiej w miejscu prowadzenia inwestycji, podaniu aktualnych informacji na temat programu rewitalizacji w mediach lokalnych, umieszczenie informacji na oficjalnych stronach internetowych Gminy. 151

9 SYSTEM REALIZACJI, W TYM MONITORING I OCENA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ORAZ SPOSOBY MODYFIKACJI PR

9.1 SYSTEM ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU REWITALIZACJI 9.1.1 STRUKTURA ZARZĄDZANIA Za wdrażanie, monitoring i ewaluację Programu Rewitalizacji będzie odpowiadać Burmistrz Miasta Środa Wielkopolska. Jako organ wykonawczy jest odpowiedzialny za realizację wszystkich działań rewitalizacyjnych określonych w niniejszym Programie. W zakresie zadań, które będą realizowane przez lub przy współudziale podmiotów prywatnych Burmistrz będzie sprawował kontrolę nad zgodnością ich realizacji z celami rewitalizacyjnymi. Zarządzeniem Burmistrza Miasta wyznaczony zostanie zespół ds. rewitalizacji. Będzie on odpowiadał bezpośrednio za realizację Programu, a przede wszystkim za zarządzanie Programem, w tym koordynację współpracy pomiędzy różnymi, publicznymi i prywatnymi interesariuszami rewitalizacji. Do jego zadań będzie należeć także organizowanie spotkań podmiotów, archiwizowanie dokumentacji związanej z Programem Rewitalizacji oraz monitorowanie postępów w realizacji PR. W toku prowadzenia procesów rewitalizacyjnych przewiduje się ścisłą, zadaniową współpracę pomiędzy osobą odpowiedzialną za realizację Programu Rewitalizacji, a podmiotami publicznymi i prywatnymi, które będą wykonawcami zadań i projektów rewitalizacyjnych. Burmistrz Miasta Środa Wielkopolska i zespół ds. rewitalizacji będą na bieżąco korzystali z pomocy wszystkich struktur, komórek Urzędu Miejskiego i jednostek organizacyjnych gminy. Ponadto istotną rolę w niniejszych procesach odegrają również pracownicy zatrudnieni w strukturze Ośrodka Pomocy Społecznej, którzy będą zaangażowani w projekty dotyczące aktywizacji osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym i włączenia tych osób. W ramach kompetencji i struktury urzędu realizacja przedsięwzięć/projektów zlecana będzie tym jednostkom i podmiotom, które posiadają najlepsze kompetencje wykonawcze, np. zadania społeczne będą realizowane przy współpracy Ośrodka Pomocy Społecznej lub organizacji pozarządowych na podstawie umów. Zespół ds. Rewitalizacji jest także odpowiedzialny za promocję i współpracę w zakresie swoich kompetencji z radnymi gminy oraz mieszkańcami gminy. Rada Miejska również będzie zaangażowana w proces realizacji Programu Rewitalizacji dla Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023 Najważniejsze zadania podmiotów uczestniczących w. procesie przygotowania i wdrażania programu rewitalizacji: Burmistrz Miasta: Koordynowanie całego procesu rewitalizacji; 153

Prowadzenie analiz służących wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, sporządzeniu lub zmianie PR, ocenie aktualności i stopnia jego realizacji; Prowadzenie konsultacji społecznych; Ogłaszanie informacji o podjęciu uchwały w sprawie uchwalenia PR. Rada Miejska: Zatwierdzenie i uchwalenie PR; Wprowadzenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych zawartych w PR, służących realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do uchwały w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej gminy; Uchwalanie zmian PR; Podjęcie uchwały o uchyleniu PR w całości lub w części w przypadku stwierdzenia osiągnięcia celów rewitalizacji w nim zawartych. Zespół ds. rewitalizacji: Współpraca ze wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w realizację programu, Koordynowanie działań projektowych wymagających jednoczesnego zaangażowania jednostek gminy oraz strony społecznej, Składanie wniosków i pozyskiwanie środków zewnętrznych na ich realizację, Ocena projektów zgłoszonych do realizacji na obszarze objętym rewitalizacją pod kątem osiągnięcia celów programu, Przygotowywanie projektów aktualizacji programu, w tym w szczególności wykazu projektów, Promocja programu, Organizacja i wdrażanie systemu monitorowania rzeczowego i finansowego dla programu, Dokonywanie okresowych przeglądów realizacji projektów, Sporządzanie raportów okresowych oraz raportu końcowego z realizacji programu, Współpraca z wydziałami/pracownikami UM w zakresie realizacji programu. 154

Istotą procesu rewitalizacji jest prowadzenie przez interesariuszy skoordynowanych działań na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki. Charakterystyka interesariuszy i mechanizmy partycypacyjne opisane zostały w rozdziale 8 Z powyższego wynika, że podmiotami zaangażowanymi w proces przygotowania i wdrożenia programu są: Burmistrz Miasta, zespół ds. rewitalizacji, Rada Miejska i Interesariusze rewitalizacji. ZESPÓŁ DS. REWITALIZACJI BURMISTRZ MIASTA INTERESARIUSZE REWITALIZACJI RADA MIEJSKA Rysunek 16 Schemat zarządzania PR 9.1.2 HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU REWITALIZACJI Ramowy harmonogram realizacji Programu Rewitalizacji dla. Gminy. obejmuje okres od 2018 r. kiedy zostały rozpoczęte prace nad Programem Rewitalizacji do końca 2023 r., czyli do planowanego zakończenia realizacji projektów wynikających z Programu Rewitalizacji. 155

