W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

NUMER 4 /318/ KWIECIEŃ 2018 www.doipip.wroc.pl W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH ZACZEPEK ETYCZNY XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP ROZPOZNAWANIE NIEDOŻYWIENIA ISSN 1425-6584

2 W CIENIU CZEPKA Biuletyn informacyjny Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu (www.doipip.wroc.pl) Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wro cła wiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Anna Szafran, Marzenna Golicka, Urszula Olechowska, Dorota Pietrzak, Jolanta Kolasińska, Beata Łabowicz, Beata Dąbrowska, Teresa Szerszeń, Małgorzata Mazur redakcja techniczna, skład, korekta, i przygotowanie do druku Włodziwoj Sa wic ki M a t e r i a ł ó w n i e z a m ó w i o n y c h r e d a k c j a n i e z w r a c a, w t e k s t a c h p u b l i k o w a n y c h z a s t r z e g a s o b i e p r a w o skró tów, zmian ty tu łów oraz po pra wek sty li styczn o j ę z y k o w y c h. Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53 333 Wro cław, fax 373 20 56, e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW, OGŁOSZEŃ I REKLAM DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka:, Numer za mknię to 25.07.2017 r. Do druku przygotowano 1.08.2017 r. Nakład 3200 egz. P i s m o n i e o d p ł a t n i e r o z p r o w a d z a n e w ś r ó d c z ł o n k ó w S a m o r z ą d u P i e l ę g n i a r e k i P o ł o ż n y c h. D r u k A B I S. Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. www.doipip.wroc.pl WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU Dyrektor biura... 71 333 57 00 Sekretariat... 71 333 57 02 Sekretariat... 71 333 57 16 Sekretariat... 71 373 20 56 tel/fax Przewodnicząca... 71 333 57 03 Wiceprzewodnicząca... 71 333 57 05 Sekretarz... 71 333 57 04 Skarbnik... 71 333 57 05 Ewidencja/rejestr piel. i poł... 71 333 57 09 Praktyki zawodowe... 71 333 57 07 Księgowość... 71 333 57 06 Radca prawny... 71 333 57 05 Kasa... 71 333 57 01 Biblioteka... 71 333 57 10 Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej... 71 333 57 02 Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych... 71 333 57 02 Dział Kształcenia (tel/fax)...71 333 57 08 Kierownik Działu Kształcenia...71 333 57 12 Księgowość Działu Kształcenia...71 333 57 14 Dział Kształcenia Oddział w Lubinie...76 746 42 03 DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53 333 Wrocław, e mail: info@doipip.wroc.pl tel. 71/ 333 57 02, tel/fax 71/ 373 20 56 www.doipip.wroc.pl KONTO IZBY: NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53 333 Wro cław, Bank PEKAO SA O/Wrocław 63 1240 6670 1111 0000 5641 0435 GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych poniedziałek czwartek od 8 00 do 16 00 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do 17 00 a w piątek do 15 00 DZIAŁ KSZTAŁCENIA e-mail: dzialksztalcenia@doipip.wroc.pl tel./fax 71 333 57 08, poniedziałek czwartek od 8 00 do 16 00 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do 17 00, a w piątek do 15 00 BIURO W LUBINIE, ul. Odrodzenia 18/2, 59-300 Lubin, tel./fax 76/746 42 03 KONTO DZIAŁU KSZTAŁCENIA Bank PEKAO SA O/Wrocław 13 1240 6670 1111 0000 5648 5055 KASA poniedziałek... 10 16 wtorek... 8 13 środa... 10 16 czwartek...8 13 piątek...nieczynna BIBLIOTEKA wtorek...od 13 do 17 czwartek...od 13 do 16 piątek...od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel. 71 333 57 02, informacja o dyżurach na stronie internetowej DOIPiP INFORMACJE O SAMORZĄDZIE 2015-2019 - Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Inf.: tel. 71 333 57 02 lub w Sekretariacie Biura DOIPiP DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 16; środa 14 17 (mgr E. Stasiak); KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 15 00 do 16 30 telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZ- KOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA dr n. o zdr. JOLANTA KOLASIŃSKA, UM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław; tel. 0-71/ 784 18 45 e-mail: jolanta.kolasinska@umed.wroc.pl, PIELĘGNIARSTWA ANESTEZJOLOGICZNEGO I INTENSYWNEJ OPIEKI mgr EWA PIELICHOWSKA 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ ul. Rudolfa Weigla 5, 50-981 Wrocław e-mail: naczelna.pielegniarka@4wsk.pl tel: 261-660-207, 608-309-310 PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO I OPERACYJNEGO mgr BEATA ŁABOWICZ Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy ul. Jarosława Iwaszkiewicza 5; 59-220 Legnica tel: 76/72-11-401 661-999-104 e-mail: beata.labowicz@szpital.legnica.pl PIELĘGNIARSTWO DIABETOLOGICZNEGO mgr Iwona Pilarczyk-Wróblewska Uniwersytet Medyczny, Katedra Pediatrii Zakład Neonatologii, ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław tel. 500-141-941, e-mail: iwona.pilarczykwroblewska@umed.wroc.pl PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO mgr KATARZYNA SALIK Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58; 50-368 Wrocław tel. 71 327-09-30, 71/784-21-75 606 99 30 95; e-mail: kasiasalik1@wp.pl, PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2; 52-114 Wrocław, tel. 0-71/342-86-31 wew. 344, 604-93-94-55, 667-977-735 PIELĘGNIARSTWA PRZEWLEKLE CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH. mgr DOROTA RUDNICKA Ośrodek Medycyny Paliatywnej i Hospicyjnej Będkowo Sp. Z O.O. Sp. Komandytowa Będkowo 1, 55-100 Trzebnica Email: drudnicka@hospicjumbedkowo.pl Tel 71-7222948, 603852669 PIELĘGNIARTSWA ONKOLOGICZNEGO dr n. med. ELŻBIETA GARWACKA-CZACHOR Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu pl. Hirszfelda 12; 53-413 Wrocław tel. 71/36-89-260 lub 603 38 58 98 e-mail: e.garwacka@gmail.com PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ. - dr n. med. DOMINIK KRZYŻANOWSKI, Bonifraterskie Centrum Opieki Hospicyjnej w Bonifraterskim Centrum Zdrowia Sp. z o.o. ul. Poświęcka 8a; 51-128 Wrocław tel. 608 585 295; e-mail: d.krzyzanowski@ bronifraterskiecentrumzdrowia.pl PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO mgr DOROTA MILECKA Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, 50-556 Wrocław tel. 071/733-11-90, 733-11-95, 662-232-595 PIELĘGNIARSTWA RATUNKOWEGO - dr n. o zdr. WIESŁAW ZIELONKA Pogotowie Ratunkowe w Legnicy ul. Dworcowa 7; 59-220 Legnica; tel. 502 676 039 e- mail: w.zielonka@pogotowie-legnica.pl

3 W NUMERZE: 4 15 15 Dokumenty XXXV Zjazdu Delegatów DOIPiP str. 4 14 Ogłoszenie Kasy Pożyczkowej Odpowiedź z Departamentu Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 16 22 Rozpoznawanie niedożywienia 21 Zaczepek Etyczny Zwyrodnienie stawów biodrowych fizjoterapia 24 Terapia celowana w onkologii 25 Pielęgniarka roku 2017 25 Podziękowania 26 Pamięć i serce...

4 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU Przemówienie Anny Szafran Przewodniczącej DORPiP Drogie Koleżanki, Szanowni Koledzy, Dostojni Goście; Mam zaszczyt otworzyć obrady XXXV Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Witam serdecznie wszystkie delegatki i delegatów na Zjazd, a także naszych dostojnych gości, którzy zechcieli przyjąć nasze zaproszenie. Witam zatem wśród nas: Jarosława Maroszka Dyrektora Departamentu Zdrowia i Promocji Województwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego dr n. med. Zbigniewa Hałata Zastępcę Dyrektora ds. Medycznych Dolnośląskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Fundusz Zdrowia we Wrocławiu Marię Pałeczkę Przewodniczącą Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Wałbrzychu dr n. med. Pawła Wróblewskiego Prezesa Dolnośląskiej Izby Lekarskiej Olgę Fedorowicz Sekretarza Okręgowej Rady Aptekarskiej DIA we Wrocławiu dr wet. Roberta Karczmarczyka Wiceprezesa Rady Dolnośląskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej we Wrocławiu dr hab.. Izabellę Uchmanowicz, prof. nadzw. Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Ludmiłę Domagałę Przewodniczącą DORPiP I i II kadencji dr n.med. Elżbietę Garwacką-Czachor Przewodniczącą DORPiP III i IV kadencji Konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego Urszulę Olechowską Przewodniczącą DORPiP V i VI kadencji Liliannę Pietrowską Przewodniczącą OZZPiP Regionu Dolnośląskiego Leokadię Jędrzejewską Krajowego Konsultanta w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego dr n. o zdr. Jolantę Kolasińską Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa Katarzynę Salik Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego Urszulę Żmijewską Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego Iwonę Pilarczyk-Wróblewską Konsultant Wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego dr n.o zdr. Wiesława Zielonkę Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego Dorotę Mazur Przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego Oddział Dolnośląski Beatę Dąbrowską Przewodniczącą Polskiego Towarzystwa Położnych we Wrocławiu Jest to Zjazd Sprawozdawczo Budżetowy, w trakcie którego organy naszej Izby złożą sprawozdania ze swojej działalności w 2017 roku. Przedyskutujemy również plan finansowy na rok 2018 oraz określimy podstawowe kierunki naszych działań w tym roku. Szanowni Państwo; minął rok 2017, a wraz z nim wiele załatwionych spraw będących na naszej agendzie. Były wśród nich i takie, których załatwienie leżało poza zasięgiem możliwości naszej Izby i one nadal wymagają naszej uwagi. Najważniejsza z nich to poprawa ogólnej sytuacji, w tym przede wszystkim warunków pracy i płacy, pielęgniarek i położnych. Jest ona nadal dramatyczna: przede wszystkim nadal mamy niewystarczające zastępstwo pokoleniowe w naszych zawodach. Średni wiek naszych pielęgniarek i położnych to aż 51 lat, a w niektórych podstawowych jednostkach ochrony zdrowia wprost brakuje pielęgniarek, co ma jednoznacznie negatywne przełożenie na sytuację pacjentów. Ogólny wskaźnik: liczby pielęgniarek przypadających na tysiąc mieszkańców, jest w Polsce najniższy w całej Unii Europejskiej. Co więcej, liczba absolwentek/tów szkół kształcących pielęgniarki i położne, które w następstwie podejmują zatrudnienie w placówkach służby zdrowia w naszym kraju, wciąż maleje. Z drugiej strony, z pełną odpowiedzialnością za słowo stwierdzam, że nie jest prawdą iż nasza młodzież nie chce kształcić się w tych zawodach. Na przykład w bieżącym roku akademickim 2017/2018 o jedno miejsce na kierunku pielęgniarstwa Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu ubiegały się 3 osoby, a odpowiednio na położnictwie 4 osoby. To są liczby o jednoznacznej wymowie! Na czym więc polega ta sprzeczność? Wytłumaczenie jest proste! Dobrze wykształceni absolwenci wyjeżdżają do krajów Unii nie podejmując zatrudnienia w Polsce! I ta sytuacja nie ulegnie zmianie dopóki nie stworzymy w naszym kraju odpowiednich rozwiązań systemowych, które spowodują, że młodzi ludzie mający takie zawody będą chcieli zostać w Polsce, tutaj założyć rodzinę i wychowywać dzieci, tutaj zdobywać doświadczenie zawodowe i budować swoją zawodową karierę. Żeby tak się stało, muszą jednak mieć możliwość, po prostu, utrzymania się z pracy na jednym etacie, a nie być zmuszonym do podejmowania jeszcze dodatkowego zatrudnienia kosztem zdrowia, życia rodzinnego i wreszcie kosztem efektywności w podstawowym miejscu pracy! To przecież takie proste!!! Na początku tego roku Główny Urząd Statystyczny opublikował opracowanie STRUKTURA WEDŁUG ZAWODÓW. W raporcie tym pielęgniarki i położne znalazły się w grupie specjalistów niestety, tych najmniej zarabiających. Aby zmienić tę sytuację potrzebne są również działania lokalne na naszym terenie, w efekcie których możliwe będzie zatrzymanie na Dolnym Śląsku wchodzących do zawodu pielęgniarek i położnych. W tej sprawie DOIPiP podjęła rozmowy z organami założycielskimi szpitali, w tym przede wszystkim z Panem Marszałkiem Województwa Dolnośląskiego. Szanowni Państwo! Przed nami kolejny rok pracy. Mamy w tym roku nadzieję na owocny dialog z Ministrem Zdrowia. Oczekujemy przede wszystkim na wdrożenie w życie strategii rozwoju pielęgniarstwa opracowanej przez zespół ekspertów powołany przy Ministrze. Strategia ta za punkt wyjścia przyjmuje rozpoznane już dobrze problemy i określa następujące obszary działań: Kształcenia przed i po dyplomowego pielęgniarek i położnych; Roli i kompetencji pielęgniarek w całym systemie ochrony zdrowia; Norm zatrudnienia; to jest określenia liczby pielęgniarek i położnych oraz ich kwalifikacji w poszczególnych zakresach świadczeń (tzw. rozporządzenie koszykowe ) Warunków pracy i wynagradzania, a w konsekwencji i prestiżu zawodów pielęgniarki i położnej; Nowego zawodu medycznego opiekuna medycznego jako zawodu pomocniczego dla zawodu pielęgniarki w całym systemie opieki medycznej.

XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP 5 Na zakończenie chcę wyraźnie podkreślić, że niezależnie od sytuacji politycznej i ekonomicznej, zasadniczym celem naszej działalności publicznej będzie należyte wykonywanie zawodu pielęgniarki i położnej. Każdy z nas winien zadawać sobie pytanie nie tylko o to, co osiągnął dzięki naszym zawodom, ale niech także zastanowi się: co swoją profesjonalną postawą zawodową, wobec współpracowników i wobec pacjentów, zrobił dla pielęgniarstwa jako takiego. Bardzo dziękuję za uwagę. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych Warszawa, 20 marca 2018 r. Pani Anna Szafran Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu LIST PREZESA NACZELNEJ RADY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Okręgowy Zjazd Sprawozdawczo-Budżetowy to czas podsumowań całorocznej pracy organów Okręgowej Izby. To czas oceny i podsumowania zysków i strat oraz wytyczenia planów na kolejny rok. Od wytrwałości i rozwagi członków Izby zależeć będzie, czy podjęte zostaną słuszne decyzje, które wpłyną na poprawę warunków pracy na przyszłe lata. VII kadencja naszego samorządu dobiegła półmetka; pozwolę sobie zatem na krótkie podsumowanie. Był to szczególnie pracowity okres. Uczestnicząc w negocjacjach, dyskusjach, spotkaniach mamy świadomość, że działania, które teraz podejmuje nasz samorząd - determinują nasze przyszłe osiągnięcia. Obecna kadencja przypada na okres wielu zmian systemowych. Zmienił się rząd. Zmienił się także skład osobowy resortu zdrowia. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych stara się wprowadzać w smutne meandry polskiego pielęgniarstwa twardo domagając się realizacji postanowień jakie zapadły przy współudziale poprzedników. Do osiągnięć, które niewątpliwie możemy zaliczyć w tej kadencji samorządu, należy opracowany pod kierownictwem Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, pielęgniarki Józefy Szczurek-Żelazko dokument diagnozujący aktualną sytuację polskiego pielęgniarstwa i położnictwa pt. Strategia na rzecz rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce. Strategia jest pierwszym dokumentem, który wyznacza główne kierunki zmian dla pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce. Zaplanowana została na 15 lat, jako dokument wieloletni i wielowymiarowy, ale rozwiązania na poziomie legislacyjnym będą uszczegóławiane zgodnie z obowiązującymi procedurami. Istotne jest, aby pierwszym etapem oczekiwanych zmian było rozważne przełożenie rekomendacji na logiczne zapisy aktów prawnych. Jak samorząd uważamy, ze dla zabezpieczenia wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej szczególne znaczenie ma liczba pielęgniarek i położnych zatrudnionych w systemie opieki zdrowotnej. W naszej ocenie przepisy dotyczące norm zatrudnienia należy jak najszybciej uzupełnić i dostosować, tak by zapewnić pacjentom należytą opiekę oraz poprawić sytuację personelu medycznego poprzez zagwarantowanie godziwych warunków pracy pielęgniarkom i położnym. Dlatego cieszy nas, że propozycje i kierunki działań zawarte we wspomnianym dokumencie, w szczególności dotyczące właśnie norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w realizacji świadczeń gwarantowanych i projektowanych zmian w rozporządzeniach koszykowych oraz warunków pacy i wynagrodzeń naszej grupy zawodowej, zostały potraktowane priorytetowa i w chwili obecnej trwają działania związane z ich implementacją do obowiązkowego porządku prawnego. Delegatom Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu życzę rzeczowych i sprawnie przebiegających obrad, które pozwolą przygotować założenia na najbliższą przyszłość. Znając dynamiczną działalność Izby, której Pani przewodniczy otwartość i gotowość na zmiany jestem przekonana, że Delegaci Państwa Izby podejmą trafne dla środowiska decyzje, sprzyjające dalszemu rozwojowi naszych zawodów. Życzę mądrych decyzji, które przyniosą satysfakcję nam wszystkim.

