3 86/2014. Katalog cennik monet Mikołaja I Medale Władysława IV w zbiorach Ossolineum. 14,00 zł 5,00. Kwartalnik SNP ISSN nakład 2900 egz.

Transkrypt

1 Kwartalnik SNP ISSN nakład 900 egz. 6/0,00 zł 5,00 VAT 5% Katalog cennik monet Mikołaja I Medale Władysława IV w zbiorach Ossolineum

2 PN /0

3 PN /0

4 PN /0

5 Podlaski Gabinet Numizmatyczny Marek Melcer...II Leuchtturm... III Antykwariat Numizmatyczny (Warszawa)...IV Sklep Numizmatyczny GGN... Fritz Rudolf Künker... Sklep Numizmatyczny Polonia Coins... Dr Busso Peus (Frankfurt M.)... Hirsch Münzenhandlung... Gabinet numizmatyczny Z. Bogdanowicza... Leuchtturm...0 Antykwariat Numizmatyczny (Warszawa) Aukcja 6... Sklep Numizmatyczny GGN... Gabinet Numizmatyczny D. T. Marciniak PRZEGLĄD NUMIZMATYCZNY PN /0 Od Redakcji Spis treści: Ten rok nie okazał się przyjemny dla polskiej numizmatyki, pożegnaliśmy Pawła Niemczyka, wielkiego miłośnika monet i niezwykle pracowitego aukcjonariusza. Jest mi niezwykle trudno zaprosić naszych Czytelników, do przeczytania wspomnień o Nim. Dla mnie i dla nas jego kolegów to wielka to strata. I trudno myśleć o nim że BYŁ. Rok 0 zaczynał się bardzo udanie, wiele nowego się w numizmatyce działo i dzieje nadal, aczkolwiek zaczynamy odczuwać presję internetowego bałaganu. Wielu, szczególnie młodym zbieraczom wydaje się, że na stronach komputera, można wyguglać wszystko, literatura numizmatyczna, wydaje się pewnym anachronizmem, I trzeba czasu, aby kolekcjonerzy, czy pasjonaci numizmatyki uświadomili sobie, że to jednak wielki śmietnik. A oferowana tam wiedza, to wyimki z książek, fragmenty artykułów, cytaty, a gdy naprawdę trzeba rozwiązać jakiś numizmatyczny problem, to nadal trzeba się sporo naszukać i wiele pozycji z literatury numizmatycznej przeczytać czy przestudiować. Oczywiście i my też jesteśmy obecni w sieci. Uruchomiliśmy i unowocześniliśmy naszą stronę: Zdecydowaliśmy się też udostępnić w sieci nasze archiwalne numery. Można już ściągnąć sobie w całości Przeglądy Numizmatyczne z ostatnich kilku lat, w tym cały ubiegły rok. Dodatkowo oddzielnie zamieszczamy na naszej stronie, reklamy fi rm, które pojawiły się na łamach PN. Z pełną świadomości, je promujemy. A jako redakcja bierzemy też odpowiedzialność za rzetelność, współpracujących z nami reklamodawców. Ale nadal będziemy zachęcać do utrzymania także wersji papierowej Przeglądu. A przede wszystkim do sięgania po nowe publikacje. Poprzednie pokolenia numizmatyków miały wielki głód wiedzy, a sama technika druku, czy niedostępność zbiorów sprawiała, że częściej dawne publikacje posługiwały się mniej lub bardziej dokładnym opisem, niż pokazywały oryginalne monety czy medale. Obecnie technika cyfrowa pozwala na doskonałe reprodukowanie monet. Każdy Przegląd Numizmatyczny to tak naprawdę element tworzonej od lat wielkiej biblioteki numizmatycznej, która zaczyna już istnieć samodzielnie w sieci. Edytując kolejne numery naszego pisma, niemal zawsze sięgamy po zdjęcia z oryginalnych monet. Regularnie zamieszczamy katalogi zbiorów, jak też publikujemy cenniki i katalogi poglądowe, których wartość tkwi przede wszystkim w publikowaniu setek nieznanych wcześniej typów i odmian monet. Mimo ofensywy internetu, mamy nadzieję, że nasi Czytelnicy, pozostaną naszymi wiernymi Czytelnikami. dr Ja ro sław Dut kow ski WARUNKI PRENUMERATY PRZE GLĄD NU MI ZMA TYCZ NY, 06 Gdańsk, ul. Kar tu ska 7 A P r e n u m e r a t ę moż na opła cić i n d y w i d u a l n i e izbio ro wo roz po czy na jąc od do wol nie wy bra ne go nu me ru, na do wol ny okres. Zamawiając prenumeratę indywidualną proszę podać swój numer PESEL. Ce na jed ne go eg zem pla rza (z wysyłką) wy no si zł. Wpła ta (z zaznaczeniem: prenumerata na rok ) na konto: INVEST BANK Opła t a z a p r e n u m e r a t ę za gra nicz ną sta no wi wie lo krot ność kwo ty,5 EURO. (Nie będą wy sy ła ne za gra ni cę egzemplarze opła co ne w/g staw ki kra jo wej). Spis reklam & ogłoszeń: Uncja Srebra...5 Pomorski Gabinet Numizmatyczny...5 Hobbista sklep kolekcjonerski...5 Firma Numizmatyczna SCHAFRAN...5 Krakowski Salon Numizmatyczny GIBON...56 P. H. FLISAK...57 Gliwickie Centrum Numizmatyczne...5 NEFRYT Szczecin Monety Świata...6 GGN...6 Arkadia sklep numizmatyczny Katowice...6 Warszawski Dom Aukcyjny...6 PoloniaCoins sklep numimzatyczny...6 Emporium Hamburg Numismatics...6 Medale Władysława IV Wazy w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich... 5 Aretas, Arystobulos i Rzymianie, czyli finał kampanii wschodniej Pompejusza na monetach Paweł. Żył tylko 0 lat.... Katalog monet... Cen nik mo net ko lek cjo ner skich... Cennik monet rosyjskich Mikołaja I (555)... 9 Rzeczoznawcy SNP... Sprostowanie...7 Fałszywy dukat lenny z 5 roku odkryty na Ukrainie... Byk jego symbolika i znaczenie na monetach Seleukosa I Nikatora... 9 Nowa książka o liczmanach...5 Nowa siedziba firmy Künker w Osnabrück.. 5 Wielka kradzież polskiego numizmatu z zamku w arcybiskupów w Kromerizi... 5 Numizmaty pozyskane podczas prac archeologicznych w rejonie Bramy Nowej w Malborku...55 Wydawca: Stowarzyszenie Numizmatyków Profesjonalnych Pod redakcją Jarosława Dutkowskiego Adres redakcji 0 Gdańsk, ul. Piwna /, pok. 50 tel. (5) 0799 Rada Programowa Adam Suchanek dr Jarosław Dutkowski Robert Buczak Sergiusz Stube Marek Melcer PN /0

