Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu Pomoc osobom bezdomnym w mieście Oświęcim - dobre praktyki. Konferencja Pokonać bezdomność Zabrze, 20.09.2018 r.
System wsparcia osoby bezdomnej w Oświęcimiu Osoby bezdomne uliczne Ogrzewalnia miejska i Łaźnia miejska Schronisko dla osób bezdomnych Stołówka Zgromadzenia Sióstr Serafitek, parafie Otoczenie osób bezdomnych Dom Socjalny mieszkania chronione treningowe Monitoring po opuszczeniu Schroniska Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu w 2017 roku objął wsparciem z tytułu bezdomności 66 środowisk, a w nich 67 osób.
Osoby bezdomne uliczne oraz osoby zagrożone bezdomnością W Oświęcimiu występuje w nieliczna grupa osób bezdomnych ulicznych (ok.10 osób), a także zamieszkujących w pustostanach, którzy jednak są zidentyfikowani i ich sytuacja jest monitorowana na bieżąco przez służby miejskie współpracujące z Ośrodkiem - osoby te okresowo korzystają z pomocy MOPS. Świadczona pomoc: praca socjalna, odzież, usługi higieniczne (dezynfekcja i dezynsekcja), pomoc finansowa. Ośrodek podejmuje również działania w zakresie monitorowania sytuacji osób zagrożonych bezdomnością, które przebywają w środowiskach objętych wsparciem.
Ogrzewalnia miejska Ogrzewalnia miejska przeznaczona jest dla bezdomnych mężczyzn z terenu Oświęcimia, a w przypadkach losowych lub w okresie niskich temperatur, by przeciwdziałać zamarzaniu osób bezdomnych, również spoza jego terenu (Ogrzewalnia zapewnia 12 miejsc, z możliwością ich zwiększenia w okresie zimowym do 15). Z uwagi na niskie temperatury, mogące zagrażać zdrowiu i życiu, osobom pozostającym pod wpływem alkoholu, incydentalnie do Ogrzewalni miejskiej przyjmowane są osoby nie posiadające statusu osoby bezdomnej. Z Ogrzewalni miejskiej w 2017 r. skorzystało łącznie 70 osób, w tym 19 spoza gminy.
Łaźnia miejska Łaźnia miejska, przeznaczona dla osób bezdomnych przebywających poza placówką oraz mieszkańców miasta Oświęcim, którzy w swoich zasobach mieszkaniowych nie dysponują odpowiednio wyposażonymi pomieszczeniami sanitarno-higienicznymi lub nie posiadają takich pomieszczeń. Z Łaźni miejskiej w 2017 roku skorzystało 110 osób, w tym 13 mieszkańców miasta. Wyposażenie Łaźni miejskiej stanowią: prysznice, umywalka, toaleta, pralka, suszarki. Osoba wspierana w Łaźni miejskiej może skorzystać z niezbędnych środków chemicznych oraz odzieży.
Schronisko dla osób bezdomnych Pomoc osobom bezdomnym skoncentrowana jest głównie w Schronisku dla osób bezdomnych, działającym jako ośrodek wsparcia, wchodzącym w strukturę organizacyjną Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu. Jest instytucjonalną formą pomocy przeznaczoną dla bezdomnych mężczyzn, mających ostatnie miejsce zameldowania na terenie miasta Oświęcim. Placówka przeznaczona jest dla 40 bezdomnych mężczyzn, z możliwością czasowego zwiększenia liczby miejsc do 45 (dostawki w okresie zimowym). W budynku Schroniska funkcjonuje Ogrzewalnia miejska i Łaźnia miejska. W 2017 roku 61 osób bezdomnych zostało objętych pomocą w Schronisku dla osób bezdomnych.
Kościół i otoczenie osób bezdomnych Zgromadzenie Sióstr Serafitek prowadzi stołówkę zapewniającą ciepły posiłek. Parafie oferują najczęściej pomoc żywnościową, możliwość uczestniczenia w wspólnocie AA, wsparcie duchowe. Duże znaczenie w systemie pomocy osoby bezdomnej ma jej otoczenie, w tym: - rodzina, - znajomi, - instytucje, - organizacje pozarządowe, - mieszkańcy miasta.
