Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w Irlandii
Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langid=en&catid=815 Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2
Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 6 Finansowanie... 6 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 8 Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej?... 8 Co obejmuje ubezpieczenie?... 8 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?... 9 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...10 Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...10 Co obejmuje ubezpieczenie?...10 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...10 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...11 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?...11 Co obejmuje ubezpieczenie?...11 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.12 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...13 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...13 Co obejmuje ubezpieczenie?...13 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...13 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...14 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...15 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...15 Rozdział VII: Renty rodzinne...17 Kiedy masz prawo do renty rodzinnej?...17 Co obejmuje ubezpieczenie?...18 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...19 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej...20 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...20 Co obejmuje ubezpieczenie?...20 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...21 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...22 Kiedy masz prawo do świadczeń rodzinnych?...22 Co obejmuje ubezpieczenie?...22 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...23 Rozdział X: Bezrobocie...24 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...24 Co obejmuje ubezpieczenie?...25 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...25 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...26 Kiedy masz prawo do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...26 Co obejmuje ubezpieczenie?...27 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 27 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...28 Kiedy masz prawo do opieki długoterminowej?...28 Co obejmuje ubezpieczenie?...29 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...30 Lipiec 2012 r 3
Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...31 Lipiec 2012 r 4
Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie W Irlandii wyróżniamy trzy główne typy świadczeń zabezpieczenia społecznego: świadczenia składkowe (z zabezpieczenia społecznego) wypłacane w zależności od liczby składek PRSI (Pay-Related Social Insurance ubezpieczenie społeczne zależne od dochodów) wniesionych w danym okresie; świadczenia nieskładkowe (z pomocy społecznej) przeznaczone dla osób nieposiadających prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i przyznawane na podstawie oceny zasobów finansowych; oraz świadczenia powszechne, takie jak zasiłek na dzieci (Child Benefit) lub prawo do bezpłatnego korzystania z komunikacji publicznej (Free Travel), wypłacane w niektórych przypadkach niezależnie od zasobów finansowych beneficjentów oraz ich składek na ubezpieczenie społeczne. Świadczenia powszechne nie są jednak zbyt liczne. Osoby ubiegające się o świadczenia z danego systemu muszą spełnić wymagane do ich otrzymania warunki. Poza historią opłacania składek PRSI oraz oceną zasobów finansowych przy wypłacie niektórych świadczeń obowiązują również inne warunki. Na przykład przy ubieganiu się o zasiłek dla osoby poszukującej pracy należy być dyspozycyjnym i rzeczywiście szukać pracy. Osoby nieposiadające prawa do świadczeń z systemu ubezpieczeń mogą ubiegać się o świadczenia z systemów nieskładkowych, istniejących obok większości dostępnych systemów ubezpieczeń. W ustawodawstwie irlandzkim nie wyróżnia się specjalnego systemu zabezpieczenia społecznego dla poszczególnych kategorii osób pracujących. Wszyscy pracownicy najemni oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek są ubezpieczeni w tym samym powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych. Zasadniczo wszyscy pracownicy najemni oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek powyżej 16. roku życia, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego (66 lat), są objęci ubezpieczeniem. Ubezpieczenie pracowników najemnych zarabiających łącznie poniżej 38 EUR tygodniowo lub osób powyżej 66. roku życia uprawnia jedynie do otrzymywania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Wszystkie osoby mieszkające na stałe w Irlandii mają prawo do określonych świadczeń zdrowotnych. Jak zostać członkiem systemu zabezpieczenia społecznego? Osoby, które po raz pierwszy podejmują pracę w Irlandii, powinny niezwłocznie udać się do lokalnego urzędu ds. świadczeń społecznych celem uzyskania osobistego numeru ubezpieczenia społecznego (Personal Public Service Number PPS). Jest to niepowtarzalny numer referencyjny potrzebny przy wszelkich kontaktach ze służbami publicznymi, w tym do uzyskania prawa do świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego, świadczeń zdrowotnych oraz podatku dochodowego. Po uzyskaniu Lipiec 2012 r 5
niepowtarzalnego osobistego numeru PPS należy skontaktować się z lokalnym urzędem skarbowym w celu uregulowania sytuacji podatkowej. Dopilnowanie rejestracji oraz przekazanie numeru PPS pracodawcy jest obowiązkiem pracownika. W przeciwnym razie może zdarzyć się sytuacja, że składki PRSI nie zostaną prawidłowo zaewidencjonowane. Numer PPS należy podawać za każdym razem przy ubieganiu się o świadczenia, jak również we wszelkiej korespondencji prowadzonej z departamentem ochrony socjalnej. Numer ten umożliwia szybkie zidentyfikowanie dokumentacji, a tym samym uniknięcie opóźnień w wypłacie należnych świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego. Organizacja ochrony socjalnej Biura departamentu ochrony socjalnej (Department of Social Protection) znajdują się w Buncrana, Carrick-on-Shannon, Dublin, Dundalk, Letterkenny, Longford, Roscommon, Sligo and Waterford. Usługi na poziomie lokalnym są świadczone w trzech regionach poprzez sieć prawie 