PROG OZA ODDZIAŁYWA IA A ŚRODOWISKO PROJEKTU

PROG OZA ODDZIAŁYWA IA A ŚRODOWISKO PROJEKTU PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI W POWIETRZU - Gdańsk 2011 -

OPRACOWANIE WYKONANE PRZEZ: Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 301-42-53, fax (058) 301-42-52 Zespół autorski Biura Studiów i Pomiarów Proekologicznych Ekometria Sp. z o.o. Główny Projektant: Prezes Zarządu: Małgorzata Paciorek Mariola Fijołek Wojciech Trapp Maciej Paciorek Małgorzata Studzińska Dorota Kokot Agnieszka Bemka Daniel Kołdonek Wojciech Trapp BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 2

SPIS SKRÓTÓW BAT Najlepsza dostępna technika/technologia, z ang. Best Available Technique B(a)P - benzo(a)piren - przedstawiciel wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) BOŚ Bank Ochrony Środowiska CALMET model meteorologiczny CALPUFF Model symulacji atmosferycznej dyspersji cząstek na danym obszarze CALPOST Program do odczytywania wyników z programu CALPUFF CO Tlenek węgla c.o. Centralne ogrzewanie CTDM Model do oceny jakości powietrza w złożonym terenie geograficznym, z ang. Complex Terrain Dispersion Model c.w.u. Ciepła woda użytkowa Dyrektywa CAFÉ - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy Earth Tech Inc. Earth Tech Incorporated (nazwa własna firmy) EC - Elektrociepłownia EMEP Model meteorologiczny transportu zanieczyszczeń w powietrzu, z ang. European Monitoring and Evaluation Program EMISJA substancji do powietrza - wprowadzanie w sposób zorganizowany (poprzez emitory) lub niezorganizowany (z dróg, z hałd, składowisk, w wyniku pożarów lasów) substancji gazowych lub pyłowych do powietrza na skutek działalności człowieka lub ze źródeł naturalnych EMISJA WTÓRNA - zanieczyszczenia pyłowe powstające w wyniku reakcji i procesów zachodzących podczas transportu na duże odległości gazów (SO 2, NOx, NH3, oraz lotnych związków organicznych) oraz reemisja tj. unoszenie pyłu z podłoża (szczególnie na terenie miast) ESOCh Ekologiczny System Obszarów Chronionych GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Gg Giga gram GIS System Informacji Geograficznej, z ang. Geographic Information System GUS Główny Urząd Statystyczny HNO 3 Kwas azotowy (V) ICM Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego IMGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ISC3 Model służący do oszacowywania stężeń zanieczyszczeń pochodzących głównie z przemysłu, z ang. Industrial Source Complex LPG Gaz naturalny, z ang. Liquified Petroleum Gas MESOPUFF Model symulacyjny zanieczyszczeń powietrza o skali regionalnej, z ang. Mesoscale Puff Model Mg Mega gram MM5 mezoskalowy model meteorologiczny MŚ Ministerstwo Środowiska MT Margines tolerancji MW Mega watt NFOŚiGW w Warszawie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od 1.01.2010 r. - państwowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt. 14 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240) BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 3

NH 3 Amoniak NH 4 + Jon amonowy NH 4 NO 3 Azotan amonu NPOP Naprawczy Program Ochrony Powietrza NO 2 Dwutlenek azotu NO 3 Jon azotowy (V) NO x Tlenki azotu NSR Operaty dla Nowych Źródeł z ang. ew Source Review NSS Narodowa Strategia Spójności O 3 Ozon Pb Ołów PD Poziom dopuszczalny PJ Peta dżul PM Pył drobny, z ang. Particulate Matter POP Program Ochrony Powietrza POŚ Prawo Ochrony Środowiska PONE Program Ograniczania Niskiej Emisji, polegający na wymianie starych kotłów, pieców węglowych na nowoczesne kotły węglowe, retortowe, gazowe, ogrzewanie elektryczne, zastosowanie alternatywnych źródeł energii lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej POZIOM CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH - poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych POZIOM DOPUSZCZALNY poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany. Poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza. POZIOM DOCELOWY poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie i środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam, gdzie to możliwe w określonym czasie, za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych POZIOM SUBSTANCJI W POWIETRZU (imisja zanieczyszczeń) - ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych w środowisku; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowaną jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np. dwutlenku siarki, na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako opad (depozycja) zanieczyszczeń - ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi PSD Zapobieganie istotnemu pogorszeniu jakości powietrza, z ang. Prevention of Significant Deterioration RM Rada Ministrów RPO Regionalny Program Operacyjny SIP Stanowe Plany Wdrożeniowe, z ang. State Implementation Plan SO 2 Dwutlenek siarki SO 4 2- Jon siarczanowy (VI) TERMOMODERNIZACJA przedsięwzięcie mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym UMPL Model służący do prognozowania pogody ujednolicony dla rejonu Polski, z ang. Unified Model for Poland Area BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 4

UTM Rodzaj odwzorowania kartograficznego z ang. Universal Transverse Mercator WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WSSE Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna µg Mikrogram, milionowa część grama (NH 4 ) 2 SO 4 Siarczan amonu BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 5

SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 9 1.1. Podstawy formalno prawne... 9 1.2. Cel i zakres prognozy... 10 2. Zawartość projektowanego Programu Ochrony Powietrza, jego cele oraz powiązania z innymi dokumentami strategicznymi... 14 2.1. Ogólna charakterystyka Programu... 14 2.2. Powiązania z innymi dokumentami... 18 2.3. Obszar objęty opracowaniem... 25 2.4. Stan wybranych zasobów środowiska dla stref objętych Programem Ochrony Powietrza... 27 2.4.1. Lokalne warunki zagospodarowania przestrzennego... 27 2.4.2. Jakość powietrza w strefach... 30 2.4.2.1. Emisja przemysłowa... 32 2.4.2.2. Systemy grzewcze... 33 2.4.2.3. Komunikacja samochodowa... 36 2.4.2.4. Niekonwencjonalne źródła energii... 39 2.4.2.5. Redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza... 40 2.4.3. Szata roślinna... 43 2.4.3.1. Obszary Prawnie Chronione... 45 2.4.3.2. Obszary chronione Natura 2000... 47 2.4.4. Lokalne warunki klimatyczne... 49 2.4.5. Podsumowanie uwarunkowań przyrodniczych... 51 2.5. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji działań naprawczych określonych w projekcie Programu... 51 3. Analiza i ocena przewidywanego oddziaływania na środowisko oraz zabytki... 54 3.1. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko... 59 3.2. Analiza i ocena istniejących problemów ochrony środowiska, w szczególności dotyczących obszarów chronionych... 59 3.3. Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na warunki życia i na zdrowie ludzi, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu... 59 3.4. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy... 60 4. Ocena rozwiązań... 62 4.1. Prezentacja rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko... 62 4.2. Informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania... 63 5. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 64 BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 6

SPIS ILUSTRACJI Rysunek 1 Strefy objęte opracowaniem w województwie dolnośląskim... 25 BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 7

SPIS TABEL Tabela 1 Stacje pomiarowe funkcjonujące w systemie oceny jakości powietrza, w 2009 r., w strefach objętych programem... 30 BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 8

1. Wstęp 1.1. Podstawy formalno prawne Przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko jest projekt dokumentu Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne. Dokument został sporządzony w 2011 roku jako realizacja obowiązku marszałka wynikającego z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.). Obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji programu ochrony powietrza, wynika z art. 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Przepisy ww. ustawy dokonują w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektyw Wspólnot Europejskich: Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z 21 lipca 2001 r.); Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz. Urz. We L 156 z 25 czerwca 2003 r.). Procedury związane z wykonywaniem prognoz skutków środowiskowych są uregulowane stosownymi dyrektywami unijnymi oraz przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Podstawowym dokumentem UE regulującym ocenianie skutków oddziaływania na środowisko planów i programów jest Dyrektywa 2001/42/WE. Jej celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i przyczynienie się do zintegrowania wymagań ochrony środowiska w opracowywaniu planów i programów dotyczących różnych sektorów gospodarki, a tym samym praktycznej realizacji zasad zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska z politykami sektorowymi zgodnie z 6 Programem Ochrony Środowiska UE. Zgodnie z tą Dyrektywą wymagana jest ocena oddziaływania na środowisko (ocena strategiczna, prognoza) wszystkich programów i planów z dziedzin gospodarczych, które wyznaczają ramy dla przyszłych indywidualnych pozwoleń dopuszczających realizację konkretnych przedsięwzięć wymienionych w załącznikach do Dyrektywy 85/337/EWG (Dyrektywa OOS). Ponadto takiej oceny wymagają wszystkie programy i plany, które zgodnie z Dyrektywą habitatową (siedliskową) 92/43/EWG wymagają wykonania oceny. Regulacje wyżej wymienionych Dyrektyw są zgodne z ratyfikowaną przez Polskę, a także UE Konwencją z Espoo z 1991 r. oraz z tzw. Protokołem SEA (Strategic Environmental Assessment). W zakresie udziału społeczeństwa w uzgadnianiu dokumentów strategicznych, oprócz stosownej tu Dyrektywy UE 2003/35/WE obowiązują zapisy ratyfikowanej przez Polskę i UE Konwencji z Aarhus. Zapisy wymienionych wyżej uregulowań znalazły przeniesienie do prawa polskiego, w szczególności do ustawy o udostępnianiu informacji o BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 9

środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji projektu dokumentu o charakterze strategicznym, tutaj Programu Ochrony Powietrza, odbywa się w kilku etapach: 1. Sporządzenie projektu Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne. 2. Opiniowanie projektu Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne wraz z prognozą. 3. Wydanie opinii przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu (art. 54.1), 4. Zapewnienie udziału społeczeństwa w opracowywaniu Programu Zarząd Województwa Dolnośląskiego podaje do publicznej wiadomości informację o przystąpieniu do opracowywania projektu dokumentu i o jego przedmiocie, zapewnia możliwości zapoznania się z projektem dokumentem oraz zapewnia możliwość składania uwag i wniosków (art. 39.1) 5. Zapewnienie udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko projektu Programu (art. 54.2). Zarząd Województwa Dolnośląskiego podaje do publicznej wiadomości informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie projektu Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne wraz z prognozą, stwarza również możliwość składania uwag i wniosków. 6. Sporządzenie końcowej wersji Programu oraz Prognozy uwzględniającej uwagi zgłoszone przez społeczeństwo w trakcie konsultacji społecznych oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu. 7. Zarząd Województwa Dolnośląskiego sporządza uchwałę Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne biorąc pod uwagę: ustalenia zawarte w Prognozie oddziaływani na środowisko realizacji projektu oraz opinie ww. organów (art. 57 i 58), a także rozpatrując uwagi i wnioski zgłoszone w zawiązku z udziałem społeczeństwa. 8. Zarząd Województwa Dolnośląskiego podaje do publicznej wiadomości informacje o zgłoszonych uwagach, wnioskach oraz o stopniu ich uwzględnienia w ostatecznej wersji Programu (art. 55.3). 1.2. Cel i zakres prognozy Prognozy oddziaływania na środowisko projektów programów, planów, strategii i polityk sektorowych, określających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, sporządzane są jako jeden z wymaganych elementów procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej dla takich projektów. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 10