6 Münzenhandlung GERHARD HIRSCH NACHF. Promenadeplatz 0/II 0 München Tel.: , Fax.: coinhirsch@compuserve.com Münzen Medaillen Numismatische Literatur Antike Kleinkunst Ankauf Verkauf Kundenbetreuung Jährlich mehrere Auktionen Mitglied im Verband der Deutschen Münzenhändler e.v., der Association Internationale des Numismates Professionnels (AINP), der Österreichischen und der Schweizerischen Numismatischen Gesellschaft und der American Numismatic Society PN /0

7 Medale Władysława IV Wazy w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Władysław IV, żeton koronacyjny; 6 Aw.: Regalia (korona pod nią skrzyżowane berło i miecz, poniżej jabłko królewskie) nad prostokątnym kartuszem. Po bokach ozdobne woluty (w kształcie uszu) z panopliami z perełek zawiniętymi ku górze, na szczycie zakończone rozetami. Przed rozetami ustawione pionowo pinakle. U dołu kwadratu podwieszone dwa wydłużone pinakle, połączone zawieszoną między nimi rozetą. W kartuszu napis w 5 wierszach: VLADISLAVS / IV CORONATVS / IN REGE M POL/ ET M D L ANNO/ 6 DIE 6 FEB VLADISLAO IV POLONIAE ET SVECIAE REGI HERCULI PACIFICO rozprzedaży wśród Gdańszczan i dworzan wybijana już po uroczystościach ślubnych. Aw.: Herkules z maczugą poskramiający trzygłowego Cerbera, o dołu w odcięciu kartusz herbowy Gdańska, po bokach CIVIT GEDAN/ F F, w otoku: VLADISLAO IV POLONIAE ET SVECIAE REGI HERCULI PACIFICO ; Rw.: W promieniach słońca w wieńcu napis IHS, pod nim obelisk przy którym postać rycerza (króla) w koronie i zbroi trzy czwarte z husarskim skrzydłami. W dłoniach wieniec i dwie gałązki oliwne. Kolumna ustawiona na czterech kulach i oddzielona od podstawy. Podstawa kolumny ozdobiona po obu stronach tarcza 5 polowymi tarczami. Trzon kolumny oddzielony od podstawy kulami. W otoku: HONOR VIRTV TIS ppræmivm Medalier nieokreślony, mennica bydgoska, w. 6,7 g, Sr.,. Nr inw. G 57 Lit.: Stahr 00, 9. Medal wybity z okazji zawarcia układów pokojowych i ślubu Władysława IV z 67 roku Aw.: Herkules z maczugą poskramiający trzygłowego Cerbera, o dołu w odcięciu kartusz herbowy Gdańska, po bokach CIVIT GEDAN / F F, sygnowany IH, w otoku: Rw.: W ozdobnym ornamencie liniowym z wplecionymi pąkami kwiatów i małymi główkami lwów inskrypcja w kilku wierszach: DUM /MOSCHUM BELLO /TURCAM TERRORE / SUECUMQUE / OSTENSO AD PACIS FOE/ DERA MARTE TRAHIS / VLADISLAE, / TIBI DEBETUR GLORIA / TRIPLEX, / HERKULES ET MERITO / DICERE PACIFICUS, poniżej w oddzielnym kartuszu łacińska data MDCXXXVI, u dołu inicjały medalierskie IH. (wybito 50 egzemplarzy jako dar dla królowej Cecylii Renaty). Höhn Jan (Starszy) (6567), Gdańsk w.,0 g, śr. 7,5 mm. Nr inw. G 575, Zbiory lwowskie. Kolekcja Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Spis Gwalberta Pawlikowskiego z, s.. poz.. (Rkps Osso 0). Lit.: Raczyński 7; Gumowski(9).60a; Dutkowski, Suchanek CNG.56. Medal 67 Kompilacja medalu pokojowego i ślubnego wybita dla ich Rw.: Dwa orły w tarczach serdecznych, Polski z tarczą z herbem Wazów na piersiach zwrócony kurtuazyjnie ku dwugłowemu Orłu cesarskiemu z tarczą Habsburgów na piersi. W otoku: +REGALE AQUILAE PROGENERANT AQUILAM. MDCXXXVII med. Höhn Jan (Starszy) (6567), Gdańsk, w.,9 g, śr. 7, mm. Nr inw. G 57 Raczyński.7; Gumowski(9).5; Dutkowski,Suchanek CNG.559b; PN /0 5

