Partnerstwo i współpraca finansowa JST i NGO w powiecie cieszyńskim Raport z badania Opracowanie wykonano w ramach projektu CieszLab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy Cieszyn 2015 r.
Spis treści 1. Wstęp... 3 1.1 Cel opracowania... 3 1.2 Definicje zastosowane w opracowaniu... 1.3 Metodologia badań... 5 2. Współpraca JST-NGO percepcja samorządów powiatu cieszyńskiego... 9 2.1 Dobór próby badawczej - jednostki samorządu terytorialnego... 9 2.3 Tworzenie polityk publicznych percepcja samorządowców... 12 2. Realizacja zadań publicznych percepcja samorządowców... 17 2.5 Realizacja zadań publicznych percepcja samorządowców... 21 2.6 Współpraca pozafinanowa organiacji pozarządowych i samorządów... 2 2.7 Współpraca finansowa orgazniacji pozarządowych i samorządów... 3 2.8 Współpraca pozafinansowa organizacji pozarządowych i samorządów... 38 2.9 Ocena współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi z powiatu cieszyńskiego... 5 3. Współpraca NGO z samorządami percepcja organizacji pozarządowych... 57 3.1 Metryczka ankietowanych organizacji... 57 3.2 Metryczka respondentów... 6 3.3 Ocena jakości współpracy percepcja organizacji pozarządowych... 66 3.3 System wspierania inicjatyw obywatelskich perspektywa NGO... 73 3. Postulowany model współpracy... 7 3.5 Współpraca w zakresie konsultowania polityk publicznych ocena NGO... 77 3.6 Realizacja zadań publicznych perspektywa NGO... 8 3.7. Współpraca pozafinansowa ujęcie NGO... 87 3.8 Ocena współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego... 96. Wnioski... 112 5. Rekomendacje... 11 Spis zestawień... 119 Strona2
1. Wstęp Stały rozwój III sektora możliwy jest przede wszystkim dzięki partnerskim relacjom pomiędzy organizacjami pozarządowymi, a jednostkami samorządu terytorialnego. Samorządy odgrywają kluczową rolę w pobudzaniu aktywności obywatelskiej mieszkańców oraz tworzą warunki do podejmowania działań i realizacji zadań publicznych z pomocą organizacji pozarządowych. Natomiast organizacje wykorzystując wsparcie jednostek samorządowych powinny dbać o dobro wspólnoty, wspierać poprawę życia mieszkańców oraz zachowanie lokalnej tożsamości m.in. poprzez realizację zadań publicznych. Ważne jest, aby oba sektory wspólnie współtworzyły warunki, w której każdy mieszkaniec powiatu będzie miał równe możliwości korzystania z dóbr publicznych oraz równy dostęp do usług publicznych. Powiat cieszyński jest wielokrotnie wskazywany jako miejsce o bardzo wysokim poziomie aktywności obywatelskiej, czego potwierdzeniem jest stały wzrost liczby organizacji. Pomimo, iż warunki do rozwoju aktywności na terenie powiatu są bardzo dogodne, konieczne jest stałe prowadzenie działań promujących i wspierających współpracę sektora ekonomii społecznej i jednostek samorządu terytorialnego. Niezbędne jest promowanie dobrych wzorców takich jak: partnerskie stosunki, wzajemna otwartość, wyrozumiałości i chęć wspólnego działania dla dobra społecznego. W niniejszym Raporcie przedstawiono opinię pracowników samorządu i przedstawicieli organizacji pozarządowych w zakresie aktualnego i postulowanego modelu współpracy oraz ocenę współpracy samorządu i organizacji pozarządowych z powiatu cieszyńskiego. Istotą badania ankietowego było poznanie opinii zarówno pracowników samorządu, jak i przedstawicieli organizacji III sektora powiatu cieszyńskiego. Pozwoliło to na obiektywne przedstawienie wniosków związanych ze współpracą międzysektorową. 1.1 Cel opracowania Głównym celem opracowania jest zdiagnozowanie i ocena aktualnego sposobu współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych oraz zdobycie informacji na temat postulowanych wzorców i standardów współpracy. Celem badania była również Strona3
promocja idei standaryzacji zasad współpracy pomiędzy samorządem, a organizacjami pozarządowymi. Zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednostki samorządów terytorialnych powinny dotować ze środków publicznych działania podejmowane przez organizacje pozarządowe. Współpraca międzysektorowa powinna odbywać się również w formach pozafinansowych takich jak: wzajemne informowanie się o planach i kierunkach działań, tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, konsultowanie aktów normatywnych, umowy o wykonywanie inicjatyw lokalnych oraz umowy partnerskie. Ustawa obliguje również jednostki samorządów terytorialnych do tworzenia programów współpracy z organizacjami III sektora. Wszystkie powyższe działania wiążą się ze ścisłą współpracą obydwóch sektorów. Dlatego istotne jest, aby współpracy towarzyszyły partnerskie relacje w celu skuteczniejszej realizacji polityk publicznych oraz wsparcia społeczności lokalnych. Opracowanie zostało wykonane w ramach projektu CieszLab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner natomiast partnerem Powiat Cieszyński. Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5. Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5..2 Rozwój dialogu obywatelskiego. Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2007-2013. 1.2 Definicje zastosowane w opracowaniu Poniżej przedstawiamy definicje, wykorzystane w opracowaniu: Organizacja pozarządowa prawna definicja organizacji pozarządowej pojawiła się wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 2 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 23, poz. 1536). Zgodnie z ustawą (art. 3, ust. 2) za organizacje pozarządowe uznaje się osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej, które nie są jednostką sektora finansów publicznych (w rozumieniu przepisów o finansach publicznych) i nie działają w celu osiągnięcia zysku. Są to fundacje i stowarzyszenia, ale również związki zawodowe, organizacje samorządu gospodarczego i zawodowego. Rzadziej Strona