Dom Socjalny W strukturze MOPS funkcjonuje także Dom Socjalny, w którym zlokalizowane są mieszkania chronione treningowe, 8 pomieszczeń tymczasowych oraz 2 lokale socjalne. W trzech mieszkaniach chronionych wieloosobowych o charakterze treningowym przebywa aktualnie 27 osób. W latach 2015-2017 wsparciem w postaci mieszkania chronionego zostało objętych 12 osób bezdomnych, przebywających dotychczas w Schronisku. W Domu Socjalnym kontynuują proces wychodzenia z bezdomności, w integracji ze społecznością lokalną. Warto podkreślić, że bezdomność kobiet w mieście ma charakter incydentalny w przeszłości MOPS współpracował w placówkami dla bezdomnych kobiet spoza gminy, w chwili obecnej kobiety bezdomne objęte są wsparciem w ramach funkcjonujących w gminie mieszkań chronionych, właśnie w Domu Socjalnym.
Monitoring Ośrodek stara się monitorować sytuację osób opuszczających Schronisko i Dom Socjalny w aktualnym miejscu ich pobytu. W ramach pozyskiwanych darów przez osoby bezdomne na rzecz bezdomnych i ubogich mieszkańców miasta, usamodzielniający się mogą otrzymać wsparcie rzeczowe w zakresie zagospodarowania się w miejscu zamieszkania. W kilku przypadkach usamodzielniane osoby bezdomne same zabiegają o kontakt z pracownikami, szukając możliwości wsparcia w rozwiązywaniu problemów dnia codziennego. Powyższe jest szczególnie istotne w przypadku nawrotów choroby alkoholowej powrót do prawidłowego funkcjonowania najczęściej trwa znacznie krócej, z uwagi na fakt, iż osoba wymagająca pomocy korzysta z wypracowanych w placówkach strategii radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych.
Projekty socjalne w Schronisku Praca socjalna realizowana w ramach kontraktów socjalnych, uzupełniana jest pracą indywidualną z osobą bezdomną, a także działaniami projektowymi, gdyż corocznie w Schronisku realizowany jest projekt socjalny, odpowiadający na zidentyfikowane potrzeby osób bezdomnych. Jego uczestnikami są przede wszystkim osoby przebywające w Schronisku, część wsparcia kierowana jest do pozostałych osób bezdomnych, jak również otoczenia Schroniska (członków rodzin, mieszkańców kontenerów mieszkalnych umiejscowionych w pobliżu placówki). Osoby bezdomne dodatkowo są beneficjentami projektu socjalnego, realizowanego w Domu Socjalnym, w ramach którego objęte są wsparciem terapeutycznym (indywidualne konsultacje) i edukacyjnym (wykłady profilaktyczne, w tym z zakresu uzależnienia od alkoholu i innych środków psychoaktywnych). W zajęciach edukacyjnych uczestniczy również personel placówki wspólne doświadczenie buduje dodatkową płaszczyznę do wzajemnej współpracy, pozytywnie wpływa na budowanie sieci wsparcia, następuje tu również swoiste odwrócenie ról, to osoby bezdomne częściowo stają się ekspertami przekazującymi wiedzę personelowi.
Projekt socjalny działania edukacyjne Celem prowadzonych w Schronisku zajęć edukacyjnych jest rozwijanie i nabywanie umiejętności niezbędnych w życiu codziennym, w zakresie: racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami finansowymi, ze szczególnym uwzględnieniem idei zero waste, w tym zajęcia: kulinarne, realizowanie porządków przy użyciu eko środków dostępnych w każdej kuchni, z zakresu przeróbek krawieckich, tworzenia dekoracji z materiałów pozyskiwanych z recyklingu; dbałości o miejsce zamieszkania, w tym zajęcia ogrodnicze i z zakresu majsterkowania; budowania postaw obywatelskich i wrażliwości społecznej, w tym zajęcia promujące wolontariat, wspieranie osób bezdomnych wymagających pomocy osób trzecich np. w okresie rekonwalescencji.