Uchwalenie programu Ocena okresowa Ocena okresowa Raport końcowy 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Rysunek 17 Schemat przedstawiający ramowy harmonogram rewitalizacji Szczegółowe informacje na temat realizacji programu wynikają z rozdziałów 5, 6, 7. 9.2 SYSTEM MONITORINGU I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ Monitoring i ewaluacja Programu Rewitalizacji polega na dokonywaniu okresowej oceny stopnia realizacji działań zapisanych w dokumencie i wprowadzaniu modyfikacji zgodnie ze zmieniającymi się warunkami zewnętrznymi i wewnętrznymi wpływającymi na rozwój społeczny i gospodarczy. Do monitoringu i ewaluacji Programu Rewitalizacji zobowiązuje się samorząd gminy, zatwierdzając Program Rewitalizacji. Zadaniem powołanego zespołu ds. rewitalizacji będzie przeprowadzanie monitoringu, ewaluacji oraz aktualizacji Programu przy współpracy z instytucjami, organizacjami, a także podmiotami prywatnymi mogącymi uczestniczyć w realizacji Programu. Monitoring i ewaluacja odbywać się może w trakcie posiedzeń Rady Miejskiej, która będzie wnosić zmiany w postaci uchwał. Dzięki wprowadzeniu systemu monitoringu i ewaluacji zostaje rozwiązany problem dezaktualizacji założeń Programu Rewitalizacji wynikający ze zmieniających się warunków funkcjonowania samorządu, prawodawstwa i innych czynników mogących deformować zasadność podejmowanych działań w ramach Programu Rewitalizacji. Prócz modyfikacji działań w trakcie ich realizacji istnieje możliwość tworzenia dodatkowych fiszek projektów, które będą wpisywać się w wyznaczone cele. W ten sposób Program Rewitalizacji może się rozwijać wraz z rozwojem społecznym i gospodarczym gminy. Ocena realizacji Programu Rewitalizacji odbywa się będzie na poziomie oceny realizacji poszczególnych projektów rewitalizacyjnych. Każdy projekt powinien posiadać kartę oceny realizacji, zawierającą planowane efekty realizacji w postaci wskaźników 156

ilościowych. Bieżąca ocena powinna pozwoli na natychmiastowe dostosowywanie działań lub ich elementów do zmieniających się warunków zewnętrznych. System monitoringu Programu Rewitalizacji obejmuje 4 płaszczyzny: Monitorowanie podstawowych parametrów programu rewitalizacji na etapie przyjęcia programu oraz późniejszych jego aktualizacji. Pod uwagę zostaną wzięte następujące wskaźniki monitoringowe: Liczba ludności obszaru zdegradowanego, Liczba ludności obszaru rewitalizacji, Udział liczby ludności obszaru rewitalizacji w liczbie ludności gminy ogółem (w %), Powierzchnia obszaru zdegradowanego, Powierzchnia obszaru rewitalizacji, Udział powierzchni obszaru rewitalizacji w powierzchni gminy ogółem (w %). W przypadku podjętej decyzji o aktualizacji programu należy uwzględnić, czy nie zostały przekroczone wskaźniki liczby ludności zamieszkującej obszar rewitalizacji oraz powierzchni obszaru rewitalizacji: Monitorowanie stopnia realizacji celów określonych w programie rewitalizacji (z częstotliwością 2-letnią) Lista wskaźników monitorowania realizacji celów została zamieszczona w tabeli poniżej. Zmiana wskaźników będzie określana wyłącznie dla obszaru rewitalizacji: CEL REWITALIZACJI ROZWÓJ AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ I WŁĄCZENIA SPOŁECZNEGO Tabela 47 Wskaźniki monitorowania celów WSKAŹNIK PRODUKTU Liczba imprez integracyjnych dla dzieci i młodzieży 36 Liczba zorganizowanych imprez na rzecz seniorów 27 Liczba zajęć rozwijających umiejętności społeczne min. 18 Liczba szkoleń/warsztatów wspierających przedsiębiorczość 45 Liczba miejsc świadczonych usług w lokalnej społeczności każdego roku - 150 WSKAŹNIK REZULTATU Zmniejszenie liczby zdarzeń rejestrowanych przez policję na OR 5% Wzrost liczby uczestników imprez integracyjnych z OR 1 000 uczestników (75% z OR) Liczba uczestników zajęć rozwijających umiejętności społeczne 1 200 (75% z OR) Zmniejszenie liczby osób korzystających z pomocy społecznej na OR 5% Liczba uczestników szkoleń/warsztatów wspierających przedsiębiorczość 500 (75% z OR) Zmniejszenie bezrobocia na OR 5% 150 osób korzystających z usług co roku, w tym 50% z OR (osoby z niepełnosprawnością, członkowie ich rodzin) Utworzona Akademia dla rodziny 157