stosowane są takie określenia jak: organizacje charytatywne, organizacje non-profit, organizacje społeczne, organizacje wolontarystyczne, organizacje obywatelskie. W ramach niniejszego opracowania, wykorzystujemy także powszechnie przyjęte określenia takie jak: III sektor, organizacje III sektora nazwa stosowana wobec ogółu organizacji pozarządowych. Określenie nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społecznogospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory (obok instytucji państwa - administracji publicznej, sektora państwowego - pierwszego sektora) oraz podmiotów nastawionych na zysk (biznesu, sektora prywatnego - drugiego sektora) istnieją organizacje, które ani nie są nastawione na zysk (non-profit), ani nie stanowią elementu struktury państwa - są zatem trzecim sektorem. NGO - skrót od angielskiego non-governmental organizations - organizacje pozarządowe. Organizacje non-profit - organizacje nie nastwione na zysk, sektor non-profit - ogół organizacji nie nastawionych na zysk. JST - jednostka samorządu terytorialnego w opracowaniu chodzi zawsze o wszystkie jednostki samorządu terytorialnego działające na obszarze powiatu cieszyńskiego, tj. samorząd powiatowy oraz 12 samorządów gminnych. UODPPIOW - Ustawa z dnia 2 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 23, poz. 1536 z późn. zm.). 1.3 Metodologia badań Opracowanie powstało na podstawie przeprowadzonych badań opinii pracowników jednostek samorządu terytorialnego oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych z obszaru powiatu cieszyńskiego. Badania jakościowe zostały przeprowadzone w IV kwartale 201 roku. Do realizacji celów badania zaprojektowano i zastosowano technikę pogłębionych wywiadów osobistych (PAPI) przeprowadzonych za pomocą wystandaryzowanego kwestionariusza wywiadu. Metoda badawcza zastosowana w celu pozyskania szczegółowych opinii respondentów tj. pogłębiony wywiad indywidualny jest podstawową techniką badań Strona5
jakościowych. Wywiad prowadzony był w bezpośrednim kontakcie badacza z respondentem. Celem było uzyskanie szczegółowych i indywidualnych ocen w zakresie współpracy JST i NGO. Warunki do uzyskania tak szczegółowych i indywidualnych opinii mogła zapewnić jedynie taka forma badania, która pozbawiona jest wpływu grupy. Średni czas trwania wywiadu to około 5 minut. W celu uzyskania ogólnego poglądu na współpracę do próby badawczej zaproszono zarówno przedstawicieli samorządów jak i organizacji pozarządowych. Łącznie przeprowadzono szczegółowe wywiady z 86 osobami biorącymi aktywny udział we współpracy międzysektorowej. W badaniu, jako schemat organizujący zakres badań przyjęto model współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych wypracowany w wyniku realizacji projektu systemowego pn. Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych - wypracowanie i upowszechnianie standardów współpracy, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 5., Poddziałanie 5..1. 1 Model współpracy wyróżnia trzy płaszczyzny współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami samorządu terytorialnego: 1. Współpraca jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych w zakresie tworzenia polityk publicznych; 2. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań publicznych; 3. Infrastruktura współpracy, tworzenie warunków do społecznej aktywności. W ramach badań pierwszej płaszczyzny współpracy konieczne było pozyskanie informacji umożliwiających opis obowiązujących i postulowanych rozwiązań, dotyczących udziału organizacji pozarządowych i władz samorządowych w kształtowaniu polityk publicznych, strategii (długofalowych zamierzeń dotyczących celów i realizacji polityk) i programów (bieżących i wieloletnich planów działań podporządkowanych strategiom). Wyróżniono sześć szczegółowych obszarów możliwej współpracy w ramach tej płaszczyzny: 1 Projekt realizowany był od października 2009 r. do lutego 2012 r. przez partnerów: MPiPS, Departament Pożytku Publicznego (lider projektu), Sieć SPLOT, Instytut Spraw Publicznych, Collegium Civitas, Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich i Związek Miast Polskich. Strona6
Współpraca samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych przy diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań; Wzajemne informowanie się samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych o planach, zamierzeniach i kierunkach działań; Współtworzenie przez samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe strategii i programów realizacji polityk publicznych oraz rozwiązań instytucjonalnych; Współpraca samorządu i organizacji pozarządowych przy wdrażaniu polityk publicznych; Uczestnictwo organizacji pozarządowych w ocenie realizacji polityk i programów. Druga płaszczyzna współpracy to wdrażanie polityk publicznych, które odbywa się bezpośrednio poprzez realizację zadań publicznych. Głównym argumentem współpracy w tym obszarze jest dążenie do lepszego zaspokajania potrzeb społecznych z wykorzystaniem potencjału partnerów. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi odbywa się w trzech obszarach, dla których pozyskano informacje umożliwiające opis obowiązujących i postulowanych rozwiązań, dotyczących współpracy organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego: Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych; Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych; Partnerstwo projektowe w realizacji zadań publicznych. Trzecia płaszczyzna obejmuje tworzenie odpowiednich warunków - również warunków sprzyjających społecznej aktywności - ułatwiających mieszkańcom podejmowanie inicjatyw obywatelskich i tworzenie organizacji pozarządowych, wyrażanie swojej opinii, podejmowanie realizacji zadań i usług publicznych oraz uczestnictwo w zarządzaniu rozwojem lokalnym. Współpraca samorządów i organizacji pozarządowych w realizacji tak zdefiniowanego celu odbywa się w ramach trzech obszarów, dla których - podobnie jak to miało miejsce w przypadku dwóch pierwszych płaszczyzn - pozyskano informacje umożliwiające opis obowiązujących i postulowanych rozwiązań: System wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych; Wspieranie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych; Strona7
Partnerstwo lokalne. Opracowanie zawiera dwa główne rozdziały przedstawiające opinię samorządowców oraz przedstawicieli organizacji III sektora w zakresie przedstawionych obszarów współpracy. Strona8
