Światowy Tydzień Wody 21-27 sierpnia 2011 r. Jest to akcja organizowana od 1991 roku przez Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Wodny. W tym roku obchodzony jest pod hasłem,,w reakcji na globalne zmiany: woda w urbanizującym się świecie (Responding to Global Changes: Water in a Urbanisising Word.). Szczegółowe informacje o przebiegu akcji dostępne są na stronie Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Wody pod adresem: http://www.worldwaterweek.org/about. 1. Bezpieczeństwo zdrowotne wody jako priorytet działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bełchatowie bazując na obowiązujących aktach prawnych podejmuje następujące działania w celu zapewnienia właściwej jakości wody do spożycia przez ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego wody: prowadzi monitoring jakości wody na terenie powiatu bełchatowskiego (tj. ustala harmonogram poboru próbek wody do badań laboratoryjnych w ramach nadzoru sanitarnego, prowadzi wykaz punktów pobierania wody do badań, prowadzi wykaz przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych i podmiotów realizujących zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę). wydaje oceny jakości wody, stwierdzając przydatność wody do spożycia, warunkową przydatną lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi, umieszcza komunikaty na stronie internetowej o jakości wody do spożycia (http://www.pis.lodz.pl/belchatow/start.html) kontroluje ujęcia wody, stacje uzdatniania i urządzenia wodociągowe, ustala harmonogram badań jakości wody realizowany przez firmy wodociągowe w ramach bieżącej kontroli wewnętrznej, w trosce o zdrowie konsumentów prowadzi postępowania administracyjne mające na celu skuteczne egzekwowanie doprowadzenia jakości wody do obowiązujących wymagań sanitarnych, wydaje oceny higieniczne na materiały, preparaty i wyroby kontaktujące się z wodą oraz stosowane do uzdatniania, dezynfekcji lub dystrybucji wody, przekazuje na bieżąco informacje o realizacji monitoringu jakości wody w wodociągach (baza danych Woda-Excel)
reaguje na prośby o interwencje mieszkańców dotyczące złej jakości wody wodociągowej na terenie powiatu bełchatowskiego Pracownicy Sekcji Higieny Komunalnej tutejszej PSSE obecnie prowadzą nadzór nad 16 wodociągami, 19 innymi podmiotami zaopatrującymi w wodę, 1 siecią wodociągu, dla której ujęcie wody zlokalizowane jest na terenie powiatu piotrkowskiego oraz 1 przedsiębiorstwem produkującym wodę źródlaną T.G. Bewa. 2. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne i chemiczne Zanieczyszczenie wody może nastąpić zarówno pod względem mikrobiologicznym jak i fizykochemicznym. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne Zanieczyszczenie źródeł wody odchodami powoduje występowanie charakterystycznych mikroorganizmów w wodzie, w tym często chorobotwórczych. Najbardziej czułą i specjalną metodą oceny jakości wody pod względem higienicznym jest częste badanie obecności organizmów wskaźnikowych zanieczyszczenia kałem. Wskaźniki kałowego zanieczyszczenia wody to: Escherichia coli znajduje się w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych, występuje też w ściekach surowych i ściekach oczyszczonych i we wszystkich wodach naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami, zarówno pochodzenia ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Ponieważ zwierzęta mogą być nosicielami patogenów ludzkich, to obecność Escherichia coli nie może być nigdy ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem. Przeżywalność bakterii Escherichia coli w wodzie wynosi od 1- tygodnia do 1- miesiąca. Paciorkowce kałowe (Enterokoki) większość z tych gatunków jest pochodzenia kałowego i ogólnie może być używana, w wielu wypadkach, za specyficzne wskaźniki zanieczyszczenia kałem ludzkim. Rzadko rozmnażają się w zanieczyszczonych wodach i są bardziej wytrzymałe niż E. coli. Paciorkowce są bardzo odporne na wysuszenie i mogą być przydatne w rutynowej kontroli przeprowadzanej po ułożeniu nowych lub wykonaniu napraw istniejących przewodów wodociągowych czy też do wykrywania zanieczyszczeń powodowanych spływem powierzchniowym do wód gruntowych lub powierzchniowych.
