Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III liceum

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III liceum Lp. 1 Temat Czym zajmuje się genetyka? Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą - definiuje pojęcie genetyka - zna podstawowe pojęcia -przestawia na schemacie genetyczne: gen, allel, lokalizację alleli genów na -rozpoznaje cechy genotyp, fenotyp, chromosomach homologicznych; dziedziczne i niedziedziczne homozygota, heterozygota - wie, na czym polega dominacja i recesywność genów - zna treść I prawa Mendla - potrafi zapisać krzyżówkę jednogenową -posługuje się szachownicą Punnetta w zapisywaniu krzyżówek genetycznych jednogenowych; -analizuje przykłady dziedziczenia jednej cechy, opierając się na I prawie Mendla; - określa genotypy i fenotypy w analizowanych przykładach dziedziczenia; - oblicza stosunek genotypów i fenotypów w potomstwie krzyżówek jednogenowych; -rozwiązuje zadania genetyczne -wyjaśnia, na czym polega dziedziczenie; -wskazuje allel dominujący, recesywny oraz genotyp, heterozygotę, homozygotę dominującą i recesywną; -formułuje definicje allelu, alleli wielokrotnych, genotypu, fenotypu, I prawa Mendla, krzyżówki testowej; -wyjaśnia zastosowanie krzyżówki testowej 2 Dziedziczenie grup krwi. - wymienia grupy krwi występujące u człowieka - wskazuje uniwersalnego dawcę krwi i uniwersalnego biorcę krwi zna sposób dziedziczenia czynnika Rh - wie, na czym polega kodominacja - charakteryzuje mechanizm dziedziczenia grup krwi w układzie AB0 - potrafi określić, w jakich układach dawca biorca nastąpi aglutynacja - wyjaśnia, na czym polega czynnik serologiczny - wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia grup krwi ilustrujące mechanizm dziedziczenia grup krwi - uzasadnia konieczność przeprowadzania badań krwi w celu wykluczenia ojcostwa lub możliwości transplantacji narządów - przewiduje możliwe grupy krwi potomstwa na podstawie genotypów rodziców -wskazuje, że aglutyniny nie powstają w wyniku uodpornienia, lecz są dziedziczone

3 4 5 6 II prawo Mendla Niezależne dziedziczenie genów. Geny i chromosomy. Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią. Fenotyp człowieka. - określa kombinację alleli dwóch genów w gametach -podaje treść II prawa Mendla; -omawia założenia chromosomowej teorii dziedziczności; -opisuje kariotyp człowieka; - ocenia słuszność II prawa Mendla. -określa płeć na podstawie kariotypu; -podaje przykłady cech sprzężonych z płcią; - wymienia nazwy chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią; - podaje przykłady cech zależnych od jednego genu i od wielu genów; -analizuje przykłady dziedziczenia dwóch cech na podstawie II prawa Mendla -ustala stosunek genotypów i fenotypów w potomstwie krzyżówek dwugenowych -wyjaśnia, na czym polega pełna i niepełna dominacja - porównuje stosunek genotypów i fenotypów powstających w wyniku dziedziczenia zgodnie z pełną i niepełną dominacją -rozróżnia kariotyp i genotyp -ocenia przydatność badań kariotypu; -ocenia, kiedy geny niealleliczne dziedziczą się niezależnie od siebie, a kiedy razem; -ocenia przydatność badań kariotypu; -wyjaśnia mechanizm dziedziczenia płci u człowieka; - zna objawy chorób sprzężonych z płcią; -uzależnia kształtowanie się fenotypu od genotypu i czynników środowiskowych; -wyjaśnia mechanizm dziedziczenia dwóch cech zgodnie z prawami Mendla; -posługuje się szachownicą Punnetta