2. Współpraca JST-NGO percepcja samorządów powiatu cieszyńskiego 2.1 Dobór próby badawczej - jednostki samorządu terytorialnego Teren powiatu cieszyńskiego obejmuje 12 gmin: Brenna, Chybie, Cieszyn, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów, Strumień, Ustroń, Wisła, Zebrzydowice. W badaniu wzięli udział przedstawiciele wszystkich gmin oraz Starostwa Powiatowego w Cieszynie. Zgodnie z założeniami metodologicznym wywiad pogłębiony prowadzony był z dwoma przedstawicielami samorządu z każdej gminy. Jednostki samorządowe same typowały pracowników do badania, zwracając przy tym uwagę na jak największe ich doświadczenie i wiedzę w zakresie współpracy JST i NGO. Zestawienie 1 Podział grupy badawczej ze względu na rodzaj jednostki samorządu terytorialnego Instytucja kultury % RODZAJ JST Ośrodek pomocy społecznej Urząd powiatowy 7% Urząd miasta/urząd gminy 81% W pogłębionych wywiadach osobistych wzięli udział pracownicy 13 jednostek samorządu terytorialnego. Spośród nich 81% to pracownicy urzędów miast i gmin; badanych to przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, a 7% pracownicy Urzędu Powiatowego w Cieszynie. Przedstawiciele instytucji kulturalnych - %. Liczba pracowników samorządowych uczestniczących w badaniu empirycznym wynosi N= 26 (po dwóch przedstawicieli każdej gminy oraz starostwa). Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego badani byli za pomocą Strona9
pogłębionych wywiadów osobistych (PAPI) przeprowadzanych za pomocą wystandaryzowanego kwestionariusza wywiadu. W celu uzyskania rzetelnej opinii dotyczącej poziomu współpracy międzysektorowej na terenie powiatu dobór próby badawczej uwzględnia przedstawicieli wszystkich gmin oraz powiatu. Poniżej przedstawiono podział badanej próby ze względu na płeć, wiek, wykształcenie oraz staż pracy w jednostce samorządu terytorialnego. Zestawienie 2 Podział grupy respondentów ze względu na płeć (przedstawiciele JST) PŁEĆ RESPONDENTÓW mężczyzna kobieta 8 W badaniu, biorąc pod uwagę procentowy podział grupy respondentów ze względu na płeć, to 8 stanowią kobiety oraz mężczyźni. Takie proporcje wynikają z relatywnie dużej feminizacji samorządu w Polsce (a tym samym w woj. śląskim). W 2013 roku to kobiety zajmowały 75% stanowisk pracy w JST na terenie województwa śląskiego. Podział grupy respondentów ze względu na wiek przedstawia poniższe zestawienie. Strona10
Zestawienie 3 Podział grupy respondentów ze względu na wiek (przedstawiciele JST) WIEK RESPONDENTÓW 50+ 25-29 27% 0-9 3% 30-39 Największa badana grupa to osoby w wieku 0-9 lat (3%). Nieznacznie mniejszą część stanowią respondenci w wieku 30-39 lat (). Trzecia, co do wielkości grupa to osoby w przedziale wiekowym 25-29 lat (27%). Natomiast najmniejszy procent stanowią osoby po 50 roku życia () Zestawienie Podział grupy respondentów ze względu na wykształcenie (przedstawiciele JST) WYKSZTAŁCENIE REPONDENTÓW wyższe 96% Strona11
Respondenci zostali poproszeni o przedstawienie informacji na temat swojego wykształcenia. Aż 9 badanych pracowników samorządowych posiada wykształcenie wyższe. Zaledwie % zadeklarowało ukończenie szkół policealnych. Zestawienie 5 Podział grupy respondentów ze względu na staż pracy (przedstawiciele JST) STAŻ PRACY W JST do 1 roku 11% 6 lat i więcej 62% od 1 do 5 lat 27% Biorąc pod uwagę staż pracy badanej próby ponad połowa jest zatrudniona w JST dłużej niż 6 lat. 27% pracuje w samorządzie od 1 do 5 lat oraz 11% deklaruje staż krótszy niż 1 rok. Znaczna większość respondentów posiada relatywnie długi staż pracy, co ma przełożenie na ich doświadczenie zawodowe. Należy więc założyć, że dobrana próba badawcza ma bardzo szeroką wiedzę w zakresie współpracy JST i NGO. 2.3 Tworzenie polityk publicznych percepcja samorządowców W bieżącej części opracowania przedstawiono opinię pracowników jednostek samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego dotyczącą oceny aktualnego modelu współpracy z organizacjami III sektora, w zakresie tworzenia i realizacji polityk publicznych. Lokalne polityki publiczne to ogół działań samorządowych i pozarządowych skoncentrowanych na rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych (w tym programów, strategii). Działania z tego zakresu obejmują 6 następujących obszarów: Obszar I - Współpraca samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych przy diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań; Strona12
Obszar II Wzajemne informowanie się samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych o planach zamierzeniach i kierunkach działań; Obszar III Współtworzenie przez samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe strategii i programów realizacji polityk publicznych oraz rozwiązań instytucjonalnych; Obszar IV Konsultowanie założeń projektów i aktów normatywnych oraz zasad realizacji innych przedsięwzięć; Obszar V Współpraca samorządu i organizacji pozarządowych przy wdrażaniu polityk publicznych; Obszar VI Uczestnictwo organizacji pozarządowych w ocenie realizacji polityk i programów. Tworzenie polityk publicznych powinno opierać się na wzajemnej współpracy JST-NGO i dążeniu do uzyskania porozumienia nawet w najtrudniejszych kwestiach. W opinii większości badanych pracowników samorządowych (tj. 5), aktualny model współpracy jest na umiarkowanym poziomie, a 35% respondentów dokonało dobrej oceny w tym zakresie. Jedynie % badanych oceniło obecną współpracę źle. Jak w związku z tym zinterpretować fakt, że w prowadzonych przez samorząd konsultacjach dokumentów, projektów uchwał udział organizacji pozarządowych jest znikomy. Jednakże organizacje pozarządowe bardziej skupiają się na realizowaniu zadań publicznych, niż udziału w kreowaniu polityk publicznych. Strona13
Zestawienie 6 Współpracy JST i NGO w zakresie tworzenia polityk publicznych (opinia JST) JAK PANI/PAN OCENIA OGÓLNIE WSPÓŁPRACĘ JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO POWIATU CIESZYŃSKIEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W ZAKRESIE TWORZENIA POLITYK PUBLICZNYCH? 0% % 0% % 35% 5 BARDZO ŹLE ŹLE ŚREDNIO DOBRZE BARDZO DOBRZE TRUDNO POWIEDZIEĆ W celu dokładniejszego zbadania oceny współpracy w zakresie tworzenia polityk publicznych poproszono przedstawicieli JST o bardziej szczegółowe oceny w tym zakresie (co przedstawiono na poniższym wykresie). W ocenie pracowników jednostek samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego większość elementów związanych ze współpracą z NGO w zakresie tworzenia polityk publicznych funkcjonuje na średnim i dobrym poziomie. Najlepiej oceniono procedury związane z wzajemnym informowaniem się o planach, zamierzeniach i kierunkach działań (5% pozytywnych wskazań). Wysoką oceny wydano również na temat współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych w zakresie diagnozowania lokalnych problemów. Sformułowanie wiarygodnej i dokładanej diagnozy jest newralgiczne w tworzeniu polityk publicznych. Tak jak istotny jest proces, który docelowo ma doprowadzić do sformułowania tejże diagnozy. Proces ten to m.in. badania empiryczne, wprowadzenie zespołu wskaźników, konsultacje społeczne oraz wiele innych form pozwalających na gromadzenie informacji na temat jakości życia mieszkańców. Należy zauważyć, że usługi i zadania publiczne tworzy się właśnie na podstawie lokalnej diagnozy. Na terenie powiatu Strona1