6 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ RADY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU ZA OKRES OD 01.01.2017 r. 31.12.2017 r. W okresie sprawozdawczym odbył się Okręgowy Zjazd Delegatów DOIPiP we Wrocławiu na którym uchwalono budżet Izby na 2017r oraz podjęto 10 uchwał 3 apele i 1 stanowisko. DORPiP obradowała 5 razy. W posiedzeniach Rady uczestniczyli Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Małgorzata Rodziewicz, Przewodnicząca Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych Danuta Musioł oraz Przewodnicząca Okręgowej Komisji Rewizyjnej Alina Kaczmarek-Bazylow. Frekwencja w posiedzeniach Rady wynosiła 64% Na posiedzeniach Rady podjęto uchwał 208 i 2 stanowiska. Wszystkim uchwałom nadano bieg i zrealizowano je w całości. Pomiędzy posiedzeniami Rady do działania w jej imieniu upoważnione zostało Prezydium DORPiP, które w okresie sprawozdawczym spotkało się 18 razy w tym jedno posiedzenie zwołane zostało w trybie nadzwyczajnym. Na posiedzeniach Prezydium podjęto uchwał 631 i 1 stanowisko. Frekwencja wynosiła 72%. ZREALIZOWANE ZADANIA WYNIKAJĄCE Z USTAWY Z DNIA 01 LIPCA 2011 r. O SAMORZĄDZIE PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OKRESIE OD 01.01.2017 do 31.12.2017r.: I. Prowadzenie rejestru pielęgniarek i położnych: Prowadzenie ewidencji pielęgniarek i położnych zarejestrowanych na terenie działania Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Na dzień 31.12.2017r. liczba członków posiadających wpis do rejestru DOIPiP wynosiła 16705 osób, w tej liczbie 109 osób jest dwuzawodowych. Liczba pielęgniarek wynosi 14829 osoby (14542 kobiety, 287 mężczyzn), liczba położnych to 1876 osoby (1874 kobiety, 2 mężczyzn). Na podstawie uchwał w okresie od 1 stycznia 2017r. do 31 grudnia 2017r. ewidencja dokonała wpisów do rejestru pielęgniarek i rejestru położnych, w tym: - wpisy z przeniesienia, w związku ze zmianami terytorialnymi wpisano 74 pielęgniarki i 10 położnych, - wpisy w ramach stwierdzenia prawa wykonywania zawodu 175 pielęgniarek i 53 położnych, - skreślono z rejestru 93 osoby: 77 pielęgniarek i 16 położnych, Podział ze względu na przyczynę skreślenia: - w związku ze zmianami terytorialnymi (inne izby w RP) - 75 osób, (62 pielęgniarki i 13 położnych) - w związku z pracą poza granicami RP - 18 osób, (15 pielęgniarek i 3 położne) Prawo wykonywania zawodu wygasło 46 osobom z powodu śmierci: 39 osób to pielęgniarki i 7 osób to położne. II. Uznawanie kwalifikacji polskich pielęgniarek i położnych: W okresie sprawozdawczym wydano 41 zaświadczeń o kwalifikacjach do pracy w krajach Unii Europejskiej. Struktura wykształcenia w tej grupie to: - 11 osób z tytułem mgr pielęgniarstwa, - 16 osób z tytułem licencjata pielęgniarstwa, - 7osób, pielęgniarek po Liceum Medycznym - 3 osoby, pielęgniarki po Medycznym Studium Zawodowym, w grupie położnych to: - 4 osoby z tytułem mgr położnictwa, Członkowie DOIPiP deklarowali podjęcie pracy w Unii Europejskiej, najczęściej na terenie Niemiec 20 osób, Irlandii 7osób, Wielkiej Brytanii 3 osób, Szwajcaria- 3 osoby oraz w innych krajach. III. Prowadzenie rejestru praktyk zawodowych pielęgniarek i położnych: Na dzień 31.12.2017 r. stan wpisów w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą wynosił 673, w tym: 1. Jednoosobowa działalność gospodarcza, jako: 1) indywidualna praktyka 84 2) indywidualna praktyka wyłącznie w miejscu wezwania 72 3) indywidualna specjalistyczna praktyka - 2 4) indywidualna specjalistyczna praktyka wyłącznie w miejscu wezwania 17 5) indywidualna praktyka wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego 471 6) indywidualna specjalistyczna praktyka wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego 63 2. Spółka cywilna, spółka jawna albo spółka partnerska, jako grupowa praktyka 5 W okresie od 01.01.2017 r. do 31.12.2017 r. wpisano do rejestru 116 praktyk pielęgniarek i położnych, wykreślono z rejestru 5 praktyk pielęgniarek i położnych, dokonano zmiany wpisu w rejestrze w 53 praktykach pielęgniarek i położnych. IV. Kierowanie pielęgniarek i położnych na przeszkolenie po okresie niewykonywania zawodu pielęgniarki dłuższym niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat oraz wydawanie zaświadczenia potwierdzającego ukończenie przeszkolenia: Kolejnym z zadań Izby jest kierowanie pielęgniarek i położnych na przeszkolenia po przerwie w wykonywaniu zawodu. Zadanie to wykonujemy we współpracy z placówkami opieki zdrowotnej, na terenie których są one realizowane. W okresie sprawozdawczym skierowano na przeszkolenie 24 osoby w tym 21 pielęgniarek i 3 położne. W okresie sprawozdawczym z powodzeniem ukończyło przeszkolenie po przerwie w wykonywaniu zawodu 22 osoby, w tym 19 pielęgniarek i 3 położne. IV. Przewodniczenie i uczestnictwo w komisjach konkursowych na kierownicze stanowiska pielęgniarskie lub położnicze oraz na inne stanowiska kierownicze w podmiotach leczniczych: W okresie sprawozdawczym wskazaliśmy przedstawicieli Okręgowej Rady do komisji konkursowych w 91 postępowaniach konkursowych na kierownicze stanowiska pielęgniarskie i położnicze i do składów komisji konkursowej na stanowiska ordynatorów i zastępców dyrektorów ds. medycznych. W celu sprawnego przebiegu tych postępowań współdziałaliśmy z organizatorami konkursów udzielając konsultacji i porad prawnych. V. Prowadzenie rejestru podmiotów prowadzących kształcenia podyplomowe pielęgniarek i położnych: W okresie sprawozdawczym współpracowaliśmy z podmiotami realizującymi kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych oraz z Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie. W tym czasie do rejestru kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych dokonano 48 wpisów w tym 10 w Systemie Monitorowania Kształcenia i 16 zmian wpisów różnych form kształcenia podyplomowego, prowadzonych przez 10 organizatorów kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych. Dokonano 3 kontroli organizatorów kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych wpisanych do rejestru prowadzonego przez Izbę zgodnie z rocznym planem kontroli uchwalonym przez DORPiP we Wrocławiu w 2017 r. VI. Organizacja i prowadzenie instytucji samopomocowych i innych form pomocy materialnej dla pielęgniarek i położnych: W okresie sprawozdawczym udzielana była pomoc finansowa 469 członkom DOIPiP we Wrocławiu w postaci refundacji kosztów kształcenia i doskonalenia zawodowego, zapomóg losowych i socjalnych. Łącznie na cele pomocowe w okresie sprawozdawczym wydano 402 016,91 zł. (słownie: czterysta dwa tysiące szesnaście złotych dziewięćdziesiąt jeden groszy). Pożyczki były przyznawane zgodnie z postanowieniami statutu Kasy Pożyczkowej tzn. od zgromadzonych wkładów i według kolejności złożonego wniosku. W roku 2017 zostały wypłacone pożyczki dla członków Kasy Pożyczkowej w łącznej kwocie: 182 000,00 zł. (sto osiemdziesiąt dwa tysiące złotych) dla 64 osób. Nad prawidłowym funkcjonowaniem Zarządu Kasy Pożyczkowej czuwała Komisja Rewizyjna. Zarząd Kasy współpracował na bieżąco z Biurem DOIPiP. VII. Prowadzenie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych oraz spotkań edukacyjno-informacyjnych realizowanych przez Dział Kształcenia DOIPiP od 01.01.2017 r. do 31. 12. 2017 r.: Głównym zadaniem Działu Kształcenia DO

XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP 7 IPiP we Wrocławiu jest kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych. Kształcenie obejmuje szkolenia specjalizacyjne, kursy kwalifikacyjne, kursy specjalistyczne, kursy dokształcające oraz spotkania edukacyjno informacyjne. Miejsce prowadzenia to siedziba DOIPiP we Wrocławiu oraz Biuro w Lubinie. W okresie sprawozdawczym Dział Kształcenia wykonywał działania obejmujące: 1.Prowadzenie szkoleń specjalizacyjnych, kursów kwalifikacyjnych, kursów specjalistycznych dla pielęgniarek i położnych. W 2017 roku prowadzono ogółem 30 szkoleń, w tym: 15 szkoleń specjalizacyjnych: - 5 szkoleń specjalizacyjnych zakończonych w 2017r. - 6 szkoleń specjalizacyjnych realizowanych w latach 2016-2018 - 3 szkolenia specjalizacyjne realizowane na przełomie 2017/2018r. - 1 szkolenie specjalizacyjne realizowane w latach 2017-2019 3 kursy kwalifikacyjne, 12 kursów specjalistycznych, 1 kurs dokształcający W prowadzonych szkoleniach udział wzięło łącznie 891 uczestników, w tym 799 pielęgniarek i 92 położne. Oferta szkoleniowa DOIPiP obejmuje kształcenie w formie nieodpłatnej, pełnopłatnej oraz dofinansowanej przez Ministra Zdrowia. W okresie sprawozdawczym z łącznej liczby 891 uczestników: 290 osób skorzystało z formy nieodpłatnej (refundacja kosztów przez DOIPiP) 326 osób skorzystało z formy pełnopłatnej (pokrycie kosztów we własnym zakresie) 275 otrzymało dofinansowanie ze środków MZ. 2. Organizowanie spotkań edukacyjno-informacyjnych na terenie Wrocławia i Lubina. Oferta spotkań edukacyjno-informacyjnych w 2017 r. spotkała się z bardzo dużym zainteresowaniem. Przeprowadziliśmy łącznie 35 spotkań edukacyjno-informacyjnych, w których ogółem udział wzięło 1232 członków DOIPiP. Największym powodzeniem cieszyła się tematyka związana z nowymi wytycznymi RKO, postępowaniem w stanach zagrożenia życia u dzieci, cukrzycą, leczeniem ran oraz porty dostępu naczyniowego jako nowoczesne metody podawania leków. 3.Przystąpienie do przetargu wygranie ogłoszonego przez Zakład Zamówień Publicznych przy Ministrze Zdrowia dofinansowanie do szkoleń specjalizacyjnych rozpoczynających się w 2017 r. W wyniku złożenia oferty wygraliśmy przetarg otrzymując dofinansowanie do 4 dziedzin specjalizacji. 4. Kontynuacja kursów języka angielskiego Angielski w pracy zawodowej pielęgniarki, położnej na przełomie 2016/2017 ukończyło 55 osób 4 edycje. Kontynuuje kurs na przełomie 2017/2018 16 osób. Inne zadania realizowane przez samorząd pielęgniarek i położnych : Reprezentowanie środowiska pielęgniarek i położnych przez członków Prezydium DORPiP we Wrocławiu poprzez: uczestnictwo w spotkaniach z Wojewodą Dolnośląskim, z przedstawicielami Zarządu Województwa Dolnośląskiego w Urzędzie Marszałkowskim, z dyrekcją Narodowego Fundusz Zdrowia, w okręgowych zjazdach i innych uroczystościach samorządów zawodowych skupiających zawody medyczne i prawnicze, podczas uroczystości organizowanych przez Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich Wydział Nauk o Zdrowiu i inne uczelnie wyższe kształcące pielęgniarki i położne. uczestnictwo Radach Społecznych szpitali klinicznych we Wrocławiu. W okresie sprawozdawczym Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran oraz członkowie Prezydium reprezentowali Izbę poprzez uczestnictwo na różnego rodzaju spotkaniach w tym m.in. w spotkaniu roboczym dotyczącym kształcenia w zawodach pielęgniarskich i opiekuńczych w Niemczech Polscy sąsiedzi wzorcem - spotkanie z inicjatywy Saksońskiej Kancelarii Stanu, Saksońskiego Krajowego Ministerstwa ds. Oświaty. Omawiane były również zasady tworzenia samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych, w debacie zorganizowanej przez Ministra Zdrowia poświęcona problemom współczesnego pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce, w kwartalnych spotkaniach w Urzędzie Marszałkowskim, na których jest omawiana sytuacja finansowa placówek ochrony zdrowia jak również elementy polityki zdrowotnej. w cyklicznych spotkaniach w Oddziale Wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran uczestniczyła w XIV Sympozjum Polsko-Niemieckim Pacjent geriatryczny w szpitalu. Koncepcje szpitalnej opieki nad pacjentem z demencją, Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran uczestniczyła w konferencji z cyklu Bezpieczny Szpital Przyszłości Dyrektor Szpitala wobec wyzwań 2018 roku, Dbanie o interesy zawodowe naszego środowiska, w tym celu zainicjowane zostały spotkania z Dyrekcją Szpitali i pielęgniarkami i położnymi zatrudnionymi w : Milickim Centrum Medycznym Sp. z o.o. w Miliczu, dwukrotnie w Szpitalu Powiatowym im. A. Wolańczyka w Złotoryi, Przewodnicząca DORPIP Anna Szafran była z wizytą w PZS w Oleśnicy w celu próby złagodzenia konfliktu pomiędzy kierownictwem oddziału położniczo-ginekologicznego a położnymi. W spotkaniu uczestniczyli ze strony Izby Przewodnicząca, Sekretarz, Radca Prawny obecna była również Przewodnicząca Zarządu Regionu OZZPiP Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran była inicjatorem spotkania z Marszałkiem Województwa Dolnośląskiego Cezarym Przybylskim, na którym przekazała pismo ws. dramatycznej sytuacji kadrowej pielęgniarek i położnych z prośbą o wypracowanie regionalnych projektów przeciwdziałających tej sytuacji. DORPiP poparła stanowisko Prezydium NRPiP ws. zmiany do ustawy o minimalnym wynagrodzeniu pracowników medycznych.. Integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych, wspieranie inicjatyw wyróżniających członków DOIPiP we Wrocławiu: W 2017 roku DORPiP przyznała nagrody dla uczestników Programu motywującego rozwój zawodowy pielęgniarek i położnych, ratowników medycznych w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu. DORPiP we Wrocławiu objęła patronatem honorowym II etap konkursu Pielęgniarka Roku 2016 organizowanego przez Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, który jak każdego roku odbył się w siedzibie DOIPiP we Wrocławiu. Dla Laureatek zostały ufundowane nagrody finansowe. Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran uczestniczyła w uroczystym wręczeniu dyplomów ukończenia Studiów Wyższych Uniwersytetu Medycznego na kierunkach Pielęgniarstwo i Położnictwo. Odbyła się tam po raz pierwszy uroczystość czapkowania absolwentów kierunku Pielęgniarstwo i Położnictwo. Przewodnicząca DORPiP uczestniczyła również w uroczystości wręczenia dyplomów absolwentom Wydziału Nauk o Zdrowiu i Kulturze Fizycznej na Kierunku Pielęgniarstwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im Witelona w Legnicy. Przewodnicząca i Sekretarz uczestniczyły w spotkaniu przed dyplomem ze studentami na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, na którym udzieliły szerokiej informacji o działalności samorządu zawodowego, informacji o wpisie do rejestru i uzyskania prawa wykonywania zawodu. Wszyscy studenci otrzymali również Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej RP. Międzynarodowy Dzień Pielęgniarki i Dzień Położnej W 2017r. uroczyste obchody Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki i Dnia Położnej świętowane były 8 maja. Po raz pierwszy na tej uroczystości zostało wręczone odznaczenie BENE MERITUS ustanowione przez DORPiP dla pielęgniarek i położnych za wzorowe wykonywanie obowiązków służbowych. Odznaczonych zostało 57 pielęgniarek i położnych. Była to również okazja do spotkań w gronie koleżanek i kolegów, a dla członków rodzin odznaczonych pielęgniarek i położnych z pewnością powód do dumy. Wykład okolicznościowy wygłosiła Pani prof. Maria Kózka Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa. Oprawę artystyczną zapewnił zespół muzyczny Akademia Pielęgniarstwa W październiku 2017 r. jak co roku odbyła się już X konferencja z cyklu Akademii Pielęgniarstwa. W tym roku Akademia została zorganizowana przez Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu przy współpracy z Komisją Kształcenia działającą przy Dol

8 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP nośląskiej Okręgowej Radzie Pielęgniarek i Położnych. Temat wiodący tegorocznej konferencji to: Zagrożenia zawodowe w miejscu pracy pielęgniarek i położnych. W Akademii wzięło udział ponad 250 osób. Inne Z powodzeniem działał Zespół Emerytowanych Pielęgniarek i Położnych. W okresie sprawozdawczym odbyło się 5 spotkań, na których poruszane były tematy z zakresu psychologii, odżywiania, historii medycyny. Była to również doskonała okazja do serdecznych rozmów, wspomnień w przyjacielskim gronie, Głównym celem działalności Zespołu Emerytowanych Pielęgniarek i Położnych jest integracja zawodowa, możliwość aktywnego spędzenia czasu, wymiany poglądów, pomocy koleżeńskiej oraz nawiązania nowych znajomości. Współpraca z innymi instytucjami: W okresie sprawozdawczym Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych była współorganizatorem konferencji lub objęła patronatem honorowym: Główne wyzwania dotyczące HIV/AIDS w Polsce. Izba była również współwydawcą publikacji pokonferencyjnej, która trafiła do wielu naszych członków. Postępowanie z raną przewlekłą współorganizacja z firmą Evereth oraz Katedrą i Zakładem Anatomii Opisowej i Topograficznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Patronat honorowy Konferencji Opieka nad matką i dzieckiem w praktyce pielęgniarki i położnej. Współorganizacja wraz z DIL Konferencji Naukowej Sytuacja prawna osób wykonujących zawody medyczne, Patronat honorowy XIII Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Wyzwania medycyny paliatywnej i hospicyjnej wobec człowieka cierpiącego w aspekcie medycznym, filozoficznym, etycznym i kulturowym. Patronat honorowy V Zimowej Konferencji Pielęgniarek Epidemiologicznych, Patronat honorowy konferencji Rola Miasta Wrocławia w realizacji Programu kompleksowego wsparcia kobiet i rodzin Za Życiem. Organizacja szkolenia z zakresu funkcjonowania Systemu Monitorowania Kształcenia, Organizacja szkolenia dla Zarządzającej Kadry Kierowniczej w Pielęgniarstwie i Położnictwie nt: Rola kadry zarządzającej w ograniczeniu ryzyka na pielęgniarskich stanowiskach pracy Podnoszenie jakości pracy Biura Izby Mając na względzie utrzymanie dobrego stanu technicznego w siedzibie DOIPiP we Wrocławiu w 2017 r. wykonano niezbędne remonty w biurze przy ul. Powstańców Śląskich 50 w lokalu C polegające na wymianie grzejników, parapetów w pomieszczeniu ewidencji oraz wymianę mebli, prace malarskie i wymiana tapicerki na krzesłach z sali wykładowej. Niestety w okresie sprawozdawczym pomieszczenia Izby zostały kilkakrotnie zalane z przyczyn ulewnych deszczy oraz przez lokatora z wyższych pięter. Po długotrwałej lecz skutecznej interwencji ze strony Izby został naprawiony przez Spółdzielnię Mieszkaniową dach, który był źródłem przecieku. W ramach umowy zlecenie zatrudniliśmy archiwistkę, która przygotowuje dokumenty do przekazania Archiwum Państwowemu. Od września 2017r zatrudniliśmy na stanowisku Dyrektora biura Panią Dorotę Pietrzak, na powstały wakat po nagłej śmierci naszej Koleżanki Bożeny Bedryk. Nawiązaliśmy też współpracę z firmą : E-CM Wdrożenia, Doradztwo, Szkolenia Ewa Kamila Cecko, która prowadzi wszelkie sprawy związane z utrzymaniem i wdrażaniem w Izbie norm jakościowych. W okresie sprawozdawczym na bieżąco dbano również o wyposażenie biura. Realizacja polityki systemu zarządzania jakością ISO 9001-2008 w biurze DOIPiP: W dniu 05 grudnia 2017 r. odbył się audit recertyfikacyjny przeprowadzony przez firmę DE KRA Certification SP. z o.o. Celem auditu było sprawdzenie i ocena stopnia spełnienia wymagań określonych w ISO 9001: 2008. Zakres auditu, to: - kształcenie pielęgniarek i położnych, - prowadzenie rejestrów, - stwierdzenie prawa wykonywania zawodu. Podczas auditu zostało zbadane wdrożenie i skuteczność działania Systemu Zarządzania Jakością w DOIPiP we Wrocławiu, nie wykazując żądnych niezgodności. Podsumowując stwierdzam, że zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych, Dolnośląska Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu należycie wywiązywała się ze wszystkich zadań nałożonych ustawą oraz wobec swoich członków. Dziękuję bardzo wszystkim Państwu za dotychczasową współpracę i pomoc w realizacji zadań. Szczególne słowa podziękowania kieruję do członków Okręgowej Rady, Członków Prezydium, Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych, Okręgowej Komisji Rewizyjnej, Przewodniczących i Członków Komisji i Zespołów Problemowych, Pani Dyrektor Biura i wszystkich pracowników DOIPiP. Anna Szafran Przewodnicząca DORPiP we Wrocławiu SPRAWOZDANIE Z WYKONANIA BUDŻETU DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU ZA ROK 2017. W roku 2017 działalność finansowa realizowana była zgodnie z budżetem opracowanym w formie wpływów i wydatków, uchwalonym przez XXXIV Okręgowy Zjazd. Wydatki były dokonywane w sposób celowy i oszczędny, umożliwiający terminową realizację zadań z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z ponoszonych nakładów. Rokiem obrachunkowym, sprawozdawczym i podatkowym DOIPiP we Wrocławiu jest rok kalendarzowy. Z działalności finansowej sporządzono roczne sprawozdanie finansowe dotyczące: rozliczenia zasobów finansowych, rozliczenia wpływów, rozliczenia wydatków, rozliczenia wydatków związanych z realizacją zadań przyjętych od administracji państwowej. Rachunek zysków i strat wykazuje nadwyżkę przychodów nad kosztami w kwocie 452 382,28 zł, która na koniec roku została przeksięgowana na fundusz zasadniczy. Bilans sporządzony na dzień 31.12.2017 r. zamyka się po stronie aktywów i pasywów kwotą 4 449 955,02 zł. Stan zasobów finansowych Izby na dzień 31.12.2017 r. wynosił 2 830 891,13 zł. W kwocie tej mieszczą się środki finansowe znajdujące się na: rachunkach bankowych, w kasie DOIPiP we Wrocławiu Po stronie wpływów plan zrealizowano w 105,34% uzyskując kwotę 3 507 806,47 zł. Na kwotę ogólną uzyskanych przychodów złożyły się wpływy : 1. Ze składek członkowskich w wysokości: 3 287 523,27 zł. 2. Z dotacji z Ministerstwa Zdrowia na działalność przejętą od administracji państwowej w wysokości 170 851,36 zł. 3. Wynik działalności gospodarczej - 17 769,97 zł., co oznacza przewagę kosztów nad przychodami w działalności gospodarczej. 4. Środki z innych wpływów w wysokości 67 201,81 zł w tym: odsetki bankowe, wpływy z opłat za wpisy do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą wpływy z opłat za wydawanie zaświadczeń o wpisie do rejestru podmiotów kształcenia podyplomowego Ogółem wpływy były mniejsze od zaplanowanych. W roku 2017 DOIPiP we Wrocławiu realizując zadania ustawowe poniosła następujące koszty:

XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP 9 1. Składka do NIPiP - 4%, wpływów ze składek członkowskich w wysokości 131 201,87 zł. 2. Wynagrodzenia pracowników w ramach osobowego i bezosobowego funduszu płac wraz z narzutami w wysokości 742 915,14 zł. w tym 10 osobom w ramach umowy o pracę oraz w ramach bezosobowego funduszu płac wypłacono wynagrodzenia z tytułu umowy-zlecenia lub umowy o dzieło m.in. na : obsługę kasy pożyczkowej, sprzątanie biura DOIPiP, prace konserwatorskie, inne doraźne wynagrodzenie wynikające z aktualnych potrzeb Izby w związku z realizacją zadań ustawowych. 3. Koszty działalności biura w 2017 r. wyniosły 209 664,46 zł i zostały poniesione na wydatki rzeczowe i administracyjno biurowe w tym : opłaty eksploatacyjne lokali, media, ubezpieczenia majątkowe lokali, ubezpieczenia członków organów Izby, usługi telefoniczne, szkolenia pracowników, aktualizację programów komputerowych, zużycie materiałów biurowych, środki czystości, usługi pocztowe, bilety MPK, usługi bankowe, transportowe, konserwację, przeglądy i naprawy bieżące, ochronę obiektu we Wrocławiu i Lubinie, serwis sieci komputerowej, zakup drukarek- dyrektor biura, księgowość, skarbnik zakup komputerów-księgowość, skarbnik, dział kształcenia (3sztuki) prenumeraty, audit recertyfikujący, obsługą posiedzeń DORPiP i Prezydium DORPiP, obsługą komisji i zespołów problemowych, pełnomocnych przedstawicieli DORPiP, inne niezbędne do sprawnego funkcjonowania biura. 4. Koszty działalności Działu Kształcenia pośrednie i bezpośrednie wyniosły 609 762,03 zł. W roku 2017 prowadzono łącznie 70 szkoleń w tym: 15 szkoleń specjalizacyjnych; 3 kursy kwalifikacyjne, 12 kursów specjalistycznych, 1 kurs dokształcający, 4 kursy języka angielskiego, 35 spotkań edukacyjno-informacyjnych. W szkoleniach udział wzięło łącznie 2178 uczestników w tym 55 osób uczestniczyło w kursach języka angielskiego, 1232 osoby brało udział w spotkaniach edukacyjno-informacyjnych. Łącznie 891 osób uczestniczyło w kształceniu podyplomowym w tym: 799 pielęgniarek i 92 położne. Oferta szkoleniowa obejmowała kształcenie w formie nieodpłatnej; dofinansowanej ze środków budżetu państwa i pełnopłatnej. W okresie sprawozdawczym 2178 osób korzystało z formy nieodpłatnej w tym 290 osób w kształceniu podyplomowym i 1232 w spotkaniach edukacyjno-informacyjnych. W formach dofinansowanych z budżetu państwa uczestniczyło 275 osób. W formach pełnopłatnych w ramach kształcenia podyplomowego wzięło udział 326 osób a w kursach języka angielskiego 55 osób. 5. Wykonano prace remontowe pomieszczeń: ewidencji, dyrektora biura, sekretarza, skarbnika, indywidualnej praktyk, sali konferencyjnej nr 7 oraz holu łącznie na kwotę 57 818,01 zł 6. Prowadzone prace archiwizacyjne kosztowały 40 131,49 zł 7. Organizacja Akademii Pielęgniarstwa kosztowała 15 359,59 zł 8. W ramach funduszu pomocowego wydatkowano 402 016,91 zł. na fundusz szkoleniowy wydano 67 441,31 zł w tym 70 osobom refundowano koszty konferencji, kursów specjalistycznych na kwotę 21 890,00 zł na fundusz zapomogowy wydano 334 575,60 zł. 9. W związku z działalnością wydawniczą ponieśliśmy koszty w wysokości 126 790,10 zł. na wydanie 12 numerów biuletynu W Cieniu czepka, każdy w nakładzie 3 200 egzemplarzy na: skład i redakcję biuletynu w Cieniu Czepka, wysyłkę i kolportaż biuletynu Ponadto na: wydanie kalendarzy okolicznościowych Kodeks Etyki Zawodowej 10. Na organizację XXXIV Zjazdu Delegatów DOIPiP wydano 17 529,31 zł na: delegacje, noclegi wynajęcie sprzętów catering, obsługę administracyjną, materiały zjazdowe. 11. Na obchody Dnia Pielęgniarki i Dnia Położnej wydaliśmy 29 393,79 zł. catering kwiaty wynagrodzenie prelegenta 11. Na pokrycie kosztów delegacji członków Komisji i Zespołów Problemowych, Pełnomocników wydatkowano: 10 459,78 zł. 12. Na uzupełnienie księgozbioru punktu bibliotecznego wydano 3 980,74 zł. 13. W roku 2017 DOIPiP ufundowała nagrody w wysokości 9 593,55 zł w tym : nagrody książkowe dla 18 uczestników programu motywującego rozwój zawodowy pielęgniarek i położnych w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu nagrody książkowe dla najlepszej absolwentki na kierunku Pielęgniarstwo i Położnictwo Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu nagrody książkowe dla najlepszej absolwentki na kierunku Pielęgniarstwo w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im Witelona w Legnicy. 14. Koszty działalności Okręgowej Komisji Rewizyjnej wyniosły 4 323,09 zł. Zaplanowane środki zostały wykorzystane w na pokrycie kosztów posiedzeń, delegacje i szkolenia członków Komisji. 15. Rezerwę finansową w kwocie 19 529,85 zł przeznaczono na wydatki, które nie zostały przewidziane w planie między innymi: odprawę pośmiertną i prawa majątkowe pani Bożeny Bedryk dyrektora biura DOIPiP w kwocie 13 045,39 zł; naprawę z wymianą systemu alarmowego w siedzibie izby 2 158,65 zł, składka na relikwiarz Hanny Chrzanowskiej 1500,00 zł oraz wiązanki okolicznościowe, wieńce pogrzebowe i inne. Integralną częścią budżetu jest dotacja z Ministerstwa Zdrowia przeznaczona na realizację zadań przejętych od administracji państwowej w tym: prowadzenie rejestrów pielęgniarek i położnych, bieżąca archiwizacja dokumentów, stwierdzanie prawa wykonywania zawodu, wymianę prawa wykonywania zawodu, prowadzenie działalności prewencyjnej w zakresie odpowiedzialności zawodowej, prowadzenie działalności informacyjnej, czynności Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, czynności Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych. Razem suma wydatków poniesionych na czynności przejęte od administracji państwowej wyniosła 304 527,99 zł. Izba otrzymała dotacje w kwocie 170 851,36 zł. Różnica została pokryta z budżetu Izby. W roku 2017 wydatki wyniosły ogółem 2 734 997,70 zł, plan wydatków zrealizowano w 81,16%. Jolanta Kolasińska Skarbnik DOIPiP

10 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OKRĘGOWEGO RZECZNIKA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ W OKRESIE od 01.01.2017r. do 31.12.2017r. Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej i jego Zastępcy pracują na podstawie: - ustawy z dnia 01 lipca 2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych - kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej Funkcję Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej pełni Małgorzata Rodziewicz oraz Zastępcy Okręgowego Rzecznika w składzie: 1) Ewa Aniołczyk 2) Dorota Banaś 3) Małgorzata Dobrowolska 4) Małgorzata Gdesz 5) Mariola Górny 6) Mariola Kasprzak 7) Lucyna Klupś 8) Maria Konefał-Jacaszek 9) Teresa Pastuszka 10) Ewa Ryglowska 11) Katarzyna Salik 12) Renata Stępień. W okresie sprawozdawczym do biura Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej wpłynęło 17 skarg. W 1 przypadku Okręgowy Rzecznik odmówił wszczęcia postępowania wyjaśniającego w związku z tym, iż postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej nie wszczyna się, jeżeli postępowanie, co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się. Okręgowy Rzecznik i jego zastępcy prowadzili w okresie sprawozdawczym 39 spraw w tym: 4 sprawy z 2014r. - 1 postępowanie zakończone, 2 postępowania zawieszone, 1 postępowanie w toku, 4 sprawy z 2015r. - 3 postępowania zakończone, 1 postępowanie w toku, 14 spraw z 2016r. - 10 postępowań zakończonych, 4 postępowania w toku. 17 spraw z 2017r. 8 postępowań zakończonych, 9 postępowań w toku. W 2017r. Okręgowy Rzecznik zakończył 23 sprawy wydając: 1) 1 postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego, 2) 18 postanowień o umorzeniu postępowania wyjaśniającego, 3) 4 wnioski o ukaranie do Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych. Przesłuchano 154 świadków. Skargi dotyczą: 1. Dopuszczenie się przez personel pielęgniarski czynów bezprawnych powodujących narażenie prestiżu zawodu oraz nieprawidłowe dozowanie leków. 2. Nienależyte wykonywanie zawodu zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałości o jego dobro przez pielęgniarki. 3. Nienależyte pełnienie obowiązków kierowniczych przez pielęgniarkę oddziałową/przełożoną wobec podległego personelu. 4. Dopuszczenie się przez pielęgniarkę aktu bezprawnego oraz naruszenie godności zawodu i działanie, które mogło spowodować złą opinię. 5. Udzielenie przez pielęgniarkę zatrudnioną w Przychodni opieki pielęgniarskiej w sposób nieprofesjonalny i niezgodny z obowiązującymi standardami. 6. Nie udzielenie pacjentce profesjonalnej i troskliwej opieki, zgodnie z obowiązującymi standardami przez położne oraz naruszenie obowiązku dokładnego dokumentowania przebiegu procesu pielęgnowania. 7. Dopuszczenie się przez pielęgniarza agresywnego i nagannego zachowania wobec pacjenta. 8. Nienależyta opieka medyczna nad pacjentką przez personel pielęgniarski. 9. Nierespektowanie praw pacjentki do zachowania w tajemnicy wszystkich wiadomości uzyskanych w związku z pełnieniem roli zawodowej przez pielęgniarkę. 10. Dopuszczenie się czynów bezprawnych polegających na kradzieży sprzętu medycznego powodujących złą opinię o zawodzie przez pielęgniarkę. 11. Niedopełnienie obowiązków zawodowych przez personel położniczy w związku z przeprowadzeniem porodu. 12. Nieprawidłowe wykonanie iniekcji pacjentce w Przychodni. 13. Nie respektowania przez pielęgniarza praw pacjenta do poszanowania intymności i godności osobistej podczas udzielania świadczeń medycznych w stosunku do pacjentki. 14. Nie zachowanie należytej staranności przez personel pielęgniarski podczas zabiegu operacyjnego, co skutkowało wystąpieniem zdarzenia niepożądanego polegającego na usunięciu zdrowego narządu zamiast chorego (nerki). 15. Nieuzasadnione pomówienie przez pielęgniarkę o podejrzeniu stosowania przemocy w stosunku do małoletniego. 16. Nienależyta opieka położnicza nad noworodkiem oraz naruszenie godności osobistej w czasie udzielania świadczeń. 17. Nie udzielenie pomocy pacjentce oraz nierzetelne prowadzenie dokumentacji. Okręgowy Rzecznik i jego Zastępcy współpracują z Sądami Rejonowymi, Prokuraturą Rejonową oraz Policją. W ramach prewencji Rzecznik przeprowadził 4 szkolenia w Dolnośląskiej Okręgowej Izbie Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, w których uczestniczyło 165 pielęgniarek i położnych oraz szkolenia na terenie macierzystych placówek służby zdrowia. Szkolenia były przeprowadzane przez Okręgowego Rzecznika i Zastępców Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Tematy szkoleń: 1) zagadnienia odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych, 2) odpowiedzialność zawodowa w praktyce pielęgniarki i położnej, Okręgowy Rzecznik oraz Zastępcy Rzecznika brali udział: 1) w 5 spotkaniach Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych, 2) w 14 rozprawach Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Zastępcy Okręgowego Rzecznika uczestniczyli w spotkaniach organizacyjno-szkoleniowych organizowanych przez Okręgowego Rzecznika i mecenas Anitę Jaroszewską-Górę. Rzecznik oraz trzech Z-ców Okręgowego Rzecznika brało udział w szkoleniu zorganizowanym przez Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej w Warszawie. Dyżury Zastępców Okręgowego Rzecznika pełnione są w biurze DOIPiP, w co 2-gi i 4-ty czwartek miesiąca w godz. od 15.00 do 16.00. Małgorzata Rodziewicz Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej

XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP 11 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OKRĘGOWEGO SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU ZA OKRES od 01.01.2017r. do 31.12.2017r. Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych VII kadencji ( 2015-2019) pozostaje w składzie: Danuta Musioł Przewodnicząca OSPiP. Członkowie : 1. Maria Kaczyńska Zastępca Przewodniczącej OSPiP 2. Elżbieta Depta 3. Bożena Górska 4. Krystyna Juroca 5. Wanda Kubiak 6. Irena Matula 7. Irena Moczarna 8. Danuta Neuman 9. Grażyna Sokołowska 10. Grażyna Strzałka 11. Anna Zadrożna Obsługę prawną dla Sądu sprawuje radca prawny Pani Luiza Műller. W okresie sprawozdawczym do tut. Sądu wpłynęło 9 spraw. Do rozpatrzenia z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostawało jeszcze 7 spraw. W roku 2017 zakończonych zostało 12 spraw, a 4 pozostają do rozpatrzenia w bieżącym roku. Wnioski o ukaranie i zażalenia, które wpłynęły do sądu w roku 2017 dotyczyły: 1. Pozostawienia po operacji w jamie brzusznej pacjenta dwóch serwet operacyjnych, w której obwinione były dwie pielęgniarki instrumentariuszki Sąd wydał orzeczenie o ukaraniu dwóch pielęgniarek karą nagany i obciążenie kosztami postępowania wyjaśniającego i sądowego, w kwocie ogólnej 986,54zł co przypadało po 493,27zł dla każdej z obwinionych. 2. Błędnego przygotowania i podania pacjentowi dawki leku cytostatycznego przez pielęgniarkę. Sąd wydał orzeczenie, w którym wymierzył pielęgniarce karę zawieszenia prawa wykonywania zawodu na okres 1 roku oraz obciążył obwinioną w całości kosztami postępowania w kwocie 1005,51zł. W powyższej sprawie wpłynęły dwa odwołania stron do Sądu II instancji. Naczelny Sąd umorzył sprawę. 3. Nienależytego wypełniania długoterminowej opieki domowej przez pielęgniarkę. Sąd wydał orzeczenie uniewinniające pielęgniarkę. 4. Wypełniania obowiązków zawodowych przez pielęgniarkę w stanie nietrzeźwym, Sąd wydał orzeczenie, w którym wymierzył pielęgniarce karę upomnienia oraz obciążył obwinioną w całości kosztami postępowania w kwocie:763,36zł 5. Nieudzielenia pomocy przez pielęgniarkę pacjentowi w stanie zagrożenia życia. Sąd wydał orzeczenie uniewinniające pielęgniarkę. W powyższej sprawie wpłynęło odwołanie strony, które zostało przesłane do rozpatrzenia przez Sąd II instancji, 6. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie dyskredytowania i szkalowania postępowania Prodziekana Szkoły Wyższej przez pielęgniarkę w związku z konkursem na stanowisko instruktora w/w uczelni. Sąd wydał postanowienie o zmianie podstawy prawnej zaskarżonego postanowienia wydanego przez Okręgowego Rzecznika. 7. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie nienależytej opieki położnej w Szkole Rodzenia. Sąd wydał postanowienie o utrzymaniu w mocy postanowienia wydanego przez Okręgowego Rzecznika. 8. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie nienależytej opieki sprawowanej przez personel pielęgniarski w oddziale szpitalnym. Sprawa dotyczyła OIPiP w Lesznie. Sąd wydał postanowienie o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i skierował do ponownego rozpatrzenia przez Okręgowego Rzecznika PiP w Lesznie. 9. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie nieudzielenia pacjentce profesjonalnej i troskliwej opieki przez położne. Sąd wydał postanowienie o uchyleniu zaskarżonego postanowienia w całości i skierował do ponownego rozpatrzenia przez Okręgowego Rzecznika. 10. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie czynów bezprawnych tj. kradzieży sprzętu medycznego powodujących złą opinię o zawodzie pielęgniarki. Sąd wydał postanowienie o pozostawieniu zażalenia bez rozpoznania ponieważ zostało ono wniesione przez osobę nieuprawnioną. 11. Zażalenia na postanowienie wydane przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie nieuzasadnionego zawiadomienia przez pielęgniarkę o podejrzeniu popełnienia przemocy w stosunku do małoletniego. Sąd wydał orzeczenie o utrzymaniu w mocy postanowienia wydanego przez Okręgowego Rzecznika. 12. Udzielenia przez pielęgniarkę małoletniemu pacjentowi nieprofesjonalnej i niezgodnej z obowiązującym standardami opieki pielęgniarskiej. Sąd wydał orzeczenie uniewinniające pielęgniarkę. W powyższej sprawie wpłynęło odwołanie strony, które zostało przesłane do rozpatrzenia przez Sąd II instancji, Cztery sprawy pozostałe do rozpatrzenia w bieżącym roku dotyczą : 1. Wykonywania obowiązków kierowniczych wobec personelu pielęgniarskiego w sposób naruszający zasady wzajemnego szacunku, lojalności i solidarności zawodowej oraz dyskredytowaniu podległego personelu pielęgniarskiego w oddziale szpitalnym. 2. Nie wykonywanie opieki położniczej nad ciężarną pacjentką z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej i poszanowaniem praw pacjenta. 3. Użycie słów przez położną udzielającą świadczenia medycznego naruszających godność osobistą pacjenta, nie zapewnienie opieki, zgodnej z obowiązującymi standardami. 4.Zażalenia na postanowienie OROZ o odmowie wszczęcia postępowania sprawie nieuzasadnionego zawiadomienia przez pielęgniarkę o podejrzeniu popełnienia przemocy w stosunku do małoletniego. W okresie sprawozdawczym dwóch członków OSPiP uczestniczyło w szkoleniu dla członków okręgowych sądów pielęgniarek i położnych, które odbyło się w Warszawie. Członkowie Sądu uczestniczyli we wspólnie zorganizowanym spotkaniu wraz z Okręgowym Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej i jego zastępcami w siedzibie DOIPiP we Wrocławiu. Ponadto, w roku 2017 Przewodnicząca OSPiP lub Jej członkowie uczestniczyli w posiedzeniach Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych. Na zakończenie pragnę podziękować wszystkim członkom sądu za zaangażowanie i dyspozycyjność, za dobrą i owocną współpracę. Dziękuję Pani Barbarze Stryjewskiej za obsługę kancelaryjną Sądu i cenne wskazówki. Dziękuję również Pani Luizie Müller radczyni prawnej za nieodzowną pomoc w rozwiązywaniu problemów prawnych. Na ręce Pani Przewodniczącej DOIPIP Anny Szafran podziękowania za współpracę kieruję także do wszystkich pracowników biura. Danuta Musioł Przewodnicząca OSPiP

12 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OKRĘGOWEJ KOMISJI REWIZYJNEJ DZIAŁAJĄCEJ PRZY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ RADZIE PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU ZA 2017 ROK Skład osobowy OKR: Alina Kaczmarek-Bazylow Iwona Kowalik Paweł Świerbutowicz Halina Brożek Beata Jakimów Bożena Sztajner Dorota Zierkiewicz - Przewodnicząca Zastępca przew. - Sekretarz - Członek komisji, - Członek komisji, - Członek komisji - Członek Komisji W okresie sprawozdawczym Okręgowa Komisja Rewizyjna odbyła: 6 kontroli i 2 posiedzenia. Posiedzenia Okręgowej Komisji Rewizyjnej dotyczyły opracowania planu pracy, terminarza spotkań oraz sporządzenia sprawozdania z działalności. Kontrole przeprowadzone przez OKR dotyczyły: wykonania oraz realizacji budżetu za 2017 rok, Działu Kształcenia w zakresie finansowym oraz refundacji i pozyskiwania środków z budżetu państwa, wpływów składek członkowskich do DOIPiP, rozliczania delegacji Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Jego Zastępców, rozliczenia Zjazdu budżetowego, wydatków biura DOIPiP, wydatków oraz inwestycji poniesionych przez DOIPiP, Zespołu ds. Refundacji Kosztów Kształcenia Komisji Socjalnej, Kasy biura. W kontrolach uczestniczyły: Pani Przewodnicząca Anna Szafran, Pani Skarbnik Jolanta Kolasińska, Pani Krystyna Łukowicz-Domagalska i Pani Barbara Rajewicz. W wyniku przeprowadzonych kontroli OKR nie stwierdziła nieprawidłowości. Wszelkie niejasności wyjaśniano na bieżąco. W dniu 08.04.2017 r. odbyła się kontrola Naczelnej Komisji Rewizyjnej. Kontrolę przeprowadziły: Pani Ewa Adamczyk Wiceprzewodnicząca NKR i Pani Monika Kowalska członek NKR. Kontrola stwierdziła prawidłową pracę OKR. W miesiącu wrześniu OKR odbyła wewnętrzne szkolenie. Ponadto w roku 2017 Przewodnicząca OKR uczestniczyła w posiedzeniach Prezydium i DOR PiP. Na zakończenie pragnę podziękować wszystkim członkom OKR za dobrą współpracę. Alina Kaczmarek-Bazylow Przewodnicząca OKR WYKAZ UCHWAŁ I APELI XXXV OKRĘGOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW DOIPIP WE WROCŁAWIU Z DNIA 24 MARCA 2018 r. Nr 1/2018/VII w sprawie przyjęcia regulaminu z porządkiem obrad XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Nr 2/2018/VII w sprawie zatwierdzenia sprawozdania z działalności Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu za okres od 01.01.2017 do 31.12.2017r. Nr 3/2018/VII w sprawie zatwierdzenia sprawozdania z działalności Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych za okres od 01.01.2017 do 31.12.2017r. Nr 4/2018/VII w sprawie zatwierdzenia sprawozdania z działalności Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych za okres od 01.01.2017 do 31.12.2017r. Nr 5/2018/VII w sprawie zatwierdzenia sprawozdania z pracy Okręgowej Komisji Rewizyjnej za okres od 01.01.2017 do 31.12.2017r. Nr 6/2018/VII w sprawie przyjęcia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu za okres od 01 stycznia do 31 grudnia 2017 r. Nr 7/2018/VII w sprawie przyjęcia i zatwierdzenia wykonania budżetu Dolnośląskiej Okręgowe Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu za rok 2017. Nr 8/2018/VII w sprawie przekazania nadwyżki finansowej na fundusz zasadniczy Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w roku 2017. Nr 9/2018/VII w sprawie przyjęcia budżetu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu na rok 2018. Nr 10/2018/VII w sprawie prowizorium budżetowego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu na I kwartał 2019 r. APEL NR 1 w sprawie opracowania i wdrożenia programu zachęcającego pielęgniarki położne do wykonywanie zawodu na terenie województwa dolnośląskiego. APEL NR 2 w sprawie zmiany ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych. APEL NR 3 w sprawie podjęcia działań legislacyjnych zmieniających zapisy Ustawy o Pomocy Społecznej dotyczących usług pielęgnacyjnych, a tym samym ujednolicenia kompetencji i wynagrodzenia pielęgniarek we wszystkich Domach Pomocy Społecznej. APEL NR 4 w sprawie wpisania wskaźników zatrudnienia pielęgniarek i położnych do tzw. rozporządzeń koszykowych. APEL NR 5 w sprawie opracowania i opublikowania zamkniętej Bazy pytań egzaminacyjnych obowiązujących w trakcie państwowego egzaminu po odbyciu specjalizacji.

XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP 13 APELE XXXV OKRĘGOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW DOIPIP WE WROCŁAWIU Z DNIA 24 MARCA 2018 r. APEL nr 1 XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 24 marca 2018 r. W SPRAWIE OPRACOWANIA I WDROŻENIA PROGRAMU ZACHĘCAJĄCEGO PIELĘGNIARKI POŁOŻNE DO WYKONYWANIE ZAWODU NA TE- RENIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, apelują do władz województwa dolnośląskiego o opracowanie wdrożenie w życie lokalnego programu zachęcającego pielęgniarki położne do wykonywanie zawodu na terenie województwa dolnośląskiego. Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu wielokrotnie na spotkaniach z przedstawicielami władz rządowych i samorządowych przedstawiała alarmujące dane liczbowe dotyczące pielęgniarek i położnych wykonujących zawód na terenie Dolnego Śląska. Dane te wskazują jednoznacznie na zbliżającą się i nieuniknioną zapaść systemu ochrony zdrowia w naszym województwie z powodu braku pielęgniarek. Najmniejsza liczba pielęgniarek przypadająca w Polsce na 1000 mieszkańców, średnia wieku pielęgniarek i położnych ponad 51 lat i od lat obserwowana emigracja zarobkowa w konfrontacji do danych demograficznych wskazujących na starzejące się społeczeństwo, którego popyt na usługi medyczne jest coraz większy powodują, że w naszej opinii zatrzymanie i zwiększenie zatrudnienia kadry medycznej powinno stać się priorytetem politycznym!. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu apelują do Wojewody Dolnośląskiego, Marszałka Województwa Dolnośląskiego, Starostów Powiatowych o stworzenie programu skierowanego do pielęgniarek i położnych pracujących na terenie naszego województwa, który spowoduje zatrzymanie absolwentek szkół pielęgniarskich na terenie naszego województwa i ich zatrudnienie w wyuczonym zawodzie np. poprzez lokalny program stypendiów przez pierwsze lata pracy, czy też stworzenie bazy lokali mieszkalnych. Taki program mógłby też pomóc w pozyskaniu wykwalifikowanej kadry z innych regionów Polski. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu szukając możliwości rozwiązania tego problemu apelują do Pana Marszałka, Pana Wojewody, Starostów Powiatowych o podjęcie kroków, które zapobiegną eskalacji spodziewanego kryzysu i wytyczą kierunek zmian. Stawką jest bowiem bezpieczeństwo zdrowotne Dolnoślązaków. Sekretarz Zjazdu Teresa Szerszeń Przewodnicząca Zjazdu Beata Dąbrowska APEL nr 2 XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 24 marca 2018 r. W SPRAWIE ZMIANY USTAWY O SPOSOBIE USTALANIA NAJNIŻSZEGO WYNAGRODZENIA ZASADNICZEGO PRACOWNIKÓW WYKONUJĄ- CYCH ZAWODY MEDYCZNE ZATRUDNIONYCH W PODMIOTACH LECZNICZYCH. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych apelują do Ministra Zdrowia o pilną nowelizację ustawy z 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2017 r, poz. 1473), a w tym: w art. 7 określenie najniższego wynagrodzenia zasadniczego jako iloczynu współczynnika pracy i kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłaty nagród z zysku za ubiegły rok, ogłaszanego w drodze obwieszczenia przez GUS w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski, zmiana Załącznika do ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych tabeli określającej współczynniki pracy w 7-9 w następujący sposób: Pielęgniarka z tytułem magistra pielęgniarstwa lub położna z tytułem magistra położnictwa i z tytułem specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa współczynnik 1,05; Pielęgniarka z tytułem magistra pielęgniarstwa lub położna z tytułem magistra położnictwa albo pielęgniarka lub położna z tytułem specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa współczynnik 1,0; Pielęgniarka lub położna bez tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa współczynnik 0,74. Niezależnie od powyższego, treść Załącznika do ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych, powinna być sformułowana w sposób jednoznacznie przewidujący, że wyższy współczynnik pracy przysługuje pielęgniarce lub położnej posiadającej wykształcenie wyższe (magister pielęgniarstwa, magister położnictwa) lub specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa. Wprowadzenie wyraźnego zapisu w art. 3 ust. 3 ustawy, określającego, że środki finansowe zagwarantowane pielęgniarkom i położnym w ramach zawartego Porozumienia z dnia 23 września 2015 roku pomiędzy MZ, NFZ, OZZ PiP i NRPiP, i określone w przepisach wydanych na podstawie art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2016 roku poz. 1793 z późn. zm.) na wzrost wynagrodzeń w latach 2015-2019 i lata następne, są niezależne od uregulowań wynagrodzenia przewidzianego w ustawie z dnia 08 czerwca 2017 r. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych stanowczo sprzeciwiają się jakimkolwiek, niekorzystnym dla pielęgniarek i położnych zmianom w zakresie realizacji w/w Porozumienia. Powyższe propozycje są wyrazem słusznych oczekiwań naszego środowiska w zakresie należytego wynagradzania za trudną i odpowiedzialną pracę. Oczekujemy, że postulowane zmiany zostaną wdrożone jak najszybciej z uwagi na drastycznie i systematycznie rosnące niedobory kadry pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia. Sekretarz Zjazdu Teresa Szerszeń Przewodnicząca Zjazdu Beata Dąbrowska

14 XXXV ZJAZD DELEGATÓW DOIPIP APEL nr 3 XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 24 marca 2018 r. W SPRAWIE PODJĘCIA DZIAŁAŃ LEGISLACYJ- NYCH ZMIENIAJĄCYCH ZAPISY USTAWY O PO- MOCY SPOŁECZNEJ DOTYCZĄCYCH USŁUG PIE- LĘGNACYJNYCH, A TYM SAMYM UJEDNOLICENIA KOMPETENCJI I WYNAGRODZENIA PIELĘGNIAREK WE WSZYSTKICH DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu apelują o podjęcie działań legislacyjnych zmieniających zapisy ustawy o Pomocy Społecznej dotyczących usług pielęgnacyjnych, a tym samym ujednolicenia kompetencji i wynagrodzenia pielęgniarek w Domu Pomocy Społecznej. UZASADNIENIE Mieszkańcy przebywający w DPS wymagają całodobowej opieki pielęgniarskiej a nie tylko świadczeń opiekuńczych i higienicznych. Są to osoby o złożonej niepełnosprawności intelektualnej, psychicznej oraz ruchowej i wymagają wzmożonej opieki medycznej. Opieka sprawowana przez pielęgniarki POZ i opieki długoterminowej jest niewystarczająca i nie zapewnia kompleksowej opieki pielęgniarskiej tym mieszkańcom. Opieka ta nie sprawdza się w warunkach DPS i wobec pacjentów z tak licznymi schorzeniami pozostającymi pod opieką pracowników DPS. Biorąc pod uwagę opisane wyżej potrzeby mieszkańców DPS, wskazane jest dokonanie zmiany w Ustawie o Pomocy Społecznej z dnia 12 marca 2004 roku poprzez dopisanie w art. 55 ust. 1 i 3 tej ustawy usług pielęgnacyjnych i świadczeń pielęgniarskich. Jednocześnie wnioskujemy, aby zapisami ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. 2017 poz. 1473) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015r w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. poz. 1400 ze zm. Dz. U. poz. 1628) zostały objęte również pielęgniarki pracujące w DPS. Od wielu lat środowisko pielęgniarek wskazuje propozycję powyższego rozwiązania celem zabezpieczenia chorych mieszkańców. Sekretarz Zjazdu Teresa Szerszeń Przewodnicząca Zjazdu Beata Dąbrowska APEL nr 4 XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 24 marca 2018 r. W SPRAWIE WPISANIA WSKAŹNIKÓW ZA- TRUDNIENIA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH DO TZW. ROZPORZĄDZEŃ KOSZYKOWYCH. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu apelują do Ministra Zdrowia o wprowadzenie w życie projektu rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego uwzględniającego bezwzględnie wskaźniki zatrudnienia pielęgniarek i położnych w wymiarze co najmniej 0,6 na łóżko dla oddziałów o profilu zachowawczym i 0,7 na łóżko dla oddziałów o profilu zabiegowym i 0,8 dla oddziałów dziecięcych. Aktualnie obowiązujące rozporządzenie w sprawie w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami nie spełnia swego zadania z uwagi na zbyt skomplikowany sposób ustalania tych norm oraz z uwagi na dowolność interpretacyjną stosowana przez kierowników podmiotów leczniczych. Proponowane założenia dotyczące wskaźników zatrudnienia pielęgniarek i położnych przyczynią się do zapewnienia bezpieczeństwa i sprawniejszego realizowania świadczeń opieki zdrowotnej, co w efekcie winno poprawić funkcjonowanie całego systemu ochrony zdrowia. Sekretarz Zjazdu Teresa Szerszeń Przewodnicząca Zjazdu Beata Dąbrowska APEL nr 5 XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 24 marca 2018 r. W SPRAWIE OPRACOWANIA I OPUBLIKO- WANIA ZAMKNIĘTEJ BAZY PYTAŃ EGZAMI- NACYJNYCH OBOWIĄZUJĄCYCH W TRAK- CIE PAŃSTWOWEGO EGZAMINU PO ODBYCIU SPECJALIZACJI. Delegaci XXXV Okręgowego Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu apeluje o podjęcie prac zmierzających do opracowania a następnie opublikowania zamkniętej Bazy pytań egzaminacyjnych obowiązujących w trakcie państwowego egzaminu po odbyciu specjalizacji. UZASADNIENIE Odbycie specjalizacji kończy się przystąpieniem pielęgniarki lub położnej do egzaminu państwowego, którego celem jest zweryfikowanie zdobytej wiedzy. Niezwykle istotnym elementem odbywanej specjalizacji i jej aspektem mającym największe znaczenie w późniejszej pracy zawodowej, są odbywane zajęcia praktyczne i uzyskane w ich trakcie umiejętności. Winna ona być bezpośrednio przekładana na wykonywane obowiązki. Wiedza teoretyczna jako równie ważna winna być odpowiednio weryfikowana, jednak zakres tej wiedzy i kierunek sporządzanych pytań powinien odzwierciedlać podstawowe cele odbywanej specjalizacji. Tymczasem aktualnie brak jest jakiejkolwiek listy pytań, dających obraz kierunku, w jakim sprawdzana będzie wiedza pielęgniarek i położnych. Co więcej, Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych opublikowało na swojej stronie komunikat, w którym informuje, że zadania egzaminacyjne będące przedmiotem państwowego egzaminu specjalizacyjnego będą udostępniane na stronie CKPPiP dopiero po trzech latach od zakończenia danej sesji egzaminacyjnej, co uniemożliwi pielęgniarkom i położnym zapoznanie się choćby ze sposobem konstruowania pytań, czy uniemożliwi sprawdzenie swoich umiejętności w rozwiązywaniu testu przed przystąpieniem do egzaminu. Sekretarz Zjazdu Teresa Szerszeń Przewodnicząca Zjazdu Beata Dąbrowska