w rozwiązywaniu zadań genetycznych dotyczących krzyżówek dwugenowych i zgodnie z mechanizmem dziedziczenia niepełnej dominacji -formułuje definicję kariotypu -posługuje się szachownicą Punnetta w rozwiązywaniu zadań ilustrujących dziedziczenie cech -rozróżnia na schematach kariotypu człowieka autosomy i chromosomy płci; -formułuje definicję genów sprzężonych z płcią; -posługuje się szachownicą Punnetta w rozwiązywaniu zadań ilustrujących dziedziczenie cech sprzężonych z płcią; -analizuje rodowody na przykładzie wybranych cech człowieka; -podaje przykład cechy dziedziczonej zgodnie z kodominacją -stosuje krzyżówkę testową do rozróżnienia pełnej i niepełnej dominacji cech. -wyjaśnia różnice między niepełną dominacją i kodominacją; -podaje metody badań kariotypu -wyjaśnia istotę tworzenia map chromosomów metodą sprzężeń genetycznych. -wyjaśnia mechanizm dziedziczenia cech sprzężonych z płcią -wyjaśnia plejotropowe oddziaływanie genów - wyjaśnia zależność między - podaje przykłady wpływu

genotypem a fenotypem; - wymienia czynniki wpływające na fenotyp; genotypu i czynników środowiskowych na fenotyp organizmu 7 Nośnik informacji genetycznej DNA. - podaje definicję materiału genetycznego i replikacji; - wykonuje schemat budowy DNA; - formułuje współczesną definicję genu -porównuje budowę, funkcję i lokalizację w komórce kwasów nukleinowych; -uzasadnia, że DNA jest nośnikiem informacji genetycznej -wyjaśnia, co to jest gen nieciągły; - wyjaśnia, w jaki sposób materiał genetyczny warunkuje budowę organizmu i jego funkcje życiowe; - opisuje mechanizm replikacji; -analizuje zależność między replikacją a przekazywaniem informacji genetycznej; -wyjaśnia, dlaczego mechanizm replikacji jest semikonserwatywny. 8 Cechy kodu genetycznego. - wie, co to jest kod genetyczny - definiuje pojęcie kodon -analizuje na schematach semikonserwatywny mechanizm replikacji. - wymienia cechy kodu genetycznego -omawia znaczenie kodu genetycznego - wyjaśnia różnicę między kodem genetycznym a informacją genetyczną - omawia cechy kodu genetycznego - zapisuje sekwencje aminokwasów w białku na podstawie sekwencji nukleotydów w mrna, wykorzystując tabelę kodów - wykazuje uniwersalność kodu genetycznego 9 Ekspresja informacji genetycznej. -formułuje definicję kodu genetycznego, informacji genetycznej - omawia właściwości kodu genetycznego; - wymienia elementy aparatu translacyjnego; -posługuje się tabelą kodu genetycznego; -podaje nazwy dwóch głównych etapów ekspresji informacji genetycznej i lokalizuje je w komórce; - wyjaśnia sposób odczytywania informacji genetycznej; - wyjaśnia rolę trna w procesie translacji. -wykonuje schemat ekspresji informacji genetycznej; -analizuje związek między właściwościami kodu genetycznego a ekspresją informacji genetycznej; -omawia przebieg ekspresji informacji genetycznej; - wykazuje zależność: gen -wyjaśnia, na czym polega ekspresja