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ REALIZACJI CELÓW SPOŁECZNYCH Liczba zorganizowanych imprez integracyjnych 20 Liczba spotkań organizowanych w wieży ciśnień 12 rocznie Liczba nowych miejsc parkingowych - 250 Utworzenie 1 CUS z mieszkalnictwem Utworzone hospicjum 1 Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach (utworzenie COR w Grójcu) 1 szt Stworzony Dom Pogodnej Jesieni 1 Źródło: Opracowanie własne Liczba uczestników imprez integracyjnych - min. 2 200 uczestników, w tym 50% z OR Wzrost akceptacji organizowanych spotkań w wieży ciśnień badanie ankietowe Zrewitalizowany obiekt - 1 Wzrost liczby osób korzystających z wydarzeń o ok 500 osób Wzrost zadowolenia mieszkańców na OR badanie ankietowe 150 osób korzystających z CUS. co roku, w tym 50% z OR (osoby z niepełnosprawnością, członkowie ich rodzin) Zmniejszenie się liczby podopiecznych MOPS, ludzi wyłączonych zawodowo ze względu na opiekę nad chorymi 5% 300. osób korzystających z hospicjum co roku (chorzy, rodziny, wolontariusze, w tym 50% z OR) Liczba podopiecznych rocznie objętych opieką lub rehabilitacją. w COR w Grójcu 100 osób, w tym 50% z OR 50 pensjonariuszy DSJ, w tym 40 z OR Monitorowanie skutków realizacji programu poprzez analizę aktualnego poziomu wskaźników wykorzystywanych na etapie delimitacji obszarów rewitalizacji (z częstotliwością 2-letnią): Tabela 48 Wskaźniki monitorowania celów WSKAŹNIK DELIMITACYJNY (LICZONE DLA OBSZARU WARTOŚĆ BAZOWA REWITALIZACJI) PIERWSZE BADANIE W 2019 r. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 Patrz tabela 10 dla osób w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów poszczególnych jednostek OR Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba osób długotrwale bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających z środowiskowej pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba osób korzystających z środowiskowej pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba interwencji policji na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Patrz tabela 11 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 12 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 13 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 14 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 15 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 16 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 17 dla poszczególnych OCZEKIWANA ZMIANA SPADEK O 3% WZROST O 3% SPADEK O 5% SPADEK O 3% SPADEK O 5% SPADEK O 5% SPADEK O 1% SPADEK O 2% 158

Liczba popełnionych przestępstw na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów w 2016 r.; Średnie wyniki sprawdzianów szóstoklasisty na tle wyników w powiecie w roku szkolnym 2015/2016 Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyznaczonych obszarów Liczba nieruchomości bez kanalizacji zbiorczej na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba placówek oświatowych, gminnych obiektów kulturalnych i sportowych w jednostkach urbanistycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba przystanków komunikacji miejskiej w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Liczba budynków mieszkalnych sprzed 1989 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Szacowana długość dróg gminnych wymagających remontu w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyznaczonych obszarów Źródło: Opracowanie własne jednostek OR Patrz tabela 18 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 19 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 20 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 22 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 23 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 25 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 26 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 27 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 28 dla poszczególnych jednostek OR Patrz tabela 29 dla poszczególnych jednostek OR SPADEK O 2% SPADEK O2% WZROST, PRZEWIDUJE SIĘ TRUDOŚĆ BADAWCZĄ WYNIKAJĄCĄ ZE ZMIAN W SYSTEMIE OŚWIATY WZROST O 5% SPADEK O 3% SPADEK O 1% WZROST O 2% BEZ ZMIAN/WZROST O 1% BEZ ZMIAN SPADEK O 5% Monitorowane będą także zmiany w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennofunkcjonalnej, technicznej i środowiskowej obszaru rewitalizacji dotyczące zagadnień przedstawionych w analizie wskaźnikowej w formie opisowej: Bieżące monitorowanie poziomu wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji, jak również informacje niezbędne w zakresie monitorowania programów rewitalizacji na potrzeby sprawozdawczości WRPO 2014+ (załącznik nr 4 Formularz efektów monitorowania do Zasad programowania i prowadzenia rewitalizacji w ramach WRPO 2014+). Raz na pół roku do Departamentu Polityki Regionalnej UMWW (do 15 stycznia i do 15 lipca) Gmina Środa Wielkopolska będzie przekazywała wypełniony Formularz efektów monitorowania programów rewitalizacji. Jest to zadanie obligatoryjne. Lista przyjętych w programie przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających będzie aktualizowana w trybie bieżącym w zależności od aktualnego postępu rzeczowego, wraz 159

z podaniem poniesionych kosztów, źródeł finansowania oraz rezultatów ich wdrożenia (efekty rzeczowe). Monitorowanie osiąganych wskaźników będzie się odbywało na podstawie danych, udostępnianych przez: Urząd Miejski, jednostki organizacyjne Gminy, Powiatowy Urząd Pracy w Środzie Wielkopolskiej, Komendę Powiatową Policji w Środzie Wielkopolskiej, innych interesariuszy, którzy byli zaangażowani w realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Procedura sporządzania oceny została określona tak, aby zapewnić partycypacyjny charakter tego procesu. Po opracowaniu raportu z podjętych działań i jego akceptacji przez Burmistrza Miasta, zostanie on upubliczniony poprzez jego zamieszczenie na stronie internetowej Gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Zasadniczym celem polityki promocji, jest rozwój zaangażowania społeczności lokalnej w proces rewitalizacji, jej udziału w decyzjach oraz odpowiedzialności za powodzenie realizacji Programu. W założeniach polityka promocji Programu powinna przybliżać mieszkańcom korzyści, jakie mogą być osiągnięte dzięki procesowi rewitalizacji, udostępniać wszystkim zainteresowanym stronom rewitalizacji i partnerom informacje o celach i problemach rewitalizacji, pobudzać partnerów programu do wyrażania własnych opinii, zachęcać do przedstawiania własnych projektów. Nowe przedsięwzięcia zgłaszane przez interesariuszy będą uwzględniane w Programie. Włączenie nowych inicjatyw do Programu jest uwarunkowane możliwościami finansowania, uwarunkowaniami formalnymi i faktycznymi, a także stopniem realizacji założenia celów rewitalizacji. Zgłaszanie nowych przedsięwzięć Koordynatorowi ds. Rewitalizacji będzie się odbywało za pośrednictwem dostępnych kanałów komunikacji. Raz na dwa lata przeprowadzona zostanie analiza wskaźników delimitacyjnych wykorzystanych do diagnozy stanu i wyboru obszaru rewitalizacji. Będzie ona stanowiła raport kontrolny z realizacji do aktualizacji zapisów Programu. Uzyskane wyniki umożliwią ocenę skuteczności zaplanowanych działań rewitalizacyjnych w celu porównania aktualnych wartości wskaźników z wartościami bazowymi, opracowanymi przy diagnozowaniu stanu gminy. Ocena realizacji Programu będzie zawierała odniesienie do danych porównawczych z obszaru gminy, pozwalających na ocenę procesu wychodzenia obszaru ze stanu kryzysowego. Przyjęty system monitorowania jest podstawą do efektywnej ewaluacji i aktualizacji PR w przypadku gdy stwierdzony zostanie brak osiągnięcia założonych celów. Systematyczna 160