prowadzonych jest wiele działań badawczych i analitycznych, które mają na celu diagnozę potrzeb społecznych oraz współpracy międzysektorowej. Należy przytoczyć diagnozę z 2009 roku Diagnoza kondycji społeczeństwa obywatelskiego w powiecie cieszyńskim 2, analizę desk research. Identyfikacja standardów współpracy JST i NGO w zakresie wsparcia inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz wsparcia procesów integracji trzeciego sektora 3 oraz wiele innych opracowań diagnostycznych. Na terenie powiatu realizowane były dwie edycje projektu Ciesz Lab oraz projekt Cieszyńskie Centrum Społeczności Obywatelskiej. W ramach wszystkich trzech projektów prowadzono kompleksowe programy konsultacji, w których brali udział samorządowcy, przedstawiciele NGO oraz mieszkańcy powiatu. Wszystkie powyższe działania mają na celu wsparcie współpracy JST i NGO przy diagnozowaniu lokalnych problemów. 2 Diagnoza kondycji społeczeństwa obywatelskiego w powiecie cieszyńskim 2009r. Swing Delta Partner 3 Analiza desk research Identyfikacja standardów współpracy samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w zakresie systemu wspierania inicjatyw obywatelskich organizacji pozarządowych oraz wsparcia procesów integracji trzeciego sektora w powiecie Cieszyńskim 201r. Swing Delta Partner Strona15
Zestawienie 7 Funkcjonujące procedur współpracy JST i NGO (opinia JST) OCENA FUNKCJONUJĄCYCH PROCEDUR WSPÓŁPRACY JST POWIATU CIESZYŃSKIEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Źle Średnio Dobrze Bardzo dobrze Trudno powiedzieć UCZESTNICTWA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W OCENIE REALIZACJI POLITYK I PROGRAMÓW 20% 56% 16% WSPÓŁPRACY PRZY WDRAŻANIU POLITYK PUBLICZNYCH 20% 60% % % KONSULTOWANIA ZAŁOŻEŃ PROJEKTÓW AKTÓW NORMATYWNYCH 2% 27% % WSPÓŁTWORZENIA STRATEGII I PROGRAMÓW REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH 5% 15% % WZAJEMNEGO INFORMOWANIA O PLANACH, ZAMIERZENIACH I KIERUNKACH DZIAŁAŃ % 2% 2% WSPÓŁPRACY JST I NGO PRZY DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW % 5% 3 % 0% 25% 50% 75% 100% Strona16
W ocenie pracowników samorządowych najsłabiej wypadła współpraca z NGO w zakresie wdrażania polityk publicznych (80% badanych oceniło tą współprace, jako złą i średnią). Należy przy tej okazji zauważyć, że realizacja polityk publicznych i tworzenie warunków do jej wdrażania powinno być zaplanowane na etapie tworzenia programów współpracy. Wszystkie działania związane z wdrażaniem i realizacją polityk publicznych wymagają koordynacji, która jest możliwa dzięki partnerstwom międzysektorowym oraz powołaniu zespołów stałych, czy też zadaniowych wspierających ten proces. Na terenie powiatu funkcjonują dwie Rady Działalności Pożytku Publicznego. Jest to niewielka liczba w odniesieniu do potrzeb jakie wiążą się z procesem wdrażania polityk publicznych. Nisko w ocenie wypadła również współpraca w zakresie współtworzenia strategii i programów (73% badanych oceniło współpracę, jako złą i średnią). Tworzenie strategii i programów wymaga ścisłej współpracy lokalnych partnerów w zakresie zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnych. Zgodne z Ustawą o działalności pożytku publicznego samorządy zobligowane są do konsultowania programów współpracy, jednak organizacje nie zawsze korzystają z możliwości uczestnictwa w tworzenie tego typu dokumentów. Ponadto brak udziału organizacji w konsultacjach projektów strategii czy też programów odbierany jest przez samorządowców, jako ich akceptacja. W tej sytuacji samorządy mogą zachęcać organizacje do udziału w tworzeniu tychże dokumentów oraz uświadamiać im jak ważną odgrywają rolę na etapie tworzenia strategii. 2. Realizacja zadań publicznych percepcja samorządowców Kolejnym elementem w zakresie współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych jest realizacja zadań publicznych. Pracownicy samorządu przedstawili swoje opinie na temat współpracy z organizacjami pozarządowymi w trzech obszarach dotyczących realizacji zadań publicznych: Obszar I Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych, Obszar II Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych, Obszar III Partnerstwo projektowe realizacji zadań publicznych. Strona17
Podstawą formalną do realizacji zadań publicznych w powyższych obszarach są roczne programy współpracy, które definiują obszary i formy współpracy międzysektorowej. Na terenie powiatu wszystkie samorządy przygotowują i wdrażają roczne programy współpracy z organizacjami pozarządowymi. Samorządowcy najlepiej ocenili współpracę w sferze realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowego wsparcia ze strony JST (8 badanych ocenia współpracę, jako dobrą i bardzo dobrą). Współpraca niefinansowa, pomimo iż odgrywa bardzo istotną rolę przy realizacji zadań jest często niedostrzegana przez stronę samorządową oraz pozarządową. Wykorzystanie potencjału osobowego i materialnego będącego w zasobach JST wpływa znacząco na rozwój współpracy, jak i na obniżenie kosztów związanych z realizacją zadań publicznych. Z opinii pracowników samorządowych powiatu cieszyńskiego wnioskuje się, iż ten obszar w realizacji zadań publicznych funkcjonuje na bardzo dobrym poziomie. Współpraca z wykorzystaniem form finansowego wsparcia ze strony JST w opinii 69% respondentów jest dobra i bardzo dobra. Realizacja zadań z wykorzystaniem takiej formy wsparcia, cieszy się nieco gorszą opinią niż współpraca pozafinansowa. Realizacja z wykorzystaniem instrumentów finansowych z oczywistych względów musi być powiązana z przekazaniem środków na ich realizację oraz z zapewnieniem odpowiedniej jakości i efektywności realizacji zadania. Wiąże się to z dodatkowymi obowiązkami związanymi z koniecznością rozliczania wniosków, z czym wielokrotnie mają problemy organizacje pozarządowe. W opinii samorządowców z powiatu cieszyńskiego najsłabiej wypadły kwestie związane z partnerstwem projektowym realizacji zadań publicznych. Ponad połowa badanych oceniła współpracę w tym zakresie, jako złą i średnią. Partnerstwo projektowe w tym obszarze rozumiane jest, jako partnerstwo przy realizacji konkretnych projektów w celu realizacji zadań publicznych. Przeszkodą w zawieraniu partnerstw projektowych mogą być procedury zgodne z normami prawnymi. W szczególności zasada wybierania partnerów oraz określania kryteriów przystępowania do partnerstw stanowi dużą barierę zarówno dla JST jak i NGO. Ponadto problem może wynikać z niedostatecznej edukacji i promocji tego typu działań. Strona18