białko cecha. informacji genetycznej; 10 Zmienność dziedziczna. - wskazuje, że zmiany w genotypie są dziedziczone; - klasyfikuje rodzaje zmienności; - klasyfikuje rodzaje mutacji; - wymienia czynniki mutagenne -analizuje na schematach przebieg ekspresji informacji genetycznej; -podaje przykłady cech człowieka, które są reprezentowane przez zmienność ciągłą i przez zmienność nieciągłą; -wyjaśnia znaczenie rekombinacji w kształtowaniu genotypu organizmu; - rozróżnia rodzaje mutacji i określa ich skutki dla organizmu; - wskazuje miejsca rekombinacji w procesie mejozy; - formułuje definicję mutacji; - wyjaśnia znaczenie mutacji w procesie ewolucji -analizuje przyczyny zmienności organizmów; -wyjaśnia, na czym polega zmienność rekombinacyjna i mutacyjna; -analizuje skutki działania czynników mutagennych; -analizuje mechanizm powstawania mutacji; 11 Choroby genetyczne i nowotworowe -formułuje definicje chorób genetycznych; -uzasadnia konieczność stosowania profilaktyki chorób nowotworowych oraz znaczenie diagnostyki we wczesnym wykrywaniu zmian nowotworowych -omawia przyczyny chorób nowotworowych; -klasyfikuje choroby genetyczne; - formułuje kryterium klasyfikacji chorób genetycznych; - podaje przykłady chorób genetycznych człowieka mających charakter mutacji punktowych oraz tych, które są związane ze zmianą liczby chromosomów; -wymienia najczęściej występujące w Polsce choroby nowotworowe; - omawia wpływ czynników -wymienia metody i techniki stosowane w diagnostyce chorób genetycznych; -uzasadnia kontrowersyjność badań prenatalnych z punktu widzenia etyki; - wyjaśnia, że jednym ze skutków zaburzeń w regulacji mitozy jest proces nowotworzeni komórek -analizuje przyczyny i objawy wybranych chorób genetycznych człowieka; -analizuje mechanizm transformacji nowotworowej komórek; - wykazuje różnorodność metod leczenia chorób nowotworowych; - prezentuje swoje poglądy na temat badań prenatalnych, problemów osób chorych i niepełnosprawnych, a także wyjaśnia wpływ trybu życia i środowiska na rozwój choroby

ryzyka na rozwój choroby nowotworowej; nowotworowej. 12 Biotechnologia i inżynieria genetyczna -wyjaśnia, co to jest biotechnologia i na czym polega inżynieria genetyczna; -wymienia podstawowe techniki inżynierii genetycznej -wymienia przykłady organizmów transgenicznych; -formułuje definicje enzymów restrykcyjnych, wektorów, organizmu transgenicznego; - podaje przykłady; zastosowania inżynierii genetycznej; - wyjaśnia sposób tworzenia i cel powstawania organizmów transgenicznych; -argumentuje nadzieje i obawy związane z organizmami transgenicznymi -omawia podstawowe techniki inżynierii genetycznej; -omawia sposoby tworzenia organizmów transgenicznych; -wyjaśnia różnice między biotechnologią białą, zieloną i czerwoną. -argumentuje korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania technik inżynierii genetycznej; - analizuje na schemacie mechanizm powstawania organizmów transgenicznych; -ocenia korzyści i zagrożenia wynikające z ingerencji człowieka w genomy organizmów. 13 Osiągnięcia i perspektywy rozwoju biotechnologii -podaje przykłady chorób, które można leczyć za pomocą terapii genowej; -wymienia nadzieje i obawy związane z GMO; -analizuje na schematach metody klonowania roślin i zwierząt; -analizuje na schematach techniki inżynierii genetycznej: metody RELP i PCR; - wyjaśnia ideę terapii genowej; - wyjaśnia, na czym polega klonowanie; - formułuje definicję komórek macierzystych i podaje przykłady ich zastosowania w medycynie; -omawia wybrane metody klonowania roślin i zwierząt; - wyjaśnia różnice między klonowaniem reprodukcyjnym a terapeutycznym; - rozważa etyczne aspekty klonowania; -analizuje dotychczasowe dokonania terapii genowej; -analizuje perspektywy zastosowania komórek macierzystych w klonowaniu terapeutycznym; - prezentuje swoje poglądy na temat rozwoju inżynierii genetycznej oraz biotechnologii.