Bakterie grupy coli (wszystkie bakterie grupy coli) zostały uznane za odpowiedni wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody do picia ze względu na łatwość wykrywania i oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie powinny występować w dostarczanej uzdatnionej wodzie. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych w uzdatnionej wodzie. Test na organizmy grupy coli może być zatem wykorzystywany jako wskaźnik efektywności uzdatniania i prawidłowego stanu systemu rozprowadzającego wodę czystą. Bakterie Clostridium perfringens Są to organizmy beztlenowe, tworzące formy przetrwalnikowe. Organizmy te nie są wyłącznie pochodzenia kałowego i mogą pochodzić z innych źródeł naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie z grupy coli i są odporne na dezynfekcję. Obecność ich w wodzie poddanej dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidocznić fakt, iż organizmy patogenne oporne na dezynfekcję mogły przetrwać proces uzdatniania. Cechą charakterystyczną tych organizmów jest ich zdolność do długiego przeżywania i gromadzenia się, mogą być wykrywane długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od miejsca zanieczyszczenia i z tego względu mogą być wskaźnikiem sporadycznych czy dawnych zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia fizykochemiczne Najczęściej występujące zanieczyszczenia fizykochemiczne na nadzorowanym terenie to przekroczenia zawartości żelaza i manganu. Związki tych metali stanowią typowe naturalne zanieczyszczenia wody, w związku z tym w przypadku zaistnienia nieprawidłowości w eksploatacji urządzenia uzdatniającego lub awarii samego urządzenia może dojść do zanieczyszczenia wody przeznaczonej dla konsumentów. Jednakże zwiększona zawartość tych związków nie ma istotnego znaczenia zdrowotnego dla ludzi, natomiast jest uciążliwa, gdyż powoduje zmiany organoleptyczne wody, przyczyniając się do wzrostu barwy i mętności. Mangan - nadaje wodzie mętność, barwę i nieprzyjemny smak, zabarwia ubrania, może odkładać się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach, powodując ich zarastanie.
Mangan 0,5 mg/l - dopuszczalna wartość oparta na przesłankach zdrowotnych (WHO). 50 µg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa. 0,1 mg/l- może powodować plamienie prania i urządzeń sanitarnych, niepożądany smak napojów. 0,02 mg/l- powoduje osady w rurach. szacunkowe dobowe zapotrzebowanie 30-50µg/kg masy ciała. tolerowane dzienne spożycie 20mg/dzień. Żelazo - należy do niezbędnych mikroelementów, jednak nie zaleca się, aby pierwiastek ten dostarczany był wraz z wodą. Żelazo nadaje wodzie mętność, barwę oraz niepożądany smak, może powodować plamienie ubrań oraz elementów instalacji. Poza tym, związki żelaza odkładają się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach, powodując ich zarastanie. Żelazo 2,0 mg/l - nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, nie proponuje się dopuszczalnej wartości opartej na przesłankach zdrowotnych (WHO). 200 µg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa. 0,3 mg/l - powoduje plamienie prania i urządzeń sanitarnych. minimalne dzienne zapotrzebowanie 10-50mg/dzień. Sporadycznie występują przekroczenia azotanów. Azotany i azotyny Azotany występują we wszystkich rodzajach wód. Azotany do wód naturalnych dostają się ze ścieków komunalnych i przemysłowych, z pól nawożonych nawozami azotanowymi, a także z rozkładu organicznych związków azotowych. Azotany występujące w wodach powierzchniowych przyspieszają eutrofizację, co powoduje zmniejszenie wydajności procesów uzdatniania wody oraz pogarsza jej smak i zapach. Azotyny są nietrwałe i łatwo przechodzą w amoniak lub azotany. Azotany - 50 mg/l NO 3 - zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania methemoglobinemii (WHO) - 50 mg/l NO 3 - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa.
Azotyny 0,2 mg/l NO 2- - zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania methemoglobinemii (WHO) 0,5 mg/l NO 2- - dopuszczalna wartość wg przepisów prawa 3. Zanieczyszczenia zdrowotne występujące w wodzie przeznaczonej do spożycia Przekroczenie zawartości w wodzie poniższych parametrów może skutkować w następujący sposób. - nadmiar żelaza w wodzie może sprzyjać próchnicy zębów i schorzeniom układu krążenia, - nadmiar manganu, który nie jest wydalany z organizmu, odkłada się w wątrobie, trzustce, jelitach i nerkach. - za duża ilość glinu może powodować zanik pigmentu w skórze i przyśpieszyć rozwój choroby Alzheimera, - zbyt duża ilość chloru drażni błony śluzowe, powoduje bóle głowy, a jego długotrwałe działanie uszkadza nerki i wątrobę, - podwyższone stężenia azotanów, obecność detergentów i fenoli mogą powodować podrażnienia skóry, górnych dróg oddechowych oraz przewlekłe zatrucia, - zanieczyszczenia bakteriologiczne mogą skutkować infekcjami i chorobami układu pokarmowego. Jeżeli smak, zapach czy też mętność bądź zmieniona barwa wody wzbudzi nas niepokój należy wykonać badania kontrolne w celu zdiagnozowania nieprawidłowych zmian oraz wyeliminowaniu potencjalnych zagrożeń. 4. Bezpieczeństwo wody z instalacji wewnętrznych Cały system wodociągowy opiera się na dużej liczbie różnorodnych elementów technicznych, z czego każdy, pojedynczy nawet, element posiadający niewłaściwą jakość może zanieczyść wodę. Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe oraz wykonane z ołowiu, których obecnie nie stosuje się. Według Światowej Organizacji Zdrowia włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego (azbest jest związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go do organizmu drogą inhalacji
- poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową). Natomiast ołów jest pierwiastkiem toksycznym i gromadzi się w kośćcu. W starych domach powinno się dążyć do wymiany rur z ołowiu na inne, a do czasu ich wymiany utrzymywać ph wody na poziomie 8-8,5, co zabezpiecza rury przed korozją i uwalnianiem ołowiu. Sieci wodociągów znajdujących się na nadzorowanym terenie zbudowane są głównie z rur: - stalowych - ocynkowanych - żeliwa - azbestocementowych - PCV - PE Podczas modernizacji odcinków sieci coraz częściej zastosowanie znajdują odporne chemicznie materiały: PC, PE, PCV. Są to tworzywa obojętne na agresywne właściwości korozyjne wody. Okolicznościami sprzyjającymi zanieczyszczeniu wody w instalacjach wodociągowych budynków mogą być: wystąpienie przepływu zwrotnego wody zużytej, połączenie z obcą instalacją, wpływ czynników zewnętrznych, materiały i wyroby stosowane w instalacjach, stagnacja wody, niewłaściwa lub nieodpowiednia konserwacja instalacji wodociągowej. 5. Bezpieczeństwo w aspekcie zagrożenia legionelozą Bezpieczeństwo zdrowotne wody to również zadbanie o utrzymanie i eksploatację instalacji ciepłej wody użytkowej w budynkach. Woda ta winna spełniać również Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczanej do spożycia przez ludzi (Dz. U. nr 61, poz. 417, z późn. zm.). Dodatkowo w wodzie ciepłej bada się obecność bakterii Legionella sp. Gdzie występują największe strefy zakażenia Legionellą? Instalacje wody ciepłej i zimnej z kranami i natryskami w gospodarstwach domowych, hotelach, domach opieki dla osób starszych, obiektach sportowych, sanatoriach, szpitalach itd.
Instalacje wodne z kolumnami chłodniczymi. Instalacje wodne z parownikami. Klimatyzatory lub nawilżacze powietrza. Inne urządzenia i systemy transportujące wodę o temperaturze powyżej 20 stopni Celsjusza i wydzielające parę wodną w czasie użytkowania lub konserwacji. Przykładami mogą być baseny i wanny jacuzzi, łaźnie SPA, małe fontanny dekoracyjne i komory lakiernicze Do zakażenia bakteriami Legionella dochodzi poprzez drogi oddechowe, przez inhalację aerozoli zawierających bakterie lub cząsteczki pyłu powstałego w wyniku ich wyschnięcia (legioneloza). Nie stwierdzono przenoszenia się bakterii z człowieka na człowieka oraz zarażenia poprzez picie zanieczyszczonej wody. Legioneloza znajduje się na liście chorób zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych i zgłaszanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570, z późn. zm.) Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą: utrzymywanie temperatury wody ciepłej w sieci powyżej 55 0 C czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek kranów z osadów i kamienia likwidacja ślepych końcówek i odcinków ze stojącą wodą przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 70 0 C. 6. Elementy i urządzenia doczyszczające Zadaniem domowych filtrów do wody jest poprawa jej jakości, polepszenie walorów smakowych i zapachowych. Ponadto filtry mają za zadanie chronić domowe instalacje i urządzenia przed osadzaniem się kamienia. Wodę wodociągową oczyszcza się zazwyczaj punktowo (np. w kuchni), a filtry mogą być instalowane na wylewce. Możemy wówczas pobierać wodę filtrowaną lub nieuzdatnioną, co reguluje się przełącznikiem w filtrze. Można też zamontować na zlewozmywaku filtry z własną wylewką. Urządzenia o większej wydajności oraz filtry odwróconej osmozy podłącza się do instalacji w pobliżu punktu poboru wody (najczęściej w szafce kuchennej pod zlewozmywakiem). Dość często stosowane są drogie filtry oparte na odwróconej osmozie lub wymianie jonowej (zmiękczacze).