Ogólna ocena współpracy w zakresie realizacji zadań publicznych we wszystkich trzech obszarach jest wysoka 67% samorządowców ocenia ją jako dobrą i % jako bardzo dobrą. Świadczy to o chęci dążenia zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego, jak i organizacje pozarządowe do coraz lepszego zaspokajania potrzeb społecznych mieszkańców. Niskie oceny w zakresie współpracy w zawiązywaniu partnerstw projektowych wynikają z faktu, że zadania publiczne realizowane są z finansowym wsparciem samorządów. Każdorazowo sposób realizacji i rozliczania zadania publicznego regulowany jest umową, w której strona pozarządowa. Strona19
Zestawienie 8 Współprac JST i NGO w zakresie realizacji zadań publicznych (opinia JST) JAK PANI/PAN OCENIA WSPÓŁPRACĘ JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO POWIATU CIESZYŃSKIEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH W ZAKRESIE PROCEDUR: Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Bardzo dobrze Trudno powiedzieć PARTNERSTWA PROJEKTOWEGO W REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH 16% 0% 36% REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM NIEFINANSOWEGO WSPARCIA ZE STRONY JST % 73% 15% REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM ŚRODKÓW FINANSOWYCH JST 27% 6% % OGÓLNA OCENA % 21% 67% % % 0% 25% 50% 75% 100% Strona20
2.5 Realizacja zadań publicznych percepcja samorządowców Tworzenie polityk publicznych i późniejsza związana z tym realizacja przez organizacje pozarządowe zadań publicznych wymaga stworzenia dogodnych warunków, które również będą sprzyjać aktywności obywatelskiej mieszkańców, w tym podejmowaniu inicjatyw obywatelskich. Współpraca w zakresie tworzenia warunków do społecznej aktywności odbywa się w trzech obszarach: Obszar I System wsparcia inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych; Obszar II Wspieranie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych; Obszar III Partnerstwo lokalne. Integracja organizacji III sektora jest bardzo istotna zarówno z punktu widzenia samorządu, jak i samych organizacji pozarządowych. Samorząd dzięki integracji NGO ma skuteczniejszego i efektywniejszego partnera w zakresie realizacji polityk i zadań publicznych. Organizacje pozarządowe natomiast dzięki integracji nie dublują się w realizacji zadań publicznych i ograniczają konkurencję, częściej tworząc partnerstwa. Wsparcie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych może odbywać się m.in. za pomocą: Tworzenia ogólnodostępnych baz danych o organizacjach pozarządowych (funkcjonuje jedynie w 7 JST na terenie powiatu); Tworzenia tematycznych grup problemowych ( brak procedur powoływania takich grup odnotowano we wszystkich JST na terenie powiatu); Udostępnianiu przez samorząd kanałów informacyjnych (brak procedur wykorzystania kanałów informacji samorządu w wszystkich JST na terenie powiatu); Powoływaniu rad działalności pożytku publicznego (funkcjonuje w 3 JST na terenie powiatu). Jak już wspomniano ocena większości samorządowców w zakresie wsparcia inicjatyw obywatelskich jest dobra. Należy jednak zauważyć, że narzędzia wspierające tą integrację są na terenie powiatu dość słabo rozwinięte. Gdyby w większości jednostek samorządowych uruchomić rekomendowane działania wówczas integracja sektora pozarządowego mogłaby być zdecydowanie na wyższym poziomie, przynosząc korzyści dla społeczności lokalnych. Strona21
Zestawienie 9 Warunki dla współpracy JST i NGO (opinia JST) JAK PANI/PAN OCENIA OGÓLNIE INFRASTRUKTURĘ SZEROKO ROZUMIANE WARUNKI DLA WSPÓŁPRACY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO POWIATU CIESZYŃSKIEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH, A W SZCZEGÓLNOŚCI FUNKCJONUJĄCE W JST WZORY/ZASADY: Bardzo źle Średnio Dobrze Bardzo dobrze Trudno powiedzieć DOTYCZĄCE TWORZENIA PARTNERSTW LOKALNYCH Z UDZIAŁEM ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH % % % DOTYCZĄCE WSPIERANIA PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 2% 6% % DOTYCZĄCE SYSTEMU WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH 5% OCENA OGÓLNA 26% 57% 9% 9% 0% 25% 50% 75% 100% Strona22
Do elementów tworzących system wspierania inicjatyw obywatelskich należą m.in.: wsparcie instytucjonalne czyli udostępnianie infrastruktury będącej w dyspozycji samorządów, wsparcie szkoleniowo-doradcze w zakresie rozwoju inicjatyw obywatelskich, wsparcie w animacji, wsparcie informacyjno- promocyjne, wsparcie finansowe. W opinii 66% ankietowanych samorządowców powiatu cieszyńskiego system wspierania inicjatyw obywatelskich funkcjonuje na dobrym poziomie, pomimo iż zaledwie w trzech JST na terenie powiatu istnieją zapisy o wsparciu inicjatyw obywatelskich w rocznym programie współpracy. Najsłabiej w ocenie badanych wypadło tworzenie partnerstw lokalnych z udziałem organizacji pozarządowych ( badanych oceniło średnio i bardzo źle). W wielu samorządach nie istnieje procedura powołania partnerstw projektowych zawiązywanych przez samorząd z organizacjami pozarządowymi. W tym kontekście bardzo ważne jest przyjmowanie procedur zawiązywania partnerstw oraz podejmowanie przez samorządy działań promocyjnych na rzecz budowania partnerstw oraz wskazywanie dobrych wzorców w tym zakresie. Generalna ocena infrastruktury, czyli szeroko rozumianych warunków dla współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych z powiatu cieszyńskiego jest wysoka, aż 66% badanych twierdzi, że współpraca jest dobra i bardzo dobra. Wysokie oceny samorządowców wynikają przede wszystkim z faktu, że ze strony organizacji jest niski nacisk na wdrożenie odpowiednich procedur, a współpraca w tym zakresie oparta jest w większości na kontaktach nieformalnych, które przynoszą wymierne efekty dla organizacji. Strona23