ocena i aktualizacja umożliwi dostosowywanie założeń Programu Rewitalizacji do bieżących uwarunkowań zewnętrznych wpływających na efektywność realizacji zaplanowanych działań mających na celu poprawę zdiagnozowanej sytuacji kryzysowej. W załączonej tabeli zaprezentowano kartę oceny wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych systematyzującą prezentację stopnia wdrożenia poszczególnych przedsięwzięć PR. 161

Przedsięwzięcie DATA Tabela 49 Karta wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych - wzór Dokumentacja Wniosek o grant z Zawarcie projektowa/kosztorysowa/inne Przetarg konkursu, inne źródłą umowy o dokumenty wymagane /zapytanie finansowania dofinansowanie prawem zewnętrznego Stan lub data zakończenia Data ogłoszenia, termin zgłaszania ofert, uwagi Data ogłoszenia, termin zgłaszania ofert, termin złożenia wnisku, uwagi Wartość całkowita projektu/kwota dofinansowania Dotychczas wydatkowano Data, uwagi PLN PLN Opis stanu realizacji Źródło: Opracowanie własne

9.3 SYSTEM WPROWADZANIA ZMIAN Po dwóch latach od uchwalenia Programu Rewitalizacji Gminy Środa Wielkopolska na lata 2018-2023 zostanie przeprowadzona ewaluacja programu, która pozwoli na ocenę stopnia realizacji zakładanych celów rewitalizacji, stopień, zakres oraz trwałość zmian jakie zaszły na obszarze objętym rewitalizacją na skutek wdrażania programu, a także sprawność i skuteczność zarządzania tym procesem. Zakłada się, że dwa lata to krótki okres, aby oczekiwać znacznych zmian, jednak wystarczający, aby określić, czy program wymiana aktualizacji. Raport ewaluacyjny zostanie sporządzony na podstawie zestawień danych i informacji z monitoringu oraz na podstawie dodatkowych analiz. Zauważone zmiany wskaźników oraz obserwowanej sytuacji w sferze społecznej, gospodarczej, funkcjonalnoprzestrzennej, technicznej i środowiskowej pozwolą określić, w jakim ewentualnie zakresie program wymaga aktualizacji. Aktualizacja będzie przeprowadzona również w sytuacji zidentyfikowania nowych projektów rewitalizacyjnych mogących mieć wpływ na realizację celów. Przeprowadzona ewaluacja stanowić będzie cenny materiał analityczny umożliwiający wskazanie działań naprawczych w procesie rewitalizacji (o ile taka potrzeba zostanie zdiagnozowana) oraz zaprogramowanie kolejnych działań rewitalizacyjnych, które powinny zostać ujęte w zaktualizowanym programie rewitalizacji lub innym, równoważnym dokumencie, którego przedmiotem będzie polityka rewitalizacyjna gminy. W przypadku stwierdzenia, że Program Rewitalizacji wymaga zmiany, Burmistrz Miasta występuje do Rady Miejskiej z prośbą o jego zmianę. Do wniosku załączona zostaje raport z ewaluacji lub uzasadnienie wynikające z. konieczności wprowadzenia nowych projektów rewitalizacyjnych. Zmiana programu rewitalizacji następuje w trybie, w jakim on jest uchwalany, tj.: Wykonanie projektu aktualizacji dokumentu, Przeprowadzenie konsultacji społecznych proponowanych zmian (w zależności od zakresu aktualizacji przewiduje się różne formy konsultacji, minimalna forma to konsultacje pisemne za pośrednictwem strony internetowej, w przypadku szerszego zakresu aktualizacji planuje się przeprowadzenie spotkań konsultacyjnych), Wprowadzenie zmian w aktualizacji Programu Rewitalizacji pochodzących z konsultacji społecznych, Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, Przedłożenie Radzie Miejskiej przez Burmistrza Miasta zaktualizowanego projektu PR,

Uchwalenie aktualizacji PR, Wpisanie zaktualizowanego PR na wykaz programów rewitalizacji gmin województwa wielkopolskiego w miejsce poprzedniej wersji dokumentu. 164