8 . Władysław IV i Cecylia Renata, Medal bez daty (67), z okazji ślubu Aw.: Scena zaślubin, Władysław IV i Cecylia Renata podają sobie ręce przy stoliku, w tle wyobrażenie św. Ducha pod postacią gołębicy w promieniach, nad nim unoszące się w chmurach anioły wieńczą parę królewską, inne grają hymny na instrumentach. U dołu pod stołem inicjały medalierskie SD. Wokoło w dwu wierszach: WLADISLAUS IV POL SVEC Q REX ET CAECILIA RENATA ARCHIDUX AUSTR.SPONSI AUGUSTRIMI // HUNC GENUI BOREAS HAEC NOMEN DUCIT AB AUSTRO REGIBUS HIS MUNDI PLAUDIT UTRUMQUE LATUS (Władysław IV król Polski i Szwecji oraz Cecylia Renata arcyksiężniczka Austrii najdostojniejsi małżonkowie // Tego zrodził Boreasz, Ta wywodzi swój ród z Południa, królewskim małżonkom dają poklask obie strony świata) zgodnym i trwałym, ażeby tak wielkim szczęściem cieszyło to (cesarstwo) i owa (wolność) sarmacka). Sebastian Dadler, Gdańsk,śr. 67, mm,ww. 7,5 g. nr inw. G 65. Raczyński.; Gumowski.6; Więcek.0; Dutkowski, Suchanek CNG.56; Stahr(00),6; 5. Medal bez daty z panoramą miasta Gdańska( 66) (nawiązujący do idei szczęśliwego miasta, jako gwaranta przyszłej pomyślności) Aw.: Scena przedstawia młoda parę podającą sobie ręce za nimi ołtarz. U góry, w słonecznej aureoli i wieńcu z chmur gołębica (symbol Ducha świętego). Z chmur i słońca biegną z nieba ku młodej parze promienie słoneczne. Nad młodą parą unosi się amor lejący z dzbanka wodę na złączone dłonie pary młodej. Inicjały medalierskie IH pod ołtarzem. W otoku: VIRI DILIGITE UXORES VESTRAS SICUT & CHRIST9 DILEXIT ECCLES: Rw.: Wyobrażenie antycznych bóstw Marsa i Minerwy podtrzymują koronę królewską nad dwoma płonącymi sercami, w które wpisano herby rodowe. Z wieńca z chmur tryskają promienie słońca, w dwu wierszach napis: ASPICE QUAM FAUSTO COEANT IN FOLDERA NETU SARMATIA LIBERTAS AUSTRIACUM IMPERIUM // DI RERUM DOMINI FACIANT PLACIDIQUE DIQUE GAUDEAT UT TANTIS ISTUD ET ILLA BONIS (spójrz jak w szczęśliwym związku łączą się przymierza: wolność sarmacka i cesarstwo austriackie. Bogowie, władcy dziejów niech uczynią go (związek) 6 PN /0 Rw.: Dwie złączone dłonie trzymają serce, nad nimi wieńcu z gałązek tarcza słoneczna z promieniami wewnątrz zapisane po łacinie IHS imię Boże. U dołu panorama miasta Gdańska z wałami i charakterystycznymi budowlami jak ratusz, kościół Mariacki. W otoku inskrypcja: SICUT ECCLESIA SE SUBVCIT CHRISTO, ITA & UXORES SUIS VIRIS. (fragm. Listu św. Pawła do Efezjan, D.S. 5.5) Höhn Jan (Starszy) (6567), Gdańsk,Złoto, albo srebro pozłacane, bity, w. 0,9 g, Sr.,7 mm. Nr inw. G 57, Lit. Beyer. ; Vossberg.96; Dutkowski, Suchanek CNG.567a; Gumowski(99).6 Pełna treść psalmu 5.55, z listu do Efezjan brzmi: bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus Głową Kościoła (On Zbawca Ciała), lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom we wszystkim, cytat za: Biblia tysiąclecia, pod red. K. Dynarskiego, wyd. III poprawione, Pallottinum 990.

9 6. Władysław IV i Ludwika Maria; Medal 66, ślubny Aw.: Popiersie króla na wprost w dużej peruce z wąsami i bródką na modę hiszpańską w zbroi zdobionej motywami splecionych militariów i bogato nabijanymi rozetami i nitami. Płaszcz lub peleryna upięta na ramionach z wyłożonym dużym ozdobionym po brzegach dużymi koronkami kołnierzem koszuli. Na piersi Order Złotego Runa insygnium. Inicjały SD w dolnej części kirysu. W otoku napis od lewej: VLADISLAUS IV D.G.REX POL.ET.SUEC.M.D.LIT.RUS. PR WLADISLAO IV POL:AC SVEC REGI:ET LUDOVICAE MARIAE CONIUGIBUs (Władysław IV król Polski i Szwecji i Ludwika Maria zaślubieni) Rw.: Półpostać królowej z długimi trefi onymi włosami opadającymi na ramiona z małą pięciopałkową koroną i w naszyjniku z pereł. W sukni, której dekolt wykończony zębatym szlakiem koronki i ujęty haftowanym szalem spiętym na ramieniu. Na ramionach zawieszony wysadzany kamieniami łańcuch ze zwisającą perłą w kształcie gruszy. Po bokach popiersia drobne inicjały S D. W otoku: LVDOVICA MARIA GONZ.D.G.REG.POL. ET.SVE.M.D.L.RVS.PRVS.MONT. NATA. PRIM. MONT.FER.NIV: (Ludwika Maria Gonzaga Z Bożej Łaski królowa Polska, Szwedzka, Wielka Księżna Litewska, Ruska, Pruska, urodzona księżniczka Mantui, Montferratu, Niwernu) Sebastian Dadler, Gdańsk, w. 6,6 g, śr. śr. 9,7 mm. Nr inw. G 6. Zbiory lwowskie. Kolekcja Henryka Lubomirskiego. Odnotowany w Spisie medali ks. Henryka Lubomirskiego z XIX w., k. 7, v. poz. 5. Raczyński., Bantke.9; Gumowski(9),6; Więcek.9; Stahr(00),5; 7. Władysław IV i Ludwika Maria, medal ślubny; 66 Aw.: Dwie tarcze zawieszone na wstędze trzymanej przez dłoń wyłaniającą się z obłoków. Tarcza z Orłem polskim, obok tarcza z herbem Gdańska, pod nimi na taśmie: NIHIL ISTA SECABIT (nic ich nie rozerwie). U dołu duży trójmasztowiec z lewej dwa małe statki eskorty, z prawej łódź wiosłowa. W tle morze i twierdza w Wisłoujściu. Sygnatura S D pod tarczami nad końcami wstęgi. W otoku: Rw.: na głównym planie stojące postaci personifi kacji Wiary i Pokoju z gałązką oliwną, nad nimi tetragram Jahwe i wychodzące z chmur promienie słońca, pod nimi na wpółleżący na trofeach Mars (pokonany przez miłość). za nim stojący Amor łukiem i strzałą, U dołu data łacińska M D C X L VI5, pod armatą monogram SD. W otoku: MARTE CUBANTE FIDES ET PAX TUTA OSCULA RED DUNT (gdy Mars spoczywa Wiara i Pokój całują się bezpiecznie). Sebastian Dadler, Gdańsk, w. 0,66 g, Sr. 9, mm. Nr inw. G 66 Lit.: Raczyński.; Vosberg.; Ruchle.; Gumowski(9).99; Więcek.0; Stahr(990) s.6, k.55; Bogacz, Sakwerda, s.6; Dutkowski, Suchanek CNG 57;. Medal pokojowy bez daty, ok. 660, z okazji Pokoju w Oliwie Mała rozetka przed napisem rewersu Aw.: Dwie postaci, Miłosierdzie (Wiara Fides) i Prawda (Pobożność Pietas) podają sobie ręce. Pierwsza została przedstawiona z gałązką oliwną a druga trzyma berło z tarczą słoneczną. W tle widok Gdańska. U góry chronogram Jahwe z promieniami słonecznymi spadającymi na miasto, wokoło inskrypcja: FELIX TERRA FIDES PIETATI UBI IUNCTA TRIUMPHAT (szczęśliwa ziemia gdzie wiara z pobożnością złączone tryumfuje) Ten medal znany jest w trzech wersjach, jako wspólna praca Jan Höhna i Sebastiana Dadlera, dwa pozostałe wykonał już Jan Höhn, po opuszczeniu Gdańska przez S. Dadlera w 6 roku. Pierwszy, o większej wadze wybijano zapewne dla nagłośnienia w Gdańsku pokoju Westfalskiego, ostatni rada miasta wybiła dla uzupełnienia serii medali gloryfikujących pokój w Oliwie.. PN /0 7

10 9. Donatywa medalowa 65, o wadze portugała Tarcza owalna Aw.: Popiersie króla w prawo z odsłoniętą głową i przystrzyżoną z hiszpańska brodą rozdziela napis u dołu. W gładkiej zbroi ozdobionej na ramieniu maszkaronem z głową lwa. Z wyłożonym szerokim kołnierzem koszuli ozdobionym po brzegach podwójnym rzędem drobnych koronek. Na piersi Order Złotego Runa, z szarfą dowódcy idącą pod ramieniem. U dołu pod popiersiem drobne inicjały medalierskie IH. W otoku: VLADISL: IV. D:G.REX.POL.M:DUX.LITV:RUSS: Rw.: Pokój i Sprawiedliwość całują się: Justitia w koronie otoczona aureolą z gwiazd, przysługującą cnocie kardynalnej trzyma miecz opleciony gałązką palmy, pękami kwiatów i kłosami, Pax wyobrażono z kaduceuszem uśmierzającym niezgodę. U dołu tablice dekalogu z napisem: DE PROXI/ M/O. (symbol posługi Bogu i bliźniemu), u dołu na tablicy inicjał medalierski: IH. Wokoło napis poprzedzony kwiatkiem: PAX CUM IUSTITIA FORA TEMPLA ET RURA CORONAT (Pokój i Sprawiedliwość wieńczą miasta, świątynie i wioski). Jan Höhn st., Gdańsk, w. 69,05 g, śr. 57, mm. Nr inw. G 6 Lit.: Raczyński.; Rewoliński.5; Rühle.6; Szwagrzyk.t.IV.s.; Gumowski.55; Dutkowski, Suchanek CNG.55; Rw.: Pod koroną owalny czteropolowy kartusz herbowy zdobiony po bokach wolutami. Od góry w narożnikach tarczy dwie anielskie półpostaci. W tarczy naprzemiennie herby Polski i Szwecji: Orzeł, Trzy korony, Pogoń i Lew na skośnych na pasach. W środku mała dzielona w słup tarcza z herbem Snop Wazów i poziomym pasem herbem domu Habsburgów. Szczyt tarczy po obu stronach ozdobiony fi gurami aniołków. Po bokach tarczy data 65. Do tarczy podwieszony łańcuch Orderu Złotego Runa. Runo rozdziela napis u dołu. W otoku: PRUS: MAS: SAM:LIV:NEC ONO:SUE:GOT:VAN: HÆ:REX. Mennica Bydgoszcz, Śr.mm, w.,, nr. Inw. C6, Lit. Gumowski(9),; Beyer.; Friedberg.; Kopicki.. Elżbieta Baran (komentarze J. Dutkowski) Stemple do nich wykonał Jan Höhn starszy, na niektórych odmianach znajdują się jego inicjały IH. GABINET NUMIZMATYCZNY Zbigniewa Bogdanowicza WYCENIA I KUPUJE monety i medale stare srebra wyroby z cyny starodruki szkło i porcelanę Najstarszy sklep numizmatyczny w Gdańsku Gdańsk, ul. Szeroka 9/0 (wejście od Świętojańskiej) poniedziałekpiątek sobota stylowe meble tel. (5) tel. (5) 05 5 zbogdanowicz@gmail.com PN /0

11 Aretas, Arystobulos i Rzymianie, czyli finał kampanii wschodniej Pompejusza na monetach. Republika rzymska stosunkowo późno, chociażby w porównaniu do chociażby sąsiednich poleis greckich, rozpoczęła wybijanie własnych monet. Ich ikonografi a początkowo była mocno zestandaryzowana, jednakże triumwirowie monetarni stopniowo zyskiwali coraz większą autonomię jeżeli chodzi o dobór przedstawień na rewersie, a potem również na awersie. Dzięki temu republikańskie denary są najbardziej różnorodnym pod względem ikonografi cznym materiałem, z którym spotykają się badacze numizmatyki starożytnej. Oczywiście, na denarach najczęściej gościły wyobrażenia związane z mitologią i historią czy to Rzymu, czy samych menniczników i ich rodów. Zdarzało się jednak, że ikonografi a monet bezpośrednio nawiązywała do ówczesnych wydarzeń politycznych. Ze zrozumiałych względów, takie właśnie emisje są jednymi z najciekawszych. Ich poprawne odczytanie częstokroć jednak byłoby niemożliwe, gdyby nie źródła pisane. Dzięki nim możemy nie tylko poznać historyczny kontekst przedstawień obecnych na monetach, ale także w niektórych przypadkach poddać je weryfi kacji. Monety były bowiem najbardziej popularnym nośnikiem treści propagandowych, nie dziwi więc, że niektórzy urzędnicy nie oparli się pokusie, żeby nieco ubarwić przedstawiane na wybijanych przez nich monetach wydarzenia. Dobrą ilustracją dla powyższego zjawiska są emisje pochodzące z lat 50tych I w. p.n.e. sygnowane przez Marka Emiliusza Skaurusa, Publiusza Plautiusza Hypseusa i Aulusa Plaucjusza. Obie nawiązują do wydarzeń związanych z końcem trzeciej wojny z Mitrydatesem. Więcej: wybrane przedstawienia są niemal identyczne. Na awersie denarów wybitych przez edylów Skaurusa i Hypseusa 5 w 5 r. p.n.e. ukazano postać króla Nabatejczyków Aretasa III (identyfi kowaną dzięki legendzie REX ARETAS) klęczącą obok wielbłąda, nad którym widnieje legenda M SCAVR AED CVR. Władca w wyciągniętej prawej dłoni trzyma gałązkę oliwną w ewidentnym geście kapitulacji. Na rewersie monet wybitych trzy lata później również przez edyla, Aulusa Plaucjusza 6, przedstawienie jest w zasadzie identyczne, z tym, że tym razem klęczącą postać identyfi kuje legenda BACCHIVS IVDAEVS. Szczególnie ciekawa zdaje się pierwsza z omawianych emisji. Dotąd bowiem awers monety zarezerwowany był dla przedstawień o charakterze państwowym 7. I chociaż pod koniec II w. p.n.e. wi Tak zwane drachmy rzymskokampańskie (bite od początku III w. p.n.e. do ok. 5 r. p.n.e.), kwadrygaty (5ok. 5 r.p.n.e.), denary (od r. p.n.e.), wiktoriaty (koniec III w. ok. 70 r. p.n.e.). Por. Crawford M. H. (97), Roman Republican Coinage [dalej RRC], s. ;699; Marchetti P. (97), La datation du dénier romain et les fouilles de Morgantina, RBdN vol. CXVII, s. Urzędnicy niższego szczebla odpowiedzialni za techniczne aspekty produkcji monetarnej. Zob.: Woźniak M. (00), Nadzór i produkcja monet w okresie republiki rzymskiej: zasady funkcjonowania urzędu tresviri monetales, Magazyn Numizmatyczny nr, s Alföldi A. (956), Main aspects of political propaganda on the coinage of the Roman Republic [w:] Garson S.A.G, Sutherland C.H.V. (eds), Essays on Roman Coinage presented to Harold Mattingly, Oxford, s. 695 Kunisz A. (99), Rola źródeł numizmatycznych w badaniu nad ideologią i propagandą w państwie rzymskim [w:] Kunisz A. (ed.) Rzym antyczny. Polityka i pieniądz, Katowice, s RRC 6 RRC 7 Alföldi A., op. cit., s. 76 zerunek bogini Romy zaczęły zastępować bóstwa związane z propagandą stronnictw i poszczególnych rodów, na awersach do tej pory zawsze znajdowały się treści o charakterze religijnym. W tym przypadku na ważniejszej stronie monety znajduje się wyobrażenie związane z aktualnymi wydarzeniami (kampania wschodnia Pompejusza zakończyła się w 6 r. p.n.e.). Nie jest to jednak najważniejsze. Na denarach Skaurusa przedstawiono jedynie króla Aretasa, który poddaje się Rzymowi. Brak jednak osoby, na ręce której złożono rzeczoną kapitulację. Nad całą sceną jest za to legenda M SCAVR AED CVR, która sugeruje, że Aretas poddaje się właśnie Scaurusowi, ówczesnemu kwestorowi Pompejusza. Tak więc Skaurus zrobił rzecz bez precedensu: na awersie, zamiast, jak dotąd, bóstwo lub postać z odległej historii Rzymu, postanowił przedstawić swoje dokonania. Nie jest to jednak jedyny zaskakujący aspekt tej emisji. Kampanię wschodnią Pompejusza opisuje dość dokładnie żydowski historyk żyjący niespełna wiek po tych wydarzeniach, Józef Flawiusz. W dwóch swoich najważniejszych dziełach: Dawnych dziejach Izraela 9 oraz Wojnie Żydowskiej 0 opisuje interwencję Pompejusza w konfl ikt o tron judejski między braćmi Arystobulosem i Hirkanem. Zajęty wojną z królem Armenii Tigranesem, wysłał swojego ówczesnego kwestora, Marka Emiliusza Skaurusa do Syrii. Tam dotarli do niego wysłannicy skłóconych braci. Każdy z nich oferował mu trzysta (a wg wersji zamieszczonej w Starożytnościach czterysta) talentów za rozwiązanie konfl iktu na jego korzyść. Jako że Hirkan oblegał Arystobulosa w Jezozolimie, to ten drugi miał dostęp do skarbca. Był zatem bardziej wiarygodny dla Skaurusa, który rozstrzygnął spór po jego myśli. Nakazał mianowicie Aretasowi, stronnikowi Hirkana, odstąpić od oblężenia miasta pod groźbą uznania go na wroga Rzymu. Pompejusz jednak miał inne plany. Skaurusowi nie udało się zakończyć konfl iktu między braćmi, więc postanowił wykorzystać ten fakt, żeby zająć Jerozolimę. Wysłał też wojska dowodzone przez kwestora na Petrę, ten jednak w obliczu trudności z zaopatrzeniem postanowił wycofać się za cenę okupu zapłaconego przez Aretasa, któremu mimo wasalizacji całego regionu (Pompejusz utworzył wówczas nową prowincję, Syrię) udało się zachować względną niezależność. Scena przedstawiona na awersie monet Skaurusa i Hypseusa jest więc czysto propagandowym kłamstwem. Scena z rewersu denarów Aulusa Plaucjusza odnosi się, rzecz jasna, do tej samej kampanii, jednak tym razem klęcząca postać to niewątpliwie król lub kapłan żydowski tyle mówi nam legenda. Monety wybito w 55 r. p.n.e., kiedy udało się pojmać i odesłać zbiegłego z Rzymu Arystobulosa, którego razem z Tigranesem Pompejusz zdecydował się pozostawić w areszcie po odbyciu triumfu. Harlan M., (995), Roman Republican Moneyers and Their Coins 69 BCE, London, s Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Kubiak Z. Radożycki J. (tłum.), Poznań 96, ks. I, IIV 0 Józef Flawiusz, Wojna Żydowska, Radożycki J. (tłum.), Warszawa 99, ks. XIV, VIVIII Henderson Ch. Jr. (95), The Career of the Younger M. Aemilius Scaurus, The Classical Journal, Vol. 5, s. 906 Starcky J. (955), The Nabataeans: A Historical Sketch, The Biblical Archaeologist, Vol., No., s. 06 Grueber H.A. (90), Coins of the Roman Republic in the British Museum vol. IIII, London, s. 9 Józef Flawiusz, Dawne, ks. XIV, VI PN /0 9

12 Być może Arystobulosa arcykapłana i króla Żydów Rzymianie najlepiej kojarzyli z imieniem swojego boga, którego z kolei utożsamiali z Bachusem 5. Legenda może też być skróconym zapisem tytulatury Arystobulosa 6. Plaucjusz chciał w ten sposób podkreślić swój (lub swojego ojca) udział w kampanii wschodniej w charakterze legata głównego dowódcy 7, który od 60 r. p.n.e. był jedną z trzech osób faktycznie decydujących o tym, co działo się w Rzymie, w tym oczywiście o obsadzie najważniejszych urzędów. Emisje Skaurusa, Hypseusa i Plaucjusza operują nie tylko niemal identycznym przedstawieniem (co, zważywszy na krótki odstęp między ich wybiciem, musiało zostać zauważone), ale też odnoszą się do wydarzeń z tej samej kampanii. Plaucjusz przedstawił niejako epilog historii Skaurusa tutaj król Judei został ostatecznie upokorzony. Być może była to też próba wyjaśnienia kłamstw Skaurusa, teraz już pełniącego funkcję pretora na Sardynii i cieszącego się coraz gorszą sławą : kampania wschodnia skończyła się kapitulacją nie Aretasa, a Arystobulosa, złożoną nie Skaurusowi, ale Rzymowi w osobie Pompejusza. 5 Crawford, op. cit., s. 5 Ilustracje: RRC Aw.: Wielbłąd stojący w pr., przed nim klęcząca męska postać z lejcami w lewej i gałązką palmową w wyciągniętej prawej ręce, M SCAVR AED CVR, po prawej stronie EX SC, w odcinku REX ARETAS Rw.: Jowisz na kwadrydze w lewo, C HVPSAE COS PREIV CAPTV jpg&vpar=976&zpg=6000&fld= RRC 6 Grueber H.A., op. cit., s. 9 7 Syme R. (96), Ten Tribunes, JRS vol. LIII, s Henderson Ch. Jr., op. cit., s. 99. Po złożeniu urzędu Skaurus ubiegał się o konsulat na 5 r. p.n.e. Został oskarżony o nadużycia popełnione w prowincji. Jego obrony podjął się Marek Tuliusz Cyceron (mowa Pro Scauro), ale mimo wygranej, w obliczu braku wsparcia Pompejusza, Skaurus musiał wycofać się z życia politycznego pozbawiony przyjaciół i majątku, w atmosferze skandalu. Źródła milczą na temat jego dalszych losów. Aw.: głowa Kybele w pr., A PLAVT AED CVR SC Rw.: Wielbłąd stojący w pr., przed nim klęcząca męska postać z lejcami w lewej i gałązką palmową w wyciągniętej prawej ręce, BACCHIVS IVDAEVS PAULINA KOCZWARA 0 PN /0

