Moduł 2 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN)* Sustainable Energy Action Plan (SEAP) *w dalszej części stosowane będzie pojęcie plan i skrót PGN

2

Moduł 2 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN)* Sustainable Energy Action Plan (SEAP) *w dalszej części stosowane będzie pojęcie plan i skrót PGN 2

Podstawowym dokumentem (wytycznymi) jakimi należy się posługiwać przygotowując PGN (czy to ze środków własnych czy w ramach dotacji NFOŚ 9.3) jest: www.covenantofmayors.eu/img/pdf/seap_guidebook_pl_final.pdf 3

PGN kolejne kroki Inwentaryzacja bazowa (BEI) Określenie priorytetów Plan działań Procedura SOOŚ Przyjęcie dokumentu przez Radę Wdrożenie Ewaluacja (MEI) 4

Struktura dokumentu 1 Streszczenie 2 Ogólna strategia A Cele strategiczne i szczegółowe B Stan obecny i wizja na przyszłość C Aspekty organizacyjne i finansowe: Koordynacja i utworzone/przydzielone struktury organizacyjne Przydzielone zasoby ludzkie Zaangażowanie zainteresowanych stron i mieszkańców Szacowany budżet Przewidywane źródła finansowania inwestycji ujętych w Planie działań Planowane środki w zakresie monitoringu i oceny 5

3 Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji i związane z nią informacje, obejmujące interpretację danych 4 Działania i środki zaplanowane na cały okres objęty Planem (2020) Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania do 2020 r. Krótko/średnioterminowe działania Dla każdego ze środków/działań należy podać (wszędzie gdzie to możliwe): Opis Odpowiedzialny wydział, osobę lub firmę Harmonogram (początek koniec, kamienie milowe) Oszacowanie kosztów Szacowaną oszczędność energii/wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych Szacowaną redukcję emisji CO 2 6

Struktura PGN (9.3 NFOS) 1. Streszczenie 2. Ogólna strategia Cele strategiczne i szczegółowe Stan obecny Identyfikacja obszarów problemowych Aspekty organizacyjne i finansowe (struktury organizacyjne, zasoby ludzie, zaangażowane strony, budżet, źródła finansowania inwestycji, środki finansowe na monitoring i ocenę) 3. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla 4. Działania/zadania i środki zaplanowane na cały okres objęty planem Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania Krótko/średnioterminowe działania/zadania (opis, podmioty odpowiedzialne za realizację, harmonogram, koszty, wskaźniki) 5. Wskaźniki monitorowania poziom redukcji emisji CO2 w stosunku do lat poprzednich (1990 bądź innego możliwego do inwentaryzacji), poziom redukcji zużycia energii finalnej w stosunku do przyjętego roku bazowego. udział zużytej energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, proponowane monitorowanie wskaźników w oparciu o metodologię opracowaną przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej we współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Energii (DG ENER) i Biurem Porozumienia Burmistrzów, zawartą w poradniku Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), 7

Wymogi NFOS przyjęcie do realizacji planu poprzez uchwałę Rady Gminy (wpisanie inwestycji do WPF), wskazanie mierników osiągnięcia celów, określenie źródeł finansowania, plan wdrażania, monitorowania i weryfikacji (procedury), spójność z innymi planami/programami (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, założenia/plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, program ochrony powietrza), zgodność z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. kompleksowość planu, tj.: wskazanie zadań inwestycyjnych, w następujących obszarach, m.in: zużycie energii w budynkach/instalacjach (budynki i urządzenia komunalne, budynki i urządzenia usługowe niekomunalne, budynki mieszkalne, oświetlenie uliczne; zakłady przemysłowe poza EU ETS fakultatywnie), dystrybucja ciepła, zużycie energii w transporcie (transport publiczny, tabor gminny, transport prywatny i komercyjny, transport szynowy), w tym poprzez wdrażanie systemów organizacji ruchu, gospodarka odpadami w zakresie emisji nie związanej ze zużyciem energii (CH 4 ze składowisk) fakultatywnie, produkcja energii zakłady/instalacje do produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu, z wyłączeniem instalacji objętej EU ETS. oraz zadań nieinwestycyjnych, takich jak planowanie miejskie, zamówienia publiczne, strategia komunikacyjna, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, etc. 8

Definicje Energia elektryczna: Oznacza całkowitą ilość energii elektrycznej wykorzystaną przez użytkowników końcowych zlokalizowanych na terenie gminy, niezależnie od tego gdzie jest ona wytwarzana. W przypadku wyboru metody LCA trzeba również podać dla niej odpowiedni wskaźnik emisji. Pod pojęciem certyfikowanej zielonej energii elektrycznej należy rozumieć energię elektryczną wytworzoną z odnawialnych źródeł energii, która posiada gwarancję pochodzenia. Paliwa kopalne Obejmują wszystkie paliwa kopalne zużywane jako towar przez użytkowników końcowych, w tym wszystkie paliwa kopalne kupowane przez użytkowników końcowych w celu ogrzewania pomieszczeń, podgrzewania wody czy gotowania. Obejmują także paliwa wykorzystywane w transporcie oraz w przemysłowych procesach spalania. 9

Definicje Energia odnawialna: Obejmuje wszystkie oleje roślinne, biopaliwa, inną biomasę (np. drewno), energię słońca oraz energię geotermalną zużywane jako towar przez użytkowników końcowych. Paliwa kopalne Obejmują wszystkie paliwa kopalne zużywane jako towar przez użytkowników końcowych, w tym wszystkie paliwa kopalne kupowane przez użytkowników końcowych w celu: ogrzewania pomieszczeń, podgrzewania wody gotowania. Obejmują także paliwa wykorzystywane w transporcie oraz w przemysłowych procesach spalania. W przypadku spalania torfu jego zużycie należy wykazać jako inne paliwa kopalne 10

Definicje Ciepło/chłód Oznacza ciepło/chłód dostarczane jako towar użytkownikom końcowym zlokalizowanym na terenie gminy (np. z miejskiego systemu ciepłowniczego/chłodniczego, elektrociepłowni czy spalarni odpadów prowadzącej odzysk ciepła). 11

Bazowa emisja gazów cieplarnianych (BEI) Dlaczego 1990? Rok ten stanowi punkt wyjścia dla celów redukcyjnych przyjętych w pakiecie klimatycznoenergetycznym UE oraz w Protokole z Kioto. Dzięki temu możliwe będzie porównanie rezultatów w zakresie redukcji emisji osiągniętych na szczeblu unijnym oraz lokalnym. Jeżeli jednak nie dysponujemy danymi umożliwiającymi sporządzenie inwentaryzacji emisji dla roku 1990, można przyjąć inny, najlepiej najbliższy mu rok, dla którego można zgromadzić pełne i wiarygodne dane. Celem bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) jest wyliczenie ilości CO2 wyemitowanego wskutek zużycia energii na terenie gminy w roku bazowym. BEI pozwala zidentyfikować główne antropogeniczne źródła emisji CO2 oraz odpowiednio zaplanować i uszeregować pod względem ważności środki jej redukcji. Sporządzenie bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) ma kluczowe znaczenie. Będzie ona bowiem stanowić instrument umożliwiający pomiar efektów zrealizowanych działań związanych z ochroną klimatu. BEI pokaże, w jakim punkcie gmina znajdowała się na początku, a kolejne inwentaryzacje kontrolne pokażą postępy w realizacji przyjętego celu redukcyjnego. Inwentaryzacje emisji są bardzo ważne także z punktu widzenia podtrzymania motywacji wszystkich stron pragnących wesprzeć władze lokalne w realizacji PGN/SEAP, gdyż pozwalają im zobaczyć rezultaty ich wysiłków. 12

Co obejmuje BEI? 1. Budynki i wyposażenie/urządzenia komunalne 2. Oświetlenie publiczne 3. Inne budynki i urządzenia budynki i wyposażenie/urządzenia usługowe (niekomunalne) budynki mieszkalne przemysł (opcjonalnie, z wyłączeniem zakładów objętych ETS-EU) 4. Transport drogowy Proces gromadzenia danych do BEI może stanowić okazję do zajęcia się kluczowymi kwestiami związanymi z energią: racjonalizacja liczby punktów poboru energii zmiana umów z dostawcami energii zainicjowanie zarządzania energią na terenie Gminy zidentyfikowanie budynków, które zużywają najwięcej energii i zaplanowanie dla nich działań pozwalających zidentyfikować obszary problemowe i podjąć działania naprawcze 13

Przykładowy wynik inwentaryzacji bazowej: LP Sektor Emisja MgCO2-1990 1 Budynki użyteczności publicznej - gminne 44 570 2 Sektor usług 170 007 3 Sektor mieszkaniowy 559 010 4 Oświetlenie miejskie 7 776 5 Sektor przemysłowy 569 112 6 Transport 210 906 7 Inne/pozostałe 14 556 Suma 1 575 937 14

Podczas BEI wylicza się wielkość emisji, która miała miejsce w roku bazowym. Oprócz tego w późniejszych latach sporządzane będą tzw. inwentaryzacje kontrolne, mające na celu monitorowanie osiąganych rezultatów i porównywanie ich z założonym celem. Kontrolną inwentaryzację emisji (MEI) sporządza się przy wykorzystaniu tych samych metod i tych samych reguł co BEI. Dlatego tak istotne jest sporządzenie dobrej bazy danych do inwentaryzacji bazowej wraz z zestawieniem przyjętych założeń. 15

Warto zwrócić uwagę na: Czas niezbędny do zgromadzenia i weryfikacji danych dotyczących okresu (roku) bazowego Niedobory danych (GUS, dystrybutorzy) z lat 90 XX w. Nakładanie się pewnych obszarów informacji i brak w innych Niezbędne zasoby (czas i finanse) w celu weryfikacji emisji w sektorze mieszkaniowym koszty wizji lokalnych Zmiany demograficzne i terytorialne z ostatnich 25 lat, które mogą wypaczać efekty (np. oddzielenie się nowych gmin czy przyłączenie) Wybór metodologii kalkulacji bazowej emisji Wyłączenie instalacji objętych systemem ETS 16

Pozyskiwanie informacji źródłowych (1) Informacje wewnętrzne gminy: Informacje nt. budynków użyteczności publicznej, obiektów sportoworekreacyjnych, edukacyjnych itp. Ogólne informacje nt. budynków prywatnych (baza podatkowa), Informacje nt. budynków sektora przemysłu i usług (baza podatkowa), Informacje dot. dużych gospodarstw rolnych. Struktura wiekowa, stan techniczny, źródła ciepła, zużycie paliw/energii, Wykorzystanie OZE na terenie gminy, Dane dotyczące źródeł światła oświetlenie ulic itp., systemy zarządzania automatyki /sterowania itp., Plany rozwojowo-inwestycyjne gminy na nadchodzące lata, Dokumenty strategiczne (strategia rozwoju, strategie sektorowe, studium uwarunkowań/plan zagospodarowania przestrzennego, PONE), Informacje dot. bieżących uwarunkowań lokalizacyjno-przestrzennych, środowiskowych i społeczno-gospodarczych gminy. 17

Pozyskiwanie informacji źródłowych (2) Informacje przedsiębiorstw energetycznych: System ciepłowniczy jeżeli istnieje centralny system zaopatrzenia w ciepło jaka moc, jakie paliwa, zużycie paliwa, ilość korzystających mieszkańców, plany rozwojowe, System elektroenergetyczny - struktura sieci przesyłowych, zestawienie stacji transformatorowych, możliwości podłączenia nowych odbiorców, możliwości podłączenia OZE, plany inwestycyjne, System gazowniczy aktualna infrastruktura sieci gazowej i jej stan techniczny, ilość użytkowników, możliwości rozbudowy, plany rozwoju. Informacje kluczowych lokalnych zakładów przemysłowych (o ile objęte PGN) i handlowych: Bieżące zużycie energii/paliw, kluczowe plany rozwojowe mające wpływ na prognozowane zużycie paliw/energii. 18

Pozyskiwanie informacji źródłowych (3) Informacje instytucji zewnętrznych: Dane dot. środowiska naturalnego na terenie gminy i jego zanieczyszczenia (WIOS), Warunki wietrzne/nasłonecznienie, warunki hydrologiczne, (odpowiednie instytucje wojewódzkie lub krajowe), Plany rozwojowe i możliwości współpracy (PZwCEEiPG), Informacje od mieszkańców (ankietyzacja): Dane dotyczące zużycia energii i paliw, Rodzaj i stan techniczny instalacji, Podjęte/planowane działania termomodernizacyjne itp. 19