Prognoza wpływu na środowisko jest narzędziem prewencji podczas procesu decyzyjnego i w fazie przechodzenia do realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Ocena środowiskowych skutków realizacji strategii, polityk, programów i planów winna być podstawowym narzędziem weryfikacji zamierzeń administracji rządowej i samorządowej pod kątem spełnienia zasad zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z zapisami ustawowymi rolą Prognozy jest sprawdzenie, czy w przyjętych w projekcie Programu rozwiązaniach, zabezpieczony został we właściwy sposób interes środowiska przyrodniczego i kulturowego. Ma ona również wykazać, w jakim stopniu realizacja poszczególnych działań naprawczych zaproponowanych w Programie Ochrony Powietrza może wpływać na stan środowiska naturalnego, a także czy konieczne jest przyjęcie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań zaproponowanych działań na środowisko oraz podanie ich zakresu. Generalnymi celami prognozy są: 1. Określenie stopnia spójności działań naprawczych zaproponowanych w projekcie Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których został przekroczony poziomy dopuszczalne z założeniami i wytycznymi innych dokumentów o charakterze strategicznym. 2. Ocena potencjalnych zagrożeń dla środowiska wynikających z realizacji założonych w Programie działań o charakterze inwestycyjnym. 3. Wskazanie możliwości ograniczania potencjalnych znaczących oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji działań naprawczych określonych w Programie. Zakres zagadnień, które należy uwzględnić w prognozie określa ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) (art. 51.2). Niniejsza Prognoza powinna tym samym zawierać: 1. Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami. 2. Analizę i ocenę istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu. 3. Analizę i ocenę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenie projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczących obszarów chronionych. 4. Analizę i ocenę przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe; stałe i chwilowe na środowisko, a w szczególności na: ludzi, wodę, powietrze i powierzchnię ziemi z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na nie. 5. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu. 6. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy. 7. Propozycje dotyczące przewidywanych skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania. 8. Streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. Prognoza powinna określać, analizować i oceniać: BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 11

istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, obszar Natura 2000 z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; Prognoza powinna przedstawiać: rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Prognoza nie jest samodzielnym dokumentem i zawsze powinna być analizowana wraz z projektem Programu. Nie jest ona także uzupełnieniem merytorycznym, ani recenzją Programu. Ma przedstawiać warunki, na jakich działania zaproponowane w Programie mogą być realizowane ze względów środowiskowych. W szczególności w Prognozie nie muszą być rozważane wszystkie aspekty środowiskowe, jeśli zawiera je Program, lub jeśli działania zaproponowane w Programie nie wiążą się z poszczególnymi aspektami. W przypadku pozytywnego przyjęcia dokumentu strategicznego podstawowym celem operacyjnym Prognozy jest wskazanie ekologicznych skutków wdrożenia działań BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 12

naprawczych zaproponowanych w Programie, wskazanie wariantu najkorzystniejszego ekologicznie, a przy tym realnego oraz wyliczenia zalecanych środków mitygacyjnych. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 13

2. Zawartość projektowanego Programu Ochrony Powietrza, jego cele oraz powiązania z innymi dokumentami strategicznymi 2.1. Ogólna charakterystyka Programu Program ochrony powietrza (POP) dla stref województwa dolnośląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wartości dopuszczalnych substancji w powietrzu. Wskazanie właściwych działań wymagało zidentyfikowania przyczyn ponadnormatywnych stężeń oraz rozważenia możliwych sposobów ich likwidacji. Projekt Programu jest opracowaniem wykonywanym w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych substancji w strefach województwa dolnośląskiego w mieście Jelenia Góra oraz w powiecie oławskim, w 2009 r. Wymóg wykonania Programu wynika z Rocznej Oceny Jakości Powietrza w Województwie Dolnośląskim za rok 2009, wykonanej przez WIOŚ we Wrocławiu, który zakwalifikował do klasy C: strefę miasto Jelenia Góra z uwagi na przekroczoną wartość dopuszczalną tlenku węgla dla strefy uzdrowiskowej oraz strefę powiat oławski ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10. Zakres Programu określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 38, poz. 220 i 221) (art.9). Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których został przekroczony poziomy dopuszczalne składa się z trzech tomów: 1. Zagadnienia ogólne; 2. Tom I strefa Jelenia Góra; 3. Tom II strefa powiat oławski; oraz trzech podstawowych części: Części opisowej, która zawiera główne założenia Programu, przyczynę jego stworzenia wraz z podaniem, jakich substancji dotyczy oraz analizą wyników pomiarów dla obszarów objętych Programem. Najważniejszym elementem tej części jest wykaz działań naprawczych, niezbędnych do poprawy jakości powietrza. Części określającej zadania i ograniczenia w zakresie realizacji Programu ochrony powietrza, zawiera wykaz organów i jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za realizację Programu wraz ze wskazaniem zakresu ich kompetencji i obowiązków. Ponadto w tej części zamieszczony jest metodologia monitorowania postępów realizacji prac i związanych z nimi ograniczeń. Części uzasadniającej, która definiuje wybrany sposób realizacji Programu ochrony powietrza. W tej części udowadnia się występowanie problemu (przekroczenia stężeń normatywnych) poprzez wyniki modelowania rozkładu stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy, wyniki pomiarów ze stacji pomiarowych, na których zanotowano ponadnormatywne stężenia oraz niezbędne działania naprawcze w celu poprawy jakości powietrza. Dodatkowo podana jest szczegółowa charakterystyka strefy z wyszczególnieniem instalacji i urządzeń występujących na analizowanym terenie, mających znaczący udział w poziomach substancji w powietrzu. Zawiera ona również mapy ilustrujące rozkłady stężeń substancji z dokładnym wskazaniem obszarów wymagających zastosowania działań naprawczych. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 14

zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 38 poz. 221). Termin realizacji programu, w tym terminy realizacji poszczególnych zadań programu ustala się, uwzględniając: wielkość przekroczenia, rozkład gęstości zaludnienia, możliwości finansowe, społeczne i gospodarcze, uwarunkowania wynikające z funkcjonowania obiektów i obszarów chronionych na podstawie odrębnych przepisów. Program koncentruje się na istotnych powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza tlenkiem węgla i pyłem PM 10 oraz na znalezieniu skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomu tych zanieczyszczeń co najmniej do poziomu dopuszczalnego. Poziom stężenia zanieczyszczenia do osiągnięcia i utrzymania w mieście Jelenia Góra to: tlenek węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin średnia krocząca - dla obszarów ochrony uzdrowiskowej - 5000 µg/m 3. Poziomy stężeń zanieczyszczeń do osiągnięcia i utrzymania w powiecie oławskim to: pył zawieszony PM 10 o okresie uśredniania wyników 24 godziny - 50 µg/m 3, dopuszczalna częstość przekraczania w ciągu roku 36 razy; pył zawieszony PM 10 o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy 40 µg/m 3 według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281). Analiza sytuacji emisyjnej w strefach opiera się na inwentaryzacji emisji dla roku 2009: napływowej (punktowa z emitorów o wysokości powyżej 30 m z terenu województwa oraz całkowita z pasa 30 km wokół stref) ze strefy: punktowa (emitory energetyczne i technologiczne), powierzchniowa (indywidualne ogrzewanie) i komunikacyjna, oraz na jej umiejscowieniu i wskazaniu największych emitentów. Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy stanowi iż, plany ochrony powietrza (w ustawie POŚ zwane programami), w przypadku przekroczenia wartości dopuszczalnych, których termin osiągnięcia minął, mają określać odpowiednie działania tak, aby okres, w którym nie są one dotrzymane był jak najkrótszy. Dotyczy to m.in. tlenku węgla i pyłu zawieszonego PM 10, dla którego termin osiągnięcia zgodności z poziomem dopuszczalnym upłynął 1 stycznia 2005 r. Głównym źródłem emisji tlenku węgla i pyłu PM 10 w powietrzu jest niepełne spalanie paliw stałych, w tym przede wszystkim węgla i drewna. Największym źródłem emisji tych substancji są paleniska domowe, w tym piece kaflowe oraz otwarte kominki. Wskaźniki emisji ze spalania węgla kamiennego i spalania drewna (czyli bardzo powszechnego biopaliwa) są znacznie wyższe niż wskaźników przy spalaniu tych samych substancji w energetyce przemysłowej (pełne spalanie) lub przy ogrzewaniu indywidualnym wykorzystującym jako paliwo gaz. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 15

W ostatnich latach bardzo popularne w domach jednorodzinnych, ale również w kamienicach wielorodzinnych (stara zabudowa) stały się kominki opalane drewnem, uważanym za paliwo ekologiczne. Jednak w przypadku emisji pyłu PM 10 i CO, wykorzystywanie drewna jako paliwa w ogrzewaniu indywidualnym wiąże się z podobną emisją tych zanieczyszczeń jak z węgla. Ponadto przechodzenie z węgla na drewno, które w świadomości społeczeństwa jest paliwem ekologicznym, w rzeczywistości przy ogrzewaniu indywidualnym niewiele zmienia w emisji CO i PM 10. Energetyka profesjonalna natomiast, poprzez praktycznie pełne spalanie węgla jak również biomasy oraz odpylanie spalin dochodzące do 98%, znacznie ogranicza emisję omawianych substancji do powietrza. Analiza sytuacji imisyjnej opiera się na danych z punktów pomiarowych CO w Jeleniej Górze i PM 10 w Oławie z 2009 r., obliczeniach modelowych wykonanych modelem CALMET/CALPUFF na podstawie danych emisyjnych i meteorologicznych za 2009 r. oraz danych o zagospodarowaniu przestrzennym i rzeźbie terenu. Obliczenia modelowe pozwalają na określenie jakości powietrza nie tylko w otoczeniu punktu pomiarowego, ale na całym badanym terenie tu w mieście Jelenia Góra i powiat oławski i wyznaczenie zasięgu ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w strefach, czyli tzw. obszarów przekroczeń. W mieście Jelenia Góra wyznaczono dwa obszary przekroczeń stężeń dopuszczalnych CO, ustalonych ze względu na ochronę uzdrowiskową. Są to: 1. Obszar przekroczeń Dl09mJGCO801 obejmujący południowo-wschodnią część uzdrowiska Cieplice ; granica obszaru przebiega w pobliżu ulic: Daniłowskiego, Wolności, Kamiennej i Granitowej oraz południowowschodniej granicy uzdrowiska; obszar zajmuje powierzchnię 2,94 km 2 ; zamieszkuje go około 13 650 osób; maksymalne stężenie CO o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin wynosi 6 000 µg/m 3 ; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniom naprawczym wynosi 10 km 2 ; 2. Obszar przekroczeń Dl09mJGCO802 znajdujący się w centralnej części uzdrowiska Cieplice ; granica obszaru przebiega w pobliżu ulic: Zjednoczenia Narodowego, Tabaki, Staszica, Picassa oraz Miłosza; obszar zajmuje powierzchnię 0,28 km 2 ; zamieszkuje go około 3 500 osób; maksymalne stężenie CO o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin wynosi 5 000 µg/m 3 ; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniom naprawczym wynosi 10 km 2 ; W powiecie oławskim wyznaczono jeden obszar z przekroczonym poziomem dopuszczalnym stężeń pyłu zawieszonego PM 10 o okresie uśredniania wyników pomiarów 24 godziny: 1. Obszar przekroczeń Dl09pOlPM10d01 - Północna granica obszaru biegnie wzdłuż ulic: Nowy Górnik, Baczyńskiego, Asnyka, Oleandry; ze wschodu obszar ograniczają ulice: Sportowa, Kopernika, Miarki; od południa granice obszaru wyznaczają ulice: Karłowicza, Paderewskiego, Nowy Górnik. Zabudowa w obszarze przekroczeń ma głównie charakter bloków mieszkalnych oraz osiedli z zabudową szeregową i jednorodzinną. Znajdują się tu również placówki oświaty, obiekty sportowe (m.in. boiska, korty tenisowe), oraz centra handlowe. Obszar zajmuje około 2,4 km 2 i zamieszkany jest przez blisko 38 tys. osób. Maksymalne stężenia pyłu na tym obszarze wyniosły 72,6 µg/m 3, a liczba przekroczeń wyniosła 31-75. Skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniom naprawczym wynosi 4 km 2. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 16