10 PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 165

10.1 OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Na podstawie art. 48 ust. 1, w związku z art. 58 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r., poz. 1405), Wielkopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny po zapoznaniu się z wnioskiem Burmistrza Miasta uzgodnił pozytywnie możliwość odstąpienia od procedury przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko PR. Pismo nr DN-NS.9012.329.2018 potwierdzające powyższe stanowi załącznik nr 1 do PR. Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r., poz. 1405, z późn. zm ), Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu po zapoznaniu się z wnioskiem Burmistrza Miasta. Środa Wielkopolska stwierdził, że PR nie wymaga przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Pismo nr WOO-III.410.167.2018.AM.2 potwierdzające powyższe stanowi załącznik nr 2 do PR. 166

11 ZAŁĄCZNIKI 167

Załącznik nr 1 Opinia sanitarna 168

169

170

Załącznik nr 2 Opinia RDOŚ 171

172

173

174

Załącznik nr 3 wzór ankiety Szanowni Państwo, Celem badania jest poznanie Państwa opinii na temat potrzeb związanych z rewitalizacją. Prosimy o podzielenie się z nami Państwa opinią największych brakach. Ankieta jest anonimowa Proszę ocenić własne sołectwo i Gminę wystawiając ocenę w skali od 1 (beznadziejnie) do 5 (bardzo dobrze): 1. MOJE SOŁECTWO MUSZĄ BYĆ WSZYSTKIE Miejsca do spędzania wolnego czasu (zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci) Miejsca pracy Stosunki sąsiedzkie Stan chodników Oświetlenia w miejscach publicznych Bezpieczne ścieżki rowerowe Ogólne poczucie bezpieczeństwa Stan budynków należących do Gminy Dostęp do apteki Dostęp do lekarza Dostęp do sklepu z podstawowymi artykułami Połączenia drogowe z innymi wsiami Komunikacja publiczna Stan infrastruktury wodno-kanalizacyjnej Zasilanie w energię elektryczną Hałas z dróg, inny ( 5 oznacza brak, 1 jest bardzo głośno) Problemy środowiskowe takie jak np. dzikie wysypiska śmieci, wylewanie ścieków do rowów, palenie śmieci ( 5 oznacza brak, 1. jest bardzo źle) 2. CAŁA GMINA MUSZĄ BYĆ WSZYSTKIE Miejsca do spędzania wolnego czasu (zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci) Miejsca pracy Stosunki sąsiedzkie Stan chodników Oświetlenia w miejscach publicznych Bezpieczne ścieżki rowerowe Ogólne poczucie bezpieczeństwa Stan budynków należących do Gminy Dostęp do apteki Dostęp do lekarza Dostęp do sklepu z podstawowymi artykułami Połączenia drogowe z innymi wsiami 175

Komunikacja publiczna Stan infrastruktury wodno-kanalizacyjnej Zasilanie w energię elektryczną Hałas z dróg, inny ( 5 oznacza brak, 1 jest bardzo głośno) Problemy środowiskowe takie jak np. dzikie wysypiska śmieci, wylewanie ścieków do rowów, palenie śmieci ( 5 oznacza brak, 1. jest bardzo źle) Teraz prosimy odpowiedzieć na parę pytań dotyczących informacji statystycznych: 1. Czy wyjeżdża Pani/Pan na wakacje?. MOŻNA NIE ODPOWIADAĆ TAK/NIE 2. Mogąc podjąć decyzję na jakie priorytetowe działania na terenie Swojego sołectwa. wydałaby/wydałby Pani/Pan kwotę 500 000,00 zł wolnych środków budżetu? 80 ZNAKÓW, MOŻNA POMINĄĆ 3. Proszę zaznaczyć sołectwo, w jakim Pani/Pan mieszka: MUSI BYĆ TYLKO JEDEN ZAZNACZONY Biskupice Zabaryczne, Kaliszkowice Kaliskie, Kaliszkowice Obłockie, Komorów, Kotłów, GMINAt, GMINAt-Pustkowie, Przedborów 4. Proszę podać płeć MOŻNA NIE ODPOWIADAĆ K/M 5. W jakim przedziale wiekowym się Pan(i) znajduje? MOŻNA NIE ODPOWIADAĆ do 24 lat 25-35 lat 36-50 lat 51-70 lat co najmniej 71 lat odmowa odpowiedzi 6. Moja sytuacja życiowa: MUSI BYĆ JEDNA ODPOWIEDŹ Uczę się Pracuję 176

Szukam pracy Jestem na rencie/emeryturze Jestem na utrzymaniu rodziny Inna (Jaka?). (20znaków) Dziękujemy za wypełnienie ankiety Załącznik nr 4 Pismo do nauczycieli Szanowni Państwo, Przystępujemy do przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji. Ważnym elementem tych prac jest zebranie opinii mieszkańców. Przygotowaliśmy ankietę w sieci (badanie CAWI). Zależy nam na jak najszerszym dostępie mieszkańców do ankiety Wypełnienie ankiety zajmie około kwadransa. Proszę o przeprowadzenie ankiety wśród uczniów na lekcji informatyki bądź WOS (bądź innej z dostępem do komputerów). Adres ankiety to: http://gminat badanie net/ (aktywny od 7 do 30 czerwca 2017 r.) Jednocześnie prosimy uczniów o poinformowanie bliskich (rodziców, dziadków, wujków itp ) Prosimy także Państwa nauczycieli o wypełnienie ankiety i zaproszenie swoich bliskich do jej wypełnienia Termin realizacji do końca czerwca 2017 r. W razie wątpliwości i problemów proszę o kontakt z Panem Krzysztofem Mrowickim, email: kmrowicki@remedis eu Uprzejmie proszę o przekazanie tej informacji nauczycielom, którzy będą nadzorować wypełnianie ankiety przez uczniów Z poważaniem, (Burmistrz) 177