125 biur lokalnych/oddziałów. Biuro odwołań w sprawach świadczeń społecznych (Social Welfare Appeals Office) jest niezależnym organem departamentu. Odpowiada za określenie drogi odwołania od decyzji dotyczących uprawnień do świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia w obszarze zatrudnienia. Departament ds. zdrowia (Department of Health) odpowiada za tworzenie i ocenę strategicznej polityki zdrowotnej, kwestie związane z zasobami, pomiar wyników oraz zarządzanie systemem świadczenia usług. Obecnie departament jest zaangażowany w program zmiany organizacyjnej i reformy państwowej służby zdrowia. Zgodnie z ustawą o zdrowiu z 2004 r. zarządzanie usługami zdrowotnymi i społecznymi oraz ich świadczenie należy do obowiązków państwowej służby zdrowia (HSE). Państwowa służba zdrowia (HSE), największa organizacja w Irlandii, świadczy tysiące różnych usług w szpitalach i wspólnotach w całym kraju i jej utworzenie zapoczątkowało największy program zmian, jaki przeprowadzono do tej pory w irlandzkich służbach publicznych. Wszystkie usługi zapewniane przez HSE są świadczone w czterech obszarach administracyjnych Dublin Mid-Leinster, Dublin North-East, West oraz South. Usługi środowiskowe obejmują opiekę podstawową, usługi zdrowotne i społeczne oraz stałą opiekę w szpitalach, świadczone głównie poprzez 32 lokalne biura ds. zdrowia. Finansowanie Składki na ubezpieczenie społeczne pracowników najemnych i pracodawców wpłacane są do kasy ubezpieczeń społecznych (Social Insurance Fund), subwencjonowanej również przez państwo. Z kasy tej, którą zarządza departament ochrony socjalnej, finansowane są systemy ubezpieczeń społecznych. Z kolei świadczenia nieskładkowe oraz zasiłki na dzieci (Child Benefit) są finansowane przez państwo ze środków pochodzących z podatków powszechnych. Świadczenia rzeczowe z tytułu usług zdrowotnych są finansowane przede wszystkim ze środków pochodzących z podatków powszechnych. Zarządza nimi państwowa służba Lipiec 2012 r 6
zdrowia (HSE) za pośrednictwem biur regionalnych, pod ogólnym nadzorem departamentu ds. zdrowia (Department of Health). Pracodawca jest ustawowo odpowiedzialny za opłacanie całości składek PRSI. Jest on jednak zobowiązany do potrącenia części składki opłacanej przez pracownika w momencie wypłaty należnego wynagrodzenia. Istnieje kilka różnych poziomów opłacanych składek, ustalanych zależnie od charakteru działalności zawodowej. Są to tak zwane klasy składek. Zazwyczaj pracownik najemny opłata również składkę na ubezpieczenie społeczne (Universal Social Charge), potrącaną wraz ze składką PRSI, ale od niej niezależną. Składka ta nie jest obowiązkowa w przypadku, gdy: roczny dochód pracownika nie przekracza 10 036 EUR; lub pracownik pobiera świadczenia z tytułu zabezpieczenia społecznego. Ogólne stawki świadczeń z ubezpieczenia społecznego (z wyjątkiem składki na chorobowe i macierzyńskie świadczenia rzeczowe): pracownik najemny: 4,0%. od podstawy wymiaru płatnych odsetek odlicza się pierwsze 127 EUR z wynagrodzenia tygodniowego. pracownicy najemni, których wynagrodzenie nie przekracza 352 EUR tygodniowo, są zwolnieni z odprowadzania składek. Pułap roczny: 75 036 EUR; pracodawca: 8,5% (w tym 0,7% składka na krajowy fundusz szkoleniowy (National Training Fund Levy)) od dochodów w wysokości do 356 EUR tygodniowo; 10,75% (w tym 0,7% składka na krajowy fundusz szkoleniowy (National Training Fund Levy)) od całości wynagrodzenia, jeżeli dochód tygodniowy przekracza 356 EUR; nie określono pułapu. Lipiec 2012 r 7
Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej? Prawo do świadczeń zdrowotnych w Irlandii zależy głównie od spełnienia warunków zamieszkania i dochodów. Każda osoba, bez względu na narodowość, uznana przez państwową służbę zdrowia (HSE) za zwykłego rezydenta Irlandii otrzymuje albo pełnię uprawnień (kategoria 1, tj. posiadacz karty świadczeń zdrowotnych), albo uprawnienia częściowe (kategoria 2) do korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Prawo do otrzymania karty świadczeń zdrowotnych zależy przede wszystkim od dochodów danej osoby, chociaż w przypadku występowania nadmiernych trudności (ang. undue hardship) może ona zostać wydana, nawet jeśli przekroczone zostały progi dochodowe. Odrębne progi dochodowe obejmują osoby ubiegające się o kartę świadczeń zdrowotnych w wieku powyżej 70 lat. Wszystkie pozostałe osoby posiadające status zwykłego rezydenta w Irlandii korzystają z uprawnień częściowych. Informacje na temat kart świadczeń zdrowotnych można znaleźć na następującej stronie internetowej: http://www.hse.ie. Co obejmuje ubezpieczenie? Wszystkie osoby posiadające status zwykłego rezydenta w Irlandii posiadają prawo do następujących bezpłatnych świadczeń: hospitalizacja dzieci dotkniętych określonymi chorobami przewlekłymi; leki dla osób dotkniętych niepełnosprawnością określonego typu; hospitalizacja w przypadku chorób zakaźnych, diagnostyka i zapobieganie tym chorobom. Kategoria I uprawnienia pełne: posiadacze karty świadczeń zdrowotnych Kategoria 1 obejmuje osoby, które zdaniem właściwego oddziału państwowej służby zdrowia (HSE) nie są w stanie ponosić kosztów świadczeń lekarzy rodzinnych, własnych lub osób pozostających na ich utrzymaniu. Osoby z tej kategorii nazywane są często posiadaczami karty świadczeń zdrowotnych, ponieważ karta ta jest im wydawana celem zapewnienia prawa do świadczeń. Uprawnienie danej osoby do świadczeń ustala się na podstawie wytycznych w zakresie dochodów. Posiadacze karty świadczeń zdrowotnych uprawnieni są do korzystania z następujących usług: usługi lekarzy rodzinnych; wszystkie świadczenia zdrowotne związane z hospitalizacją pacjenta w szpitalu publicznym; świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej; niektóre usługi stomatologiczne, okulistyczne i w zakresie słuchu oraz protezy; leki na receptę, aparaty oraz protezy medyczne i aparaty ortopedyczne; usługi położnicze oraz opieka nad dzieckiem w okresie niemowlęcym; Lipiec 2012 r 8