14 Co to jest ekologia? -wymienia czynniki środowiska kształtujące różnorodność biologiczną; - rozróżnia warunki i zasoby środowiska; -przedstawia na wykresie i odczytuje z wykresu zakres tolerancji ekologicznej organizmu (gatunku) -wymienia warunki konieczne do zachodzenia ewolucji; -definiuje pojęcia nisza ekologiczna, siedlisko, tolerancja ekologiczna -formułuje definicje ponadorganizmalnych poziomów organizacji żywej materii: populacji, biocenozy, ekosystemu, biomu, biosfery oraz określa wzajemne relacje między nimi; -wyjaśnia na przykładach, co to jest nisza ekologiczna; -czynniki środowiska a procesami fizjologicznymi organizmów; - formułuje definicje organizmów stenotopowych, eurytopowych, kosmopolitycznych, endemicznych; - określa zakresy tolerancji organizmów przedstawione na wykresach -przedstawia na schemacie hierarchiczną organizację życia: od poziomu chemicznego, przez komórkowy, organizmalny do ponadorganizmalnego; -podaje przykłady wpływu czynników środowiska na formy ekologiczne organizmów; - rozróżnia stenobionty i eurybionty na wykresach tolerancji organizmów na warunki środowiska -analizuje różnorodność biologiczną na różnych poziomach organizacji przyrody jako różnorodność genetyczną, gatunkową i ekosystemów; -wykazuje zależność między różnorodnością biologiczną organizmów na danym terenie a ich tolerancją ekologiczną i warunkami środowiska; -uzasadnia, że efekt założyciela i efekt wąskiego gardła są przykładami dryfu genetycznego. -wyjaśnia, w jaki sposób powstała różnorodność organizmów w procesie ewolucji; 15 Dobór naturalny i sztuczny. - wymienia rodzaje doboru naturalnego -uzasadnia, że dobór naturalny jest uniwersalnym mechanizmem ewolucji; -porównuje rodzaje doboru naturalnego; - wskazuje dryf genetyczny jako przypadkowy mechanizm ewolucji. 16 Różnorodność organizmów. -formułuje definicję specjacji; - wymienia niezbędne warunki specjacji; -klasyfikuje organizmy żyjące na Ziemi na główne - rozróżnia na schematach rodzaje doboru naturalnego; - omawia podstawowe różnice między królestwami organizmów -propaguje konieczność zachowania różnorodności biologicznej ekosystemów; - omawia specjację allopatryczną i sympatryczną; - rozróżnia na schematach specjację allopatryczną i sympatryczną; - przedstawia schemat specjacji -wyjaśnia, jakie warunki są niezbędne w procesie specjacji; -uzasadnia na przykładach, że różnorodność organizmów może być wynikiem koewolucji organizmów.

17 18 Charakterystyczne cechy populacji. Antagonistyczne oddziaływania pomiędzy populacjami. jednostki systematyczne (królestwa, typy, gromady); -wymienia charakterystyczne cechy populacji; - rozróżnia na schematach strukturę przestrzenną, wiekową i płciową populacji -podaje przykłady wpływu człowieka na różnorodność biologiczną; -formułuje definicję interakcji międzypopulacyjnych -podaje przykłady pozytywnych i negatywnych interakcji międzypopulacyjnych; -określa antagonistyczne stosunki między populacjami -przedstawia schemat klasyfikacji drapieżników; - uzasadnia, podając przykłady, że wymieranie gatunków w przeszłości i współcześnie prowadzi do nieodwracalnych zmian w przyrodzie i w środowisku. -określa, co jest podstawą różnorodności organizmów w populacji; -analizuje na schematach strukturę przestrzenną, wiekową i płciową populacji; -klasyfikuje typy interakcji międzypopulacyjnych; -charakteryzuje interakcje międzypopulacyjne; -wymienia skutki konkurencji między organizmami -porównuje intensywność konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej; -analizuje na wykresie fluktuacje liczebności ofiar i drapieżników allopatrycznej i sympatrycznej; - wymienia główne przyczyny wymierania gatunków; - definiuje charakterystyczne cechy populacji; -uzasadnia, podając przykłady, że nadmierna eksploatacja populacji i ich środowiska prowadzi do nieodwracalnych zmian w przyrodzie. -wykazuje wpływ interakcji międzypopulacyjnych w