Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. (Mt. 25:13)

r ł k J o p e. d e usz T a M U A i t A i t o r u m s ro n o m zn e c se Ob rw a? u k o 8 0 9 1 w ą ri e b y S d a n o h c u b y w o C Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. (Mt. 25:13) Seminarium PKiM 12.3.2006

Rosja AD 2000 2

Miejsce eksplozji 3

Rejon eksplozji Tunguskiej 4

Rejon eksplozji Tunguskiej, lata 90-te 7

Rejon eksplozji Tunguskiej, listopad. 8

Ewenkowie, mieszkancy rejonu eksplozji tunguskiej 9

Eksplozja Tunguska. Co wydarzyło się 30 czerwca 1908 roku. Podejście artystyczne Naumenko T.N. 19XX, Komitet po meteoram, AN CCCP 10

Bolid Tunguski, podejście artystyczne. Wizja W.K.Hartmanna. 11

Moment eksplozji (artystyczna wizja W.K.Hartmann) 12

Smog nad horyzontem (artystyczna wizja W.K.Hartmann) 13

W minutę po eksplozji (artystyczna wizja W.K.Hartmann) 14

Eksplozja Tunguska. Co wydarzyło się 30 czerwca 1908 roku. Dane subiektywne Naumenko T.N. 19XX, Komitet po meteoram, AN CCCP 15

Eksplozja Tunguska 1908 06 30 7:15 LT 60 55 N, 101 57 E 60 16

ś ń Ŝ Rozkład poło e wiadków eksplozji 17

18 2. К п д ц и я С К у ш г з " С и б и ь " / И у / 2 и ю я /../ 1908 г. [2]: "17- г и ю я у м, ч 9- г у, у б ю д ь - б ы ч я и п и ды. В и и Н - К А Р Е Л И Н С К О М ( 200 К и у ) ь я у и д и - з п д, д ь ы д г и з м, - ч з ы ч й и ь ( ь з я б ы м ь ) я щ б ы м г у б ы м м, д и г ш я ч и 10 ми у х у и з. Т п д я ь и д " у б ы ",.. ци и д и ч и м. Н б б ы б з б ч, ь ы д г и з м, й ж, й б ю д ь я щ, б ы з м м ь м б ч. Б ы ж, у х. П и б и зи ши ь з м ( у ), б я щ б ы п ы ь, м ж г б з я г м д ы й у б ч г ды м и п ы ш я ч з ы ч й и ь ы й у ( г м ), б ы б ь ши х п д ши х м й и и п у ш ч й п ь б ы. В п й и д ж и. В ж м я и з б ч ы ы ь я п м я п д й ф мы. В жи и и я п и ч м х б ж и ь у и ц, б б ы п и, д у м и, ч п и х ди ц ми... П и ш у щи й э и и б ы м я у, х 6 К И Р Е Н С К А и ы ш - з п д б ы п у ш ч у ю п ь б у, п я ю щ у ю я п ы ми ч и 15 ми у ь ( м 10) з.... Komunikat prasowe o eksplozji Tunguskiej, przykład.

Podejście subiektywne: ustalenie momentu eksplozji 1908 1921 1926-1938 1959-74 Yavniel 1991, Astr. Vestnik 19

Eksplozja Tunguska. Co wydarzyło się 30 czerwca 1908 roku. Dane obiektywne Naumenko T.N. 19XX, Komitet po meteoram, AN CCCP 20

ś Eksplozja Tunguska wiecenie nocnego nieba lato 1908 Królewiec Hamburg 21

Eksplozja Tunguska I ekspedycja w 1927 Leonid Kulik 22

Eksplozja Tunguska I ekspedycja w 1927 23

Widok powalonego lasu. 24

Rejon epicentrum, II ekspedycja 1928 Krater-zapadlina Susłowa Bagno południowe 25

Rejon epicentrum eksplozji fotografie z lat 90-te Chata Kulika Magazyn Ŝywności 26

Poszukiwania odłamków obiektu tunguskiego: kratery meteorytowe?! Południowe bagno Zapadlina Susłowa 27