Załącznik nr 6 Skrócony raport z badań ankietowych Raport z badania ankietowego Sroda Wielkopolska Szanowni Państwo,. Celem badania jest poznanie Państwa opinii na temat potrzeb związanych z rewitalizacją. Prosimy o podzielenie się z nami Państwa opinią największych brakach. Ankieta jest anonimowa 1. Proszę ocenić własną miejscowość i Gminę wystawiając ocenę w skali: 1 (bardzo źle), 2 (źle), 3 (ani źle, ani dobrze), 4 (dobrze) do 5 (bardzo dobrze): MOJE SOŁECTWO Miejsca do spędzania wolnego czasu (zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci) % Liczba 1 (bardzo źle) 19,23% 5 2 (źle) 15,38% 4 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 15,38% 4 5 (bardzo dobrze) 30,77% 8 Wypełnienia: 26 Miejsca pracy % Liczba 1 (bardzo źle) 11,54% 3 2 (źle) 23,08% 6 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 15,38% 4 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Stosunki sąsiedzkie % Liczba 178

1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 30,77% 8 4 (dobrze) 46,15% 12 5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Stan chodników % Liczba 1 (bardzo źle) 26,92% 7 2 (źle) 15,38% 4 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 23,08% 6 5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Oświetlenia w miejscach publicznych % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 30,77% 8 4 (dobrze) 34,62% 9 5 (bardzo dobrze) 19,23% 5 Wypełnienia: 26 Bezpieczne ścieżki rowerowe % Liczba 1 (bardzo źle) 23,08% 6 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 34,62% 9 5 (bardzo dobrze) 11,54% 3 Wypełnienia: 26 Ogólne poczucie bezpieczeństwa % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 53,85% 14 179

5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Stan budynków należących do Gminy % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 38,46% 10 4 (dobrze) 38,46% 10 5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Dostęp do apteki % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 7,69% 2 4 (dobrze) 23,08% 6 5 (bardzo dobrze) 50,00% 13 Wypełnienia: 26 Dostęp do lekarza % Liczba 1 (bardzo źle) 11,54% 3 2 (źle) 23,08% 6 3 (ani źle, ani dobrze) 11,54% 3 4 (dobrze) 30,77% 8 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Dostęp do sklepu z podstawowymi artykułami % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 11,54% 3 4 (dobrze) 26,92% 7 5 (bardzo dobrze) 46,15% 12 Wypełnienia: 26 Połączenia drogowe z innymi wsiami % Liczba 180

1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 15,38% 4 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 26,92% 7 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 Komunikacja publiczna % Liczba 1 (bardzo źle) 0,00% 0 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 34,62% 9 5 (bardzo dobrze) 34,62% 9 Wypełnienia: 26 Stan infrastruktury wodno-kanalizacyjnej % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 34,62% 9 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Zasilanie w energię elektryczną % Liczba 1 (bardzo źle) 0,00% 0 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 61,54% 16 5 (bardzo dobrze) 19,23% 5 Wypełnienia: 26 Hałas z dróg, inny (5 oznacza brak, 1 jest bardzo głośno) % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 30,77% 8 181

4 (dobrze) 26,92% 7 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 Problemy środowiskowe takie jak np. dzikie wysypiska śmieci, wylewanie ścieków do rowów, palenie śmieci (5 oznacza brak, 1. jest bardzo źle) % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 23,08% 6 3 (ani źle, ani dobrze) 34,62% 9 4 (dobrze) 15,38% 4 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 CAŁA GMINA Miejsca do spędzania wolnego czasu (zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci) % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 30,77% 8 5 (bardzo dobrze) 38,46% 10 Wypełnienia: 26 Miejsca pracy % Liczba 1 (bardzo źle) 0,00% 0 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 30,77% 8 4 (dobrze) 30,77% 8 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 Stosunki sąsiedzkie % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 42,31% 11 182

4 (dobrze) 26,92% 7 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Stan chodników % Liczba 1 (bardzo źle) 15,38% 4 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 30,77% 8 5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Oświetlenia w miejscach publicznych % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 11,54% 3 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 38,46% 10 5 (bardzo dobrze) 15,38% 4 Wypełnienia: 26 Bezpieczne ścieżki rowerowe % Liczba 1 (bardzo źle) 15,38% 4 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 50,00% 13 5 (bardzo dobrze) 11,54% 3 Wypełnienia: 26 Ogólne poczucie bezpieczeństwa % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 50,00% 13 5 (bardzo dobrze) 7,69% 2 Wypełnienia: 26 Stan budynków należących do Gminy % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 183

2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 42,31% 11 4 (dobrze) 38,46% 10 5 (bardzo dobrze) 11,54% 3 Wypełnienia: 26 Dostęp do apteki % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 34,62% 9 5 (bardzo dobrze) 38,46% 10 Wypełnienia: 26 Dostęp do lekarza % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 15,38% 4 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 46,15% 12 5 (bardzo dobrze) 19,23% 5 Wypełnienia: 26 Dostęp do sklepu z podstawowymi artykułami % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 0,00% 0 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 30,77% 8 5 (bardzo dobrze) 46,15% 12 Wypełnienia: 26 Połączenia drogowe z innymi wsiami % Liczba 1 (bardzo źle) 7,69% 2 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 38,46% 10 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 184