biocenozie na zachowanie różnorodności organizmów; -uzasadnia, że konkurencja jest jednym ze sposobów działania doboru naturalnego; -porównuje fluktuacje liczebności ofiar i drapieżników w stabilnym i zmiennym środowisku; -dowodzi, że drapieżnictwo sprzyja różnorodności biologicznej; - przedstawia powiązania między różnorodnością organizmów a pulą genową populacji; - przedstawia na schematach strukturę przestrzenną, wiekową i płciową populacji. -wyjaśnia, dlaczego koewolucja drapieżców i ich ofiar zwiększa różnorodność biologiczną; -dowodzi, podając odpowiednie przykłady, że interakcje międzypopulacyjne powstały w drodze koewolucji organizmów -wyjaśnia na przykładach hipotezę Czerwonej Królowej ;

19 20 21 Nieantagonistyczne oddziaływania pomiędzy populacjami. Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie. Życie ekosystemów -formułuje definicję interakcji międzypopulacyjnych -określa nieantagonistyczne stosunki między populacjami - wyjaśnia, na czym polega obieg materii i przepływ energii w ekosystemie; -uzasadnia, że dopływ energii słonecznej jest niezbędny do trwania życia na Ziemi; -rozróżnia łańcuch pokarmowy spasania i detrytusowy -wymienia cechy ekosystemu klimaksowego. -charakteryzuje wzajemne zależności i powiązania troficzne kształtujące różnorodność biologiczną wybranych ekosystemów lądowych, wodnych i ekotopów -wyjaśnia, na czym polegają i czym są spowodowane zakwity -klasyfikuje typy interakcji międzypopulacyjnych; -charakteryzuje interakcje międzypopulacyjne -analizuje na schematach obieg materii i przepływ energii w ekosystemie; -analizuje krążenie węgla i azotu w przyrodzie; -omawia zakłócenia w obiegu węgla i azotu w przyrodzie spowodowane działalnością człowieka; -analizuje i konstruuje łańcuchy pokarmowe i sieci troficzne rożnych ekosystemów -przyporządkowuje kolejnym ogniwom łańcucha pokarmowego poziomy troficzne w piramidzie ekologicznej; -omawia na przykładzie wybranych ekosystemów adaptację organizmów do środowiska; -analizuje i konstruuje łańcuchy pokarmowe i sieci troficzne ekosystemów lądowych, wodnych i ekotonów; -wykazuje wpływ interakcji międzypopulacyjnych w biocenozie na zachowanie różnorodności organizmów; - omawia krążenie węgla i azotu w przyrodzie; - wymienia i omawia na przykładach kolejne stadia sukcesji pierwotnej i wtórnej; - omawia funkcjonowanie ekosystemów jako układów samoregulujących; -analizuje na schematach etapy sukcesji; -podaje przykłady sukcesji pierwotnej i wtórnej; -analizuje związek pomiędzy różnorodnością biologiczną a stabilnością ekosystemów; -wyjaśnia, dlaczego po wyrębie tropikalnego lasu gleba szybko ulega erozji; -dowodzi, podając odpowiednie przykłady, że interakcje międzypopulacyjne powstały w drodze koewolucji organizmó - porównuje pierwotną i wtórną sukcesję ekosystemów prowadzącą do zmian w ich strukturze gatunkowej; -wykazuje, że zmienność w czasie i przestrzeni ekosystemów prowadzi do ich stabilizacji w określonych warunkach środowiska; -wykazuje powiązania między różnorodnością siedlisk a zróżnicowaniem organizmów w środowisku i stabilnością ekosystemów -planuje i przeprowadza obserwacje wpływu saprofitów na rozkład materii organicznej oraz wpływu zooplanktonu na jakość wody w zbiornikach. -przewiduje skutki przeżyźnienia jezior;

22 Biogeneza -formułuje definicję biogenezy -formułuje teorię endosymbiozy; -podaje cechy pierwszego żywego organizmu; -omawia założenia teorii ewolucji; - analizuje na schematach przebieg biogenezy; -wyjaśnia, w jaki sposób kształtował się obecny skład atmosfery -uzasadnia rolę bezpośrednich dowodów ewolucji w badaniu zmian ewolucyjnych organizmów; -przedstawia ewolucję organizmów jako przemiany biosfery i kształtowanie się różnorodności biologicznej -omawia podstawowe założenia biogenezy; -wyjaśnia, dlaczego rośliny wykorzystują niewielką część widma słonecznego w procesie fotosyntezy; -analizuje teorię endosymbiozy na schematach; -omawia skutki ewolucji mikroorganizmów chorobotwórczych w kontekście stosowania antybiotyków i szczepień. 