2.6 Współpraca pozafinanowa organiacji pozarządowych i samorządów Analizując oceny samorządowców powiatu cieszyńskiego w zakresie zastosowania rozwiązań mogących usprawnić proces wzajemnego informowania się JST i NGO o planach, zamierzeniach i kierunkach działań, należy zauważyć, iż większość, bo aż 5 samorządowców za jedno z najbardziej pilnych wskazano stały dostęp do bazy o organizacjach pozarządowych. Okazuje się, że niestety nie wszystkie samorządy w powiecie cieszyńskim publikują na swoich stronach www informacje o podmiotach ekonomii społecznej prowadzących działalność na ich terenie. Podając za opracowaniem pt. Identyfikacji standardów współpracy samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w zakresie systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz wspierania procesów integracji trzeciego sektora w Powiecie Cieszyńskim, zaledwie połowa gmin na terenie powiatu cieszyńskiego (Strumień, Brenna, Goleszów, Skoczów, Ustroń, Wisła) zapewnia aktualną i dostępną na stronie www bazę organizacji pozarządowych. Z punktu widzenia samorządowców istotną rolę w procesie wzajemnego informowania się o planach, zamierzeniach i kierunkach działań odgrywają spotkania informacyjne (53% badanych uznało za pilne i bardzo pilne). Spotkania informacyjne czy też konsultacje społeczne, to podstawowe narzędzie w procesie wymiany informacji. Stosowanie takiego kanału przepływu informacji gwarantuje samorządom i organizacjom dotarcie do odbiorcy i ewentualne otrzymanie informacji zwrotnej. Istotne jest, aby zgodnie z zasadą partnerstwa oba sektory aktywnie uczestniczyły we wzajemnej wymianie posiadanych informacji przydatnych w zakresie realizacji polityk publicznych. Strona2
Zestawienie 10 Proces wzajemnego informowania się JST i NGO o planach, zamierzeniach i kierunkach działań (opinia JST) JAKIE ROZWIĄZANIA MOGĄ USPRAWNIĆ PROCES WZAJEMNEGO INFORMOWANIA SIĘ JST I NGO O PLANACH, ZAMIERZENIACH I KIERUNKACH DZIAŁAŃ? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć SPOTKANIA INFORMACYJNE 15% 3 35% STRONA INTERNETOWA SAMORZĄDU ZAWIERAJĄCA PODSTRONĘ DOTYCZĄCĄ NGO, ORAZ INFORMACJI NGO 27% 35% 15% % USTALONY SYSTEM PUBLIKOWANIA INFORMACJI WAŻNYCH DLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 3 % STAŁY DOSTĘP DO BAZY DANYCH O ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH (DANE TELEADRESOWE, E-MAIL) 50% 27% 15% 0% 25% 50% 75% 100% Źródło: badania ankietowe Współpraca JST i NGO przy diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań oraz współtworzeniu strategii i programów realizacji polityk publicznych to jeden z ważniejszych, ale niedocenianych elementów wzajemnych relacji organizacji i samorządów. W jego ramach mieści się realny wpływ podmiotów III sektora na podejmowanie decyzji na poziomie lokalnym. Respondenci - samorządowcy powiatu cieszyńskiego w pierwszej kolejności wskazali wprowadzenie zasad upubliczniania informacji o strategiach. Oznacza to, iż informacje o etapach tworzenia strategii czy programów jest przekazywana do opinii publicznej, a powstałe dokumenty są rozpowszechniane w całym lokalnym środowisku. Samorządy muszą brać pod uwagę bardzo dużą różnorodność organizacji na terenie powiatu, co wiąże się z konieczności stosowania zróżnicowanych kanałów przekazywania informacji. Strona25
Kolejne rozwiązanie, które zdaniem badanych może usprawnić współpracę JST i NGO, to wprowadzanie cyklicznej diagnozy, czyli gwarancji otrzymania sumiennego obrazu lokalnej społeczności. Prowadzenie systematycznych badań empirycznych związanych z oceną lokalnych problemów mogłoby okazać się skuteczne w tym zakresie. Jako średnio ważne wskazano wieloletnie programy współpracy z organizacjami pozarządowymi. Należy zauważyć, że obecnie na terenie powiatu cieszyńskiego w żadnej gminie nie wprowadzono takiego programu. Samorządy nie są zobligowane do tworzenia programów w ujęciu dłuższym niż rok. Stworzenie takiego dokumentu wymaga większego zaangażowania obu stron, zarówno pod względem nakładu pracy jak i czasu z tym związanego. Trudności w stworzeniu takiego dokumentu można, również doszukiwać się w problemach komunikacyjnych między JST i NGO, niewielkim poczuciu sprawstwa wśród organizacji pozarządowych oraz nieznajomości prawa i przepisów. Pomimo dużych nakładów pracy programy wieloletnie mogą przynieś szereg korzyści zarówno dla JST i NGO związanych m.in. z poczuciem stabilności i stałymi zasadami współpracy. Zaskakujące jest to, że wieloletnie programy współpracy, tak ważne dla organizacji pozarządowych nie są oczekiwanym rozwiązaniem poprawiającym współpracę z samorządami. Jedynie 2% ankietowanych samorządowców uznała to rozwiązanie jako pilne w przyjęciu. Ustawa od działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek uchwalania rocznych programów współpracy (art. 5a ust. 1) oraz daje możliwość uchwalania programów wieloletnich (art. Art. 5a ust. 2). W takiej sytuacji, optymalną sytuacją jest skorzystanie z obu możliwości. W programie wieloletnim należy zawrzeć te elementy, które budują wśród organizacji poczucie stabilności i nie zmieniają się co roku, na przykład zasady współpracy, czy formy współpracy. Z kolei program rocznym powinien zawierać priorytetowe zadania publiczne na dany rok czy wysokość środków planowanych na realizację programu w danym roku, natomiast w zakresie zasad i form współpracy będzie się on odwoływał do regulacji zawartych w dokumencie wieloletnim. Ostateczna forma obu dokumentów i decyzja, które z obligatoryjnych elementów znajdą się, w którym z programów z organizacjami pozarządowymi. powinna być zdeterminowana na etapie ich tworzenia i konsultowania Strona26
Zestawienie 11 Współpraca JST i NGO przy diagnozowaniu lokalnych problemów i wyzwań oraz współtworzeniu strategii i programów realizacji polityk publicznych (opinia JST) JAKIE ROZWIĄZANIA MOGĄ USPRAWNIĆ WSPÓŁPRACĘ JST I NGO PRZY DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW I WYZWAŃ ORAZ WSPÓŁTWORZENIU STRATEGII I PROGRAMÓW REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć ZASAD UPUBLICZNIANIA INFORMACJI O STRATEGIACH 50% 27% GWARACJE ŚRODKÓW NIEZBĘDNYCH DLA REALIZACJI STRATEGII 3 35% WIELOLETNIE PROGRAMY WSPÓŁPRACY Z NGO 2% ZASADY PARTYCYPACJI NGO W PROCESIE EWALUACJI STRATEGII 35% 35% PROCEDURY TWORZENIA STRATEGII 15% 3 35% PROCEDURY EWALUACJI WSKAŹNIKÓW 35% STANDARD DIAGNOZY 3 27% POWOŁANIEZESPOŁU DO SPRAW DIAGNOZY 27% 50% WSKAŹNIKI OCENY LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI % 6% 27% 15% CYKLICZNA DIAGNOZA 50% 15% 0% 25% 50% 75% 100% Strona27