Komunikacja publiczna % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 42,31% 11 5 (bardzo dobrze) 34,62% 9 Wypełnienia: 26 Stan infrastruktury wodno-kanalizacyjnej % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 7,69% 2 3 (ani źle, ani dobrze) 19,23% 5 4 (dobrze) 46,15% 12 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Zasilanie w energię elektryczną % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 15,38% 4 4 (dobrze) 50,00% 13 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 Hałas z dróg, inny (5 oznacza brak, 1 jest bardzo głośno) % Liczba 1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 3,85% 1 3 (ani źle, ani dobrze) 26,92% 7 4 (dobrze) 38,46% 10 5 (bardzo dobrze) 26,92% 7 Wypełnienia: 26 Problemy środowiskowe takie jak np. dzikie wysypiska śmieci, wylewanie ścieków do rowów, palenie śmieci (5 oznacza brak, 1. jest bardzo źle) % Liczba 185

1 (bardzo źle) 3,85% 1 2 (źle) 15,38% 4 3 (ani źle, ani dobrze) 34,62% 9 4 (dobrze) 23,08% 6 5 (bardzo dobrze) 23,08% 6 Wypełnienia: 26 Teraz prosimy odpowiedzieć na parę pytań dotyczących informacji statystycznych 3. Czy wyjeżdża Pani/Pan corocznie na wakacje? Odpowiedź % Liczba tak 65,38% 17 nie 34,62% 9 Wypełnienia: 26 4. Mogąc podjąć decyzję na jakie priorytetowe działania na terenie Swojego sołectwa. wydałaby/wydałby Pani/Pan kwotę 500 000,00 zł wolnych środków budżetu? Odpowiedź % Liczba nowe drogi 3,85% 1 Walka ze smogiem 3,85% 1 budowa dróg gminnych 3,85% 1 budowo - wydzielenie nowych terenów - przestrzeni zieleni 3,85% 1 (zwłaszcza w kierunkach rozwoju nowych osiedli i dróg) - być może zmiana w warunkach zagospodarowania co do większych przestrzeni zieleni z wysokim drzewostanem Poprawę bezpieczeństwa pieszych na odcinku od marketu 3,85% 1 186

Lewiatan do szkoły podstawowej poprzez montaż barierki ochronnej oddzielającej jezdnię i chodnik po którym poruszają się piesi. Wykonanie przejścia dla pieszych przez jezdnie na tym samym odcinku. Zakup dodatkowych pojemników na śmieci. Kiedy w sołectwie był park i dom kultury w tej chwili poza orlikiem w szkole podstawowej nie ma miejsc które służą rozrywce lub szeroko pojętej kulturze. Modernizacje hydrantów przeciwpożarowych które są w opłakanym stanie i może w całej miejscowości sprawne ze 3 sztuki. Wykonano oznakowanie ulic lecz w mojej ocenie jest zbyt ubogie ponieważ na skrzyżowaniach nie ma tablic od wszystkich uli tylko jest jedna (ta na którą się zjeżdża z danej ulicy, nie ma informacji o ulicy na której się aktualnie znajdujemy) boiska wielofunkcyjne 3,85% 1 Utwardzenie drogowe i utrzymanie drog 3,85% 1 Kwota ta mogłaby stanowić wkład własny do projektów w 3,85% 1 ramach WRPO. na poprawę stanu technicznego budynków komunalnych, w szczególności na. remont kapitalny i rozbudowa Domu Pogodnej Jesieni, rozbudowa infrastruktury socjalnej dla seniorów - np. Dom Dziennego Pobytu oraz budowa mieszkań chronionych i mieszkań socjalnych Drogi osiedlowe i ich odwodnienie 3,85% 1 OCZYSZCZENIE JEZIORA I STWORZENIE KĄPIELISKA. GODNEGO 3,85% 1 POLECENIA Budowa chodników, ścieżek rowerowych, światłowód, wymiana 3,85% 1 instalacji wodnej (obecna jest w b. złym stanie) chodniki i oświetlenie 3,85% 1 na chodnik przy ulicy Gnieźnieńskiej 3,85% 1 brak 7,69% 2 Drogi 3,85% 1 Naprawę drogi, budowę chodnika i ścieżki rowerowej 3,85% 1 Nie wiem 3,85% 1 187

Na oświetlenie dróg na wsiach i na ścieżki rowerowe 3,85% 1 Chodniki 3,85% 1 nic 3,85% 1 Wypełnienia: 26 5. Proszę zaznaczyć sołectwo, w jakim Pani/Pan mieszka: Odpowiedź % Liczba Środa Wielkopolska(ulica)* 38,46% 10 Annopole 3,85% 1 Brodowo 15,38% 4 Brzezie 0,00% 0 Chocicza 3,85% 1 Chudzice 0,00% 0 Chwałkowo 7,69% 2 Czarne Piątkowo 0,00% 0 Dębicz 0,00% 0 Dębiczek 7,69% 2 Janowo 0,00% 0 Januszewo 0,00% 0 Jarosławiec 3,85% 1 Kijewo 0,00% 0 Koszuty 0,00% 0 Lorenka 0,00% 0 Marianowo Brodowskie 0,00% 0 Mączniki 0,00% 0 Nadziejewo 0,00% 0 Pętkowo 0,00% 0 Pierzchnica 3,85% 1 Pławce 0,00% 0 Połażejewo 3,85% 1 188