INFORMACJE 15 Zarząd Kasy Pożyczkowej informuje, że Walne Zebranie Członków Kasy Pożyczkowej przy DOIPiP we Wrocławiu odbędzie się 25 kwietnia 2018 r o godz. 15:00. Obecność obowiązkowa. Zarząd Kasy Wrocław, 16. 03. 2018 r. Pani Anna Szafran Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu w nawiązaniu do korespondencji oraz rozmów dotyczących propozycji zatrzymania i pozyskiwania kadry pielęgniarskiej w naszym regionie, uprzejmie informuję, że oprócz wspólnych rozmów z Panią oraz Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu, Panią Anną Józefiak-Materną, w czasie których była omawiana propozycja współpracy z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w tym zakresie, przeprowadziłem rozmowy z Wiceprezesem Towarzystwa Budownictwa Społecznego, Wrocław Sp. z o. o. Panem Witoldem Turzańskim. W ich wyniku ustalono, że jest możliwość pozyskania kilku mieszkań zarówno w ramach już istniejących, jak również po realizacji rozpoczętych budów mieszkań TBS. Koszt kaucji mieszkania opiewa na kwotę 50-70 tyś. w zależności od powierzchni mieszkania. Środki mógłby pokryć Dyrektor podmiotu, w którym występuje niedobór pielęgniarek czy położnych. Opłata bieżącego czynszu i mediów byłaby w gestii korzystających z tej formy wsparcia przy zatrudnieniu w Szpitalu Samorządu Województwa. Do realizacji niniejszego, niezbędne będzie podpisanie stosownych trójstronnych umów ze stronami, tj. dyrektorzy podmiotów leczniczych, w których może wystąpić brak pielęgniarek, Towarzystwo Budownictwa Społecznego oraz zatrudniana osoba. Należy też wziąć pod uwagę współpracę z Uniwersytetem Medycznym, Wydziałem Nauk o Zdrowiu, kształcącym przyszłe pielęgniarki i położne. Współpracę powinny rozpocząć zainteresowane Szpitale. Uprzejmie informuję, że na najbliższym spotkaniu z dyrektorami szpitali samorządu Województwa, przekażę powyższą propozycję do wykorzystania. W proponowanych rozwiązaniach należy wziąć pod uwagę fakt, iż nasze rozmowy toczą się wokół problemu braku pielęgniarek w Szpitalach wrocławskich Samorządu Województwa Dolnośląskiego. Omawiany problem obejmuje też podmioty lecznicze Ministerstw: Zdrowia, Obrony Narodowej, Sprawiedliwości i Administracji oraz Szpitale Powiatowe, Ten sam problem dotyczy lekarzy specjalistów. Regionalne rozwiązania, podjęte przykładowo w Szczecinie, gdzie miasto przeznaczyło kilka mieszkań dla młodych lekarzy i pielęgniarek podpisując umowę z dyrekcją trzech szpitali na mieszkania z puli TBS, gdzie Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 2 PUM w Szczecinie otrzymał dwa mieszkania, tak naprawdę nie są rozwiązaniem problemu. Podkreślić należy, że największym problemem jest wysokość proponowanych wynagrodzeń, które w znacznym stopniu odbiegają od średnich w zachodniej Europie i niestety dopóki w kraju wysokość wynagrodzeń nie będzie zbliżona do zachodnio europejskich, zawsze będziemy mieli do czynienia z emigracją. Nie pomoże także zwiększana liczba miejsc na stosownych kierunkach. Po prostu, jak będzie więcej absolwentów to więcej wyemigruje. Odnośnie zabezpieczenia świadczeń opiekuńczo - pielęgnacyjnych realizowanych przez pielęgniarki, realnym rozwiązaniem jest zwiększenie liczby opiekunów medycznych w oddziałach szpitalnych. Będą oni mogli realizować świadczenia stricte opiekuńcze zgodnie z przygotowaniem zawodowym i w znacznym stopniu odciążając pielęgniarki. Zresztą w wielu szpitalach takie rozwiązania są już przyjęte. Reasumując, tak jak Pani wspomniała w jednym z pism; zatrzymanie procesu emigracji kadry medycznej winno stać się priorytetem politycznym. Tylko zmiany systemowe mogą wpłynąć na poprawę sytuacji o której mowa.

16 NIEDOŻYWIENIE ROZPOZNAWANIE NIEDOŻYWIENIA dr n. med. Anna Zmarzły Ośrodek Żywienia Klinicznego we Wrocławiu Niedożywienie to schorzenie ogólnoustrojowe, stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania substancji żywieniowych, lub ich starty prowadzący do zmiany składu ciała, upośledzenia fizycznej i mentalnej funkcji organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby podstawowej. Rozpoznanie niedożywienia, jak każdej jednostki chorobowej, stawia się interpretując dane uzyskane z wywiadu od chorego lub rodziny, nieprawidłowości w badaniu fizykalnym i badaniach dodatkowych. Pozwala to na stwierdzenie z jakim rodzajem niedożywienia mamy do czynienia u chorego, jakie jest zaawansowanie problemu i jakie formy terapii wybrać. Zgodnie z definicją Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN): minimalne kryteria do zdiagnozowania niedożywienia to: wskaźnik masy ciała (BMI, kg / m2) <18,5 lub: niezamierzona utrata masy ciała (> 10% zwykłej masy ciała w nieokreślonym czasie, lub > 5% w ciągu 3 miesięcy) w połączeniu z co najmniej jednym ze wskaźników: obniżonym BMI (<20u osób młodszych i <22 u osób powyżej 70 roku życia) niską beztłuszczową masą ciała (FFMI) <15 dla kobiet i <17 kg / m2 dla mężczyzn Wsparcie żywieniowe, po ocenie stanu odżywienia, ocenie metabolicznej i przygotowaniu do leczenia żywieniowego powinien uzyskać każdy pacjent u którego nie jest możliwe stosowne do potrzeb odżywienie doustne. Należy je zastosować jak najwcześniej. Do leczenia żywieniowego kwalifikują się m.innymi pacjenci: nie mogący się odżywiać doustnie ponad 7 dni, z obecnym lub zagrażający niedożywieniem, z niedostatecznym doustnym spożywaniem pokarmów, którzy uzyskali w skali przesiewowej SGA stopień B i C lub w skali NRS 2002 3 punkty lub więcej. Niedostateczna podaż doustna umownie stan, gdy pacjent nie może lub jeśli szacowane spożycie energii wynosi <60% przewidywanego zapotrzebowania w okresie około 1-2 tygodni. W rozpoznawaniu ryzyka niedożywienia i niedożywienia wykorzystywane są na dużą skalę przesiewowe i pogłębione skale oceny ryzyka niedożywienia, które umożliwiają ocenę chorych pod względem ryzyka żywieniowego. Badania przesiewowe prowadzone w Europie i Polsce od wielu lat, ale zdecydowanie na zbyt mała skalę. Ich celem jest zidentyfikowanie pacjentów zagrożonych różnymi formami niedożywienia. Chorzy z grupy ryzyka mają być poddani dalszej, szczegółowej ocenie w celu wybrania odpowiedniej formy wsparcia dietetycznego (poradnictwo dietetyczne, fortyfikacja diety, doustna suplementacja pokarmowa, żywienia pozajelitowe, żywienie dojelitowe). PRZESIEWOWE SKALE OCENY NIEDOŻYWIENIA Tabela 1.2. Skala NRS 2002 etap pierwszy - odpowiedzi na py tania. Wstępne badanie przesiewowe. Tak Nie 1 BMI < 20,5 2 Utrata masy ciała w ciągu ostatnich 3 mie sięcy? 3 Zmniejszone przyjmowanie posiłków w ciągu ostatniego tygodnia? 4 Czy pacjent jest ciężko chory? Np. prze bywa na oddziale intensywnej opieki me dycznej. W warunkach szpitalnych rutynowo stosowane są przesiewowe skale oceny niedożywienia (w Polsce zgodnie z obowiązującymi przepisami i zaleceniami NFZ dla dorosłych jest to przesiewowa skala oceny ryzyka niedożywienia NRS 2002 lub subiektywna skala oceny ryzyka niedoży wienia SGA). Istnieje wiele formularzy przesiewowych mogących służyć ambulatoryjnie. Część skal przesiewowych zamieściłam poniżej. W każ dym przypadku ocena stanu odżywienia powinna składać się najpierw z skali przesiewowej następnie pogłębionej oceny stanu odżywienia. W ocenie należy brać pod uwagę nie tylko obecny stan odżywienia (prawidłowa masa ciała, niedowaga, wyniszczenie, a może otyłość?), ale także wpływ obecnej choroby na stan odżywienia, rokowanie pacjenta, tempo ubytku masy ciała. NRS 2002 (Nutritional risk screening 2002). Skala ta bierze pod uwagę: zmniejszenie masy ciała, zaburzenia przyjmowania pokarmów, aktualny wskaźnik masy ciała Quetelleta II (BMI - body mass index - masa ciała w kg podzielona przez kwadrat wzrostu w metrach) oraz stopień ciężkości choroby i czas jej trwania. Składa się z dwóch części. (Tabela 1.2.) W przypadku, gdy choć na jedno z powyższych pytań uzyskamy od powiedź twierdzącą należy przejść do drugiego etapu skali. O ile wszystkie odpowiedzi brzmią nie, należy powtórzyć ten etap za 7 dni. W drugim etapie tego wywiadu (skali), w przypadku, gdy chory ma 70 lat lub więcej do wyniku dodaje się 1 punkt. Interpretacja liczby punktów powstałej z sumy obu bloków 2 części NRS 2002: 0, 1 lub 2 punkty powtarzamy bada nie po tygodniu (w przypadku chorych czekających na duże zabiegi należy opracować plan profilaktycz nego postępowania żywieniowego w celu zmniejszenia ryzyka wystą pienia niedożywienia), 3 lub więcej konieczne jest wsparcie żywieniowe (leczenie żywieniowe). Wsparcie żywieniowe w zależności od wskazań klinicznych może być prowadzone przez modyfikację diety, dietę doustną wzbogaconą gotowymi do użycia dietami przemysłowymi lub leczenie żywie niowe (żywienie pozajelitowe i dojelitowe).

NIEDOŻYWIENIE 17 Tabela Skala NRS 2002, etap drugi wymagany w Polsce w lecznictwie stacjonarnym. NRS 2002 Końcowa ocena przesiewowa. Nasilenie ciężkości choroby Pogorszenie stanu odżywienia. (zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze). 0 brak. 1 lekkie niedożywie nie. 2 -średnie niedożywienie. 3 ciężkie niedożywienie. Razem:. Stan odżywienia prawidłowy. Utrata mc. > 5% w ciągu 3 mieś. lub przyjmowanie pożywienia < 50-75% zapotrzebo wania w ciągu ostatnie go tygodnia 0 brak. 1 lekkie niedożywienie. Utrata masy ciała >5% w ciągu 2 mieś., lub BMI 18,5-20,5 z towarzyszącym pogorszeniem stanu ogólnego lub średnie 2 przyjmowanie pożywie nia w niedożywienie. granicach 25-60% normalnego zapotrzebowania w ciągu ostatniego tyg. Utrata masy ciała >5% w ciągu 1 mieś. (>15% w ciągu 3 mieś.) lub BMI <18,5 z towarzyszącym pogorszeniem stanu ogólnego lub przyjmowanie pożywienia w granicach 0-25% normalnego zapotrzebowania w ciągu ostatniego tyg. 3 -ciężkie niedożywienie. Razem:. Normalne zapotrze bowanie na składniki odżywcze. Złamanie kości bio drowej, choroby prze wlekłe z ostrymi powikłaniami: marskość wątroby, POChP, przewlekła hemodiali za, cukrzyca, choroby nowotworowe. Duże operacje brzuszne, udar mózgu, cięż kie zapalenie płuc, złośliwe choroby hematologiczne. Wiek pacjenta, jeżeli chory ma >70 lat, dodaj 1 punkt do sumy punktów. Uraz głowy, przeszczep szpiku, kostnego, pacjenci wyma gający intensywnej terapii (stan oceny w skali APACHE na >10 ). Całkowita liczba punktów: a. Całkowita liczba >3 ryzyko niedożywienia, występuje konieczność rozpoczęcia wspomagania (leczenia) żywieniowego. b. Całkowita liczba <3 oznacza, że należy powtórzyć badanie przesiewowe po tygodniu; jeżeli chory ma być poddany dużej operacji, należy opracować plan profilaktycznego postępowania żywieniowego w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia niedożywienia. Skala MUST (Malnutrition Universal Screening Tool) - skala pięcio stopniowa. Wykonujemy ją według poniższego algorytmu. Uwaga! Jeśli w skali MUST zakwalifikowaliśmy chorego do którejś z grup, to w zależności od liczby punktów powinniśmy podjąć odpowied nie działania. Krok 1. Ocena BMI kg/m 2 BMI > 20 BMI 18,5-20 BMI < 18,5 1-2 - 3 Krok 4. Sumowanie punktów z kroku 1-3 0 - niskie ryzyko niedożywienia - rutynowa opieka, 1 - średnie ryzyko niedożywienia - obserwacja i monitorowa nie. W przypadku niskiego ryzyka niedożywienia (0 wg. MUST) w sz pitalu powtórz skalę co 7 dni, w domu opieki co miesiąc, co kilka miesię cy u seniorów znajdujących się pod opieką ambulatoryjną. Krok 2. Ocena procentowej utraty masy ciała w okresie ostatnich 3-6 miesięcy utrata < 5% 0 utrata 5% -10% 1 utrata > 10% 2 Krok 3. Jeżeli pacjent nie jest w stanie jeść dłużej niż 5 dni, dodajemy 2. (np. pacjent w stanie krytycznym, chirur giczny, neurologiczny). Jeśli Pacjent jest zagrożony niedożywieniem (l wg. MUST) zapisz ilości spożywanych posiłków i napojów przez kolejne 3 dni (pacjent, ro dzina, opiekun prowadzi tzw. dzienniczek diety), oceń spożycie. Jeżeli jest adekwatne do zapotrzebowania lub niewiele mniejsze przedyskutuj z chorym/rodziną zmiany w jedzeniu, powtórz skalę co 7 dni, w domu opieki co miesiąc, co kilka miesięcy u seniorów znajdujących się pod opieką ambulatoryjną. Jeżeli spożycie posiłków jest za małe należy rozważyć wsparcie żywieniowe, zareagować na wszystkie problemy cho rego związane z jedzeniem, rozważyć opiekę specjalistyczną, należy po wtórzyć skalę za 7 dni. Rozważ doustną suplementację pokarmową. Jeżeli pacjent ma 2 lub więcej punktów wg. MUST wymagana jest pełna ocena stanu odżywiania, konsultacja specjalistyczna, pomoc diete tyka, rozważenie żywienia przy pomocy DSP lub dojelitowego. We wszystkich przypadkach reaguj na problemy chorego, pomóż we właściwych wyborach dotyczących żywienia, wyboru jedzenia, sposobu przygotowania i podaży. Diagnozuj otyłość. Skala MNA (Mini Nutritional Assessment). Skala MNĄ używana jest do oceny niedożywienia seniorów, wymaga umiejętności wykonania podstawowych pomiarów antropometrycznych. Należy zaznaczyć w tabeli odpowiedzi na pytania i zsumować punkty, jeśli w części pierwszej uzyska się 11 punktów lub mniej należy przejść do II części. MNA-część pierwsza Skala MNA, ba danie przesie wowe, część pierwsza. Data; A. B. Pytanie Czy ograniczenie spożywania posiłków w ostatnich 3 miesiącach wiązało się z utratą apetytu, zaburzeniami połykania, żucia czy tra wienia? 0 Ciężka utrata apetytu. 1 Umiarkowana utrata apetytu. 2 Bez utraty apetytu. Spadek masy ciała w ciągu ostatniego czasu. Utrata masy ciała 0 powyżej 3 kg w ciągu ostatnich miesięcy. 1 Brak danych. 2 Imię i nazwisko: wiek: ; płeć masa ciała: (kq): wzrost: (cm) Utrata masy ciała pomiędzy 1 a 3 kg w ciągu ostatnich miesięcy. 3 Bez utraty masy ciała. WYNIK ----

18 NIEDOŻYWIENIE C. D. E. F. Aktywność ruchowa pacjenta. Pacjent unieruchomiony (w 0 łóżku lub fotelowy tryb życia). Pacjent wstaje z łóżka lub fotela, porusza się 1 po mieszkaniu, ale go nie opuszcza. Pełna sprawność ruchowa, opuszcza 2 mieszkanie bez problemów). Czy pacjent w ciągu ostatnich 3 miesięcy przeżył stres psychiczny lub ciężką chorobę? 0 Tak. 1 Nie. Czy pacjent ma problemy/ zaburzenia neuropsychiczne? Ciężka demencja lub 0 depresja. 1 Łagodna demencja. Brak zaburzeń neuropsychicznych. 2 Ocena wskaźnika masy ciała - BMI (kg/m 2 ) = masa ciała (kg) / wzrost 2 (cm) 0 BMI < 19 1 19 < BMI < 21. 2 21 < BMI < 23 3 BMI > 23. Wynik końcowy badania przesiewowego (max 14 ) Uwaga - jeżeli pacjent ma 12 lub więcej punktów, jego stan odżywienia jest prawidłowy, nie wymaga kontynuacji następnej części. Jeśli otrzymał 11 punktów lub mniej przechodzimy do drugiej części MNA - oszaco wania stopnia niedożywienia. Skala MNA - badanie przesiewowe. część druga, Data ; Imię i nazwisko: wiek: ; płeć masa ciała: (kq): wzrost: (cm) Pytanie C. H. 1. J. K. L. M. N. Czy pacjent mieszka w domu rodzinnym? 0 Nie. 1 Tak. Czy pacjent zażywa więcej niż 3 leki dziennie? 0 Nie. 1 Tak. Czy pacjent ma odleżyny, otarcia naskórka, odleżyny, rany? 0 Tak. 1 Nie. Ile całkowitych posiłków dziennie spożywa pacjent? 0 1 posiłek. 1 2 posiłki. 2 3 posiłki. Czy pacjent spożywa: - przynajmniej jeden produkt mleczny (mleko, ser, jogurt) dzien nie? TAK/NIE - rośliny strączkowe lub jaja 2 lub więcej razy w tygodniu? TAK/ NIE - codziennie mięso, ryby lub drób? TAK/NIE 0,0 Jeżeli 0-1 x tak. 0,5 Jeżeli 2 x tak. 1,0 Jeżeli 3 x tak. Czy w ciągu dnia pacjent spożywa 2 lub więcej posiłków zawierają cych owoce lub warzywa? 0 Nie. 1 Tak. Ile filiżanek/szklanek napojów (woda, soki, napoje mleczne, mleko, kawa, herbata, wino, itp.) pacjent wypija dziennie? 0,0 Mniej niż 3. 0,5 Między 3 a 5. 1,0 Więcej niż 5 W jaki sposób pacjent spożywa posiłki? 0 Wymaga karmienia. 1 Zjada samodzielnie, ale z trudnością. 2 Zjada w pełni samodzielnie. 0. P. Q. R Subiektywna ocena stanu odżywienia przez samego pacjenta. Pacjent uważa, że jest 0 niedożywiony. Nie potrafi ocenić lub 1 stwierdza niewielkie niedożywienie. Nie stwierdza zaburzeń stanu odżywie 2 nia. Jak pacjent ocenia swój stan zdrowia w porównaniu z rówieśnika mi? 0,0 Nie tak dobry. 0,5 Nie potrafi ocenić. 1,0 Tak samo dobry. 2,0 Lepszy. Obwód ramienia w połowie jego długości (MAC) w centymetrach. 0,0 MAC poniżej 21. 0,5 21 < MAC < 22. 1,0 MAC równy lub wyższy 22. Obwód łydki (CC) w centymetrach. 0 CC poniżej 30 1 CC 31 lub więcej Wynik końcowy drugiej części MNĄ (max 30 ) Sposób interpretacji wyników: - 24 punkty lub więcej - stan odżywienia dobry, - 17-23,5 punkty - ryzyko niedożywienia, - poniżej 17 punkty - niedożywienie. SKALA SGA - SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA. Skala subiektywna, rekomendowana do badania pogłębionego, nie za lecana jako skala przesiewowa. Zwykle wykonywana przez lekarza. SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA) I. Wywiad 1. Wiek (lata)...wzrost (cm)...masa ciała (kg)...płeć K/ M 2. Zmiana masy ciała: a. utrata masy w ostatnich 6 miesiącach...(kg)...(%)

NIEDOŻYWIENIE 19 b. zmiana masy ciała w ostatnich 2 tygodniach: zwiększenie, bez zmian, zmniejszenie. 3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów: bez zmian, zmiany: czas trwania...(tygodnie) 4. Rodzaj diety: zbliżona do optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych, dieta płynna kompletna, dieta płynna hipokaloryczna, głodzenie. 5. Objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrzymujące się ponad 2 tygodnie): bez objawów, nudnosci, wymioty, biegunka, jadłowstręt. 6. Wydolność fizyczna: bez zmian, zmiany: czas trwania...(tygodnie) 7. Rodzaj pracy: praca w ograniczonym zakresie, chodzi, leży. 8. Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze - wzrost zapo trzebowania metabolicznego wynikające z choroby: brak, mały, średni, duży. 9. Badania fizykalne, należy określić stopień zaawansowania: 0 - bez zmian, 1 - lekki, 2 - średni, 3 - ciężki)... a. utrata podskórnej tkanki tłuszczowej nad mięśniem trójgło-wym i na klatce piersiowej, b. zanik mięśni (czworogłowy, naramienny), c. obrzęk nad kością krzyżową, d. obrzęk kostek, e. wodobrzusze. 10. Subiektywna globalna ocena stanu odżywienia (SGA): a. prawidłowy stan odżywienia, b. podejrzenie niedożywienia lub niedożywienie średnie go stopnia, c. wyniszczenie, d. duże ryzyko niedożywienia. WYWIAD CHOROBOWY I ŻYWIENIOWY. Tabela nr 2. Wskaźniki masy ciała. WSKAŹNIK OBLICZENIE % NALEŻNEJ MASY CIAŁA(*) = MASA AKTUALNA/MASA NALEŻNA X 100%. WSKAŹNIK MASY CIAŁA (BMI-BODY MASS INDEX) = MASA CIAŁA(KG)/WZROST(M)² Tabela nr 3. BMI oraz aktualna masa ciała jako % należnej masy ciała - wskaźniki stanu odżywienia. STAN ODŻYWIENIA BMI MASA CIAŁA JAKO % NALEŻNEJ MASY CIAŁA OTYŁOŚĆ III STOPNIA OTYŁOŚĆ II STOPNIA OTYŁOŚĆ I STOPNIA NADWAGA PRAWIDŁOWA MASA CIAŁA PRAWDOPODOBNE NIEDOŻYWIENIE > 40 35-39,9 30-34,9 25-29,9 20 24,9 18 20 NIEDOŻYWIENIE < 18 LEKKIE UMIARKOWANE CIĘŻKIE Poza typowym wywiadem w rozmowie z pacjentem, należy zwrócić uwagę na schorzenie zasadnicze, szczególnie prowadzące do niedożywienia, zmniejszenie przyjmowania posiłków, redukcję masy ciała, utratę apetytu, dolegliwości towarzyszące jedzeniu, schorzenia gorączkowe, przewlekłe, farmakoterapię. Należy przyjrzeć się sytuacji rodzinnej, socjalnej i materialnej pacjenta. Bardzo ważny jest wywiad żywieniowy. Należy wypytać o odżywianie pacjenta ilość i skład posiłków, pite płyny, apetyt. Kto kupuje jedzenie, przyrządza je, czy pacjent je sam, czy jest karmiony. Czy posiłki są świeże i apetyczne? Ile ich jest, jakie są źródła białka (mięso, drób, ryby jaja, nabiał, rośliny strączkowe), jak często nasz podopieczny spożywa owoce, warzywa. Bardzo rzadko niestety dysponujemy wykwalifikowanym dietetykiem, który mógłby przeprowadzić taką rozmowę, ale pacjent może samodzielnie lub przy pomocy pielęgniarki sporządzić spis posiłków z kilku ostatnich dni. W przypadku chorych niesamodzielnych informacji o jadłospisie dostarczy rodzina lub opiekun. Należy zwracać uwagę na zmniejszanie się porcji pożywienia, okresy głodzenia. Pozwoli o szacunkowo ocenić wartość odżywczą jedzenia pacjenta i odpowiedzieć na pytanie czy chory zaspokaja swoje potrzeby pokarmowe w wystarczającym stopniu. Badanie fizykalne pacjenta niedożywionego nie różni się od szczegółowego badania lekarskiego dorosłego pacjenta. Należy szczególnie zwrócić uwagę na szereg związanych z niedożywieniem objawów: niedowaga, zanik mięśni i tkanki podskórnej, zapadnięte powłoki brzuszne, bladość skóry, kruchość i łamliwość paznokci, przerzedzone owłosienie w miejscach typowych, zapadnięte oczy, otępienie, bradykardia, hipotonia, nitkowate tętno są częstymi objawami niedożywienia. Badania i obliczenia antropometryczne pozwalają ocenić masę ciała w stosunku do wzrostu i odnieść to do wartości prawidłowych, pozwalają także ocenić ilość tkanki tłuszczowej, mięśni. Do przydatnych i popularnych wskaźników należy obliczanie procenta należnej masy ciała, względnej masy ciała i wskaźnika masy ciała (tabela 2). (*)Należna masa ciała to masa ciała odpowiednia do wieku i płci. Masę należną oblicza się według poniższych wzorów: Mn = (wzrost [ cm ] 100 ) 10 % (dla kobiet). Mn = (wzrost [ cm ] 100 ) 5 % (dla mężczyzn). Następnie wyznaczamy względną masę ciała względna masa ciała (w %): masa aktualna/masa należna x 100%. Ostatnim etapem jest interpretacja wyniku przedstawiona w tabeli nr 3. W jednostkach stacjonarnych dysponujemy często wagami dla chorych siedzących, leżących. Oczywiście nie jesteśmy, szczególnie w warunkach ambulatoryjnych, domowych, zważyć wszystkich pacjentów. Dlatego szczególnie ważna jest obserwacja chorych-np., czy nie mają za luźnej odzieży, a także rozmowa z chorym i opiekunem, który często obserwuje chudnięcie. W ambulatoryjnej pracy pielęgniarskiej trudno wykonać pozostałe szczegółowe pomiary antropometryczne, które mają swoje ważne miejsce w ocenie stanu odżywienia, szczególnie w badaniach naukowych. Osoba wykonująca takie pomiary musi być przeszkolona. Należą do nich : pomiar obwodu ramienia w połowie długości (midarm circumference- MAC), pomiar grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym (triceps skin fold thickness-tsf), dynamometria ręczna, POWYŻEJ 110% 96% - 109% 85% - 95% 75% - 84% 70%-74% < 69%

20 NIEDOŻYWIENIE analiza składu ciała metodą bioimpedancji. W ocenie stanu odżywiania wykorzystuje się także analizy laboratoryjne (morfologia krwi obwodowej, oznaczenie stężenia białka całkowitego i albuminy w surowicy krwi, oznaczenie całkowitej liczby limfocytów, mocznik, kreatynina,jonogram, glikemia, parametry ostrej fazy itd) oraz szereg badań obrazowych. W zaawansowanych stadiach niedożywienia często stwierdza się niedokrwistość, hipoglikemię, obniżone stężenie trójglicerydów, żelaza, hipoalbuminemię, zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Niedożywienie co dalej? Możliwie jak najwcześniejsze rozpoznanie niedożywienia i właściwa reakcja zalecenie modyfikacji jadłospisu naturalnego, suplementacji diety czy terapii żywieniowej powinno być rutynowym postępowaniem z pacjentem. Leczenie niedożywienia poprawia jakość i długość życia pacjenta, obniża koszty farmakoterapii i koszty związane z hospitalizacją, obniża śmiertelności, poprawia skuteczność terapii chorób towarzyszących. Bez kompleksowej oceny chorych z grupy niedożywienia oraz kompleksowego wdrażania wsparcia żywieniowego we wszystkich wskazaniach nie można mówić o nowoczesnej, holistycznej i uczciwej opiece medycznej. Leczenie żywieniowe jest postępowaniem lekarskim obejmującym ocenę stanu odżywienia, ocenę zapotrzebowania na substancje odżywcze, zlecanie i podawanie odpowiednich dawek energii, białka, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody w postaci zwykłych produktów odżywczych, płynnych diet doustnych lub sztucznego odżywiania, monitorowanie stanu klinicznego i zapewnienie optymalnego wykorzystania wybranej drogi karmienia. Jest to szereg procedur medycznych, realizowanych stacjonarnie i ambulatoryjnie, o rożnych wskazaniach, zakresie zastosowania, czasie trwania. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U.11.202.1191), wprowadziło obowiązek organizacji działań przesiewowych w kierunku identyfikacji chorych niedożywionych, ich leczenia oraz obowiązek istnienia zespołu leczenia żywieniowego. Niestety dotyczy ono tylko lecznictwa zamkniętego. W szpitalach leczenie żywieniowe powinno być prowadzone przez personel lekarski i pielęgniarski różnych specjalności medycznych w każdym przypadku, gdy pacjent ma do tego wskazania, ale personel ten powinien być odpowiednio przeszkolony. Niestety w Polsce nie ma żadnych struktur ambulatoryjnej opieki żywieniowej przeznaczonej dla dorosłego chorego z ryzykiem niedożywienia lub niedożywieniem, który może jeść droga naturalną. System opieki zdrowotnej zapewnia dostęp do żywienia dojelitowego i pozajelitowego w warunkach domowych. Mimo tego uważam za nieetyczne zaniechanie przez lekarzy, pielęgniarki czy dietetyków udzielania chorym niedożywionym porad odnośnie leczenia niedożywienia. Każda osoba stykająca się z takim pacjentem powinna udzielić mu pomocy w miarę możliwości. PODSUMOWANIE. Na zapotrzebowanie odżywcze i wystąpienie różnych form niedożywienia w grupie dorosłych wpływa nie tylko stan zdrowia ale także stopień aktywności fizycznej pacjenta, jego wyjściowy stan odżywienia. Prawidłowe odżywianie zależy od zawartości składników odżywczych i regulujących w pożywieniu, które powinno być konsumowane proporcjonalnie do zapotrzebowania dyktowanego przez wiek, płeć, aktywność, choroby człowieka. Szczególne znaczenie ma to w trakcie każdej choroby człowieka. Niedobór składników odżywczych skutkuje różnego stopnia niedoborami pokarmowymi do pełnoobjawowego niedożywienia włącznie, a z drugiej stronie nadmiar składników odżywczych i energii jest przyczyna otyłości i szeregu jej powikłań. Bilans pokarmowy jest ważny na każdym etapie życia człowieka. W przypadku niedożywienia różnego rodzaju wsparcie żywieniowe(od modyfikacji diety, poprzez doustną suplementację pokarmową po żywienie do i pozajelitowe) indywidualizuje się w zależności od: zmian i chorób narządu żucia, wydzielania i motoryki przewodu pokarmowego i jego chorób, zmian metabolicznych, stanu ważnych narządów i tkanek, zmian składu ciała, schorzeń towarzyszących i ich farmakoterapii a także możliwości finansowych i sytuacji rodzinnej pacjenta. Nie ma przewidzianych rozwiązań systemowych umożliwiających poradnictwo i wsparcie żywieniowe u osób niedożywionych mogących się odżywiać droga naturalną. Niezbędne dla chorych niedożywionych i z grupy ryzyka niedożywienia jest stworzenie struktur (gabinetów konsultacyjnych, poradni). Wymaga to stworzenia rozwiązań systemowych w celu: edukacji personelu, refundacji kosztów pracy dietetyka, pielęgniarki żywieniowej, lekarza, refundacji części kosztów doustnej suplementacji pokarmowej, stworzenia systemu oceny ryzyka i stopnia niedożywienia, systemu wsparcia dietetycznego i poradnictwa w zakresie żywienia klinicznego, systemu monitorowania stanu odżywienia chorych w domu. Stworzenie takiego poradnictwa ambulatoryjnego, w tym w domu chorego jest znacznie tańsze od skomplikowanych form leczenia żywieniowego stosowanych w warunkach szpitalnych. Bibliografia: Allison SP. Malnutrition, disease and outcome. Nutrition. 2000; 16:590-593. Chandra RK. Nutrition and the immune system: an introduction. Am. J. Clin. Nutr. 1997;66:460S-463S. Elia M., Zellipour L., Stratton RJ. To screen or not to screen for adult malnutrition. Clin. Nutr.2005;24:867-884. ESPEN Guidelines for Nutrition Screening 2002 Clinical Nutrition (2003) 22(4): 415-421. Mastalerz-Migas A., Zmarzły A.: Niedożywienie w grupie starszych dorosłych w praktyce lekarza rodzinnego diagnostyka i leczenie. Terapia 2007 R.15 nr 9 z.2; s.49-52. Nutrition Support in Adults: Oral Nutrition Support, Enteral Tube Feeding and Parenteral Nutrition. Guideline 32. National Institute for Health and Clinical Excellence (2006). Pertkiewicz M. Standardy żywienia pozajelitowego i żywienia dojelitowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, wyd. 1. Sobotka L. Podstawy żywienia klinicznego red. wyd. pol. Teresa Korta, Małgorzata Łyszkowska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 20011, wyd. 4. Szczygieł B. Niedożywienie związane z chorobą 1.Występowanie, rozpoznanie Bruno Szczygieł, PZWL 2011. Szczygieł B. Niedożywienie związane z chorobą 2. PZWL 2012. Zmarzły A., Mastalerz-Migas A.: Terapia niedożywienia u dorosłych. Co może zrobić lekarz rodzinny? Terapia 2008 R.16 nr 9 z.2(214); s.39-42. 50. Gabrowska E., Golińska M., Kosiba-Rogala W., Krause E., Magolan J., Zmarzły A. Niedożywienie ambulatoryjne dorosłych w praktyce pielęgniarskiej. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego, Wrocław, 2013. Ciszewska-Jędrasik M., Cichowlas A., Adamowicz O., Sieradzki E.:Rekomendacje dotyczące podawania leków w żywieniu enteralnym. Zasady postępowania. Interakcje. Warszawa; 2013 Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Wydawnictwo Scientifica Sp. z o.o, Kraków 2014. Sobotka L.(red). Podstawy żywienia klinicznego, Edycja IV. Wydawnictwo Scientifica Sp. z o.o, Kraków 2013. Wytyczne ESPEN: leczenie żywieniowe u chorych z chorobą nowotworową. Postępy żywienia klinicznego 2017,13 (1):23-43

ETYKA 21 ZACZEPEK ETYCZNY O DEHUMANIZACJI dr hab. Jarosław Barański etyk, filozof, kierownik Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Bycie nieludzkim oznacza niedostrzeganie w innym jego człowieczeństwa, także na podobieństwo własnego; oznacza również odzieranie innego z ludzkich cech. Odmówienie komuś tego, że żyje swoimi uczuciami, potrzebami i wyobrażeniami, nie jest przywarą, lecz występkiem, bodaj grzechem, a jak pisał Marek Aureliusz w Rozmyślaniach : Kto grzeszy, grzeszy przeciwko sobie. Kto popełnia nieprawość, wobec siebie samego ją popełnia, bo robi się złym. Kto więc pozbawia innych człowieczeństwa, wyrzeka się własnego. Nieludzkie traktowanie człowieka, dehumanizujące go, to takie postępowanie, które wyraża skłonność do odmawiania innym posiadania unikalnych cech ludzkich, przede wszystkim subtelnych i wyrafinowanych emocji (B. Cortes). W medycynie pojawia się choćby jako postępowanie wobec pacjenta, które redukuje go do systemu układów czy funkcji. To uprzedmiotowienie odziera chorego z jego ludzkiego oblicza, czyni go bezosobowym i abstrakcyjnym reprezentantem choroby albo procedur medycznych. Czyż wtedy, za sprawą tego uprzedmiotowienia, nie budzi się przekonanie, że chory jest istotą nieczułą i niewrażliwą albo tą właśnie osobą, która dla uzyskania skutecznej pomocy medycznej powinna wyrzec się swoich uczuć i potrzeb? Że wystarczy do niego mówić, najczęściej wydając polecenia, a nie rozmawiać z nim, prosząc go o uwagę? Takie podejście do chorego, właśnie dehumanizujące, przejawia się jako brak osobistej opieki nad pacjentem, jako brak wsparcia emocjonalnego, dotyku i ludzkiego ciepła, jako pominięcie indywidualności pacjenta i ignorowanie jego subiektywnego doświadczania choroby, w tym dolegliwości bólowych, jako również presja na interwencje medyczne ograniczające działanie i autonomię pacjenta (N. Haslam). Istotą dehumanizacji jest zaprzeczenie temu, że pacjent posiada jak każdy człowiek przecież zdolności do myślenia, planowania, realizowania zamiarów i dokonywania wyborów oraz zdolności do odczuwania bólu i przyjemności. Najczęściej jednak odmawia się choremu, a przede wszystkim starszemu czułości. Gdy więc 80-letnia pacjentka, schorowana i zrezygnowana, w poczuciu bezradności wożona jest po pustych korytarzach szpitalnych, łatwiej nam przyjąć, że nic nie czuje, że śpi albo ledwie jest przytomna. Oczami jedynie wypatruje córki, która podchodzi, pochyla się nad matką i koniuszkami palców wyciera jej łzy, mówiąc: Mamuś, nie płacz. Najczęściej ignoruje się przeżycia, szczególnie u pacjentów starszych, tak jakby należały jedynie do przeszłości, dalekiej i nieobecnej. Miałam 14 lat mówi pacjentka, gdy Rosjanie zabili mi ojca, matka zaginęła, a mnie wywieźli do Kazachstanu. Obcięli mi warkocze, a miałam bardzo, bardzo długie. Musiałam obdzierać wielbłądy ze skóry. Niektóre były niedobite, strasznie ryczały. I ja ten ryk słyszę codziennie w nocy. Dehumanizacja, będąca skutkiem przyjęcia tych postaw, wzmacnia przekonanie, że pacjentowi obce są typowo ludzkie reakcje i potrzeby emocjonalne, przeżycia i doznania. Skłania ona wtedy personel medyczny do okazywania irytacji, złości czy oburzenia, jeśli tylko pacjent wyraża swoje stany emocjonalne lub sygnalizuje potrzeby. Wszak chory bądź chora apelują do pielęgniarki i położnej również o współczucie, o troskę, o zrozumienie, o obecność. Odmówić im tego jest zwykłą niegodziwością. Dehumanizacja uczy właśnie bycia niegodziwym i nie tylko wobec chorego, ale nadto wobec każdego innego człowieka, także sobie najbliższego. Dlatego dehumanizacja pacjenta jest jednocześnie dehumanizacją tych, którzy sprawują nad nim opiekę, ponieważ lekceważenie uczuć u innych jest pozbawianiem się własnych; bagatelizowanie potrzeb innych jest skupieniem się na jedynie własnych; odwracanie wzroku od innych jest siebie oślepieniem; ucieczka przed dotykiem innego jest pozbawieniem siebie ciepła ludzkiej obecności. Najpiękniejsza humanistyczna fraza, Protagorasa, brzmi: Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, istniejących, że istnieją, i nieistniejących, że nie istnieją. Cóż rzekłby Protagoras, gdyby myślał o pacjencie w szpitalu? że pacjent jest miarą opieki medycznej.

22 FIZJOTERAPIA FIZJOTERAPIA W ZWYRODNIENIACH STAWÓW BIODROWYCH dr Aneta Demidaś Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wydział Fizjoterapii, Katedra Fizjoterapii, Zakład Fizykoterapii Stawy biodrowe są stawami, które w ciągu życia poddawane są największym obciążeniom statyczno-dynamicznm. Są najbardziej eksploatowanymi stawami w trakcie całościowych, złożonych ruchów, na które działają największe siły. Przedłużające się obciążenia mogą być powodem trwałych uszkodzeń stawów, zwyrodnień prowadzących do bólu i dużych utrudnień w codziennym życiu. Zmiany zwyrodnieniowe w stawach biodrowych powstają na skutek wielu czynników, do których należą: aberracje genetyczne dla kolagenu i proteoglikanów, przeciążenia statyczne i dynamiczne, zmiany biochemiczne dotyczące składu płynu śródstawowego, zaburzenia ukrwienia nasad kości tworzących staw, zaburzenia immunologiczne dotyczące reakcji przeciwko antygenowi chrząstki stawowej. Choroby stawów biodrowych można łączyć z wiekiem i wcale nie chodzi tylko po podeszły wiek pacjenta, ponieważ w wieku dziecięcym rozpoznawane są wrodzone zwichnięcia stawów biodrowych, choroba Perthesa. W wieku młodzieńczym może pojawić się złuszczenie głowy kości udowej, u dorosłych mniej lub bardziej zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe. Najczęstszymi powodami powstawania patologicznych zmian w obrębie stawów biodrowych są: złamania szyjki i głowy kości udowej, zwichnięcia stawów, wady postawy i związane z nimi nieprawidłowe obciążenia stawów, przeciążenia powierzchni stawowych, jak w przypadku nadwagi i otyłości. Ponadto zmiany zapalne występujące w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, zmiany zniekształcające, choroby metaboliczne prowadzące do uszkodzeń chrząstki stawowej i kości tworzących staw, dysplazja bioder zarówno wrodzona jak i nabyta, złuszczenia kości udowej (3). Konsekwencją patologicznych zmian w stawach mogą być zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze prowadzące do koksartroz. Koksartrozy są patologicznymi zmianami pojawiającymi się w stawie po czasie od uszkodzenia stawu przez chorobę czy uraz. Doprowadzają one do niszczenia chrząstki stawowej na skutek zwłaszcza nierównomiernych obciążeń stawu. Choroba dotyczy przeważnie ludzi starszych, ale również może się pojawiać w młodym wieku między 20-30 rokiem życia. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. W wyniku przebiegu tej choroby następuje sklerotyzacja nasad kości, zmniejszenie szczeliny stawu biodrowego, zmiany w podchrzęstnej warstwie kości. Tworzą się torbiele, tzw, geody i wyrośla kostne, czyli osteofity. Najczęstszym objawem zmian patologicznych jest ból. Pojawia się on na początku przy większym wysiłku, później utrzymuje się nawet podczas spoczynku. Powoduje on ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym, najpierw utrudnione są ruchy dotyczące rotacji wewnętrznej, następnie ruch odwodzenia i wyprostu kończyny dolnej. Dalej występują przykurcze mięśniowe, które z kolei doprowadzają do skrócenia kończyny, jej nieprawidłowego ustawienia w zgięciu, przywiedzeniu i rotacji zewnętrznej. Chód staje się niewydolny i utykający. Okolica występowania bólu to głównie pachwina, ale również może promieniować do kolana, kości krzyżowej i odcinka lędźwiowego. Stan zaawansowania choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych można podzielić na trzy etapy: wczesny, średnio ciężki oraz ciężki. Etap wczesny trwa do dwóch lat od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Bolesność występuje zwykle tylko przy wysiłku. Możliwe są ruchy w stawie w pełnym zakresie, a chód jest wydolny. Kształt głowy kości udowej jest prawidłowy, mogą występować niewielkie torbiele wewnątrzkostne. W okresie średnio ciężkim, trwającym od dwóch do dziesięciu lat, bóle występują przy wysiłki i okresowo przy spoczynku. Chód jest już mało wydolny i utykający, występuje ograniczenie ruchów w stawie w postaci przykurczu zgięciowo -przywiedzeniowego, jest mniejsza siła mięśni zawiadujących stawem. Okres ciężki to już silne bóle wysiłkowe, jak i spoczynkowe. Pojawiają się znaczne ograniczenia ruchomości, przykurcze w stawie, zaniki mięśni pośladkowych. Występują torbiele i wyrośla kostne na głowie kości udowej oraz w dolno -przyśrodkowej części panewki stawu. Nierzadko dochodzi do protruzji głowy kości udowej w głąb panewki. Chód jest oczywiście niewydolny i utykajacy (5). Diagnostyka zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych Rzetelna diagnostyka pacjenta ze zmianami w stawach biodrowych powinna obejmować wywiad z pacjentem, obserwację chodu, pomiar zakresu ruchów, pomiary siły mięśniowej, bolesności, ustawienie kręgosłupa lędźwiowego, kolan i stóp. Powinny być przeprowadzone testy takie jak: test Trendelenburga-Duchenne a sprawdzający narastanie rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym, test Ortolaniego polegający na słyszalnym i wyczuwalnym przeskakiwaniu biodra podczas ruchu odwodzenia i rotacji zewnętrznej kończyny przy jej maksymalnym zgięciu w stawach. Test Anvila przeprowadzany podczas leżenia pacjenta tyłem z wyprostowanymi kończynami, pacjent lekko unosi jedną kończynę i jest uderzany w piętę w kierunku osiowym. Dodatni test Anvila objawia się bólem w biodrze, jak również może wystąpić ból w odcinku lędźwiowym. Kolejne badania diagnostyczne, które powinny być wykonane to zdjęcia RTG i USG tkanek miękkich (1). Profilaktyka leczenia stawów biodrowych Leczenie zachowawcze zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych stanowi bardzo ważną formę postępowania pozwalającą często na zatrzymanie procesów destrukcji w stawie i uniknięcie zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu. Dobrze dobrana i poprowadzona fizjoterapia pozwala na utrzymanie funkcji i zmniejszenie lub nawet ustąpienie bólu w stawie. W profilaktyce leczenia powinno się zwrócić uwagę pacjenta na dobór odpowiedniej aktywności ruchowej, unikanie przeciążeń w stawach biodrowych, co związane jest ze zmniejszeniem nadwagi, poprawą warunków ergonomicznych w pracy. Podczas aktywności ruchowej powinno się dążyć do uzyskania maksymalnego zakresu ruchu w stawach, a następnie utrzymania osiągniętego stanu. Ważną role odgrywa nauka utrzymania prawidłowego napięcia mięśni, co ma ogromne znaczenie w zwalczaniu dolegliwości bólowych biodra. Pomocne są tu techniki relaksacyjne, nauka utrzymania ruchu biernego będącego wyrazem świadomej kontroli nad napięciem spoczynkowym mięśni. Ważną rolę odgrywa również psychoedukacja i psychoterapia w zwalczaniu stresu i problemów emocjonalnych związanych z bólem i występującymi dysfunkcjami. Powinna być stosowana fizykoterapia, kinezyterapia i w ostateczności farmakoterapia. Wśród metod fizykoterapeutycznych najskuteczniejsze wydają się być: magnetoterapia, diatermia krótkofalowa (Terapuls, Thermo 500), terapia połączona dająca możliwość jednoczesnego podania prądu przeciwbólowego i ultradźwięków, laseroterapia, krioterapia miejscowa połączona z gimnastyką. Naświetlania lampą Sollux i spolaryzowanym światłem lampy Bioptron. Kinezyterapia to różnego rodzaju ćwiczenia czynne, czynne wspomagane przez terapeutę,

FIZJOTERAPIA 23 czynne z oporem, ćwiczenia izometryczne, gimnastyka usprawniająca krążenie w kończynach, gimnastyka przeciwobrzękowa i ćwiczenia oddechowe. Farmakoterapia to głównie działanie przeciwbólowe niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, jak ibuprofen, ketonal, diklofenac. Ponadto w celach regeneracyjnych chrząstki stawowej wykonuje się iniekcje z glukozaminy z kwasem hialuronowym oraz dostawowe podanie osocza bogato płytkowego. Leczenie zachowawcze nie zawsze jest w stanie zatrzymać proces chorobowy, ale na pewno może poprawić sprawność, wpłynąć na polepszenie stanu fizycznego i psychicznego i przede wszystkim opóźnić leczenie operacyjne. Endoprotezoplastyka stawu biodrowego Endoprotezoplastyka stawu biodrowego powinna być zabiegiem ostatecznym po wyczerpaniu innych, nieinwazyjnych lub mniej inwazyjnych metod leczenia zachowawczego. Pomimo znacznego postępu w tej dziedzinie nawet najdoskonalsza proteza nie jest w stanie zastąpić funkcji i właściwości fizjologiczno-biomechanicznych naturalnego stawu. Wybór techniki operacyjnej i rodzaj zastosowanej endoprotezy zależy od zaawansowania choroby zwyrodnieniowej oraz biologicznej wytrzymałości tkani kostnej, stanu zdrowia i wieku pacjenta. Wyróżnia się następujące techniki mocowania endoprotez: cementową, bezcementową oraz hybrydową. Endoprotezy stawu biodrowego składają się zwykle z trzech elementów: panewki, główki i trzpienia. Totalną alloplastykę stawu, gdy wymienione są wszystkie trzy elementy, stosuje się zazwyczaj u pacjentów, którzy przekroczyli 65 rok życia, szczególnie dotyczy to endoprotez cementowych. U młodszych pacjentów przeważnie stosuje się endoprotezy połowicze, czyli sam trzpień z główką bez panewki i głównie techniką bezcementową. Przy planowaniu zabiegów wykorzystuje się techniki obrazowania, do których należy rezonans magnetyczny, dzięki temu unika się uszkodzenia struktur anatomicznych połączonych ze stawem biodrowym i przebiegających w jego sąsiedztwie. Chronione są gałęzie splotu lędźwiowo-krzyżowego, nerw kulszowy, nerw udowy, zasłonowy, pośladkowy górny i skórny boczny a także tętnica okalająca przyśrodkowa, boczna i tętnica zasłonowa. Przed zabiegiem powinno być zrobione badanie krwi, spirometryczne, zbadany poziom glukozy, EKG serca. W niektórych przypadkach trzeba przygotować krew do transfuzji autologicznej. Przed operacją pacjent powinien osiągnąć również, jak najlepszą kondycję fizyczną i optymalną masę ciała, aby skrócić powrót do zdrowia po wykonanym zabiegu. Postępowanie fizjoterapeutyczne po endoprotezoplastyce stawu biodrowego Podstawą usprawniania pacjenta po wszczepieniu endoprotez stawu biodrowego, jest jak najszybsza pionizacja i samodzielność poruszania. Celem rehabilitacji jest jak najszybszy powrót pacjenta do pełnej sprawności fizycznej i zdecydowane odczucie poprawy jakości życia. Efekty rehabilitacji zależą od: przyczyn operacji, wieku, sprawności fizycznej, chorób współistniejących, jak cukrzyca, miażdżyca, choroby serca, choroby układu ruchu, oczekiwań pacjenta i jego stanu psychicznego. Usprawnianie fizjoterapeutyczne odbywa się etapami, w których wyróżniamy profilaktykę przeciwzakrzepową, kinezyterapię, zabiegi fizykalne i instrukcję postępowania po operacji dla pacjenta. Programy fizjoterapii mogą się różnić w poszczególnych placówkach medycznych i rehabilitacyjnych zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. Różnice wynikają zwykle z możliwości finansowych ośrodka oraz z doświadczeń własnych placówki. Modele rehabilitacji zmieniają w zależności od dostępności urządzeń i pomocy rehabilitacyjnych, wiedzy i doświadczeń personelu, a nawet od mody na określone zabiegi w danym czasie (4). Niezależnie od placówki, wiedzy personelu czy panujących trendów w leczeniu postępowanie fizjoterapeutyczne z pacjentem po zabiegu endoprotezoplastyki powinno dzielić się na dwa etapy. Etap I to postępowanie przed planowanym zabiegiem operacyjnym, które ma przyczynić się do wcześniejszego uruchomienia usprawnianej kończyny. Powinny znajdować się tu ćwiczenia wzmacniające mięśnie prostowniki stawu biodrowego, ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda i mięśnie pośladkowe. Ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawie biodrowym, zabiegi zmniejszające przykurcz zgięciowy i przywiedzeniowy w stawie biodrowym. Zbiegi z zakresu fizykoterapii zmniejszające ból, poprawiające ukrwienie tkanek i wpływające na rozluźnienie mięśni. Pacjent powinien pobierać naukę prawidłowego chodu o kulach oraz częściowego i kontrolowanego obciążania kończyny. Uzupełnieniem wszystkich wymienionych czynności powinny być ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe. Etap II to zadania i cele do osiągnięcia po zabiegu operacyjnym. Należy tu pamiętać zapobieganiu sytuacjom, które mogłyby się przyczynić do zwichnięcia endoprotezy. Jeszce przed pionizacją pacjenta prowadzić z nim ćwiczenia oddechowe i usprawniające krążenie. Ważne są zabiegi przyspieszające gojenie rany pooperacyjnej, a na dalszym etapie fizjoterapia blizny. Bardzo istotne są ćwiczenia wzmacniające siłę operowanej kończyny, zwiększenie ruchomości w stawie oraz szybka pionizacja i nauka chodu wraz z jego doskonaleniem w różnych warunkach (2,6,7). Na koniec przystosowanie pacjenta do wykonywania czynności dnia codziennego. Podsumowanie Usprawnianie pacjenta po operacji odbywa się już w pierwszej dobie po operacji. Polega na wprowadzeniu odpowiednich pozycji ułożeniowych, ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń przeciwzakrzepowych, ćwiczeń czynnych kończyn górnych i kończyny nieoperowanej. W drugiej dobie wprowadza się ćwiczenia bierne kończyny operowanej, ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha, mięśni pośladkowych oraz mięśnia czworogłowego uda kończyny operowanej. W drugiej dobie również pacjent powinien być pionizowany. W kolejnych dniach po zabiegu wprowadzane są ćwiczenia czynne operowanej kończyny początkowo przesuwając po podłodze operowaną kończyną, a po uzyskaniu wystarczającej siły mięśniowej ćwiczenia czynne wolne. Pacjent uczy się codziennej samoobsługi i chodzenia o kulach. Nauka chodu odbywa się najpierw po płaskim terenie, następnie, po schodach i z omijaniem przeszkód z jednoczesnym prawidłowym obciążaniem operowanej kończyny. Na etapie, gdy pacjent może już mocniej obciążać operowaną kończynę, umie poruszać się po schodach oraz ma odpowiednią siłę mięśniową, zachowanie równowagi może poruszać się za pomocą jednej kuli, którą powinien trzymać w ręce przeciwnej do operowanej kończyny. Oprócz usprawniania ruchowego pacjenta i edukacji postępowania po zabiegu wprowadza się do leczenia zabiegi fizykalne, jak magnetoterapię, prądy przeciwbólowe i zmniejszające napięcie mięśni, laseroterapię, lampę Bioptron. Szczególnie laseroterapia i lampa Bioptron wykorzystywane są w lepszej regeneracji blizny pooperacyjnej. Każdy kolejny etap usprawniania pacjenta powinien dotyczyć zwiększania siły mięśniowej i zakresu ruchu w stawie biodrowym, fizjoterapii blizny, zmniejszenia i eliminacji niewłaściwych napięć mięśni, zabiegów przeciwbólowych. Okres usprawniania pacjenta i odzyskiwania całkowitej niezależności powinien trwać od 6 do 12 tygodni, z czego pierwsze 4 tygodnie pacjent objęty jest opieką w szpitalu na oddziale rehabilitacji. Od 4 do 6 tygodnia po zabiegu pacjent wykonuje zalecane zestawy ćwiczeń w domu, a zachowaniem ostrożności może chodzić na samodzielne spacery pokonując coraz dłuższe dystanse. Piśmiennictwo: 1. Buckup K.: Testy kliniczne w badaniu kości, mięśni i stawów. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2004, 128-143. 2. Deszczyński J., Stolarczyk A.: Podstawy rehabilitacji po całkowitej endoprotezoplastyce stawu biodrowego. Polskie towarzystwo Chirurgii Artroskopowej, Warszawa 2008, 9-24. 3. Gaździk T.: Ortopedia i Traumatologia. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, 312-314. 4. Golec J., Szczygieł E., Ciszek E., Cieślak B., Lubomska K.: Fizjoterapia w alloplastykach totalnych stawów biodrowych endoprotezami bezcementowymi. Kwartalnik Ortopedyczny 2009, 1:22-28. 5. Jaworski J.M., Gaździk T., Kluczewska E., Kaleta M., Kluczewska-Zygan K., Konopka M.,: Anatomia kliniczna otoczenia stawu biodrowego w obrazach MR. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2002, 4(6):667-672. 6. Rosa E., Hanger W., Kitschke E., Kazimierczak U., Srokowski G., Radzimińska A.: Postępowanie rehabilitacyjne po wszczepieniu endoprotezy bezcementowej stawu biodrowego. Fizjoterapia Polska 2003, 3(2):159-163. 7. Stano A., Żytkowski A., Frąszczak K.: Wpływ wczesnej rehabilitacji pacjentów po alloplastyce stawu biodrowego na ich sprawność ruchową. Kwartalnik Ortopedyczny 2008, (4):432-441.

24 PIELĘGNIARSTWO W ONKOLOGII TERAPIA CELOWANA PRZYSZŁOŚCIĄ ONKOLOGII lic. piel. Urszula Stumpf piel. spec. w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego Oddział Onkologii Klinicznej/Chemioterapii, Dolnośląskie Centrum Onkologii Choroby nowotworowe od wielu lat są jedną z głównych przyczyn zgonów na całym świecie. Stosowana chemioterapia to głównie leki cytostatyczne. Oporność komórek nowotworowych i duża toksyczność leczenia systemowego przyczyniła się do opracowania nowych sposobów leczenia chorób nowotworowych. Innowacją jest terapia celowana, która działa na poszczególne szlaki metaboliczne komórek odpowiedzialnych za wzrost i szerzenie się nowotworu w organizmie [1]. W miarę wzrostu wiedzy na temat mechanizmu procesów nowotworowych oraz biologii nowotworów pojawiają się nowe możliwości terapeutyczne. Dotyczy to związków działających bezpośrednio na otoczenie komórki nowotworowej, naczynia krwionośne oraz sygnałowanie do i wewnątrz komórki nowotworowej. Najnowsze terapie przeciwnowotworowe to terapie genowe, celowane i skojarzone [2]. Obecnie w terapii celowanej stosowane są dwie grupy leków: przeciwciała monoklonalne drobnocząsteczkowe inhibitory kinaz tyrozynowych. Rozwój onkologii molekularnej doprowadził do powstania wielu leków, które zwiększyły możliwości leczenia onkologicznego [3]. Leki celowane są indywidualnie dobierane do komórek rakowych chorego oraz do konkretnych receptorów na ich powierzchni. W tym celu identyfikuje się pacjentów, u których leczenie przyniesie korzyści, ale i tych u których nie będzie można go zastosować. Aby rozpocząć leczenie należy oznaczyć biomarkery. Są to cząsteczki, których obecność lub brak spowoduje prawdopodobieństwo zadziałania leczenia. Jednym z pierwszych biomarkerów było oznaczenie ekspresji receptorów estrogenowych i progesteronowych, jako predykcyjnych czynników odpowiedzi na Tamoksyfen u chorych na raka piersi. Kolejnym przykładem biomarkera jest receptor naskórkowego czynnika wzrostu typu HER2, który przez wiązanie się z rekombinowanym przeciwciałem spowodowało rewolucję w leczeniu chorych na raka piersi z dodatnim HER2. KRAS jest ważnym biomarkerem. Odpowiada za produkcję białka KRAS, ważnej cząsteczki sygnalizowania na szlaku EGFR. Obecność mutacji w genie KRAS lub stała się czynnikiem kwalifikacji chorych na zaawansowanego raka jelita grubego do leczenia Cetuksymabem lub Panitumumabem[4]. Rodzaje przeciwciał, ze względu na udział białka w budowie: mysie zawierają 100% struktury mysiej (końcówka omab) chimeryczne około 70% białka ludzkiego, (końcówka ksymab) humanizowane 95 % białka ludzkiego,(końcówka zumab) ludzkie całkowicie zbudowane z białka ludzkiego [5]. Przeciwciała monoklonalne, to rodzaj leków, które nie wnikają do komórki lecz działają zewnątrzkomórkowo. Leki te są podawane w formie regularnych wlewów dożylnych. Głównym ich zadaniem to hamowanie wzrostu komórek nowotworowych lub komórek otoczenia guza poprzez działanie na receptory na ich powierzchni. Jednym z takich leków jest Trastuzumab stosowany u pacjentek z rakiem piersi, raku żołądka, hamujący receptor HER 2, odpowiadający za rozsiew choroby nowotworowej. Bevacizumab, stosowany w raku jelita grubego i raku jajnika - hamuje wzrost naczyń krwionośnych w guzie, ograniczając jego ekspansję. Niektóre leki celowane poprawiają odpowiedź na chemioterapię (np. Rytuksymab w chłoniakach) lub dostarczają do komórek nowotworu np. radioizotopy w celu ich zniszczenia. Inną grupą leków celowanych są inhibitory kinaz tyrozynowych. Rodzaje kinaz: tyrozynowe, serynowe, treoninowe. Są to leki drobnocząsteczkowe, działające wewnątrzkomórkowo na wewnętrzną domenę receptora oraz ścieżki sygnałowania komórkowego mające za zadanie hamować patologiczne szlaki powodujące progresję raka [6]. Szlaki te dotyczą metabolizmu komórek raka ale także mikrośrodowiska guza dostarczającego składników odżywczych i tlenu, bez którego nie może się rozwijać. Podawane są zwykle w postaci tabletek doustnych. Inhibitory kinaz mają głównie działanie cytostatyczne, powodują zahamowanie rozwoju nowotworu, ale nie są w stanie go zniszczyć. Jednak komórki nowotworowe przechodząc kolejne mutacje, omijają szlaki blokowane przez inhibitory kinaz tyrozynowych. Wówczas podejmuje się leczenie o innym mechanizmie działania, wiedza ta rozwijana jest w wielu badaniach klinicznych. Do grupy inhibitorów kinaz należą: Imatynib, Sunitynib, Sorafenib, Pazopanib, Ewerolimus, Wemurafenib stosowane w leczeniu czerniaka, raka nerki, mięsaków, raka płuca i innych. Stosowanie terapii celowanej u chorych onkologicznie wiąże się nieuchronnie z licznymi objawami niepożądanymi. To właśnie pielęgniarka musi znać podstawy przebiegu leczenia, aby w odpowiednim czasie określić potrzeby pielęgnacyjne pacjenta i dokonać odpowiedniego wyboru metod i środków postępowania pielęgnacyjnego [7]. Pacjenci, którzy wiedzą jak postępować z objawami niepożądanymi, czują się bezpiecznie, chętnie nawiązują współpracę z zespołem terapeutycznym, a to poprawia komunikację w relacjach pacjent lekarz, pacjent pielęgniarka. W ramach samoopieki należy dążyć do tego, aby pacjent samodzielnie rozwiązywał swoje problemy, samodzielnie planował swój czas. Tak wyedukowany pacjent z leczenia celowanego odniesie lepsze efekty, a jakość życia ulegnie znacznej poprawie. Terapie celowane to przyszłość onkologii, szczególnie w tej dziedzinie, gdzie znajduje się cel molekularny. Czasem nie jest to proste, gdyż, jeśli zmian molekularnych jest więcej, to trzeba stosować kombinację leków, a to zwiększa toksyczność i pojawiają się nowe problemy [8]. To dzięki terapii celowanej element przypadkowości odchodzi do lamusa, a przyszłość leczenia przeciwnowotworowego będzie należeć do leków ukierunkowanych molekularnie [9]. Piśmiennictwo 1. Ochman M.: Postępy w leczeniu onkologicznym. Wrocławskie wydawnictwo Naukowe Wrocław 2012, str.41-44 2. Kordek R.: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. wyd. III. Via Medica Gdańsk 2007 str. 101-104 3. Tamże str. 102 4. Deptała A., Wojtukiewicz M.: Rak jelita grubego. Poznań 2012, str. 301-310 5. Kordek R. (red) Onkologia. Via Medica Gdańsk 2007; str. 101 6. Skoczek M., Grela-Wojewoda A. Rolski J. Terapia celowana. cz. II. Współczesna Onkologia 2008; 12(8) str. 363-369 7. Koper A., (red) Pielęgniarstwo Onkologiczne PZWL, Warszawa 2011 8. Bal J. Biologia molekularna w medycynie. PWN Warszawa 2006; str. 16 9. Tamże ; str. 17.

OGŁOSZENIA 25 PIELĘGNIARKA ROKU 2017 Dnia 08.03 2018 r. odbył się II etap,,xiii Ogólnopolskiego Konkursu Pielęgniarka Roku 2017 organizowany przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego. Uczestnicy rozwiązywali test składający się z 60 pytań. Pytania dotyczyły m.in. wiedzy zawodowej (pielęgniarstwo kliniczne w teorii i praktyce), samorządu zawodowego, etyki i historii zawodu oraz wiadomości z zakresu funkcjonowania Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego. Do II etapu konkursu we Wrocławiu zakwalifikowało się 71 osób. Wyniki II etapu konkursu: I miejsce Pani CICHOCKA IWONA Uniwersytecki Szpital kliniczny we Wrocławiu II miejsce Pani ŚWIĄTONIOWSKA NATALIA - Uniwersytecki Szpital kliniczny we Wrocławiu III miejsce Pani ZAWITOWSKA IZABELA- Uniwersytecki Szpital kliniczny we Wrocławiu Uroczyste wręczenie nagród dla laureatek odbędzie się 25.05.2018 w Lasocinie koło Dzierżoniowa. Teresa Fichtner-Jeruzel Nazywam się Iwona Cichocka. Jestem pielęgniarką anestezjologiczną od 18 lat. Pracuję w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu na stanowisku młodszy asystent w dziedzinie pielęgniarstwa w Dziale Bloków Operacyjnych uczestnicząc w znieczulaniu dzieci i dorosłych. Moim pierwszym miejscem zatrudnienia była Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii w SPSK Nr 1 we Wrocławiu. W 2000 r. ukończyłam z wynikiem celującym Akademię Medyczną we Wrocławiu na Wydziale Pielęgniarstwa i Zdrowia Publicznego uzyskując tytuł magistra pielęgniarstwa. Podnosząc kwalifikacje zawodowe ukończyłam liczne szkolenia i kursy, w tym specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, uzyskując tytuł pielęgniarki specjalisty w wyżej wymienionej dziedzinie. Moja operatywność oraz jakość wykonywanej pracy zaowocowała zdobyciem najwyższego wyróżnienia w Programie Motywującym Rozwój Zawodowy 2017 r. w kategorii Najlepszy Pracownik Mistrz w Zawodzie. Pogłębianie wiedzy i umiejętności zawodowych jest wyrazem mojego zaangażowania w pracę pielęgniarki anestezjologicznej oraz chęci podnoszenia jakości sprawowanej przeze mnie opieki pielęgniarskiej. Pragnę podziękować za troskliwa opiekę, którą otoczono mojego męża Janusza Kasprzyszaka w czasie jego pobytu na Oddziale IX Chorób Wewnętrznych w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym przy ul Koszarowej we Wrocławiu. Dziękuję Pielęgniarce Oddziałowej Marii Miszczuk, wraz z całym zespołem pielęgniarek i opiekunek. Dziękuję Pani Ordynator Bożenie Kaniak wraz z całym zespołem lekarzy a szczególnie Wojciechowi Pawlakowi. Dziękuję za cierpliwość, życzliwość i wsparcie. Danuta Nowicka-Kasprzyszak wraz z synami, synową, córką i zięciem Podziękowania Dziękujemy Pielęgniarce Oddziałowej Katarzynie Kuberze-Jaroszewicz oraz całemu zespołowi pielęgniarek, opiekunek i lekarzy za opiekę, którą otoczona została Wiktoria Urbanowicz na Oddziale VI Wewnętrznym w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym przy ul. Koszarowej. Dziękujemy za cierpliwość oraz za udzieloną pomoc do ostatnich chwil. Wdzięczna rodzina.

26 PAMIĘĆ I SERCE... Pielęgniarce Weronice Jakackiej Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci BABCI składa Pielęgniarka Oddziałowa z całym Zespołem Oddziału Kardiologii w WSS we Wrocławiu. Można odejść na zawsze, by stale być blisko... Ks. J. Twardowski Naszej Koleżance Iwonie Grec Wyrazy współczucia oraz otuchy z powodu śmierci Kochanej MAMY składają Przyjaciele z Oddziału Kardiologii WSS we Wrocławiu przy ul. Kamieńskiego Życie przemija, jednak pamięć o kochanej osobie pozostaje w sercach na zawsze. Naszej Koleżance Irenie Kownackiej wyrazy głębokiego współczucia, wsparcia i otuchy po śmierci MAMY składają: Pielęgniarka Oddziałowa z całym Zespołem Oddziału Kardiologii w WSS przy ul. Kamieńskiego we Wrocławiu Naszej koleżance Eli Wierzbickiej położnej, Wyrazy współczucia z powodu śmierci OJCA Składają koleżanki i koledzy Strzelińskiego Centrum Medycznego Sp z o. o Renacie Zatoce wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY RYSZARDA składają Koleżanki Pielęgniarki z dawnego szpitala im. L. Rydygiera we Wrocławiu Danusi Nowickiej-Kasprzyszak wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MĘŻA składają koleżanki z katolickiego Stowarzyszenia Pielęgniarek i Położnych Polskich z Wrocławia Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze Pielęgniarce Naczelnej Jolancie Mikołajczyk Wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci TATY składają pielęgniarki OOK Spektrum we Wrocławiu Śmierć nie jest kresem naszego istnienia, żyjemy w naszych dzieciach i następnych pokoleniach. Albowiem oni to dalej my... Albert. Einstein Naszej Koleżance Eli Omilanowskiej wyrazy głębokiego współczucia oraz słowa wsparcia i otuchy po śmierci ukochanej MAMY składają Przełożona i Koleżanki Kliniki Dermatologii USK przy ul. Chałubińskiego Śmierć nie jest kresem naszego istnienia - żyjemy w naszych dzieciach i następnych pokoleniach. Albowiem oni to dalej my Najszczersze wyrazy współczucia i słowa otuchy Pani Dorocie Pędlowskiej-Wojciech z powodu śmierci MĘŻA składają: Dyrekcja i pracownicy Służby Zdrowia PCUZ ZOZ S.A. w Polkowicach. Nie umiera ten kto trwa w pamięci żywych ks Jan Twardowski Wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy dla Elżbiety Kruk z powodu śmierci MAMY składają koleżanki i koledzy Pracowni Endoskopowej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im J. Gromkowskiego Naszej koleżance Iwonie Grec wyrazy współczucia z powodu śmierci MAMY składa Przełożona Pielęgniarek z Zespołem Pielęgniarek Centrum Medycznego Dobrzyńska we Wrocławiu

PAMIĘĆ I SERCE... Ludzie, których kochamy zostają na zawsze, bo zostawili ślady w naszych sercach Naszemu koledze Tomaszowi Kociołkowi wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere słowa wsparcia i otuchy z powodu śmierci MAMY składają koleżanki z RCKiK Wrocław Nigdy nie ma dobrego momentu na pożegnanie bliskich, ale zawsze jest dobry czas, żeby otulić ich myślami Naszej koleżance Agnieszce Kata wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci ukochanego DZIADKA składa zespół koleżanek i kolegów z Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii DSS im. T. Marciniaka CMR we Wrocławiu Annie Gońka wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składają Zastępca Dyrektora ds. Pielęgniarskich, koordynator medyczny wraz z Zespołem Pielęgniarskim DSS im. T. Marciniaka CMR we Wrocławiu 27 Ludzie odchodzą tak szybko... i zostawiają ludzi, którzy za Nimi tęsknią... Małgosi Batogowskiej Wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci MAMY składa Zespół Szpitalnego Oddziału Ratunkowego DSS. im. T. Marciniaka we Wrocławiu.,,Jasne anioły utuliły do wiecznego snu, a On uśmiecha się zza nieba kręgu, bo kiedyś gdy skończy się świat, razem spotkamy się wśród jasnych nieba łąk. Naszej Koleżance Danucie Nowickiej-Kasprzyszak Wyrazy współczucia z powodu śmierci MĘŻA Składa Anna Szafran, koleżanki i koledzy z Rady oraz pracownicy Biura DOIPiP we Wrocławiu Ci, których kochamy nie umierają nigdy, bo miłość, to nieśmiertelność Naszej Koleżance Jolancie Gruszce Wyrazy współczucia z powodu śmierci MAMY Składa Anna Szafran, koleżanki i koledzy z Rady oraz pracownicy Biura DOIPiP we Wrocławiu Nie umiera ten,kto trwa w sercach i pamięci naszej... Pielęgniarce Naczelnej Jolancie Mikołajczyk Wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci TATY Odszedłeś cicho i bez pożegnania, Jak ten, co nie chce swym odejściem smucić, Jak ten, co wierzy w chwili rozstania, że ma niebawem z dobrą wieścią wrócić Naszej Koleżance składają pielęgniarki i optometryści OOK Spektrum we Wrocławiu Danucie Nowickiej-Kasprzyszak Niech czas zabiera Ci z serca ból i żal, a pozostawi miłość, która nie przemija. Składają koleżanki z Komisji Socjalnej Naszej Koleżance Wiesi Kieda Wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY składa Pielęgniarka Naczelna z zespołem pielęgniarek z Przychodni Lekarza Rodzinnego oraz Przychodni Specjalistycznej w Zespole Opieki Zdrowotnej w Oławie. Wyrazy współczucia z powodu śmierci MĘŻA Ludzie, których kochamy na zawsze pozostają w naszych sercach Naszej Koleżance Jolancie Gruszce Wyrazy współczucia z powodu śmierci MAMY Składają koleżanki z Komisji Socjalnej

Szanowne Koleżanki i Koledzy! Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu serdecznie zaprasza w dniu 10 maja 2018 r. na uroczystości z okazji Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki i Dnia Położnej. Uroczystość rozpocznie się o godzinie 9.00 Mszą Św. w Archikatedrze Św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim. Na dalsze uroczystości zapraszamy o godzinie 11:30 do Wrocławskiego Centrum Kongresowego przy Hali Stulecia we Wrocławiu. W programie: wręczenie odznaczeń Bene Meritus dla wyróżnionych pielęgniarek i położnych. wykład prof. dr hab. Doroty Karkowskiej, doktora nauk prawnych, wybitnej ekspertki i autorki wielu publikacji m.in. w zakresie prawa medycznego o samodzielności zawodowej pielęgniarek i położnych. występ Moniki Węgiel aktorki Teatru Współczesnego w Warszawie i Jerzego Sobeńko, który poprowadzi Jolanta Suder. W programie piosenki Edith Piaf, Jacquesa Brela, Ewy Demarczyk i Czesława Niemena Serdecznie Wszystkich Państwa zapraszamy! Do zobaczenia Podczas Konferencji Organizator będzie wykonywał zdjęcia. Zdjęcia będą wykorzystywane jedynie do działań mających na celu przekazanie informacji o wydarzeniu poprzez umieszczanie ich na stronie WWW oraz w Biuletynie.