Konsultowanie projektów aktów prawnych to znacznie więcej niż tylko proste informowanie się o swoich zamierzeniach. Konsultowane powinny być zarówno projekty ustaw i rozporządzeń przygotowywane przez ministrów, ale również uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Organy administracji, przygotowując akty prawne, powinny konsultować je ze środowiskiem organizacji pozarządowych, jeśli zakres tych aktów dotyczy sfery działalności statutowej organizacji. Jest to jedna z form współpracy wskazana wprost w przepisach Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 5 ust 2 pkt 3). Konsultacja to nie tylko umożliwienie zapoznania się z projektem, ale także otwartość na wyrażenie przez organizacje opinii i gotowość do ich uwzględnia lub poinformowania dlaczego uwzględnione nie zostały. W badaniu ankietowym podjęto kwestię procesu konsultowania założeń projektów aktów normatywnych oraz zasad realizacji innych przedsięwzięć. Największa grupa badanych uznała za pilne wprowadzenie procedur prowadzenia konsultacji społecznych oraz publikowanie wyników tych konsultacji. Jako mało ważne i mało potrzebne respondenci wskazali min. powoływanie Rady odbiorców usług oraz ewaluację zasad konsultacji społecznych. Aktualnie w jednostkach samorządu terytorialnego na terenie powiatu cieszyńskiego nie funkcjonują procedury powoływania grup tematycznych i problemowych. Zadaniem takich grup jest przedstawianie głosów różnych grup społecznych w czasie tworzenia programów/strategii/aktów. Mimo, iż w opinii samorządowców nie jest potrzebne funkcjonowanie rad odbiorców usług to mogą one przynosić szereg korzyści związanych m.in. z dostępem samorządu do opinii poszczególnych grup społecznych, a tym samym lepsze dostosowanie działań do ich potrzeb. Strona28
Zestawienie 12 Proces konsultowania założeń projektów aktów normatywnych oraz zasad realizacji innych przedsięwzięć (opinia JST) JAKIE MECHANIZMY, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ PROCESY KONSULTOWANIA PRZEZ SAMORZĄD TERYTORIALNY I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE ZAŁOŻEŃ PROJEKTÓW I AKTÓW NORMATYWNYCH ORAZ ZASAD REALIZACJI INNYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć EWALUACJA ZASAD KONSULTACJI SPOŁECZNYCH 15% 35% TWORZENIE STRONY INTERNETOWEJ POŚWIĘCONEJ KONSULTACJOM SPOŁECZNYM 15% 3 ORGANIZOWANIE PANELI OBYWATELSKICH 27% POWOŁYWANIE RADY ODBIORCÓW USŁUG 3 35% TWORZENIE GRUP KONSULTACYJNYCH 27% 3 PUBLIKOWANIE WYNIKÓW KONSULTACJI 2% PROCEDURY PROWADZENIA KONSULTACJI SPOŁECZNYCH 15% 2% 27%. 0% 25% 50% 75% 100% Strona29
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie podaje kilka form współpracy między administracją i organizacjami (art. 5). Są to jedynie przykłady, propozycje, co oznacza, że współpraca może odbywać się także w inny sposób. Współpraca organizacji i administracji może mieć zasadniczo dwie formy: pozafinansową oraz finansową. Pozafinansowych form współpracy administracji z organizacjami jest wiele. Jedną z nich jest konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery pożytku publicznego z radami pożytku publicznego, tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej. Podejmując kwestię rozwiązań mogących przyczynić się do usprawnienia współpracy samorządu i organizacji pozarządowych przy wdrażaniu polityk publicznych, aż 6% pracowników jednostek samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego uznaje za pilne wprowadzenie procedury przekazywania informacji w zakresie realizacji polityk publicznych. Wiąże się to z wzajemnym informowaniem się stron wdrażających polityki publiczne o działaniach na każdym etapie ich realizacji. Informowanie powinno odbywać się z wykorzystaniem możliwie wszystkich kanałów informacji charakterystycznych dla danych grup społecznych. Przyczynia się to do lepszej koordynacji działań na rzecz społeczności lokalnych. Za średnio ważne i mało potrzebne badani samorządowcy uznali wprowadzenie procedury powoływania grup roboczych z udziałem NGO. Zadaniem takich grup roboczych jest koordynacja działań w zakresie realizacji polityk publicznych i częściowe odciążenie samorządów w tym zakresie. Opinia ankietowanych może wynikać z braku takich grup na terenie powiatu i nieświadomości pracowników JST o korzystnych efektach ich działania. Strona30
Zestawienie 13 Współprac JST i NGO przy wdrażaniu polityk publicznych (opinia JST) JAKIE ROZWIĄZANIA, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ WSPÓŁPRACĘ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH PRZY WDRAŻANIU POLITYK PUBLICZNYCH? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć W UTWORZONYCH ZESPOŁACH MONITORUJĄCYCH REALIZACJĘ POLITYK ZAGWARANTOWANY JEST UDZIAŁ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 27% % WPROWADZENIE PROCEDURY PRZEKAZYWANIA INFORMACJI W ZAKRESIE REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH 2% 15% WPROWADZENIE ZAPISU W STATUCIE SAMORZĄDU WSKAZUJĄCEGO PROCEDURĘ ZGŁASZANIA INICJATYWY UCHWAŁODAWCZEJ OBYWATELI I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 27% 15% PRZYJĘCIE PROCEDURY TWORZENIA PARTNERSTW PROJEKTOWYCH ORAZ LOKALNYCH 27% POWOŁANIE RADY DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 27% PROCEDURY POWOŁYWANIA GRUP ROBOCZYCH Z UDZIAŁEM NGO 15% 50% 15% ŚREDNIO - I KRÓTKOOKRESOWYCH CELE STRATEGICZNE UWZGLĘDNIAJĄCE DZIAŁANIA NGO 27% 15% 0% 25% 50% 75% 100% Poniżej przedstawiono zestawienie odpowiedzi ankietowanych samorządowców na temat rozwiązań, jakie mogą urealnić uczestnictwo NGO w realizacji polityk lokalnych i tworzeniu programów. Badanie pokazało, że ponad 60% samorządowców uważa, że konieczne jest Strona31