W obszarach przekroczeń wykonano analizy wskazujące który rodzaj emisji przeważa w imisji, a tym samym który przede wszystkim jest odpowiedzialny za powstawanie przekroczeń wartości normatywnych tlenku węgla i pyłu PM 10. W omawianych strefach we wszystkich obszarach przekroczeń, jako głównego emitenta wskazano indywidualne ogrzewanie paliwami typu drewno oraz węgiel kamienny i brunatny. W celu ograniczenia stężeń PM 10 w powiecie oławskim zaproponowano następujące działania naprawcze: 1. Ograniczenie emisji komunalno-bytowej obniżenie emisji powierzchniowej przez: - Podłączenia do sieci ciepłowniczej podmiotów ogrzewanych indywidualnie; - Wymiana nieekologicznych pieców na ogrzewane paliwami ekologicznymi (np. gaz, prąd, ekogroszek) lub na źródła odnawialne (np. pelety, geotermia). 2. Ograniczenie emisji komunalno-bytowej Wprowadzenie odpowiednich zapisów do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego: - dla centrum miasta zakaz instalowania kominków; - dla nowych budynków jednorodzinnych stosowanie ogrzewania proekologicznego; - dla nowych budynków wielorodzinnych włączenia do sieci cieplnej. 3. Ograniczenie emisji komunikacyjnej - Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosna-jesień 4. Edukacja ekologiczna - Prowadzenie kampanii edukacyjnych uświadamiających społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia związanych z emisją benzo(a)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym odpadów) w paleniskach domowych o niskiej sprawności W celu ograniczenia stężeń CO nie proponuje się innych działań naprawczych niż te zawarte w Programie Ochrony Powietrza dla strefy miasto Jelenia Góra, ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 10. Zaproponowane działania naprawcze odnoszą się do obszarów, gdzie wystąpiły przekroczenia stężeń dopuszczalnych CO i PM 10 i obejmują działania związane ze zmianą sposobu ogrzewania. Propozycje działań mają charakter ogólny mówią tylko w jakich obszarach należy zmienić sposób ogrzewania indywidualnego z wysokoemisyjnego na proekologiczne (podłączenie do miejskiej sieci cieplnej, opalanie gazem, prądem lub olejem opałowym) oraz na jakiej powierzchni mieszkań należy przeprowadzić tę zamianę, aby stężenia zanieczyszczeń obniżyć poniżej lub co najmniej do poziomu dopuszczalnego. Program nie jest opracowaniem studialnym, określony Rozporządzeniem zakres nie obejmuje wykonywania tak szczegółowych analiz, które mogłyby wskazać jakie działania są najlepsze z punktu widzenia technicznego i ekonomicznego dla danego budynku lub mieszkania. Znając obszary przekroczeń stężeń zanieczyszczeń oraz zasięg koniecznych działań naprawczych władze lokalne (w tym wypadku Prezydent Miasta) muszą przeprowadzić szczegółową analizę obejmującą: strukturę własności budynków, stan techniczny budynków, BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 17