dodatek pieniężny w przypadku macierzyństwa na każdego noworodka; bezpłatna opieka na oddziale ratunkowym szpitala. Posiadanie karty świadczeń zdrowotnych wiąże się z szeregiem znaczących korzyści, w tym: zwolnienie z opłacania składek zdrowotnych, zwolnienie z kosztów badań lekarskich w szkołach średnich, pomoc na podręczniki szkolne i bezpłatny transport szkolny dla niektórych dzieci. Kategoria 2 uprawnienia częściowe: Wszystkim osobom, które nie posiadają pełnych uprawnień do świadczeń zdrowotnych, przysługują uprawnienia częściowe: wszystkie świadczenia zdrowotne związane z hospitalizacją pacjenta w szpitalu publicznym, pod warunkiem opłacania składek ustawowych; wszystkie świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (z wyłączeniem usług stomatologicznych i większości rutynowych usług okulistycznych i otologicznych); usługi położnicze oraz opieka nad dziećmi w okresie niemowlęcym, w tym świadczenia lekarza rodzinnego w okresie ciąży oraz świadczenia dla matki i dziecka do szóstego tygodnia po porodzie; refundacja kosztów leków powyżej określonego limitu (132 EUR miesięcznie w 2012 r.); leki w leczeniu niektórych chorób określonych w ramach programu pomocy dla osób cierpiących na choroby przewlekłe. Osoby przekraczające próg dochodowy do otrzymania pełnych uprawnień mogą otrzymać (w zależności od dochodów) kartę lekarza rodzinnego (GP Visit Card), która uprawnia posiadacza do darmowych konsultacji z lekarzem rodzinnym. Opieka ambulatoryjna nie obejmuje usług stomatologicznych oraz rutynowych usług okulistycznych i laryngologicznych, niemniej świadczenia te udzielane są dzieciom skierowanym przez placówkę opieki pediatrycznej lub przy okazji szkolnego badania lekarskiego. Usługi położnicze oraz opieka nad dziećmi w okresie niemowlęcym świadczone są w okresie ciąży oraz przez sześć tygodni po porodzie. Opieka na oddziale ratunkowym szpitala jest odpłatna, z wyjątkiem sytuacji, w której pacjent otrzymuje skierowanie od swojego lekarza. W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Osoby posiadające pełne uprawnienia muszą wybrać lekarza rodzinnego z listy lokalnych lekarzy rodzinnych, którzy zawarli kontrakt z HSE na świadczenie usług w ramach systemu powszechnej opieki zdrowotnej. Osoby posiadające częściowe uprawnienia, korzystające z konsultacji z lekarzem rodzinnym działającym prywatnie, wybierają własnego lekarza rodzinnego. Osoby posiadające częściowe uprawnienia oraz kartę lekarza rodzinnego wybierają lekarza rodzinnego z listy lekarzy, którzy zawarli kontrakt z HSE na świadczenie usług w ramach systemu powszechnej opieki zdrowotnej. Skierowanie na specjalistyczne świadczenia medyczne wystawia lekarz rodzinny. Lipiec 2012 r 9
Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Świadczenie z tytułu choroby (Illness Benefit) wypłacane jest ubezpieczonym w okresach niezdolności do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, świadczenie to może zastąpić świadczenie wypadkowe. Aby uzyskać prawo do świadczenia z tytułu choroby należy: pozostawać w stanie niezdolności do pracy; spełniać warunki dotyczące płatności składek: 104 składki tygodniowe opłacone od momentu podjęcia pierwszej pracy oraz 39 składek tygodniowych opłaconych lub kredytowanych w danym roku składkowym, w tym minimum 13 składek opłaconych w danym roku lub w innych latach składkowych lub 26 składek tygodniowych opłaconych w każdym z dwóch lat składkowych poprzedzających rok wypłaty świadczenia. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu choroby wynosi 188 EUR tygodniowo. Dodatki rodzinne są wypłacane na kwalifikujące się osoby dorosłe i dzieci w wysokości, odpowiednio, 124,80 EUR i 29,80 EUR tygodniowo. Świadczenie z tytułu choroby jest z reguły wypłacane począwszy od czwartego dnia choroby. Uprawnienie do przyznanego świadczenia z tytułu choroby przysługuje przez cały okres niezdolności do pracy (ale nie dłużej niż dwa lata), pod warunkiem że beneficjent opłacił co najmniej 260 tygodniowych składek PRSI. Jeżeli opłaconych zostało mniej niż 260 składek, wypłata świadczenia z tytułu choroby wygasa po upływie 52 tygodni niezdolności do pracy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? O świadczenie z tytułu choroby należy wystąpić w ciągu siedmiu dni od ustania zdolności do pracy. Należy przesłać zaświadczenie o niezdolności do pracy wystawione przez lekarza prowadzącego do departamentu ochrony socjalnej. Zasadniczo wymagane jest oddzielne zaświadczenie w odniesieniu do każdego tygodnia niezdolności do pracy. Świadczenie z tytułu choroby oraz dodatki na kwalifikującą się osobę dorosłą i każde kwalifikujące się dziecko wypłacane są cotygodniowo bezpośrednio na rachunek bankowy lub czekiem wysłanym pocztą. Lipiec 2012 r 10
Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Świadczenia rzeczowe Wszystkie kobiety zamieszkałe w Irlandii mają prawo do świadczeń rzeczowych z tytułu ciąży i narodzin dziecka Świadczenie z tytułu macierzyństwa Świadczenie z tytułu macierzyństwa (Maternity Benefit) może być wypłacone kobietom wykonującym zawód uwzględniony w ustawie o ochronie macierzyństwa z 1994 r. bezpośrednio przed rozpoczęciem przez nie urlopu macierzyńskiego. Aby zdobyć prawo do świadczeń, należy wykazać się: co najmniej 39 opłaconymi tygodniowymi składkami PRSI, odprowadzonymi w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy poprzedzających pierwszy dzień urlopu macierzyńskiego, lub co najmniej 39 opłaconymi tygodniowymi składkami PRSI, odprowadzonymi od momentu podjęcia pracy oraz co najmniej 39 tygodniowymi składkami na PRSI opłaconymi lub kredytowanymi w danym roku podatkowym lub w roku następującym po takim roku podatkowym, lub co najmniej 26 tygodniowymi składkami na PRSI opłaconymi w danym roku podatkowym oraz co najmniej 26 tygodniowymi składkami na PRSI odprowadzonymi w roku podatkowym poprzedzającym dany rok podatkowy. Kobiety prowadzące działalność na własny rachunek muszą wykazywać się co najmniej 52 składkami opłaconymi w ostatnim lub przedostatnim pełnym roku podatkowym poprzedzającym rok wystąpienia o świadczenie. Świadczenie z tytułu adopcji Świadczenie z tytułu adopcji jest wypłacane osobie, która adoptowała dziecko. Warunki przyznawania, wysokość świadczenia i zasady wypłacania są podobne do zasad mających zastosowanie do świadczenia z tytułu macierzyństwa. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia rzeczowe Opieka przed- i poporodowa oraz opieka szpitalna dla niemowląt poniżej 6. tygodnia życia jest bezpłatna (zob. również część dotyczącą opieki zdrowotnej). Świadczenie z tytułu macierzyństwa Świadczenie z tytułu macierzyństwa (Maternity Benefit) jest wypłacane przez 26 tygodni. Urlop macierzyński musi się rozpocząć co najmniej dwa tygodnie przed Lipiec 2012 r 11
przewidywaną datą porodu oraz musi trwać co najmniej cztery tygodnie po narodzeniu dziecka. Wysokość świadczenia odpowiada 80% wynagrodzenia uzyskanego w odpowiednim roku podatkowym, z uwzględnieniem tygodniowego limitu minimalnego i maksymalnego, lub kwocie świadczenia z tytułu choroby, z uwzględnieniem dodatków na kwalifikujące się osoby dorosłe i dzieci, do której dana osoba byłaby uprawniona w przypadku nieobecności w pracy z tytułu choroby, w zależności od tego, która z tych dwóch kwot jest wyższa. Data rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego wyznacza odpowiedni rok podatkowy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Świadczenie z tytułu macierzyństwa O świadczenie z tytułu macierzyństwa należy wystąpić sześć tygodni (dwanaście tygodni w przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek) przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego. Formularz wniosku można otrzymać w lokalnym biurze świadczeń społecznych. Wypełniony przez lekarza i pracodawcę formularz należy odesłać do departamentu ochrony socjalnej. Płatności wykonywane są w systemie tygodniowym przelewem na rachunek bankowy lub czekiem wysyłanym pocztą. Lipiec 2012 r 12
Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Renta inwalidzka (Invalidity Pension) wypłacana jest cotygodniowo zamiast zasiłku chorobowego (Illness Benefit) osobom ubezpieczonym, które uznano za trwale niezdolne do pracy i które spełniają warunki opłacania składek PRSI. Aby uzyskać prawo do renty inwalidzkiej, należy wykazywać się: co najmniej 260 opłaconymi składkami PRSI w odpowiedniej wysokości od momentu przystąpienia do ubezpieczenia, oraz co najmniej 48 tygodniowymi składkami PRSI opłaconymi lub kredytowanymi w danym roku składkowym. Zasadniczo warunkiem ubiegania się o rentę inwalidzką jest pobieranie świadczenia z tytułu choroby przez co najmniej dwanaście miesięcy. Jednakże w niektórych przypadkach możliwe jest wcześniejsze nabycie tych uprawnień. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta inwalidzka jest świadczeniem zryczałtowanym zależnym od wieku. Dla osób w wieku poniżej 65 lat wynosi 193,50 EUR tygodniowo, zaś dla osób w wieku 65 lat lub powyżej 230,30 EUR. Dodatki są wypłacane na kwalifikujące się osoby dorosłe i dzieci. Po spełnieniu określonych warunków beneficjenci mogą również otrzymać dodatek paliwowy (Fuel Allowance), dodatek do rachunków za energię elektryczną (Electricity Allowance), dodatek do abonamentu telewizyjnego (TV Licence), dodatek do abonamentu telefonicznego (Telephone Rental Allowance) oraz prawo do bezpłatnego korzystania z komunikacji publicznej (Free Travel). Osoby mieszkające samotnie otrzymują z tego tytułu dodatek w wysokości 7,70 EUR tygodniowo. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? W przypadku osób zamieszkałych w Irlandii renta inwalidzka, wraz z dodatkami na kwalifikujące się osoby dorosłe i kwalifikujące się dzieci, wypłacana jest bezpośrednio przelewem elektronicznym na rachunek bankowy. W przypadku osób mieszkających poza granicami Irlandii renta inwalidzka jest zazwyczaj wypłacana raz w miesiącu w walucie lokalnej za pośrednictwem przelewu elektronicznego. Lipiec 2012 r 13
Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Poza kilkoma wyjątkami wszyscy pracownicy najemni oraz praktykanci w wieku 16 lat i powyżej są obowiązkowo objęci ubezpieczeniem. Podobne zasady mają zastosowanie do osób prowadzących działalność na własny rachunek. Emerytura państwowa (pomostowa) Emerytura pomostowa może być wypłacana osobom w wieku 65-66 lat, które przestały pracować w pełnym wymiarze czasu pracy i które spełniają warunki opłacania składek PRSI. Ogólnie rzecz biorąc, osoba ubezpieczona między 65. a 66. rokiem życia jest uważana za osobę na emeryturze, o ile jej wynagrodzenie nie przekracza 38 EUR tygodniowo w przypadku pracowników najemnych lub 3 174,35 EUR rocznie w przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek. Warunki opłacania składek PRSI są następujące: rozpoczęcie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przed ukończeniem 55. roku życia; opłacenie co najmniej 520 składek w odpowiedniej wysokości; wykazywanie się średnio 24 tygodniowymi opłaconymi lub zakredytowanymi składkami PRSI rocznie od 1953 r. lub od momentu rozpoczęcia zatrudnienia podlegającego ubezpieczeniu. Po 1 stycznia 2014 r. emerytura państwowa (pomostowa) nie będzie wypłacana. Emerytura państwowa (składkowa) Emerytura ta przyznawana jest wszystkim osobom ubezpieczonym, które osiągnęły wiek emerytalny (66 lat) i spełniają warunki opłacania składek PRSI. W 2012 roku wiek upoważniający do uzyskania emerytury wzrośnie do 67 lat, a w 2028 roku do 68 lat. Emeryturę można otrzymać nawet w przypadku kontynuowania pracy. Nie może się ona jednak łączyć z emeryturą pomostową. O przyznanie emerytury składkowej należy wystąpić na trzy miesiące przed osiągnięciem wieku emerytalnego, składając odpowiedni formularz dostępny w lokalnym biurze świadczeń społecznych lub w każdym urzędzie pocztowym. Warunki opłacania składek PRSI są następujące: rozpoczęcie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przed ukończeniem 56. roku życia; opłacenie co najmniej 520 składek w odpowiedniej wysokości; osiągnięcie rocznej średniej co najmniej dziesięciu składek tygodniowych opłaconych lub kredytowanych od 1953 r. (lub od momentu rozpoczęcia zatrudnienia podlegającego ubezpieczeniu) do końca roku podatkowego przed ukończeniem przez Lipiec 2012 r 14