Projekt socjalny działania środowiskowe Zajęciom edukacyjnym towarzyszą działania środowiskowe: - związane z obchodami Świąt Wielkanocnych i Bożego Narodzenia, - ogniska integracyjne z grami zespołowymi, w których uczestniczą członkowie rodzin i mieszkańcy Domu Socjalnego, - grille połączone z zajęciami kulinarnymi, - seanse filmowe w ramach kina pod chmurką, - dni z grami logicznymi itp. Istotną rolę w życiu Schroniska odgrywa praca z całą społecznością. Cyklicznie organizowane są spotkania Społeczności Schroniska, w ramach których osoby bezdomne biorą aktywny udział w rozwiązywaniu problemów występujących w placówce, są informowane o sprawach ich dotyczących, planowane są działania, mające na celu poprawę funkcjonowania placówki.
Aktywizacja zawodowa Osoby bezdomne motywowane są do podjęcia działań ukierunkowanych na podejmowanie stabilnego zatrudnienia, a po podjęciu pracy działania koncentrują się na utrzymaniu w roli pracobiorcy (aktywna współpraca z pracodawcami). Ponadto osoby te mogą uczestniczyć w pracach społecznie użytecznych. Inną formą aktywizacji zawodowej osób bezdomnych są instruktaże zawodowe. Ich istotnym elementem jest czynny udział osoby bezdomnej w poprawie własnej sytuacji życiowej, gdyż umożliwiają zdobywanie nowych umiejętności zawodowych, rozwijają umiejętności około zatrudnieniowe (punktualność, współpraca z innymi, odpowiedzialność za narzędzia, terminowość itp.), zwiększając tym samym szanse na podjęcie zatrudnienia w przyszłości, a także uczestniczący w nich przygotowuje swoje przyszłe miejsce zamieszkania. Powyższe rozwiązanie nie tylko pozwala na wcześniejsze zapoznanie się z miejscem zamieszkania, ale również buduje poczucie odpowiedzialności i szacunek do pracy własnych rąk.
Kompleksowość wsparcia dobre praktyki Ogrzewalnia miejska funkcjonująca przez cały rok ograniczenie ilości osób bezdomnych ulicznych, zapewnia monitoring sytuacji osób bezdomnych, podnosi jakości funkcjonowania osób bezdomnych w społeczeństwie, umożliwia rozpoczęcie działań motywujących do utrzymania trzeźwego trybu życia i ubiegania się o pobyt w Schronisku. Wypracowanie procedury dezynfekcji i dezynsekcji osób bezdomnych w ramach kontraktów socjalnych osoby bezdomne realizują usługi higieniczne na rzecz innych osób bezdomnych (ograniczenie możliwości przenoszenia się chorób skórnych i insektów w mieście). Wypracowanie procedury przyjęcia darów dla osób bezdomnych wyłoniony komitet osób bezdomnych przyjmuje dary, uczestniczy także w ich wydatkowaniu. Współpraca z otoczeniem osoby bezdomne wspierają instytucje i organizacje miejskie w organizacji imprez lokalnych, rozładunku darów itp. (rozszerza się sieć wsparcia kierowanego do osób bezdomnych np. Dzienny Dom Pomocy, wizyty duszpasterskie).
Efekt Synergii w Schronisku Odciążenie personelu osoby bezdomne jako personel pomocniczy (dezynfekcje, dary, sektorowi). Budowanie społeczności i poczucie przynależności do niej zwiększenie bezpieczeństwa w placówce. Osoby bezdomne wspierają placówkę. Dbałość o miejsce zamieszkania i otoczenie. Włączanie się w pomoc innym (wykonane ozdoby świąteczne przekazane na jarmark charytatywny, żaglowiec na licytację). Widoczne zmiany w postrzeganiu osób bezdomnych przez otoczenie. Odbudowa więzi rodzinnych dodatkowe wsparcie w wychodzeniu z bezdomności.
Święta w Schronisku dla osób bezdomnych
Zajęcia edukacyjne z elementami recyklingu
Zajęcia ogrodnicze i konserwatorskie
Kino pod chmurką i ognisko integracyjne
Pokój terapeutyczny i wykład profilaktyczny
Przykładowa sypialnia i strefa wypoczynku
Poldek, najważniejszy mieszkaniec, adoptowany przez Schronisko.
Dziękuję za uwagę Ewa Ocylok Starszy specjalista pracy socjalnej-koordynator Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu