Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Inne nazwy: Producent: Dystrybutor: Chlorobenzen C6H5Cl chlorek fenylu, monochlorobenzen 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Substancja stwarzająca zagroŝenie: Symbol Zwroty zagroŝenia % wag. Nr CAS Nr WE Nazwa chemiczna ostrzegawczy (R)* chlorobenzen 100 108-90-7 203-628-5 Xn, N 10-20-51/53 Objaśnienie: T + = bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŝniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F + = skrajnie łatwo palny, F= wysoce łatwo palny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagroŝenia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Xn N ZagroŜenie poŝarowe: Substancja łatwo palna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięŝsze od powietrza gromadzą się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy. ZagroŜenie toksykologiczne: ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Chlorobenzen jest substancją szkodliwą. Silnie draŝni drogi oddechowe. Intensywne wdychanie par prowadzi w cięŝszych przypadkach do utraty świadomości i wywołania napadów przypominających padaczkę. Następstwem kontaktów z chlorobenzenem jest szereg zmian zwyrodnieniowych w narządach wewnętrznych. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Uwaga: W pierwszej kolejności naleŝy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skaŝonego chlorobenzenem środowiska. UłoŜyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem. Ratujący muszą zadbać równieŝ o własne bezpieczeństwo. Następstwa wdychania: 1. Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeŝe powietrze. 2. Utrzymywać droŝność dróg oddechowych. Podawać tlen. W razie pogorszenia stanu lub ustania oddechu intubacja i sztuczne oddychanie. Podawać środki pobudzające ośrodek oddechowy. Zapewnić niezwłocznie pomoc lekarską. Następstwa połknięcia: 1. W zatruciach doustnych naleŝy natychmiast wywoływać wymioty, a następnie, po podaniu wodnej zawiesiny węgla aktywnego, wymioty wywołać ponownie. JeŜeli zatruty jest przytomny, moŝna przepłukać Ŝołądek wodną zawiesiną węgla aktywowanego. 2. Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leŝenie i ciepło. Kontakt z oczami: 1. Przemywać skaŝone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut lub 0,9% roztworem soli kuchennej (najlepiej wyjałowionej), przy wywiniętych powiekach.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 2. W razie potrzeby zapewnić pomoc okulisty. Kontakt ze skórą: 1. Zdjąć skaŝone ubranie. Oczyścić mechanicznie skaŝoną skórę, przemyć duŝą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem. 2. W przypadku gdy podraŝnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU ZagroŜenia poŝarowe: W przypadku poŝaru sąsiednich obiektów: Substancja łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Pojemniki naraŝone na działanie ognia lub wysokiej temperatury bezzwłocznie usunąć poza obszar zagroŝenia. Nagrzane pojemniki pękają, potęgując zagroŝenie. Pod działaniem wysokich temperatur wydzielają się toksyczne gazy, pary, dymy i aerozole. gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka. Zalecenia szczegółowe: Uwaga: W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy. Sprzęt ochronny Aparaty izolujące drogi oddechowe. NiezaleŜne aparaty oddechowe. straŝaków: Uwaga dodatkowa: Do zbierania rozlanego chlorobenzenu uŝywać materiałów absorbujących. 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Środki ochrony osobistej: W przypadku wydostania się większej ilości chlorobenzenu do środowiska, skaŝony teren naleŝy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skaŝenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Unikać kontaktu z uwolnionym chlorobenzenem. Stosować ubrania ochronne z tkanin odpornych na działanie rozpuszczalników organicznych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed rozpuszczalnikami organicznymi. NaleŜy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów gazowych i cząsteczkowych (filtr gazowy oznaczony kolorem brązowym i literą A oraz filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2). Zalecenia szczegółowe: Starać się odciąć źródło skaŝenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), odciąć dopływ z instalacji. Stosować środki mechaniczne, szczelne pojemniki, sorbenty pochodzenia organicznego i nieorganicznego. Zabezpieczenie środowiska: Metody utylizacji: Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skaŝenia wód powiadomić odpowiednie władze. SkaŜony grunt podlega wymianie. Unieszkodliwianie na drodze termicznej zgodnie z wymogami prawa krajowego. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom: Zapobieganie Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z chlorobenzenem, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŝ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Substancja łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 poŝarom/wybuchom: Magazynowanie: Metody postępowania z odpadami: Ściśle stosować się do rygorów przeciwpoŝarowych. W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów szkodliwych, łatwo palnych, wyposaŝonym w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach magazynowych. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spoŝywania posiłków, uŝywania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Za odpad moŝna uznać chlorobenzen, który w Ŝadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy chlorobenzen odstawiany jest do wskazanego przez słuŝbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak moŝliwości skaŝenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Wszelkie manipulacje wykonywać pod czynnym dygestorium. Odpadki umieszczać w oddzielnym, oznakowanym, szczelnym pojemniku. Osobiste wyposaŝenie ochronne: Drogi oddechowe: Maski ochronne z filtrami par rozpuszczalników organicznych i cząsteczkowymi (filtr gazowy oznaczony kolorem brązowym i literą A oraz filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2). Ręce: Rękawice ochronne z tworzywa odpornego na działanie rozpuszczalników chloroorganicznych. Oczy: Okulary ochronne w szczelnej obudowie. Skóra i ciało: Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne. Ogólne środki ochrony: Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z chlorobenzenem. Nie wdychać par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozlewy. Przed ich zebraniem przysypywać materiałem chłonnym. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz. 1769) NDS NDSCh 47 mg/m3 94 mg/m3 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 112,56 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych chlorobenzen jest bezbarwną, ruchliwą, klarowną cieczą, o charakterystycznym przyjemnym zapachu. Temperatura topnienia: -45,1ºC Temperatura wrzenia: 132,2ºC Gęstość: 1,1058 g/cm3 (20ºC) Gęstość par względem powietrza: 3,89 PręŜność par w 20oC (hpa): 12
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Chlorobenzen trudno rozpuszcza się w wodzie, dobrze zaś w alkoholu etylowym, eterze etylowym, chloroformie, benzenie, eterze naftowym. Temperatura zapłonu: 28ºC Temperatura samozapalenia: 590ºC Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem: 1,3-11% obj. (60-520 g/m3) Inne: Chlorobenzen znalazł zastosowanie do syntezy barwników, półproduktów farmaceutycznych, do wytwarzania środków owadobójczych, jako rozpuszczalnik farb i lakierów, jako składnik zmywaczy farb i lakierów. 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Stabilność i reaktywność: W warunkach prawidłowego przechowywania chlorobenzen jest substancją stabilną. Reaguje wybuchowo z suchym sodem, chloranem(vii) srebra. Reaguje gwałtownie z substancjami utleniającymi. Właściwości korozyjne: Brak 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia człowieka: Wdychanie, spoŝycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami. Informacje ogólne: Chlorobenzen na organizm człowieka działa narkotycznie, na skórę zaś draŝniąco. Powoduje uszkodzenie układu nerwowego i narządów krwiotwórczych oraz zmiany zwyrodnieniowe wątroby i nerek. Jest bez trudu wchłaniany przez skórę. Objawy zatrucia: podraŝnienie spojówek oczu i błon śluzowych, bóle i zawroty głowy, duszność, brak apetytu, zaburzenia w trawieniu, krwiomocz, senność. Odnotowano przypadki zgonów. Na skórze powstają wypryski i egzemy. Dane toksykologiczne: LD50 (doustnie, szczur) 2200 mg/kg LDL0 (i..p. szczur) 7400 mg/kg LD50 (doustnie, mysz) 2300 mg/kg LD50 (doustnie, królik) 2830 mg/kg Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe): Wdychanie par i aerozoli: W łagodnych przypadkach pojawia się kaszel, kichanie i słabe zaburzenia oddechu. W groźniejszych przypadkach po tych objawach występuje senność, ból głowy, nudności, wymioty i biegunka. MoŜe powstać groźne skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Pacjent staje się senny, traci przytomność, czasami zdarzają się drgawki. Po 2 3 dniach moŝe wystąpić niedomoga wątroby i nerek. Kontakt ze skórą: Chlorobenzen jest bez trudu wchłaniany przez skórę. MoŜe wystąpić podraŝnienie i zaczerwienienie. Jest wchłaniany przez zdrową skórę i powoduje objawy takie jak wskutek wdychania. Na skórze chlorobenzen wywołuje wypryski i egzemy. Kontakt z oczami: Kontakt chlorobenzenu z oczami doprowadza do ich uszkodzenia. Powstaje zaczerwienienie i silne podraŝnienie błony śluzowej rogówki. SpoŜycie: Pojawią się nudności, wymioty, ból brzucha i głowy. MoŜe wystąpić senność i utrata przytomności. Zdarzają się równieŝ drgawki. Po 2 3 dniach od naraŝenia moŝe pojawić się niedomoga wątroby i nerek. Zapobieganie zatruciom: Pracownicy stykający się w pracy z chlorobenzenem powinni zostać dokładnie przeszkoleni w zasadach i metodach ewakuacji oraz w uŝyciu sprzętu ochrony osobistej, jak okulary ochronne, maski przeciwgazowe, ubrania ochronne, natryski, zdroiki do płukania oczu, hydranty, wyjścia bezpieczeństwa oraz wyposaŝenie pierwszej pomocy. Wszystkie urządzenia techniczne muszą być stale kontrolowane w celu zapobiegania wypadkom. Wszystkie zawory muszą być dokładnie oznakowane w celu uniknięcia przypadkowego rozszczelnienia instalacji. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 Wskaźnik oceny dla ostrej toksyczności: wobec ssaków: 1,0 wobec ryb: 4,7 7,7 wobec bakterii: 4,8 Stopień zagroŝenia wód: duŝy. 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 07 01 03 rozpuszczalniki chlorowcoorganiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste Opakowania wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 04 opakowania z metalu rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie. ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opróŝnić całkowicie. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Numer UN(ONZ) : 1134 Klasa RID/ADR/IMO: 3 Kod klasyfikacyjny: F1 Ilości ograniczone: LQ7 Grupa pakowania: III Numer rozpoznawczy zagroŝenia: 30 Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 6.1: 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych R 10 R 20 R 51/53 Xn N Produkt szkodliwy. Niebezpieczny dla środowiska. Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Produkt łatwo palny. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 S 2 S 24/25 S 61 Kartę wykonano zgodnie z: niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Chronić przed dziećmi. Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu. Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001 r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami) Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004 r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2) Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz.1769) Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach, (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206), Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych. (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Xn N R 10 R 20 R 51/53 Normy na sprzęt ochronny: Chlorobenzen Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt szkodliwy. Produkt niebezpieczny dla środowiska. Produkt łatwo palny. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 PN-EN 141:2002 PN-EN 344:1996 PN-EN 166:2002 (U) PN-EN 374-3:2004 (U) PN-EN 466:1998 Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *