System zarządzania bezpieczeństwem. w organizacjach lotnictwa cywilnego Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, 18 marca 2014 Postępowania karne i cywilne związane z wypadkiem lotniczym z punktu widzenia biegłego sądowego dr inż. Robert KONIECZKA Wydział Transportu Politechniki Śląskiej Biegły Sądowy z zakresu lotnictwa przy Sądzie Okręgowym w Warszawie i Krakowie
Wypadek lotniczy wydarzenie związane z użyciem statku powietrznego, które miało miejsce w czasie od chwili wejścia na pokład jakiejkolwiek osoby z zamiarem odbycia lotu aż do momentu opuszczenia statku powietrznego przez wszystkie osoby, które weszły z tym zamiarem na pokład, w którym: człowiek poniósł śmierć lub doznał ciężkich uszkodzeń ciała w następstwie przebywania w statku powietrznym lub przez bezpośrednie zetknięcie się ze statkiem albo jakimkolwiek przedmiotem z nim połączonym lub statek powietrzny został w poważnym stopniu uszkodzony
W y p a d e k Badanie wypadku przez PKBWL Postepowanie przygotowawcze: - policja - prokuratura - określenie przyczyny - określenie profilaktyki - X - ustalenie przyczyny - i okoliczności - ustalenie winnych -
Art. 177 kodeksu karnego 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 1 (trwające dłużej niż 7 dni) podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Tendencje postępowania karnego Obiektywny czynnik ludzki Kryminalizacja działań Profilaktyka Sankcja
Naruszenia przepisów ustawy Prawo Lotnicze Wykonywanie lotów bez uprawnień Wykonywanie lotów przez osoby bez potwierdzonych badaniami lotniczo lekarskimi zdolnościami psychofizycznymi do wykonywania czynności lotniczych Naruszenie przepisów w ruchu lotniczym, a w szczególności w zakresie minimalnej wysokości lotu, zrzutu ze statku powietrznego
Naruszenie przepisów w ruchu lotniczym poprzez nie stosowanie się do przyjętych na danym obszarze zasad organizacji ruchu lotniczego Naruszenie przepisów w ruchu lotniczym poprzez podjęcie lotu pomimo prognozy przewidującej warunki meteorologiczne poniżej możliwości i uprawnień pilota lub dopuszczeń statku powietrznego
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 996/2010 z dnia 20 października 2010 r. w sprawie badania wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym oraz zapobiegania im oraz uchylające dyrektywę 94/56/WE Art. 5. 5 Badania zdarzeń lotniczych, o których mowa w ust. 1, 2 i 4, w żadnym wypadku nie mogą być powiązane z orzekaniem o winie lub o odpowiedzialności. Są one niezależne, odrębne w stosunku do wszelkich postępowań sądowych lub administracyjnych służących orzeczeniu o winie lub odpowiedzialności i pozostają bez uszczerbku dla nich.
Art.17.3 Zalecenie dotyczące bezpieczeństwa w żadnym wypadku nie stanowi domniemania winy lub odpowiedzialności za wypadek, poważny incydent lub incydent. Art. 17.1 Każde badanie zdarzenia lotniczego kończy się sporządzeniem raportu w formie stosownej do rodzaju i powagi wypadku lub poważnego incydentu. Raport stwierdza, że jedynym celem badania zdarzeń lotniczych jest zapobieganie wypadkom i incydentom w przyszłości bez orzekania co do winy lub odpowiedzialności. W stosownych przypadkach raport zawiera zalecenia dotyczące bezpieczeństwa.
Przyczyna uŝycia wprost raportu PKBWL do celów postępowania wynika z następujących przesłanek: chęć skrócenia postępowania, próba uniknięcia powoływania biegłego, brak znajomości zagadnień związanych z badaniem wypadku lotniczego.
Skutkami jest samodzielna ocena materiału dowodowego przez organy prowadzące postępowanie w oparciu o Raport PKBWL: bezzasadne postawienie zarzutów, utrata części potencjalnego materiału dowodowego, uniknięcie odpowiedzialności przez sprawców, powód do zasadnych odwołań uczestników postępowania, powołanie biegłych po co najmniej kilkunastu miesiącach, przedłużenie postępowania, odwołania od postanowień prowadzących postepowanie.
Powoływanie biegłego po odwołaniu się uczestników zdarzenia S k u t k i Utrata części potencjalnych dowodów rzeczowych Konieczność powtórzenia niektórych czynności procesowych
Odpowiedzialność : właściciele użytkownicy obsługa techniczna organizacje lotnicze organizacje szkoleniowe organy ruchu lotniczego osoby trzecie
Materiały PKBWL moŝliwe do pozyskania w postepowaniu przygotowawczym jedynie za zgodą sądu: ekspertyzy uzyskane w trakcie badania; oświadczenia uzyskane od osób w trakcie badania; korespondencję między osobami mającymi związek z operacją statku powietrznego; medyczne lub prywatne informacje dotyczące osób uczestniczących w wypadku lub incydencie lotniczym; zapisy pokładowych rejestratorów mowy, zapisy nagrań instytucji zapewniających słuŝby ruchu lotniczego i ich kopie; opinie wyraŝane w trakcie analizy informacji, włącznie z zapisami rejestratorów pokładowych.
Iluzoryczność ochrony materiałów z badania wypadku przez PKBWL Brak wiedzy i zrozumienia Sądu zagadnień związanych z bezpieczeństwem Zawsze istnieje ryzyko popełnienia czynu zabronionego
Skutki wypadku lotniczego Postępowanie karne Postępowanie cywilne Postępowanie regresowe ubezpieczyciela Postępowanie o zapłatę
Odpowiedzialność cywilna wynika przede wszystkim z obowiązku naprawienia szkody wynikającym z kodeksu cywilnego
Uchylanie się od odpowiedzialności przez ubezpieczyciela Powołanie własnych ekspertów Cel udowodnienie wyłączeń od odpowiedzialności Sprzeczność z raportem PKBWL co do przyczyny wypadku Nie branie pod uwagę czynnika ludzkiego (błędu pilota)
Wpływ na bezpieczeństwo? Działanie profilaktyczne podnoszące bezpieczeństwo lotów moŝliwe do realizacji przez organy prowadzące postepowanie przygotowawcze lub sadowe : reagowanie na przypadki naruszenia prawa i przepisów lotniczych, informowanie właściwych organów o zdarzeniach nieujawnionych, proponowanie zmian w regulacjach prawnych i procedurach, szkolenie funkcjonariuszy.
System zarządzania bezpieczeństwem w organizacjach lotnictwa cywilnego Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, 18 marca 2014 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr inŝ. Robert KONIECZKA Wydział Transportu Politechniki Śląskiej Biegły Sądowy z zakresu lotnictwa przy Sądzie Okręgowym w Warszawie i Krakowie