możliwości ekonomicznych lokatorów, możliwość podłączenia do sieci cieplnej (techniczną i ekonomiczną), jeżeli nie ma możliwości podłączenia do sieci cieplnej to możliwość zastosowania innych sposobów ogrzewania. Dopiero tak szczegółowa analiza oraz uruchomienie finansowania pozwala na przeprowadzenie koniecznych działań naprawczych. W związku z powyższym w ocenie oddziaływania na środowisko proponowanych działań naprawczych będzie można sformułować generalne wnioski, ale bez szczegółowych analiz. Działania zaproponowane w programie ochrony powietrza bezpośrednio wpływają na jeden element środowiska jakość powietrza, jednak pośrednio będą wpływać również na świat roślinny, na zdrowie ludzi oraz mogą wpłynąć na stan zabudowy, a także sposób zagospodarowania przestrzennego w niektórych częściach stref. Natomiast działania te nie będą wpływać na takie elementy środowiska jak: wody, gleby, odpady, klimat. Tak więc w niniejszej Prognozie nie ma potrzeby zajmować się tymi elementami. Ważnym elementem Programu jest określenie podmiotów odpowiedzialnych za wdrożenie i realizację działań naprawczych. Rolę koordynatora i organizatora procesu realizacji Programu ma pełnić Samorząd Województwa, przy współpracy z samorządami gmin i powiatów. Istotne znaczenie ma także określenie źródeł finansowania. W głównej mierze zapewnienie środków finansowych do realizacji działań naprawczych spoczywa na samorządach gmin miejskich oraz samorządach powiatów i województwa. Zgodnie z zasadą subsydiarności realizacja działań odbywać się będzie przy udziale środków własnych samorządu oraz źródeł finansowania zewnętrznego, w tym budżetu państwa i funduszy unijnych oraz funduszy ochrony środowiska. Czas wdrożenia działań naprawczych powinien być zdeterminowany zapisem w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (DZ. U. nr 47, poz. 281), który określa rok 2005 jako graniczny dla osiągnięcia poziomów dopuszczalnych tlenku węgla i pyłu PM 10 w. Jednak ze względu na to, że terminy te zostały już przekroczone, zaproponowane działania naprawcze należy wdrożyć jak najszybciej, jednak mając na uwadze możliwości techniczne i finansowe samorządów. Z tego względu wyznaczono termin realizacji działań na 2020 rok. Realizacja działań określonych w Programie i związane z nimi zmiany jakości powietrza oraz zmiany uwarunkowań zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych sprawiają, że konieczne staje się monitorowanie tych działań. 2.2. Powiązania z innymi dokumentami Podstawowe znaczenie dla formułowania Programu Ochrony Powietrza mają normy prawa międzynarodowego, do przestrzegania których Polska jest zobowiązana oraz uregulowania o charakterze strategii, polityk, programów, planów o zasięgu wojewódzkim i gminnym. Główne zobowiązania międzynarodowe Polski w dziedzinie ochrony środowiska, w tym ochrony powietrza, wynikają z członkostwa w Unii Europejskiej. Spośród dokumentów programowych Unii istotną dla wprowadzania wartości normatywnych dla CO i PM 10 były: BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 18

Dyrektywa Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnoszącą się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu, Dyrektywa Rady 2000/69/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 listopada 2000 r. dotyczącą wartości dopuszczalnych benzenu i tlenku węgla w otaczającym powietrzu, obecnie połączone w jednej Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz.U. UE L 152/1 z 11.6.2008). Podstawowym dokumentem strategicznym dla wszystkich planów, programów i polityk mających odniesienie do kwestii środowiskowych oraz do zagadnienia zrównoważonego rozwoju, ma aktualnie obowiązujący program działania UE w zakresie ochrony środowiska. Jest to program szósty, w którym za szczególnie ważne uznaje się cztery problemy: zmiany klimatyczne, przyrodę i bioróżnorodność, środowisko a zdrowie oraz gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami. Szczególnie problem środowisko a zdrowie ma bezpośrednie odniesienie do Programu Ochrony Powietrza. Najważniejszym dokumentem funkcjonującym aktualnie na poziomie Wspólnoty jest Strategia Tematyczna dla zrównoważonego rozwoju miast przyjęta ostatecznie przez Komisję Europejską 11 stycznia 2006 roku (Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczący strategii tematycznej w sprawie środowiska miejskiego, Bruksela, dnia 11 stycznia 2006 r.). Głównym celem tej Strategii jest: Poprawa stanu środowiska i jakości terenów zurbanizowanych oraz zapewnienie zdrowego środowiska życia mieszkańcom europejskich miast, zwiększenie znaczenia kwestii środowiskowych w rozwoju zrównoważonym terenów miejskich przy uwzględnieniu związanych z tym kwestii gospodarczych i społecznych (Komisja Wspólnot Europejskich 2004, W stronę Strategii tematycznej środowiska miejskiego). Przygotowana Strategia ma za zadanie określać ramy oraz najważniejsze kierunki działań władz państwowych i lokalnych, promować dobre praktyki oraz inicjatywy integrujące wszelkie dziedziny życia w dążeniu do ożywienia miast europejskich. Mimo, że POP-y wykonuje się dla obszernych stref (aglomeracje, powiaty lub grupy powiatów) to problemy związane z nadmiernymi stężeniami zanieczyszczeń w powietrzu dotyczą obszarów miejskich, tak więc założenia Strategii są jak najbardziej zbieżne z celami Programu. Wśród innych istotnych inicjatyw mających na celu promowanie ekorozwoju na terenach miejskich wymienić można podpisaną przez przedstawicieli rządów krajów europejskich, władz lokalnych, organizacji pozarządowych i środowisk naukowych w 1994 roku w Aalborgu Kartę Miast Europejskich na rzecz Ekorozwoju. Jej sygnatariusze zobowiązali się do mniejszego zużywania paliw nieodnawialnych, a zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii, energooszczędności i powiększania areałów zieleni w miastach. II Polityka Ekologiczna Państwa (przyjęta przez RM dnia 13 czerwca 2000 r., a przez Sejm 23 sierpnia 2001r.) - nawiązuje do Strategii Polska 2025 i określa cel oraz zakres działań na rzecz ochrony środowiska w trzech horyzontach czasowych: 2002, 2010, 2025. Dokument ten wskazuje narzędzia ochrony środowiska: instytucjonalne, prawne, gospodarcze, naukowe, a także problemy związane ze współpracą międzynarodową ze szczególnym uwzględnieniem UE. Wyróżnione cele ochrony środowiska obejmują m.in.: zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju w warunkach zrównoważonego rozwoju, BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 19