20

21

22

Zasięg geograficzny i sektorowy Planu Zasięg geograficzny obejmuje obszar leżący w granicach danej jednostki administracyjnej. Co do zasady, bazową inwentaryzację emisji CO 2 sporządza się w oparciu o końcowe zużycie energii na terenie miasta/gminy, zarówno w sektorze komunalnym, jak i pozakomunalnym. Władze lokalne mogą jednak uwzględnić w swojej inwentaryzacji także te emisje, które nie są bezpośrednio związane ze zużyciem energii. 23

Sektory objęte inwentaryzacją W zakres BEI wchodzą następujące rodzaje emisji: a) Emisje bezpośrednie ze spalania paliw w budynkach, instalacjach oraz sektorze transportu. b) Emisje pośrednie towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych przez odbiorców końcowych zlokalizowanych na terenie miasta/gminy. c) Pozostałe emisje bezpośrednie występujące na terenie miasta/gminy np.: CH 4 i/lub N 2 O powstające w trakcie oczyszczalnia ścieków oraz CH 4 emitowany ze składowisk odpadów. (Emisje te ujmujemy w BEI tylko gdy planujemy działania związane z ich ograniczeniem!). 24

* str. 108 wytycznych SEAP, tabela nr 3 25

26

27

28

29

Wskaźniki monitorowania BEI/MEI Wyliczone podczas bazowej inwentaryzacji (1990) wartości muszą być monitorowane w okresach narzuconych przez system wdrażania Planu. Częstotliwość monitorowania postępów nie może być zbyt duża (<2 lat), gdyż zmiany będą przypuszczalnie na granicy błędu pomiaru. Z kolei przyjmowanie okresów zbyt dużych (> 4 lat) powoduje, iż zarządzanie planem i reakcja na odchylenia od zamierzonych wartości są znacznie utrudnione i powolne. System monitoringu należy ustalić na etapie opracowywania Planu tworzenie go ad hoc oznacza ryzyko błędów, niedotrzymania terminów i chaos informacyjny. Ustalenie zakresu danych do MEI wcześniej pozwala na wykonanie inwentaryzacji monitorującej sprawnie i szybko. Należy przyjmować dane lokalne, a nie szczebla krajowego i takie, które będą dostępne także podczas kolejnych inwentaryzacji. Zakres MEI powinien być identyczny jak dla BEI inaczej dane nie będą porównywalne. 30

Podejście IPCC Obliczenia wskaźników można dokonać dwoma sposobami większość dokumentów stosuje metodologię IPCC (Międzynarodowego Komitetu ds. Klimatu), która obejmują całość emisji CO 2 wynikłej z końcowego zużycia energii na terenie gminy zarówno emisje bezpośrednie ze spalania paliw w budynkach, instalacjach i transporcie, jak i emisje pośrednie towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych przez mieszkańców. Standardowe wskaźniki emisji bazują na zawartości węgla w poszczególnych paliwach. W tym przypadku najważniejszym gazem cieplarnianym jest CO 2, a emisje CH 4 i N 2 O można pominąć. Co więcej, emisje CO 2 powstające w wyniku spalania biomasy/biopaliw wytwarzanych w zrównoważony sposób oraz emisje związane z wykorzystaniem certyfikowanej zielonej energii elektrycznej są traktowane jako zerowe. Standardowe wskaźniki emisji podane w Poradniku SEAP bazują na Wytycznych IPCC z 2006 roku jednakże samorząd może przyjąć inne (bardziej aktualne) wartości jeśli uzna to za stosowne. Wytyczne IPCC: http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/public/2006gl/index.html 31

Podejście LCA Druga, rzadziej stosowana, to metoda LCA ( Life Cycle Assessment Ocena Cyklu Życia), która uwzględniają cały cykl życia poszczególnych nośników energii. W podejściu tym pod uwagę bierze się nie tylko emisje związane ze spalaniem paliw, ale też emisje powstałe na wszystkich pozostałych etapach łańcucha dostaw, w tym emisje związane z pozyskaniem surowców, ich transportem i przeróbką (np. w rafinerii). W zakres inwentaryzacji wchodzą więc też emisje, które występują poza granicami obszaru, na którym wykorzystywane są paliwa. W podejściu tym emisje gazów cieplarnianych związane z wykorzystaniem biomasy/biopaliw oraz certyfikowanej zielonej energii elektrycznej są uznawane za wyższe od zera. W tym przypadku ważną rolę mogą odgrywać także emisje innych niż CO 2 gazów cieplarnianych. 32