Ekspedycje po roku 1990 28

Poszukiwania odłamków obiektu Tunguskiego Cząsteczki pochodzenia kosmicznego. Czy pozostały po eksplozji w 1908 roku?? 29

Eksplozja Tunguska: rozkład kierunków powalonych pni W.G. Fast 30

Eksperyment symulujący powalenie drzew 31

ń Skala zniszcze lasu na tle mapy Rzymu Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. (Mt. 25:13) 32

Azymuty trajektorii 33

Eksplozja Tunguska pomiary barometryczne, sejsmiczne 34

Eksplozja tunguska co to było? (Fot. N.A. Strukov 1928) 35

Eksplozja tunguska co to było? Klasyfikacja hipotez: 1. ziemska natura zjawiska 2. kosmiczna natura zjawiska Ad. 1. piorun kulisty eksplozja chmury metanowej, gaz wydostał się z wnętrza ziemi w rezultacie zjawisk tektonicznych 36

Eksplozja tunguska co to było? Kosmiczna natura zjawiska: 1. zjawisko nienaturalne (kolizja pozaziemskiego pojazdu kosmicznego, (hipotezę popularyzował swym piórem m.in. St. L.) 2. zjawisko naturalne 37

Eksplozja tunguska co to było? Naturalne zjawisko kosmiczne: 1. obiekt składający się z antymaterii, Cowan C. et al., 1965, Nature, 206, 861; Konstantinov et al., 1966... 2. mikro czarna dziura, Jackson W.A.A., Ryan M.P. 1973, Nature, 245, 88 3. obiekt składający się ze słonecznej plazmy, Dmitriyev A.N., Zhuravlyov V.K., 1984, (ksiąŝka naukowa) 4. obiekt typu chondryt węglisty, F.L. Whipple (1967) 5. obiekt będący zagęszczoną chmura pyłu międzyplanetarnego, Vernadsky V.A. 1932, Mirovedeniye, 5, 32; Plekhanov G.F. et al. 1963,... Tomsk Univ. Press 6. mała kometa Kulik (1926), Shapley (1930), F.J.W. Whipple (1934),... Fessenkov (1960), Kresak (1978) 7. Ŝelazna, kamienna planetoida Kulik 1939, Krinov (1949), Yavnel (1957), Sekanina (1983), Chyba (1993) 38

Hipotezy kometarne: 1. Kulik (1928?), Shapley (1930) - Pons-Winnecke 2. Fesenkov (1961) - kometa o r. wstecznym, przyjęto VG 40-50 km/s 3. Idlis, Karyagina (1961) 4. Zotkin (1969), Kresak (1978) - kometa Encke 5. Levin, Bronshten (1986) 6. Asher,Steel (1998) 7. Grigorian et al.. (1998) 8. Bronshten (2000) 39

Hipotezy planetkowe: 1. Kulik (1928?) (Ŝelazna planetoida) 2. Sekanina (1983) 3. Chyba et. all (1993) 4. Sekanina (1998) 5. Foschini et al.. (2001) 40

Hipoteza kometarna Kresaka (1978) 41

Hipoteza kometarna Kresaka (1978) Argumenty przemawiające za obiektem o małej gęstości: 1. Forma zniszczeń jakie spowodował OT 2. Kolizja OT na porannej stronie globu (o 7 rano lokalnego czasu) 3. Podobieństwo radiantu obiektu tunguskiego do radiantów strumieni meteorowych 42

Hipoteza kometarna Kresaka (1978) 1976 WA Adonis 1936 1976 UA Icarus 1968 Arietids Ksi Perseids Haley?! Beta Taurids Geographos 43

Hipoteza kometarna Zotkina-Kresaka Obiekt T Rektascensja Deklinacja VG km/s Beta Taurydy 29 czer. 87 20 31 Encke 30 czer. 85 12 30 O. Tunguski 30 czer. 80 13 ~37 (31) Obiekt P q e Node Peri i B. Taurydy 3.3 0.34 0.85 276 246 6 Encke 3.30 0.338 0.847 334.7 185.2 12.4 44