13 Paweł. Żył lat 0. Z niedowierzaniem przyjęliśmy wprost abstrakcyjną wiadomość o nagłej śmierci Pawła Niemczyka (ur.6 stycznia 9 r. + lipca 0 roku) szefa warszawskiej fi rmy numizmatycznej Antykwariat Numizmatyczny. Znakomity numizmatyk i handlowiec, ceniony w kraju i na świecie, obecny wszędzie tam, gdzie się coś działo w numizmatyce. Rozsadzał go entuzjazm młodości i energia działania dla idei stworzenia wielkiej fi rmy numizmatycznej o międzynarodowej renomie co zresztą Mu się udało! Do numizmatyki nie wszedł przypadkowo dziedzictwo tej wielkiej pasji i ukochania historii poprzez dzieje monety przejął po swym dziadku Mieczysławie, działaczu Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i współtwórcy jego Sekcji Numizmatycznej w latach 60tych ubiegłego stulecia. To Jego pamięci dedykował wraz ze swym bratem Michałem, Katalog Aukcyjny swej aukcji Nr w 0 roku. Rozpoczynając w 00 roku studia prawnicze po ukończeniu znakomitej szkoły i liceum Sióstr Felicjanek im bł.marii Angeli Truszkowskiej w Marysinie Wawerskim podejmuję równocześnie pracę zawodowego numizmatyka w renomowanej fi rmie numizmatycznej Jacka Michalskiego i Arkadiusza Pawłowskiego, znajdującej się na Starym Mieście, w cieniu katedralnej wieży. Nie mógł trafi ć lepiej ta warszawska fi rma, prowadzona od wielu lat przez doświadczonych antykwariuszy stała się niebawem jego drugim domem. Paweł wniósł do niej niebywały entuzjazm wynikający z Jego marzeń o utworzeniu w Polsce fi rmy numizmatycznej o światowej renomie. Posiadając nieprawdopodobny zmysł handlowy, oparty tak o wyobraźnię jak i szybkie poznanie realiów numizmatycznych rynków i trendów światowych, tryskający energią i ciągłą zachłannością wiedzy numizmatycznej w pełni pozyskał zaufanie swych kolegów, którzy w 005 roku powierzyli Mu kierowanie nowopowstałą fi rmą, pod nazwą: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk. Firma przyjęła logo: BEATI POSSIDENTES, nie odnoszące się w zamiarze do trywialnego posiadania rzeczy, ale bycia takim numizmatykiem, który posiada wszystkie atrybuty przynależne tej dziedzinie nauki: wiedzę, ciągłe kształcenie się, szacunek dla przeszłości i ochronę tych artefaktów, które są przekaźnikami naszej historii. To zrodziło ideę ich pozyskiwania na całym świecie i przywracania do narodowych zbiorów. To marzenie i ideę w pełni udało się Pawłowi urzeczywistnić. Był to ogromny trud pozyskiwania światowych kontaktów opartych o zaufaniu, rzetelności fi rmy i Jego osobistych walorach: inteligencji, wiedzy, kulturze osobistej i szacunku dla klienta, co doprowadziło do ogromnego rozwoju fi rmy. Już po pięciu latach kierowania fi rmą, działającą w nowej siedzibie przy ul. Żelaznej 67 z wydatnie poszerzonym fachowym personelem, doszło w listopadzie 00 roku do zorganizowania pierwszej aukcji numizmatycznej fi rmy Pawła Niemczyka. O sukcesie tej aukcji jak i fi rmy niech świadczy chociażby wyjątek jednego z wielu artykułów prasowych, jakie ukazały się w Polsce i zagranicą, świadczących o trafności marzeń i idei Pawła: Na naszych oczach domyka się koło historii numizmatyczne skarby zrabowane z polskich zbiorów, wywiezione przez zaborców, lekką ręką wyprzedane przez właścicieli wracają! (GW z.xi.00 r.) Sukces nie przyszedł sam z siebie. Ile trudu, wielodniowych wyjazdów krajowych i zagranicznych na giełdy i spotkania na całym świecie; pozyskiwanie zagranicznych kontrahentów wiedzą o tym Jego najbliżsi współpracownicy. To ich bezgraniczne zaufanie dla Szefa i przyjaciela, gwarantowało sukces fi rmy. Ostoją w jego pracy stał się jako Jego najbliższy współpracownik w fi rmie brat Michał. Jakby w podświadomości szykował go na swego następcę, wprowadzając w arkana delikatnej materii kontaktów numizmatycznych, przekazując