ubezpieczonego 66. roku życia. Średnia roczna w wysokości 10 tygodniowych pełnych składek uprawnia do minimalnej emerytury państwowej (składkowej). Każda osoba pobierająca rentę inwalidzką po osiągnięciu 66. roku życia automatycznie zostanie przeniesiona do systemu emerytur składkowych. W przypadku każdej osoby, która zrezygnuje z pracy zarobkowej w celu opieki nad dzieckiem poniżej 12. roku życia lub nad osobą niezdolną do pracy, można przy obliczaniu rocznej średniej opłaconych składek PRSI uwzględnić do 20 lat takiego zajęcia. Emerytura państwowa (nieskładkowa) Osoby w wieku 66 lat lub powyżej, które nie kwalifikują się do emerytury składkowej, mogą otrzymać emeryturę nieskładkową, pod warunkiem że mieszkają na stałe 1 w Irlandii i pozytywnie przejdą ocenę zasobów finansowych. Co obejmuje ubezpieczenie? Wysokość emerytury pomostowej wynosi (maksymalnie) 230,30 EUR tygodniowo. Jeżeli średnia roczna liczba zarejestrowanych składek tygodniowych wynosi więcej niż 24, ale mniej niż 48, wypłacana jest niższa emerytura składkowa. Emerytura składkowa również wynosi (maksymalnie) 230,30 EUR tygodniowo. Jeżeli średnia roczna liczba zarejestrowanych składek tygodniowych wynosi więcej niż 10, ale mniej niż 48, wypłacana jest niższa emerytura składkowa. Dodatki są wypłacane na uprawnione osoby dorosłe oraz dziecki. Dodatkowe świadczenie w wysokości 7,70 EUR tygodniowo jest wypłacane, jeżeli emeryt mieszka samotnie. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Emerytura państwowa (pomostowa) O przyznanie emerytury państwowej (pomostowej) należy wystąpić przed ukończeniem 65. roku życia lub w ciągu trzech miesięcy od zakończenia pracy podlegającej ubezpieczeniu, jeżeli nastąpi to przed ukończeniem 65. roku życia. Formularz wniosku można otrzymać w każdym lokalnym biurze świadczeń społecznych oraz urzędzie pocztowym. Emerytura, wraz z dodatkami na uprawnioną osobę dorosłą oraz dzieci, wypłacana jest bezpośrednio przelewem elektronicznym na rachunek bankowy lub poprzez elektroniczny transfer informacji. Płatność poprzez elektroniczny transfer informacji odbywa się za pomocą karty magnetycznej w wybranym urzędzie pocztowym. 1 Wymóg mieszkania na stałe oznacza, że wnioskodawca musi wykazać, że przez znaczny nieprzerwany okres mieszka na stałe w Irlandii lub we wspólnej strefie podróżowania (Common Travel Area) Wielkiej Brytanii, Wysp Normandzkich i Wyspy Man. Lipiec 2012 r 15
Emerytura państwowa (składkowa) O przyznanie emerytury państwowej (składkowej) należy wystąpić na trzy miesiące przed osiągnięciem wieku emerytalnego, składając odpowiedni formularz dostępny w lokalnym biurze świadczeń społecznych lub w każdym urzędzie pocztowym. Emerytura, wraz z dodatkami na uprawnioną osobę dorosłą oraz dzieci, wypłacana jest bezpośrednio przelewem elektronicznym na rachunek bankowy lub za pomocą elektronicznego transferu informacji. Płatność poprzez elektroniczny transfer informacji odbywa się za pomocą karty magnetycznej w wybranym urzędzie pocztowym. Lipiec 2012 r 16
Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy masz prawo do renty rodzinnej? Renta wdowia i renta dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (składkowa) Poza kilkoma wyjątkami wszyscy pracownicy najemni oraz praktykanci w wieku 16 lat i powyżej, jak również osoby prowadzące działalność na własny rachunek, są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem. Do otrzymania renty uprawniony jest współmałżonek pozostały przy życiu lub małżonek po rozwodzie, który nie wstąpił w ponowny związek małżeński i nie mieszka na stałe z partnerem (jak w związku małżeńskim). Pozostali przy życiu partnerzy lub konkubenci nie maja prawa do tych świadczeń. Renta wdowia i renta dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (składkowa) przysługuje wdowie, wdowcowi lub pozostałemu przy życiu zarejestrowanemu partnerowi, niezależnie od wieku, jeżeli warunki opłacania składek PRSI zostały spełnione albo w historii ubezpieczenia zmarłego współmałżonka, albo w historii ubezpieczenia wdowy/wdowca. Warunki opłacania składek PRSI są następujące: opłacenie co najmniej 156 składek PRSI do dnia śmierci współmałżonka lub osiągnięcia przez niego/nią wieku emerytalnego; oraz osiągnięcie średnio co najmniej 39 opłaconych lub kredytowanych składek PRSI w ciągu 3 lub 5 lat podatkowych (w zależności od tego, który z wariantów ułatwi beneficjentowi osiągnięcie średniej rocznej) przed śmiercią małżonka lub osiągnięciem przez niego/nią wieku emerytalnego; w przypadku renty minimalnej osiągnięcie rocznej średniej co najmniej 24 opłaconych lub kredytowanych tygodniowych składek PRSI od momentu rozpoczęcia pracy do końca roku podatkowego poprzedzającego śmierć współmałżonka lub osiągnięcie przez niego/nią wieku emerytalnego; w przypadku renty maksymalnej osiągnięcie rocznej średniej co najmniej 48 opłaconych lub kredytowanych tygodniowych składek PRSI. Świadczenie z tytułu śmierci Dodatek z tytułu śmierci jest przyznawany w razie śmierci: ubezpieczonego; współmałżonka osoby ubezpieczonej; wdowy lub wdowca po osobie ubezpieczonej, lub pozostałego przy życiu zarejestrowanego partnera tej osoby; dziecka (w wieku poniżej 18 lat) osoby ubezpieczonej; osoby dorosłej ubezpieczonego opłacającego składki, uwzględniając osoby, które kwalifikowałyby się do otrzymania dodatku, ale pobierają inne świadczenie socjalne, np. zasiłek opiekuńczy (Carer s Allowance); dziecka spełniającego wymagane warunki; sieroty lub osoby, której przysługuje zasiłek dla opiekuna prawnego sieroty (składkowy). Lipiec 2012 r 17
W przypadku śmierci osoby dorosłej dodatek z tytułu śmierci może zostać wypłacony na podstawie historii składek PRSI zmarłego lub jego współmałżonka. W przypadku śmierci dziecka dodatek z tytułu śmierci przysługuje, jeżeli jedno z rodziców lub osoba, z którą dziecko mieszkało, spełnia warunki opłacania składek PRSI. Dodatek z tytułu śmierci wynosi 850 EUR. Kontynuacja wypłaty świadczeń i rent po śmierci członka rodziny Pod pewnymi warunkami w przypadku śmierci beneficjenta wypłata świadczenia może być kontynuowana przez 6 tygodni od daty śmierci. Możliwość ta znajduje również zastosowanie w przypadku śmierci osoby korzystającej z dodatków dla osób dorosłych lub dzieci spełniających wymagane warunki. Ponadto, w przypadku kiedy tygodniowe świadczenia miały zawierać powiększoną kwotę wsparcia finansowego na osobę dorosłą spełniającą wymagane warunki która to jednak kwota nie jest wypłacana z uwagi na fakt, iż zmarła osoba korzystała już ze świadczeń we własnym imieniu wypłata ta zostanie przyznana współmałżonkowi i kontynuowana przez okres 6 tygodni od daty zgonu. Wypłata świadczeń przez sześć tygodni po śmierci ubezpieczonego dotyczy również: dodatku dla rodzin niepełnych, w przypadku gdy jedno dziecko spełnia wymagane warunki na korzyść tego dziecka, oraz świadczenia opiekuńczego (Carer s Benefit) i zasiłku opiekuńczego (Carer s Allowance), w przypadku gdy osobą, która wymagała opieki, nie był współmałżonek osoby sprawującej opiekę. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta wdowia i renta dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (składkowa) Renta wdowia i renta dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (składkowa) jest wypłacana, o ile beneficjent pozostaje wdową/wdowcem i nie mieszka z nowym partnerem. Wysokość renty jest zróżnicowana w zależności od wieku współmałżonka pozostałego przy życiu lub małżonka po rozwodzie: poniżej 66 lat: powyżej 66 lat: 193,50 EUR tygodniowo; 230,30 EUR tygodniowo. Dodatkowe świadczenie w wysokości 7,70 EUR tygodniowo jest wypłacane, jeżeli osoba pozostała przy życiu mieszka samotnie. Dodatek w wysokości 29,80 EUR tygodniowo jest wypłacany na każde kwalifikujące się dziecko w wieku poniżej 18 lat (lub poniżej 22 lat, jeżeli dziecko uczy się w trybie dziennym). Dodatek ten można łączyć ze świadczeniami rodzinnymi. Osoby, które owdowiały, ale nie kwalifikują się do renty wdowiej i renty dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (składkowej), mogą otrzymać rentę wdowią i rentę dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (nieskładkową), pod warunkiem że mieszkają na stałe w Irlandii i pozytywnie przejdą ocenę zasobów finansowych. Lipiec 2012 r 18
Zasiłek dla opiekuna prawnego sieroty Osierocone dzieci, które utraciły oboje rodziców, są uprawnione do zasiłku dla opiekuna prawnego sieroty (składkowego) (Guardian s Payment (Contributory)) w wysokości 161,00 EUR tygodniowo, jeżeli nie ukończyły 18. roku życia (lub 22. roku życia w przypadku pobierania nauki w trybie dziennym) oraz jeżeli jedno z rodziców lub rodziców przybranych opłaciło 26 tygodniowych składek z tytułu zatrudnienia podlegającego ubezpieczeniu. Sieroty niemające prawa do zasiłku dla opiekuna prawnego sieroty (składkowego) mogą otrzymać zasiłek dla opiekuna prawnego sieroty (nieskładkowy), pod warunkiem że mieszkają na stałe w Irlandii i pozytywnie przejdą ocenę zasobów finansowych. Pozostałe świadczenia Do pozostałych świadczeń należy jednorazowy zasiłek dla owdowiałego rodzica lub pozostałego przy życiu zarejestrowanego partnera w wysokości 6 000 EUR wypłacany, jeżeli pozostały przy życiu rodzic ma na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko. W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? O przyznanie renty należy wystąpić w ciągu trzech miesięcy od śmierci współmałżonka, składając odpowiedni formularz dostępny w każdym lokalnym biurze świadczeń społecznych lub urzędzie pocztowym. Renta rodzinna, wraz z dodatkami na kwalifikujące się dzieci, wypłacana jest przelewem elektronicznym na rachunek bankowy lub za pomocą elektronicznego transferu informacji. Płatność poprzez elektroniczny transfer informacji odbywa się za pomocą karty magnetycznej w wybranym urzędzie pocztowym. Wniosek o dodatek z tytułu śmierci należy złożyć w ciągu dwunastu miesięcy od daty śmierci osoby na formularzu wniosku dostępnym w każdym lokalnym biurze świadczeń społecznych. Aby uzyskać więcej informacji, należy skontaktować się z departamentem ochrony socjalnej. Lipiec 2012 r 19
Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Pracownicy najemni i niektórzy praktykanci są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem. Dobrowolne ubezpieczenie nie jest dostępne. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych są wypłacane ubezpieczonym ofiarom wypadku przy pracy lub osobom cierpiącym na określone choroby zawodowe. Ubezpieczenie obejmuje wypadki zaistniałe w drodze do pracy i w drodze powrotnej oraz 56 chorób zawodowych. W przypadku świadczeń z tytułu wypadków przy pracy nie obowiązują żadne specjalne warunki kwalifikujące. W przypadku niektórych chorób zawodowych (głuchota, gruźlica i pylica płuc) określony jest konkretny okres narażenia na ryzyko. Świadczenia mogą obejmować świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, rentę inwalidzką, dodatek z tytułu niezdolności do pracy, opiekę medyczną oraz świadczenia z tytułu śmierci. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej Świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej jest wypłacane osobom niezdolnym do pracy. Przysługuje od czwartego dnia niezdolności do pracy przez maksymalny okres 26 tygodni, począwszy od dnia wypadku lub wystąpienia choroby zawodowej. Osoby, które nadal pozostają niezdolne do pracy po 26 tygodniach, mogą ubiegać się o przyznanie świadczenia z tytułu choroby. Renta inwalidzka Renta inwalidzka przysługuje osobom, które w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciły pełną sprawność fizyczną lub umysłową, nawet jeśli nie są całkowicie niezdolne do pracy. Dodatek z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobom pobierającym rentę inwalidzką, które uznano za trwale niezdolne do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz które nie są uprawnione do korzystania ze świadczenia z tytułu choroby. Opieka medyczna System świadczeń z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych pokrywa koszty opieki medycznej przekraczające wydatki poniesione przez państwową służbę zdrowia lub w ramach świadczeń medycznych. Lipiec 2012 r 20
Świadczenia z tytułu śmierci Świadczenie z tytułu śmierci może zostać wypłacony w przypadku śmierci ubezpieczonego wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Przysługuje ono również osobom pozostającym na utrzymaniu ubezpieczonego, jeżeli w momencie śmierci ubezpieczony otrzymywał rentę inwalidzką w związku z co najmniej 50% lub większym stopniem utraty sprawności, niezależnie od przyczyny śmierci. Świadczenia z tytułu śmierci obejmują: rentę wdowią i rentę dla pozostałego przy życiu zarejestrowanego partnera; rentę sierocą; rentę dla rodziców pozostających na utrzymaniu dzieci; zasiłek pogrzebowy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Ofiara wypadku przy pracy musi zgłosić ten fakt swojemu pracodawcy. W tym celu do departamentu ochrony socjalnej należy wysłać odpowiednie zaświadczenie o niezdolności do pracy na specjalnym formularzu dostępnym u większości lekarzy. Zaświadczenie to musi być odnawiane dla każdego tygodnia niezdolności do pracy. Świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wraz z dodatkami dla osób dorosłych i dzieci, jest zazwyczaj wypłacane od czwartego dnia niezdolności do pracy. Świadczenie jest wypłacane cotygodniowo czekiem wysyłanym pocztą lub przelewem elektronicznym. O przyznanie renty inwalidzkiej należy wystąpić w ciągu trzech miesięcy, w przeciwnym razie grozi utrata części świadczenia. Jeżeli wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przyznana została opieka medyczna, należy poinformować o tym fakcie departament ochrony socjalnej w ciągu sześciu tygodni od rozpoczęcia korzystania z opieki. Wniosek o świadczenie z tytułu śmierci należy złożyć na formularzu dostępnym w departamencie ochrony socjalnej w ciągu trzech miesięcy od śmierci osoby, w przeciwnym razie grozi utrata prawa do świadczenia. Lipiec 2012 r 21
Rozdział IX: Świadczenia rodzinne Kiedy masz prawo do świadczeń rodzinnych? Świadczenia rodzinne obejmują: zasiłek na dzieci; zasiłek dla rodzin o niskich dochodach; dodatek dla rodzin niepełnych. Świadczenia te mogą podlegać specjalnym warunkom kwalifikowania (zob. poniżej w sekcji Co obejmuje ubezpieczenie?"). Więcej informacji na temat zasiłku dla opiekuna prawnego sieroty (składkowego) (Guardian s Payment (Contributory)) i zasiłku dla opiekuna prawnego sieroty (nieskładkowego) (Guardian s Payment (Non-Contributory)) znajduje się w części dotyczącej rent rodzinnych. Więcej informacji na temat dodatku z tytułu opieki domowej (Domiciliary Care Allowance) znajduje się w części dotyczącej opieki długoterminowej. Co obejmuje ubezpieczenie? Zasiłki na dzieci Zasiłek na dzieci, który nie jest zależny od ubezpieczenia ani zasobów finansowych, jest wypłacany na każde dziecko w wieku poniżej 16 lat. Granica wieku wydłuża się do 17 lat, jeżeli dziecko pobiera naukę w trybie dziennym lub jest niepełnosprawne. Warunek zamieszkania w Irlandii na stałe ma zastosowanie do zasiłku na dzieci. Zasiłek na dzieci jest z reguły wypłacany matce lub macosze, chociaż może być wypłacany ojcu lub ojczymowi, jeżeli dziecko mieszka z ojcem/ojczymem i jest przez niego utrzymywane. Zasiłek na dzieci jest świadczeniem comiesięcznym, którego wysokość zależy od tego, na które dziecko z kolei w rodzinie ma zostać przyznany. Zasiłek dla rodzin o niskich dochodach Zasiłek dla rodzin o niskich dochodach (FIS) jest regularnym, cotygodniowym świadczeniem pieniężnym wolnym od podatku, przyznawanym rodzinom, w tym rodzinom niepełnym, uzyskującym niskie wynagrodzenie. Aby być uprawnionym do świadczenia, należy: być zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy i pracować co najmniej 19 godzin tygodniowo lub co najmniej 38 godzin w ciągu dwóch tygodni; oraz posiadać na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko mieszkające w tym samym gospodarstwie domowym i spełniające warunki uzyskania świadczenia; oraz uzyskiwać dochód netto poniżej ustalonej kwoty. Lipiec 2012 r 22
Zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy oznacza, że okres zatrudnienia musi trwać co najmniej trzy miesiące. Praca dorywcza, jak na przykład praca sezonowa czy programy państwowe, nie jest uznawana za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Wysokość zasiłku dla rodzin o niskich dochodach wynosi 60% różnicy między dochodami rodziny (po potrąceniu składek PRSI i podatku dochodowego) a limitem dochodów przewidzianych dla rodziny takiej wielkości. Dodatek dla rodzin niepełnych Dodatek dla rodzin niepełnych to świadczenie dla mężczyzn i kobiet wychowujących dziecko lub dzieci bez pomocy partnera. O przyznanie świadczenia mogą ubiegać się: rodzice, których najmłodsze dziecko ukończyło najwyżej 12. rok życia; osoby niezamężne/nieżonate, wdowy/wdowcy, współmałżonkowie więźniów, osoby rozwiedzione, będące w separacji; lub osoby, których małżeństwo zostało unieważnione i które nie mieszkają już z byłym współmałżonkiem. Do otrzymania tego dodatku kwalifikują się osoby, które: są głównymi opiekunami co najmniej jednego dziecka, które mieszka z nimi; nie żyją z partnerem w konkubinacie (jakby były w związku małżeńskim); otrzymują wynagrodzenie nieprzekraczające 425 EUR tygodniowo; pozytywnie przejdą ocenę zasobów finansowych oraz spełniają warunek zamieszkania w Irlandii na stałe. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych? Wnioski o świadczenia rodzinne należy zasadniczo składać za pośrednictwem lokalnych biur świadczeń społecznych. Należy zaznaczyć, że zasiłek na dzieci jest świadczeniem comiesięcznym i jest wypłacany począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dziecko się narodziło lub przyjechało do Irlandii. O przyznanie zasiłku na dzieci występuje zazwyczaj rodzic dziecka w ciągu trzech miesięcy od tej daty, składając odpowiedni formularz dostępny w każdym lokalnym biurze świadczeń społecznych. Lipiec 2012 r 23
Rozdział X: Bezrobocie Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia? Świadczenie dla osób poszukujących pracy jest wypłacane cotygodniowo osobom ubezpieczonym w okresach bezrobocia. Aby móc otrzymać świadczenie dla osób poszukujących pracy, należy: spełniać wymagane warunki dotyczące płatności składek PRSI; być zdolnym do pracy i dyspozycyjnym do jej podjęcia; rzeczywiście poszukiwać zatrudnienia; być w wieku 16 66 lat. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek, urzędnicy cywilni i państwowi zatrudnieni przed kwietniem 1995 r. oraz osoby zarabiające mniej niż 38 EUR tygodniowo nie odprowadzają składek PRSI, które uprawniają do tego otrzymania tego świadczenia. Zasiłek dla osób poszukujących pracy jest wypłacany na bardzo podobnych zasadach. Jest on jednak zależny od oceny zasobów finansowych i spełnienia warunków mieszkania w Irlandii na stałe. Ponadto nie jest wymagany okres oczekiwania. Minimalna granica wieku wynosi 18 lat. Prawo do świadczenia i zasiłku dla osób poszukujących pracy może w niektórych przypadkach zostać anulowane, na przykład jeżeli osoba zostanie zwolniona z własnej winy lub odrzuci odpowiednią ofertę pracy. Karne obniżenie wysokości zasiłku wprowadzono, aby zachęcić poszukujących pracy do przystąpienia do krajowego planu działania na rzecz zatrudnienia (National Employment Action Plan, NEAP) i skorzystania z innych działań aktywizujących. Odprawy z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn ekonomicznych Większość ubezpieczonych objętych jest programem odpraw z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn ekonomicznych, którym zarządza departament ds. zabezpieczenia społecznego. Osobie ubezpieczonej, która utraciła pracę z przyczyn