umieszczanie na stronach www samorządu informacji o wynikach ewaluacji. Ewaluacja dotyczy przekazywania informacji o rezultatach, jakie zostały osiągnięte w wyniku realizacji polityk publicznych. Działania ewaluacyjne powinny informować, w jakim stopniu dany program publiczny miał wpływ na rozwiązanie problemów społecznych. Ewaluacja jest również oceną stosunku pomiędzy nakładem, a wynikami realizacji polityk. Organizacje pozarządowe są naturalnym uczestnikiem realizacji polityk publicznych, dlatego konieczne jest, aby NGO uczestniczyły w tym procesie. Upublicznianie wyników ewaluacji na stronach www samorządów może tylko usprawnić ten proces i zachęcić organizacje do aktywnego udziału. Z punktu widzenia samorządowców najmniej potrzebne jest utworzenie wskaźników pomiaru efektywności realizacji polityk publicznych. Wprowadzenie takich wskaźników umożliwia ujednolicenie i odpolitycznienie kryteriów oceny polityk publicznych. Pomimo, iż zdaniem badanej grupy wprowadzenie tego typu narzędzi pomiaru jest mało potrzebne, to jednak byłoby to zapewne korzystne zarówno dla JST i NGO. Wprowadzanie dodatkowych procedur rzadko wiąże się z aprobatą samorządów, należy jednak pamiętać, że takie działania mogą rozwiać wiele wątpliwości związanych ze sposobami oceny realizacji polityk publicznych. Strona32
Zestawienie 1 Uczestnictwo NGO w ocenie polityk lokalnych i programów (opinia JST) JAKIE ROZWIĄZANIA PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ UREALNIĆ UCZESTNICTWO ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W OCENIE REALIZACJI POLITYK LOKALNYCH I PROGRAMÓW? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć KONIEC KAŻDEJ KADENCJI KOMPLEKSOWA EWALUACJA POLITYK PUBLICZNYCH 15% EWALUACJA CZĘŚCIĄ SKŁADOWĄ STRATEGII OKRESOWE BADANIA ZADOWOLENIA MIESZKAŃCÓW 35% INFORMACJA O WYNIKACH EWALUACJI UMIESZCZANA NA STRONACH WWW SAMORZĄDU 6% 27% EWALUACJA REALIZOWANA PRZEZ PODMIOT ZEWNĘTRZNY 15% KONSULTACJE Z NGO WSKAŹNIKÓW POMIARU EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH 15% 35% 15% UTWORZENIE WSKAŹNIKÓW POMIARU EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI POLITYK PUBLICZNYCH 35% 0% 25% 50% 75% 100% Strona33
2.7 Współpraca finansowa orgazniacji pozarządowych i samorządów Finansowe formy współpracy to nie tylko zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych i przekazywanie dotacji na zasadach określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa przewiduje także inne możliwości finansowej współpracy administracji z sektorem pozarządowym - umowy partnerskie, partnerstwo-publiczno prywatne oraz inicjatywy lokalne. Szczególnym trybem jest przekazywanie organizacjom bezzwrotnych środków na podstawie umów międzynarodowych - dotyczy to przede wszystkim funduszy strukturalnych UE, których dystrybucją zajmują się instytucje publiczne. Oznacza to, że mamy łącznie do czynienia z sześcioma formami współpracy finansowej administracji z sektorem pozarządowym: powierzanie wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji (art. 5 ust pkt 1); wspieranie wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe dofinansowanie jego realizacji (art. 5 ust pkt 2); inicjatywy lokalne (art. 5 ust 2 pkt 6); umowy partnerstwa. określonej w ustawie o zasadach prowadzenia rozwoju (art. 5 ust 2 pkt 7); partnerstwo publiczno prywatne (art. 11, ust 5); umowy międzynarodowe dotyczące niepodlegających zwrotowi środków ze źródeł zagranicznych (art. 11, ust 5). Zlecanie zadań publicznych i przekazywanie dotacji przez organy administracji publicznej na rzecz organizacji pozarządowych przewidują również inne ustawy. Bardzo ważnym aspektem badawczym jest to, jak poziom i jakość współpracy JST i NGO w tym zakresie jest oceniany w powiecie cieszyńskim. W opinii ankietowanych samorządowców główne rozwiązania, które mogłyby usprawnić współpracę samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych przy realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem środków finansowych z JST to m.in: Przyjęcie zasady przejrzystości w zakresie publikacji wyników konkursów wraz z informacją o wynikach oraz o wielkości wsparcia (35% bardzo pilne, 5% pilne). Informacje dotyczące wyników oceny pojawiają się natronach www, w BIP oraz na tablicach ogłoszeń. Ponadto na żądanie udostępniane są karty oceny wniosków wraz z Strona3
uzasadnieniami oceny. Zasady przejrzystości w zakresie publikacji wyników konkursów jak już wspomniano funkcjonują we wszystkich JST, jednak wiele organizacji jest nieświadomych swoich praw. Jawne procedury naboru i wyboru ofert oraz realizacji zadania publicznego (27% bardzo pilne, 5 pilne). We wszystkich JST na terenie powiatu funkcjonują jawne kryteria naboru i wyboru ofert do realizacji zadań publicznych. Wprowadzone są również procedury związane z rozliczaniem zadań publicznych. Ponadto w większości JST organizacje pozarządowe są zapraszane do udziału w komisjach konkursowych pod warunkiem, że sami nie wnioskują o wsparcie. Udział w takich komisjach jest najlepszym sposobem na zapoznanie się z procedurami wyboru ofert. Ogłoszenie o konkursie określa kryteria wyboru ofert zgodnie z programem współpracy ( bardzo pilne, 5 pilne). Zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie samorządy są zobligowane do określania wyboru oferty zgodnie z programem współpracy. Strona35
Zestawienie 15 Współpraca JST i NGO przy realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem środków finansowych JST (1) (opinia JST) JAKIE ROZWIĄZANIA, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ WSPÓŁPRACĘ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH PRZY REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM ŚRODKÓW FINANSOWYCH JST? bardzo pilne pilne średnio ważne mało ważne nie ma takiej potrzeby trudno powiedzieć NA ETAPIE KONSULTACJI PROGR. WSPÓŁPRACY JEST INFORMACJA, KTÓRE Z ZADAŃ PLANOWANE SĄ DO REALIZACJI W TRYBIE OTWART. KONKURSU 35% 15% PROGRAM WSKAZUJE, KTÓRE Z ZADAŃ PUBL. SZCZEGÓLNIE POWINNY BYĆ REALIZOWANE W RAMACH OFERT WSPÓLNYCH 27% UMOWA O REALIZACJĘ ZADANIA PUBLICZNEGO ZAWIERA INFORMACJE O ZASADACH REALIZACJI PODZLECEŃ 3 15% PROGRAM WSPÓŁPRACY OKREŚLA, KTÓRE Z ZADAŃ MOGĄ BYĆ REALIZOWANE W TRYBIE PODZLECEŃ 15% PROCEDURY OCENY PARTYCYPACJI NGO W ZADANIACH PUBLICZNYCH 27% OKREŚLANIE, KTÓRE Z ZADAŃ PUBL. PLANOWANE SĄ DO REALIZACJI W TRYBIE POZAKONKURSOWYM 15% PRZY ZAKUPIE USŁUG STOSOWANE SĄ ZASADY ZP 2% 15% OGŁOSZENIE O KONKURSIE OKREŚLA KRYTERIA WYBORU OFERT ZG. Z PROGRAMEM WSPÓŁPRACY 5 UMOWY WIELOLETNIE PRZY REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH 15% 27% 15% OPRACOWANIE ZASAD REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH 5% 27% 0% 25% 50% 75% 100% Strona36