Technologia uzdatniania wody pitnej w systemach odwróconej osmozy pozwala, jak podają producenci, na usuniecie zanieczyszczeń jonowych wody, związków organicznych, substancji szkodliwych. Oprócz usuwania związków niepożądanych w procesie oczyszczania usuwane są również sole, które są naturalnymi składnikami wody a nie jej zanieczyszczeniami. Woda uboga w wapń i magnez (tzw. woda miękka) wpływa na postępujące zubożenie ustroju w magnez. Spożywanie wody wolnej od elektrolitów prowadzi do zmian stałości składu elektrolitowego płynu pozakomórkowego. Warto zatem rozważyć konieczność doczyszczania wody poprzez zakładanie filtrów również w aspekcie zdrowotnym. Czy spożywanie wody zdemineralizowanej nie wiąże się z ryzykiem zdrowotnym i nie doprowadzi do zaburzeń w gospodarce mineralnej ustroju i zubożenia organizmu w biopierwiastki? Makro i mikroelementy występujące w wodzie najczęściej w postaci jonowej mają duże znaczenie zdrowotne, ponieważ w tej postaci łatwo są absorbowane w przewodzie pokarmowym. Dla przykładu magnez zawarty w wodzie do picia jest ok. 30-krotnie łatwiej wchłaniany w porównaniu z magnezem pochodzącym z żywności. Niestety niewielu konsumentów zwraca uwagę na skład mineralny, który decyduje o właściwościach zdrowotnych wody. Zmiękczanie wody polega na zamianie jonów wapniowych i magnezowych, odpowiedzialnych za twardość wody, na jony sodu. Proces ten zachodzi w wymiennikach jonowych podczas przepływu uzdatnionej wody przez złoże jonowymienne. Wymiana jonowa jest procesem odwracalnym. Wymieniacz jonowy po nasyceniu jonami wapnia i magnezu można zregenerować solą kuchenną jony wapnia i magnezu zostają wypłukane do odpływu, a na złożu pozostają jony sodowe. Twarda woda (bogata w jony wapnia i magnezu) przedstawiana jest jako zła przez producentów filtrów oraz producentów zmiękczaczy do wody. Często, szczególnie w mediach, powtarza się, że picie twardej wody powoduje powstawanie kamieni nerkowych, jednakże przy aktualnie obowiązujących normach nie jest to możliwe. Nie zapominajmy o tym, że wapń i magnez są niezbędne dla prawidłowej egzystencji każdego człowieka. A woda pozbawiona zupełnie soli mineralnych jest dobra dla pralek, czajników elektrycznych, ale nie dla organizmu ludzkiego. Warto zastanowić się, czy zasadnym staje się doczyszczanie wody we własnym zakresie, skoro jakość wody jest nadzorowana i systematycznie kontrolowana zarówno przez jej producentów jak i jednostki Inspekcji Sanitarnej. Konsumenci wody do spożycia mają szereg możliwości uzyskania wiarygodnej informacji o jakości wody dostarczanej odbiorcom usług wodociągowych.
7. Właściwe użytkowanie wody ciepłej i zimnej Odpowiedzialność za poszczególne odcinki wodociągu leżą w kompetencjach nie tylko przedsiębiorstwa wodociągowego, ale i w kompetencjach zarządcy budynku i poszczególnego mieszkańca. Przedsiębiorstwo wodociągowe odpowiada za jakość wody i stan poszczególnych elementów sieci do przyłącza budynku lub posesji natomiast od tego przyłącza odpowiada zarządca budynku lub właściciel posesji. W budynkach wielolokalowych zarządca budynku nie odpowiada już za sieć w miejscu od przyłącza do poszczególnych lokali w budynku, gdyż tam za sieć wewnętrzną odpowiadają poszczególni mieszkańcy. Z uwagi na powyższe wszelkie działania podejmowane przez indywidualnych mieszkańców budynku mają również wpływ na jakość wody w sieci wodociągowej. Dotyczy to min.: - montażu nowych lub wymiany elementów instalacji wodnej, - montażu dodatkowych filtrów nie posiadających atestów Państwowego Zakładu Higieny i ich niewłaściwa eksploatacja. Od setek lat wiadomo, jak ogromną rolę odgrywa dobra jakość wody w życiu każdego człowieka. Woda w życiu człowieka jest niezbędna, dlatego też, od kiedy nauka pozwala udowodnić wpływ poszczególnych parametrów na zdrowie ludzkie, od tego czasu skład mikrobiologiczny i chemiczny wody przeznaczonej do spożycia jest systematycznie i restrykcyjnie kontrolowany przez pracowników Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych. Działania te oparte są na podstawie art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.) art. 12 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006r. Nr 123 poz. 858 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.).