zapobieganie powstawaniu odpadów, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów, likwidację zanieczyszczeń u źródła, ograniczenie emisji pyłów, gazów oraz gazów cieplarnianych do wielkości wynikających z przepisów i zobowiązań międzynarodowych, wprowadzanie norm emisyjnych i produktowych w gospodarce, racjonalizację i modernizację gospodarki energetycznej, zmniejszenie uciążliwości transportu, w szczególności drogowego na terenach zamieszkania, racjonalizację wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych, racjonalizację wykorzystania i użytkowania kopalin, ochronę i kształtowanie żywych zasobów przyrody. Cechami charakterystycznymi nowej polityki w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami są: zwiększenie liczby zanieczyszczeń objętych przeciwdziałaniem mającym zmniejszyć lub ograniczyć ich emisję i niekorzystne oddziaływanie na środowisko (do głównych należą substancje bezpośrednio zagrażające życiu i zdrowiu ludzi, takie jak metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne, substancje degradujące środowisko i pośrednio wpływające na zdrowie i warunki życia, takie jak dwutlenek siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki organiczne i ozon przyziemny, substancje wpływające na zmiany klimatyczne, takie jak dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, HFCs, SF 6, PFCs, a także substancje niszczące warstwę ozonową, kontrolowane przez Protokół Montrealski); konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń u źródła, poprzez zmiany nośników energii (ze szczególnym uwzględnieniem źródeł energii odnawialnej), stosowanie czystszych surowców i technologii (zgodnie z zasadą korzystania z najlepszych dostępnych technik i dostępnych metod) oraz minimalizację zużycia energii i surowców; coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie; coraz szersze wprowadzanie norm produktowych, ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w rezultacie pełnego cyklu życia produktów i wyrobów - od wydobycia surowców, poprzez ich przetwarzanie, wytwarzanie nowych produktów i wyrobów oraz ich użytkowanie, aż do przejścia w formę odpadów. Zaktualizowana Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju opracowana przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (Warszawa, październik 2005 r.) jest aktualizacją Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju wykonanej przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych pod kierunkiem prof. Jerzego Kołodziejskiego, przyjętej w dniu 5.X.1999 r. przez Radę Ministrów oraz w dniu 17.XI.2000 r. przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. Nr 26, poz.432). Koncepcja jest podstawowym dokumentem określającym politykę przestrzennego zagospodarowania państwa, w perspektywie najbliższych 20 lat (w horyzoncie 2025 r.). Określa wymagania z zakresu ochrony środowiska i zabytków, z uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 20

arodowa Strategia Spójności 2007-2013 określa priorytety, obszary i system wdrażania funduszy unijnych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności na lata 2007-2013. Cel strategiczny NSS to zapewnienie warunków do wzrostu konkurencyjności gospodarki. Jego realizacja odbywa się poprzez Programy Operacyjne (zarządzane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego) oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (zarządzanych przez zarządy województw). Celem Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest wzrost atrakcyjności inwestycyjnej regionów Polski poprzez rozwój infrastruktury przy uwzględnianiu zasad ochrony środowiska, zdrowia społeczeństwa, zachowania tożsamości kulturowej i rozwoju spójności terytorialnej. W programie tym określono 14 osi priorytetowych: Gospodarka wodno-ściekowa; Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi; Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska; Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych; Transeuropejskie sieci transportowe; Transport przyjazny środowisku; Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe; Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej; Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku; Bezpieczeństwo energetyczne; Kultura i dziedzictwo kulturowe; Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia; Pomoc techniczna dla wsparcia procesu zarządzania programem upowszechniania wiedzy na temat wsparcia ze środków UE; Pomoc techniczna dla wsparcia zdolności instytucjonalnych w instytucjach uczestniczących we wdrażaniu priorytetów współfinansowania z funduszu spójności. Oprócz wymienionych dokumentów o charakterze ogólnym, wymienić należy kilka programów szczegółowych powstałych w oparciu o przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska z 2001 r.: Polityka Energetyczna Polski do roku 2030, która zastąpiła dotychczasową Politykę Energetyczną Polski do roku 2025. Jest to dokument, który zawiera pakiet działań, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, konkurencyjności gospodarki, jej efektywności energetycznej oraz ochrony środowiska. Za najistotniejsze zasady polityki energetycznej uważa się: zasadę harmonijnego gospodarowania energią w warunkach społecznej gospodarki rynkowej, pełną integrację polskiej energetyki z europejską i światową, wypełnianie zobowiązań traktatowych Polski, zasadę rynku konkurencyjnego z niezbędną administracyjną regulacją w obszarach, w których mechanizmy rynkowe nie działają oraz wspomaganie rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Głównym celem polityki energetycznej w obszarze wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej oraz ciepła jest zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 21

W zakresie ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko polityka energetyczna wyznacza następujące cele: ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM 10 i PM 2,5 ) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej (przyjęta przez RM dnia 5 września 2000 r., a przez Sejm 23 sierpnia 2001 r.) - dokument ten poświęcony jest dostosowaniu polityki energetycznej państwa, w zakresie udziału w niej energii ze źródeł odnawialnych, do celów strategicznych UE w tym zakresie. Zakłada wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku (Uchwała Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr XLVIII/649/2005 z dnia 30 listopada 2005 roku) określa cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Cel nadrzędny wyznaczony w Strategii brzmi: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju W ramach celu Zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej regionu i jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu zakłada się stymulowanie i umacnianie integracji przestrzennej oraz infrastrukturalnej Dolnego Śląska z Polską i Unią Europejską oraz wewnątrz regionu, aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kulturowych oraz kształtowanie środowiska przyrodniczego Dolnego Śląska w oparciu o zasady ekorozwoju. Wyznaczone w Strategii działania zbieżne z celami Programu Ochrony Powietrza to: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego poprzez budowę sprawnego systemu monitorowania jakości powietrza atmosferycznego, dążenie do realizacji działań poprawiających jego jakość na obszarach dotychczas charakteryzujących się niskimi walorami oraz zacieśnianie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Propagowanie wiedzy ekologicznej. Zapewnienie warunków przestrzennych i odpowiednich warunków ekologicznych dla utrzymania i rozwoju funkcji uzdrowiskowych. Monitoring wszystkich elementów środowiska. Rozbudowa i modernizacja sieci rozdzielczej. Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej z preferencją dla elektrowni wodnych. Sukcesywna gazyfikacja terenów osadniczych. Rozbudowa i modernizacja systemów grzewczych oraz alternatywnych źródeł ciepła. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 sierpnia 2002 roku wyznacza cele, BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 22

zasady realizacji i kierunki polityki przestrzennej dla podstawowych systemów zagospodarowania regionu. Określono w nim: cele strategiczne związane z rozwojem przestrzennym województwa, określając w nich m.in.: aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kształtowanie środowiska przyrodniczego prowadzące do realizacji ekorozwoju, ochronę dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie warunków dla zapobiegania awariom i klęskom żywiołowym oraz ochronę przed ich skutkami, priorytety polityki przestrzennej województwa kierunki polityki przestrzennej dla tzw. obszarów problemowych Dokument określa też zasady organizacji struktury przestrzennej województwa uznając za nadrzędne wymagania z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie, wymagania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. W zakresie gospodarowania przestrzenią zakłada: ochronę bogatego i różnorodnego dziedzictwa kulturowego województwa poprzez kształtowanie struktur przestrzennych umożliwiających ochronę krajobrazu kulturowego, obiektów zabytkowych oraz wskazania działań dla udostępnienia tych zasobów społeczeństwu, ochronę i racjonalne kształtowanie cennych zasobów środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie struktur przestrzennych nie naruszających jego walorów oraz umożliwiających aktywną ochronę jego wartości prowadzących do realizacji ekorozwoju. Program ochrony środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 przyjęty przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego Uchwała nr LIV/969/10 z dnia 29 kwietnia 2010 r. w zakresie ochrony jakości powietrza określa jako cel strategiczny trwałą poprawę jakości powietrza atmosferycznego. W Programie wyznaczono też cele krótko- i długoterminowe. Cele krótkoterminowe do roku 2011: 1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunalnych, szczególnie tzw. niskiej emisji. 2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych. 3. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunikacyjnych. 4. Wzmocnienie monitoringu jakości powietrza. Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymanie wartości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza co najmniej na poziomie określonym prawem lub poniżej tego poziomu. W odniesieniu do celów krótkoterminowych sformułowano następujące kierunki działań: ograniczanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych, ograniczanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych, ograniczanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych, ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 23

Cele i zadania określone w tych dokumentach muszą być brane pod uwagę przy konstruowaniu wszelkiego rodzaju programów strategicznych dotyczących rozwoju gospodarczego i społecznego Polski oraz jej poszczególnych regionów. Analiza porównawcza celów przedstawionych w omówionych dokumentach oraz celów i działań zawartych w Programie Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w których został przekroczony poziomy dpuszczalne pozwala stwierdzić, że nie istnieją rozbieżności pomiędzy nimi. Działania zaproponowane w Programie są zbieżne z celami i zadaniami określonymi w powyższych dokumentach. BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 24

2.3. Obszar objęty opracowaniem Program Ochrony Powietrza dla stref województwa dolnośląskiego, w której zostały przekroczone poziomy dopuszczalne opracowywany jest dla miasta Jelenia Góra oraz powiatu oławskiego. Rysunek 1 Strefy objęte opracowaniem w województwie dolnośląskim Jelenia Góra Jelenia Góra, miasto na prawach powiatu leży w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego. Geograficznie miasto położone jest w Kotlinie Jeleniogórskiej, u zbiegu dwóch rzek: Bóbr i Kamienna. Jelenia Góra otoczona jest ze wszystkich stron masywami górskimi: od zachodu - Góry Izerskie, od wschodu -Rudawy Janowickie, od północy - Góry Kaczawskie, od południa - Karkonosze. Najwyższe wyniesienia terenu miasta leżą w obrębie głównego grzbietu Karkonoszy. Najwyższym z nich jest Góra Śmielec, mająca wysokość 1424 m n.p.m., a niewiele niższymi są Czeskie Kamienie (1416 m n.p.m.) oraz Śląskie Kamienie (1413 m n.p.m.). Natomiast najniżej położony punkt osiąga w dolinie Bobru około 320 m n.p.m. Całkowita deniwelacja terenu przekracza zatem 1100 m. Znaczne obszary miasta, położone w dnie Kotliny Jeleniogórskiej, cechują dużo mniejsze deniwelacje. Osią rzeźby terenu jest na większej części obszaru dolina Kamiennej. W północnej części miasta osią taką jest ponadto dolina Bobru. W karkonoskiej części miasta występują liczne, wąskie i głęboko wcięte w podłoże doliny mniejszych cieków górskich, będących dopływami Kamiennej. Zwarta zabudowa koncentruje się w dnach dolin i ich sąsiedztwie. Na terenie miasta Jelenia Góra znajdują się następujące obszary podlegające ochronie: Karkonoski Park Narodowy, obejmujący część należącego do miasta obszaru Karkonoszy; Park Krajobrazowy Doliny Bobru; fragment parku i jego otuliny obejmuje BSiPP EKOMETRIA Sp. z o.o. Strona 25