23 Bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji. - wie, co to jest ewolucjonizm - klasyfikuje dowody i świadectwa ewolucji - podaje przykłady pośrednich i bezpośrednich dowodów ewolucji - definiuje pojęcia narządów homologicznych i analogicznych - uzasadnia rolę bezpośrednich dowodów ewolucji w badaniu zmian ewolucyjnych organizmów - rozróżnia narządy analogiczne i homologiczne; - podaje przykłady narządów analogicznych i homologicznych; - opisuje proces powstawania skamieniałości -analizuje teorię ewolucji w kontekście podstaw genetyki. - wyjaśnia mechanizmy datowania skamieniałości - potrafi określić wiek skamieniałości, stosując metodę węgla 14C - analizuje znaczenie pośrednich dowodów ewolucji w badaniu zmian ewolucyjnych organizmów; 24 Antropogeneza -formułuje definicję antropogenezy wskazuje typowo ludzkie cechy człowieka; -wymienia formy praludzkie; -porównuje cechy człowieka i innych ssaków oraz cechy człowieka i małp człekokształtnych; -wykazuje znaczenie rozwoju komunikacji, techniki i kultury w przebiegu ewolucji człowieka -wykazuje podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi; -podaje przynależność systematyczną człowieka; -omawia etapy antropogenezy, analizując drzewo rodowe człowieka; -analizuje drzewo rodowe hominidów przewiduje, w jaki sposób obecny rozwój komunikacji, techniki i kultury może wpłynąć na ewolucję biologiczną współczesnego człowieka.

25 26 Zagrożenia i ochrona gleb. Wykorzystanie wód -wymienia formy i czynniki degradacji gleb; -przewiduje konsekwencje wzrastającej ilości odpadów; -podaje sposoby ograniczania ilości odpadów w skali lokalnej i globalnej; -wymienia źródła zanieczyszczenia wód; -wyjaśnia, co to są ścieki, jakie są ich rodzaje oraz analizuje możliwości ograniczenia ich ilości -proponuje sposoby ochrony zasobów wodnych. -wykazuje związek intensyfikacji rolnictwa z zagrożeniem różnorodności organizmów; -uzasadnia, że rolnictwo ekologiczne prowadzi do ograniczenia degradacji środowiska i poprawy parametrów zdrowotnych produktów rolnych; -propaguje proekologiczne metody rozwiązywania problemów odpadów w skali lokalnej, krajowej i globalnej. -wyjaśnia, w jaki sposób rolnictwo przyczynia się do strat wody; -wymienia największe zagrożenia dla czystości wód w okolicy swojego miejsca zamieszkania; -wyjaśnia problemy nowoczesnego rolnictwa; -uzasadnia, że rolnictwo intensywne przyczynia się do spadku różnorodności biologicznej -analizuje współczesne możliwości ochrony gleb. -przedstawia zasoby wodne świata, analizując bilans wodny Ziemi oraz lokalne bilanse wodne; -analizuje metody oczyszczania wód; -ocenia wpływ jakości wód na zdrowie człowieka i różnorodność biologiczną. -analizuje korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, nienaturalnych pasz oraz organizmów zmodyfikowanych genetycznie; -wyciąga wnioski; -porównuje zalety i wady rolnictwa intensywnego i ekologicznego; -uzasadnia, że działalność człowieka jest źródłem zaburzeń mechanizmów samoregulacji jezior, rzek i mórz; 27 Zanieczyszczenia atmosfery - rozróżnia rodzaje zanieczyszczeń atmosfery; -rozróżnia konwencjonalne i alternatywne źródła energii; -uzasadnia potrzebę wykorzystania alternatywnych źródeł energii. -podaje przyczyny i omawia konsekwencje wpływu efektu cieplarnianego, dziury ozonowej i kwaśnych opadów na zdrowie człowieka i różnorodność biologiczną; -analizuje i wyciąga wnioski dotyczące sposobów ograniczania zużycia energii; -omawia powstawanie kwaśnych opadów, efektu cieplarnianego i dziury ozonowej; -przewiduje skutki ocieplenia klimatu Ziemi; -porównuje wpływ konwencjonalnych i alternatywnych źródeł energii na czystość powietrza, zdrowie człowieka i różnorodność -ocenia wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie człowieka i różnorodność biologiczną.