Emisje ze spalania paliw W przypadku budownictwa jednorodzinnego szacowanie zapotrzebowania na ciepło bądź pozyskiwanie danych o faktycznym zużyciu paliwa jest kosztowo nieuzasadnione. Do szacowania zużycia paliw należy zastosować dane o: źródle ciepła, powierzchni ogrzewanej, stanie termoizolacji budynku (wizja lokalna+dane np. z PONE, PINB ) Rodzaj budynku Budowane przed rokiem 1990, nieocieplone Budowane przed rokiem 1990, nieocieplone, po wymianie okien Budowane przed rokiem 1990 po termomodernizacji Nowe, energooszczędne Zapotrzebowanie na moc cieplną 140-180 110-140 80-120 50-80 W/m 2 33

Obliczanie emisji ekwiwalentnej Ciekawostka: najpopularniejszy czynnik klimatyzacji, gaz do aerozoli R134a cechuje się GWP=1320. Nowy czynnik R1234yf, który ma niedługo zastąpić R134a, cechuje się GWP=4. Jednakże środek ten jest produkowany tylko przez 2 firmy na świecie, a koszt napełnienia klimatyzacji samochodowej wynosić ma ok. 1000 zł. Czy efekt dla środowiska uzasadnia takie koszty? Metoda LCA jest dokładniejsza i bardziej wiarygodna, jednak zebranie danych do jej zastosowania może być trudne, a w polskich warunkach także czaso- i kapitałochłonne. Metoda IPCC jest jasna i przejrzysta, a także można ją stosować w każdej gminie bazując na tabelach Poradnika SEAP. Stosując metodę LCA należy wziąć pod uwagę także pozostałe emisje gazów cieplarnianych i zastosować ekwiwalent CO 2 wykorzystując wartości GWP (potencjał tworzenia efektu cieplarnianego). Przykładowo, w przedziale czasowym wynoszącym 100 lat jeden kilogram CH 4 ma taki sam udział w tworzeniu efektu cieplarnianego jak 21 kilogramów CO 2, w związku z czym wskaźnik GWP dla CH 4 wynosi 21. 34

OZE a wskaźniki emisji Standardowe wskaźniki emisji zgodne z zasadami IPCC bazują na zawartości węgla w paliwach. Dla uproszczenia, wskaźniki emisji, że cały węgiel zawarty w paliwie przechodzi w CO 2. W rzeczywistości jednak niewielka ilość węgla (zwykle <1%) zawartego w paliwach tworzy inne niż CO 2 związki chemiczne, takie jak tlenek węgla (CO), którego większość utlenia się potem do CO 2 w atmosferze. Wskaźniki emisji LCA obejmują rzeczywiste emisje powstające na wszystkich etapach cyklu życia paliw/nośników energii, w tym emisje pochodzące z procesów spalania. Ma to szczególne znaczenie w przypadku biopaliw: o ile sam węgiel zawarty w biopaliwach można traktować jako neutralny dla klimatu, o tyle już ich uprawa (wykorzystanie nawozów, sprzętu, produkcja pestycydów), zbiór i przeróbka do ostatecznej postaci mogą wiązać się ze znaczącym zużyciem energii i emisją CO 2, jak również z emisją N 2 O z pól uprawnych. Różne rodzaje biopaliw różnią się znacznie między sobą pod względem emisji gazów cieplarnianych powstających w ich cyklu życia, dlatego też podejście LCA pomaga wybrać najbardziej przyjazne dla klimatu biopaliwa i inne nośniki energii wytwarzane z biomasy. 35

UWAGA! Temat do dyskusji jak import biomasy z Azji wpływa na bilans CO 2 krajów UE? Jak wyglądałoby współspalanie biomasy w świetle pakietu klimatycznego gdyby stosować metodę LCA, a nie IPCC? W przypadku gdy gmina stosuje standardowe wskaźniki emisji i wykorzystuje biopaliwo, które nie spełnia kryteriów zrównoważonego rozwoju, zaleca się zastosowanie dla tego biopaliwa wskaźnika emisji, który jest równy wskaźnikowi dla odpowiadającemu mu paliwa kopalnego. Na przykład jeżeli gmina wykorzystuje biodiesel, który nie jest wytwarzany w sposób zrównoważony, należy zastosować wskaźnik emisji dla zwykłego diesla. Choć reguła ta nie znajduje zastosowania w konwencjonalnych standardach szacowania emisji, jest wykorzystywana w celu zapobieżenia stosowaniu nieprzyjaznych środowisku biopaliw. 36