ekonomicznych, przysługuje, przy spełnieniu określonych warunków, jednorazowa kwota pieniężna. Wysokość tej kwoty zależy od czasu przepracowanego u pracodawcy, który zwolnił taką pracownika, jego wieku oraz wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego w momencie otrzymania wypowiedzenia. Zasadniczo za bezrobotnego z przyczyn ekonomicznych uważa się pracownika, którego zwolnienie nastąpiło w wyniku całkowitej lub częściowej likwidacji zakładu pracy lub zmniejszenia zapotrzebowania na pracowników tego rodzaju i o takich kwalifikacjach. Należy jednak zaznaczyć, że prawo do świadczeń z tego systemu jest uzależnione od czasu pracy u tego samego pracodawcy w Irlandii, a nie od liczby składek. Przepisy prawa unijnego dotyczące sumowania okresów ubezpieczenia nie mają zastosowania do odpraw z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn ekonomicznych. Jeżeli dana osoba otrzymuje odprawę z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn ekonomicznych w wysokości ponad 50 000 EUR, może utracić prawo do świadczenia Lipiec 2012 r 24
dla osób poszukujących pracy (Jobseeker s Benefit) przez maksymalny okres dziewięciu tygodni. Wspomniana utrata prawa do świadczenia nie dotyczy wnioskodawców w wieku 55 lat lub powyżej. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie dla osób poszukujących pracy (Jobseeker s Benefit) i zasiłek dla osób poszukujących pracy (Jobseeker s Allowance) są zazwyczaj wypłacane począwszy od czwartego dnia bezrobocia. Jeżeli jednak wniosek o świadczenie z tytułu choroby lub świadczenie dla osób poszukujących pracy został już złożony w ciągu ostatnich 13 tygodni, wypłata świadczenia może nastąpić już od pierwszego dnia bezrobocia. Jeżeli bezpośrednio przed wystąpieniem o zasiłek dla osób poszukujących pracy osoba pobierała świadczenie dla osób poszukujących pracy, wówczas nie ma okresu oczekiwania. Świadczenie dla osób poszukujących pracy jest z reguły wypłacane przez 312 dni, ale zostaje ograniczone do 234 dni, jeżeli ubezpieczony opłacił mniej niż 260 składek tygodniowych od momentu, gdy po raz pierwszy został objęty ubezpieczeniem. Świadczenie to może być wypłacane do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego, pod warunkiem że beneficjent będzie w dalszym ciągu spełniał warunki otrzymywania świadczenia. Zasiłek dla osób poszukujących pracy jest wypłacany przez czas nieokreślony do ukończenia 66. roku życia. Świadczenie dla osób poszukujących pracy i zasiłek dla osób poszukujących pracy są świadczeniami zryczałtowanymi wynoszącymi 188 EUR tygodniowo. Zasiłek dla osób poszukujących pracy jest wypłacany po obniżonej stawce w przypadku osób poniżej 24 lat. Dostępne są również dodatki na kwalifikujące się osoby dorosłe i dzieci. Przysługują następujące świadczenia uzupełniające: świadczenia z systemu dodatkowych świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego, takie jak dodatek mieszkaniowy na spłatę odsetek od kredytu hipotecznego (Rent and Mortgage Interest Supplements), zasiłek na pokrycie wyjątkowych i pilnych potrzeb (Exceptional and Urgent Needs Payments), oraz dla beneficjentów zasiłku dla osób poszukujących pracy dodatek na paliwo (Fuel Allowance). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia? O przyznanie świadczenia dla osób ubiegających się o pracę należy wystąpić pierwszego dnia po utracie pracy. Wniosek należy złożyć w lokalnym biurze świadczeń społecznych. Jeżeli wnioskodawca mieszka w odległości ponad 10 kilometrów (6 mil) od lokalnego biura, wniosek można przesłać pocztą. W celu ustalenia prawa do świadczenia może być wymagane przedłożenie formularzu zawierającego informacje o wysokości podatku dochodowego, np. formularzu P60 (deklaracja roczna). Świadczenie dla osób poszukujących pracę jest wypłacane cotygodniowo z dołu czekiem lub przekazem pocztowym, który można zrealizować w każdym urzędzie pocztowym. Lipiec 2012 r 25
Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej Kiedy masz prawo do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? Osoby mieszkające w Irlandii, które nie zgromadziły wystarczającej liczby składek, uprawniającej do otrzymania świadczenia w ramach zabezpieczenia społecznego (Social Insurance Payment) lub które wyczerpały wszystkie swoje prawa do świadczeń, mogą otrzymać zamiast tego świadczenie nieskładkowe. Ponadto osoby posiadające ograniczone zasoby finansowe mają dostęp do szeregu nieskładkowych systemów świadczeń w sytuacjach nieprzewidywanych. Systemy te również zapewniają różnorodne świadczenia pieniężne i mają szersze zastosowanie w Irlandii niż system ogólnego minimum nieskładkowego. Są to następujące świadczenia: zasiłek dla osób poszukujących pracy (Jobseeker s Allowance); renta inwalidzka (Disability Allowance) dla osób niepełnosprawnych w wieku 16 66 lat; renta dla osób niewidomych (Blind Pension) przeznaczona dla osób niewidomych i niektórych osób niedowidzących w wieku 18 66 lat; dodatek dla rodzin niepełnych (One-Parent Family Payment) przeznaczony dla osób samotnie wychowujących dzieci; dodatek rolniczy (Farm Assist) przeznaczony dla rolników o niskich dochodach w wieku 18 66 lat; renta wdowia i renta dla pozostałych przy życiu zarejestrowanych partnerów (nieskładkowa) (Widow s and Widower s (Non-Contributory) Pension); emerytura państwowa (nieskładkowa) (State Pension (Non-Contributory)). Ogólnie rzecz biorąc, do świadczeń będą się kwalifikowały osoby, których dochody (wraz z dochodami współmałżonka lub partnera) nie przekroczą określonego limitu. Niektóre dochody i mienie nie są uwzględniane w ocenie zasobów finansowych. Należy również posiadać status stałego rezydenta w Irlandii. Warunek stałego zamieszkania oznacza, że aby otrzymać jedno z wyżej wymienionych świadczeń, należy wykazać, że mieszka się na stałe w Irlandii lub we wspólnej strefie podróżowania (Common Travel Area) obejmującej Wielką Brytanię, Wyspy Normandzkie oraz Wyspę Man przez znaczny, nieprzerwany okres. Przy rozstrzyganiu kwestii stałego zamieszkania departament weźmie pod uwagę: główny ośrodek interesów życiowych; okres i ciągłość zamieszkania w Irlandii bądź innych krajach wspólnej strefy podróżowania; okres i przyczyna każdego wyjazdu z Irlandii; charakter i tryb ewentualnego zatrudnienia; poparte dowodami plany zamieszkania w Republice Irlandii. Lipiec 2012 r 26