organizmów 28 Zagrożenia różnorodności biologicznej -wymienia zagrożenia różnorodności biologicznej powodowane przez rolnictwo, rybołówstwo, myślistwo i łowiectwo; -wykazuje związek między niszczeniem siedlisk a zmniejszaniem różnorodności biologicznej -wyjaśnia, co to jest rozwój zrównoważony; -określa wpływ wycinania lasów na różnorodność biologiczną w skali lokalnej i globalnej -przewiduje konsekwencje lokalnych i globalnych zagrożeń środowiska; -podejmuje działania na rzecz ochrony środowiska i zachowania różnorodności biologicznej; -określa przyczyny i skutki zmniejszającej się różnorodności biologicznej -wskazuje przykłady działań człowieka zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju -wyjaśnia, w jaki sposób wprowadzenie nowego gatunku może zaburzyć funkcjonowanie ekosystemu; -analizuje i wyciąga wnioski dotyczące zagrożeń wynikających z nieracjonalnej eksploatacji środowiska; -propaguje lokalne działania mające na celu poprawę stanu środowiska i zachowanie różnorodności biologicznej; 29 Ochrona przyrody w Polsce -klasyfikuje sposoby ochrony przyrody -wymienia formy ochrony przyrody w warunkach naturalnych oraz poza naturalnym siedliskiem -charakteryzuje formy ochrony przyrody w najbliższym otoczeniu; -rozpoznaje gatunki chronione w najbliższym otoczeniu - formułuje kryterium klasyfikacji sposobów ochrony przyrody; -przedstawia graficznie klasyfikacje form ochrony przyrody; -rozróżnia sposoby ochrony przyrody: ścisłe i częściowe, bierne i czynne, w warunkach naturalnych i poza naturalnym siedliskiem -uzasadnia konieczność ochrony przyrody dla zachowania różnorodności biologicznej; -wymienia przykłady ścisłych i częściowych oraz biernych i czynnych form ochrony przyrody -podaje przykłady pozytywnych efektów współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska w Polsce i na świecie; -wskazuje różnice między ścisłymi i częściowymi oraz biernymi i czynnymi formami ochrony przyrody; -analizuje konflikty interesów na terenach chronionych; -analizuje zasady i warunki rozwoju zrównoważonego; -analizuje główne akty prawne dotyczące ochrony przyrody w Polsce i na świecie

-wymienia nazwy organizacji zajmujących się ochroną przyrody w Polsce i na świecie Dodatkowe wymagania na ocenę celującą do klasy trzeciej liceum: Ocenę celującą może otrzymać uczeń, który opanował treści na ocenę bardzo dobrą oraz posiada wiedzę wykraczającą poza program nauczania dla danej klasy. Uczeń potrafi selekcjonować i hierarchizować wiadomości. Uczeń, który uzyskał tytuł laureata konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim bądź laureata lub finalisty olimpiady przedmiotowej otrzymuje celującą roczną ocenę klasyfikacyjną.