Tablica wskaźników emisji w obu wariantach (IPCC/LCA) 37

Emisja związana ze zużyciem energii elektrycznej W celu wyliczenia emisji CO 2 powstającej w związku ze zużyciem energii elektrycznej konieczne jest przyjęcie odpowiedniego wskaźnika emisji. Ten sam wskaźnik emisji będzie stosowany dla całości energii elektrycznej wykorzystywanej na terenie miasta lub gminy, w tym wykorzystywanej w transporcie szynowym. Lokalny wskaźnik emisji dla energii elektrycznej powinien uwzględniać trzy wymienione poniżej komponenty: 1. Krajowy/europejski wskaźnik emisji 2. Lokalna produkcja energii elektrycznej 3. Zakup certyfikowanej zielonej energii elektrycznej przez samorząd lokalny 38

Krajowy/europejski wskaźnik emisji Głównym składnikiem emisji CO 2 z energii elektrycznej są emisje związane z produkcją jednostki energii i dostarczeniem jej do odbiorcy. CO 2 wyemitowany w związku ze zużyciem energii elektrycznej na terenie gminy w rzeczywistości pochodzi z tych różnych zakładów i instalacji, stosujących różne paliwa i technologie. Wyliczenie jego ilości przypadającej na każdą JST byłoby trudne gdyż fizyczne przepływy energii elektrycznej przekraczają granice administracyjne i zmieniają się w zależności od szeregu czynników. Co więcej, samorządy nie sprawują kontroli nad emisjami wytwórców energii. W związku z powyższym należy przyjąć pewne stałe wskaźniki emisji, które będą stosowane zarówno podczas BEI jak i MEI. Pozwoli to na zachowanie porównywalności danych i wykazanie zmian po stronie działań zależnych od JST. Samorząd lokalny może zdecydować się na wykorzystanie albo krajowego, albo europejskiego wskaźnika emisji, przy przyjmowaniu innego wskaźnika należy pamiętać, iż LCA zawsze będzie wyższe niż wskaźnik standardowy. 39

Dane z lat 2002-2009 i różnych źródeł. PL = 259% średniej UE27 Dane dla LCA pochodzą z innego okresu, co powoduje, iż wskaźnik ten jest niższy niż standardowy w przypadku PL i CZ. 40

Lokalna produkcja energii elektrycznej Idea PGN bazuje na działaniach po stronie popytu ograniczaniu zużycia energii, a nie szukaniu jej mniej emisyjnej produkcji. Do tego najczęściej produkcja energii elektrycznej na poziomie lokalnym (i zużywana lokalnie) jest marginalna, a większe instalacje (np. farmy wiatrowe) oddają energię do sieci krajowej. Jeżeli jednak władze lokalne zdecydują się uwzględnić lokalną produkcję energii elektrycznej w BEI, muszą objąć inwentaryzacją wszystkie zakłady i instalacje, które spełniają poniższe kryteria: zakład/instalacja nie jest objęta EU ETS zakład/instalacja ma moc nieprzekraczającą 20 MWfuel (moc cieplna w paliwie) w przypadku zakładów spalających paliwa kopalne lub biomasę lub moc nieprzekraczającą 20 MWe (moc nominalna) w przypadku zakładów wykorzystujących pozostałe odnawialne źródła energii (np. energię wiatru, energię słońca). 41

Zakup certyfikowanej zielonej energii elektrycznej przez samorząd lokalny Zamiast kupować zmieszaną energię elektryczną z sieci, samorządy mogą zdecydować się na zakup certyfikowanej zielonej energii elektrycznej. Niestety energia ta jest droższa od produktu standardowego, i w warunkach polskich trudno jest uzasadnić taki zakup z punktu widzenia racjonalności wydatkowania finansów publicznych oraz PZP. Samorząd musiałby wykazać, iż wyższy koszt przekłada się na co najmniej równe korzyści dla społeczeństwa (np. ograniczanie emisji), co w przypadku energii produkowanej poza gminą-odbiorcą nie ma znaczenia. Jeżeli jednak występuje sytuacja zakupu zielonej, certyfikowanej energii dla JST należy emisję CO 2 związaną z zakupem energii obliczyć zgodnie ze wzorem na str. 121 Poradnika SEAP. 42