Hipoteza kometarna Kresaka (1978) 45

Hipoteza planetkowa Skaniny (1983) Argumenty przemawiające za obiektem typu AAA: 1. Pojedyncza eksplozja (praca Boyarkiny et al. (1964) i Plekhanova (1964)) narzuca ograniczenia na wytrzymałość mechaniczną obiektu. Taki przebieg eksplozji oznacza brak fragmentacji obiektu na duŝych wysokościach nad powierzchnią Ziemi. 2. Wysokość radiantu nad horyzontem ~5 o 46

Hipoteza planetkowa Skaniny (1983) Argumenty przemawiające za obiektem typu AAA: 3. Przebieg krzywych blasku dla najjaśniejszych bolidów (rozbłyski w końcowej fazie ) 47

Hipoteza planetkowa Skaniny (1983) Argumenty przemawiające za obiektem typu AAA: 4. Prędkość OT ~14 km/s, na podstawie oszacowania ciśnienia aerodynamicznego działającego na bolidy i ich wytrzymałości mechanicznej 48

Sekanina a hipoteza kometarna (1983): 49

Sekanina a hipoteza kometarna (1998): 50

Asher, Steel (1998) wsparcie dla hipotezy Zotkina- Kresaka Bronshten (2000) broni hipotezy kometarnej 51

ś ę ś ę Parametry dynamiczne tunguskiego obiektu Moment wej Miejsce wej Vg [km/s] Azymut [ o ] Wysoko cia w atmosfer 1908 06 30, 00:14:28 [UT] cia w atmosfer 60 53 09 N, 101 53 40 E ć ś Vg [km/s] Azymut [ o ] Wysoko ć ś [ o ] [ o ] : : 14-16 97-127 3-5 30-32 97-127 15-28 52

Radianty obiektu tunguskiego 53

Wybrane parametry TCB na płaszczyźnie V G, cos θ 83% z całkowanych cząstek pochodzi z obszarów gdzie leŝą punkty odp. małym planetom, 17% cząstek pochodzi z rejonów kometarnych 54

ę Ŝ Ŝ Ŝ ć Ŝ Ŝ ś Ŝ ę ą ś ę Ŝ Ŝ Ŝ ś ą ę ą ą ą Ŝ ą Ŝ ę ą ę ą ę Ŝ ś ę ś ę ź ą ę ę ą Ŝ ę ą ą Ź Mamy ju do precyzyjny obraz tego, co si wtedy zdarzyło - mówi dr Luigi Foschini. Uczeni na nowo przeanalizowali poło enie blisko 60 tys. powalonych drzew, eby odkry kierunek fali uderzeniowej. Zebrali te dane z kilku syberyjskich stacji sejsmologicznych, a tak e wszelkie relacje wiadków (równie te dotychczas nie przetłumaczone na zachodnie j zyki). W ten sposób bezspornie ustalili ju, i obiekt nadleciał z południowego wschodu z pr dko ci ok. 11 km/s. Potem nakre lili 886 mo liwych trajektorii tego kosmicznego intruza, zanim trafił on w kul ziemsk. Ponad 80 proc. z nich odpowiada orbitom planetoid. Tylko nieliczne odpowiadaj kosmicznym drogom, którymi zazwyczaj chadzaj komety. ć ś Dlatego uczeni w najnowszym numerze magazynu "Astronomy and Astrophysics" udowadniaj, e sprawc tunguskiej katastrofy był wielki kamienny meteoryt. A dlaczego rozpadł si nad Ziemi i nie zachowały si adne fragmenty? Prawdopodobnie był to obiekt podobny do planetoidy Matyldy, któr zbadała sonda NEAR w 1997 roku - mówi dr Foschini. Matylda okazała si kawałkiem skały o bardzo małej g sto ci, niemal równej g sto ci wody, co oznacza, e najprawdopodobniej jest wewn trz pokruszona i przypomina raczej lu no spojon kupk gruzu ni lit skał. Taka planetoida łatwo rozpadłaby si na miliony kawałków w atmosferze, które potem w wysokiej temperaturze uległyby stopieniu i wyparowały równie łatwo jak j dro lodowej komety ródło: Gazeta Wyborcza (2001) 55