Romanowo 0,00% 0 Ruszkowo 3,85% 1 Starkówiec Piątkowski 3,85% 1 Szlachcin 0,00% 0 Ulejno 0,00% 0 Winna Góra 0,00% 0 Zielniczki 0,00% 0 Słupia Wielka 0,00% 0 Żabikowo 0,00% 0 Bieganowo 0,00% 0 Babin 0,00% 0 Olszewo 0,00% 0 Rumiejki 0,00% 0 Tadeuszewo 0,00% 0 Trzebisławki 3,85% 1 Topola 0,00% 0 Zielniki 0,00% 0 Wypełnienia: 26 6. Proszę podać płeć Odpowiedź % Liczba K 61,54% 16 M 38,46% 10 Wypełnienia: 26 7. W jakim przedziale wiekowym się Pan(i) znajduje? Odpowiedź % Liczba do 24 lat 15,38% 4 25-35 lat 26,92% 7 189

36-50 lat 42,31% 11 51-70 lat 15,38% 4 co najmniej 71 lat 0,00% 0 odmowa odpowiedzi 0,00% 0 Wypełnienia: 26 8. Moja sytuacja życiowa: Odpowiedź % Liczba Uczę się 3,85% 1 Pracuję 92,31% 24 Szukam pracy 0,00% 0 Jestem na rencie/emeryturze 3,85% 1 Jestem na utrzymaniu rodziny 0,00% 0 inna 0,00% 0 Wypełnienia: 26 Odpowiedzi do pytania: Mogąc podjąć decyzję na jakie priorytetowe działania na terenie Swojego sołectwa. wydałaby/wydałby Pani/Pan kwotę 500 000,00 zł wolnych środków budżetu? Odpowiedź % Liczba nowe drogi Walka ze smogiem budowa dróg gminnych budowo - wydzielenie nowych terenów - przestrzeni zieleni (zwłaszcza w kierunkach rozwoju nowych osiedli i dróg) - być może zmiana w warunkach zagospodarowania co do większych przestrzeni zieleni z wysokim drzewostanem Poprawę bezpieczeństwa pieszych na odcinku od marketu Lewiatan do szkoły podstawowej poprzez montaż barierki ochronnej oddzielającej jezdnię i chodnik po którym poruszają się piesi. Wykonanie przejścia dla pieszych przez jezdnie na tym samym odcinku. Zakup dodatkowych pojemników na śmieci. Kiedy w sołectwie był park i dom kultury w tej chwili poza orlikiem w szkole podstawowej nie ma miejsc które służą rozrywce lub szeroko pojętej 190

kulturze. Modernizacje hydrantów przeciwpożarowych które są w opłakanym stanie i może w całej miejscowości sprawne ze 3 sztuki. Wykonano oznakowanie ulic lecz w mojej ocenie jest zbyt ubogie ponieważ na skrzyżowaniach nie ma tablic od wszystkich uli tylko jest jedna (ta na którą się zjeżdża z danej ulicy, nie ma informacji o ulicy na której się aktualnie znajdujemy) boiska wielofunkcyjne. Utwardzenie drogowe i utrzymanie dróg. Kwota ta mogłaby stanowić wkład własny do projektów w ramach WRPO. na poprawę stanu technicznego budynków komunalnych, w szczególności na. remont kapitalny i rozbudowa Domu Pogodnej Jesieni, rozbudowa infrastruktury socjalnej dla seniorów - np. Dom Dziennego Pobytu oraz budowa mieszkań chronionych i mieszkań socjalnych Drogi osiedlowe i ich odwodnienie. OCZYSZCZENIE JEZIORA I STWORZENIE KĄPIELISKA. GODNEGO POLECENIA Budowa chodników, ścieżek rowerowych, światłowód, wymiana instalacji wodnej (obecna jest w b. złym stanie) chodniki i oświetlenie na chodnik przy ulicy Gnieźnieńskiej brak 7,69% 2 Drogi Naprawę drogi, budowę chodnika i ścieżki rowerowej Nie wiem Na oświetlenie dróg na wsiach i na ścieżki rowerowe Chodniki nic basen Parkingi szczególnie centrum miasta Boisko sportowe nasadzenia krzewów, drzew; likwidacja pieców węglowych ścieżki rowerowe, chodniki i oświetlenie ulic Wypełnienia: 26 Odpowiedzi do pytania: Proszę zaznaczyć sołectwo, w jakim Pani/Pan mieszka: - Środa Wielkopolska(ulica) Odpowiedź % Liczba 191

Dąbrowskiego 3,85% 1 nowe osiedla domów jednorodzinnych 3,85% 1 DASZYŃSKIEGO 3,85% 1 Szlafroka 3,85% 1 Olszewo 3,85% 1 Kilińskiego 3,85% 1 Wypełnienia: 6 192

Załącznik nr 7 - Zaproszenie na spotkanie konsultacyjne 1 Szanowni Państwo! W związku pracami nad przygotowaniem Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Środa Wielkopolska Burmistrz Miasta zaprasza mieszkańców, przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji pozarządowych i wszystkich zainteresowanych do wzięcia udziału w konsultacjach społecznych Konsultacje odbędą się w budynku Biblioteki Publicznej Miejskiej im. R.W. Berwińskiego w sali konferencyjnej II piętro przy Placu Zamkowym Nr 7 w Środzie Wielkopolskiej w poniedziałek 8 stycznia 2018 roku w godzinach od 12.00 do 15.00 Przekażemy Państwu informacje o celach Programu Rewitalizacji Będziemy pytać Państwa o opinię na temat największych potrzeb Państwa okolicy (dzielnicy, sołectwa). Jednocześnie zachęcam Państwa do wzięcia udziału w e-ankiecie pod adresem: http://srodawlkp.badanie.net/ 193

Załącznik nr 9 zaproszenie na spotkanie konsultacyjne 2 194