Obliczenie emisji dla ciepła/chłodu sieciowego Jeżeli ciepło lub chłód są sprzedawane/dostarczane jako towar użytkownikom końcowym zlokalizowanym na terenie gminy, konieczne jest przyjęcie odpowiedniego wskaźnika emisji. W pierwszej należy zidentyfikować wszystkie zakłady i instalacje, które dostarczają ciepło/chłód jako towar użytkownikom końcowym na jego terenie (np. ciepłownie, elektrociepłownie). Spalarnie odpadów, w których wytwarzane jest ciepło sprzedawane jako towar użytkownikom końcowym, należy traktować tak jak inne zakłady produkujące ciepło. Spalanie odpadów w spalarniach, które nie prowadzą odzysku energii, należy odpowiednio uwzględnić. Jeżeli część wytwarzanego na terenie gminy ciepła/chłodu jest eksportowana poza obszar gminy, podczas wyliczania wskaźnika emisji dla energii cieplnej należy odjąć związaną z nią część emisji CO 2 od ogólnej wielkości emisji towarzyszącej lokalnej produkcji ciepła. Analogicznie, jeżeli ciepło/chłód są importowane z zakładu położonego poza granicami gminy, część emisji CO 2 z tego zakładu, która przypada na ciepło/chłód konsumowane na terenie analizowanej gminy, powinna zostać uwzględniona podczas wyliczania wskaźnika emisji. 43

Emisje w przypadku kogeneracji Część ciepła wykorzystywanego na terenie gminy może być wytwarzana w elektrociepłowniach. W takim przypadku konieczne jest dokonanie podziału powstających emisji pomiędzy produkcję ciepła, a produkcję energii elektrycznej. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy wytwarzane ciepło jest wykorzystywane lokalnie (bezpośrednio wchodzi w zakres BEI), natomiast energia elektryczna jest sprzedawana do sieci regionalnej (nie wchodzi bezpośrednio w zakres BEI). W celu dokonania podziału zużycia paliwa oraz wielkości emisji pomiędzy należy stosować wzór wskazany w Poradniku SEAP. 44

Emisje z sektora transportu W celu oszacowania emisji związanych z transportem drogowym należy zebrać dane na temat ilości paliwa zużytego na terenie gminy. Zwykle ilość ta nie jest równa ilości paliwa sprzedanego. Dlatego też oszacowania zużycia paliwa należy dokonać na podstawie szacunków dotyczących: liczby pojazdokilometrów przejechanych na terenie gminy, struktury pojazdów poruszających się po terenie gminy (samochody, autobusy, ciężkie i lekkie pojazdy użytkowe), średniego zużycia paliwa dla poszczególnych typów pojazdów. Badania naukowe wykazały, że zastosowanie danych nt. sprzedaży paliw jest poprawne dla miast, gdzie liczba podróży poza granice jest niewielka w stosunku do liczby podróży w granicach miasta. Porównano efekty wykorzystania danych nt. sprzedaży z szacunkiem emisji na podstawie liczby przejechanych kilometrów dla Toronto, Nowego Yorku i Bangkoku, i stwierdzono, że różnice mogą nie przekraczać 5%. 45

Tabela nr 6 str. 136 poradnika SEAP. 46

Cele dokumentu w perspektywie 2014-2020 redukcji emisji gazów cieplarnianych zwiększenia udziału energii pochodzącej z źródeł odnawialnych redukcji zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy (naprawcze) ochrony powietrza (POP) oraz plany działań krótkoterminowych (PDK). W wytycznych nie wskazano, iż JST mają osiągać wartości redukcji podane w pakiecie klimatycznym 3x20. 47

Cele dokumentu w perspektywie 2020+ neutralny wpływ działań JST na emisję gazów cieplarnianych maksymalna termomodernizacja sektora mieszkaniowego maksymalne wykorzystanie technicznego (w innym wariancie ekonomicznego) potencjału energii odnawialnej na terenie gminy zapewnienia jak największego udziału dostaw niskoemisyjnego ciepła sieciowego do jak największej liczby odbiorców (przy maksymalnym ograniczeniu indywidualnych źródeł ciepła opartych na paliwach kopalnych) zapewnienie dobrej jakości powietrza zapewnienia bezpieczeństwa dostaw ciepła i energii elektrycznej (dla gmin oddalonych lub o niekorzystnym położeniu klimatycznym (np. Jura Krakowsko-Częstochowska i zjawisko szadzi) 48

Realizacja zapisów PGN dokonuje się poprzez standardowe procedury jednostki związane z: planowaniem budżetowym (WPF), strategicznym (strategia rozwoju gminy, strategia transportowa) operacyjnym (LPR, kolejne inwestycje, budżety jednostek miejskich i wydziałów, polityka zamówień publicznych) 49

Działania strategiczne Opracowany PGN musi zakładać strategiczne podejście do rozwiązywania zidentyfikowanych problemów, które tworzą negatywną sytuację obecną. Działania te mogą mieć miejsce na wielu polach: Stworzenie narzędzi do priorytetyzacji działań energetycznych (procedura oceny) Wdrożenie narzędzi do ograniczania strat ciepła w budynkach mieszkalnych oraz poprawy sprawności układów grzewczych Maksymalizacja wykorzystania ciepła sieciowego i nośników niskoemisyjnych (zapisy w MPZP, Wykorzystanie ciepła odpadowego gdzie to możliwe /opłacalne Poprawa wykorzystania transportu miejskiego (trasy/kursy/wyposażenie/ceny) Poprawa płynności ruchu Zwiększenie udziału pojazdów niskoemisyjnych (w tym elektrycznych zasilanych energią z kogeneracji ) 50

Cele i działania Dokument powinien wskazywać jasno określone i mierzalne cele np. ograniczenie zużycia energii końcowej w obiektach JST o 15% do 2020r. ograniczenie emisji CO2 na terenie gminy o 7% do 2020r. Oraz konkretne działania ze wskazanym szacowanym efektem ograniczenia emisji CO 2 : podłączenie do m.s.c 150 budynków do 2018r. Ok. 200 Mg CO 2 /rok Wyznaczenie 3ha terenów do zabudowy mieszkaniowej minimum energooszczędnej i uzbrojenie sieć ciepłowniczą do 2017r. Montaż zdalnych mierników zużycia energii we wszystkich punktach poboru należących do gminy do końca 2015r. Regulacja AKP w ww. budynkach na bazie zebranych danych Realizacja PONE dla min. 100 budynków i 50 instalacji OZE w latach 2015-17 (400 Mg CO 2 ). Określ czas trwania, budżet i źródła finansowania każdego działania, a także wyraźny podział obowiązków związanych z jego realizacją 51

Nie zapomnij o: Komunikacji z wszystkimi zainteresowanymi grupami Młodzieży, dla której tworzysz plan Przepływie informacji o realizacji PGN Działaniach edukacyjnych i informacyjnych dla wszystkich mieszkańców Politycznych wadach i zaletach dokumentu Dostępności funduszy UE dla JST dysponujących PGN 52

Interesariusze Właściciele nieruchomości Samorząd Producenci energii elektrycznej, gazu i ciepła sieciowego Producenci i dostawcy paliw kopalnych Inwestorzy, osoby planujące budowę domu Potencjalni wyborcy Opozycja polityczna Branża OZE Przedsiębiorcy lokalni Ogół mieszkańców gminy WFOŚ/NFOŚ Organizacje ekologiczne 53

Procedury W ramach każdego PGN należy opracować lub wskazać istniejące procedury dla co najmniej: Przyjmowania i aktualizacji dokumentu Monitorowania postępów realizacji wskazanych zadań Ewaluacji wyników kolejnych MEI Podejmowania decyzji o strategicznych zmianach w dokumencie Realizowania działań naprawczych Obiegu informacji Patrz Podręcznik SEAP: Rozdział 3. Adaptacja struktur administracyjnych 54 54

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ plany@biuroaltima.pl Grupa Doradcza Altima sp. z o.o. Ligocka 103 40568 Katowice Kontakt w sprawie terminów i miejsc szkoleń: Martyna.bytomska@biuroaltima.pl Tel 533 498 015 55