mu całą swą wiedzę. Ugruntowana pozycja fi rmy skutkowała jej międzynarodowym uznaniem. Najbardziej prestiżowe światowe organizacje numizmatyczne przyjmują fi rmę w poczet swych członków: dwa Towarzystwa Numizmatyków Amerykańskich, Towarzystwa Brytyjskie i Niemieckie; elitarny klub profesjonalny IAPN. Firma jest czynnym członkiem Stowarzyszenia Numizmatyków Profesjonalnych w Polsce, a Paweł staje się uznanym międzynarodowym rzeczoznawcą numizmatycznym. Za swego życia Paweł zorganizował pięć kolejnych aukcji i przygotował dwie kolejne 6 i 7, które już poprowadzi nowy szef fi rmy Michał Niemczyk. Organizacje wszystkich aukcji Paweł przygotowywał z niezmierną szczegółowością i dbałością od zaproszeń, informacji internetowych oraz elegancji edytorskiej samych katalogów opracowywanych przy udziale znanych numizmatyków i kolegów z branży. Anturaż samych aukcji, odbywających się w salach najlepszych warszawskich hoteli, stawiał je na światowym poziomie, ciesząc się uznaniem ich uczestników przybywających z całego świata. Były to oczekiwane przez numizmatyków swoiste święta i okazje do nabycia niezmiernie rzadkich okazów numizmatycznych, zasilających tak muzealne jaki i prywatne kolekcje. Znakomitą reklamą tych aukcji były coroczne kalendarze fi rmowe, wspaniale opracowane grafi cznie, zawierające ilustracje unikalnych monet i medali z ich opisami i wynikami aukcyjnymi. Rozległe i dalekosiężne plany Pawła zmierzające do rozszerzenia zakresu działania fi rmy, doprowadziły do jego zainteresowania działalnością wydawniczą w dziedzinie numizmatyki, nakierowaną na upowszechnienie wiedzy numizmatycznej. Zdawał sobie sprawę, iż bez wiedzy samo kolekcjonerstwo jest bezwartościowe. Kierując się zasadą BEATI POSSIDENTES nie tylko sam dbał o rozwój swej wiedzy, ale chciał ją szerzyć, wiedząc, iż jest to działalność dzisiaj niedochodowa w tej dziedzinie był niepoprawnym idealistą! To jemu m.in. zawdzięczamy edycję CNP Torunia, Talarów Jana Kazimierza, czy Złota dynastii Jagiellonów i wielu innych. Intensywnej działalności numizmatycznej poświęcił około 0 lat swego pracowitego życia a dokonaniami jego w tym krótkim okresie obdzielić można by wiele istnień! Mało miał czasu dla siebie. Jego ostoją była Rodzina ukochana Matka, brat Michał, babcie Anna i Lidia. Doceniał wartość Rodziny, której nie zdążył założyć stąd też Jego działalność na rzecz Towarzystwa Nasz Dom, które wdzięczne Mu było za serce i merytoryczne wysiłki na rzecz dzieci z Domów Dziecka. Nad ukwieconą trumną na warszawskich Powązkach pochylił się również otulony kirem sztandar Polskiego Związku Wędkarskiego, bo wędkarstwo było Jego jedyną rozrywką, która to pasja była świadkiem Jego odejścia. Żegnały Go tłumy przyjaciół, kolegów numizmatyków. Stosy kwiatów pokryły mogiłę. Nikt nie wierzył, że to Paweł tam spoczywa. Nad mogiłą zrozpaczona Rodzina i my wszyscy, którzy Go znali i cenili, zgadzaliśmy się z Jego działaniami ale z tym jednym Jego odejściem, nagłym, niespodziewanym nigdy się nie pogodzimy! Numizmatyka Polska której był Nadzieją okryła się żałobną szatą. Lech Kokociński Prezes Honorowy Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego PN /0

14 PN /0

15 PN /0

16 KATALOG MONET Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 969 Fe Æ,5;,9g J.60 ZIEMIE POLSKIE PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ Monety niemieckich władz okupacyjnych dla terenów wschodnich rok 96 0 Kopiejka 96 A,9 96 J 7, A GGN7, I 0; PTN I 0; Wuel, I, 0 0 Kopiejki 969 Fe Æ,0; 5,g J KP 0 Fenigów 979 Fe Æ,0;,56g J * 9 9**,0? 5,0? * napis dotyka obrzeża ** odbitka w cynku PDA 5 II 0, 97 I 5, 9 PTN I60 KP 0 Fenigów 979 Fe Æ,0; g J Groszy 999 Brąz Æ0;,0g 9 Moś,0 95 5, 9,9 90, 9,5 9 0, 95,7 96,7 97 9,0 9 7, 99 0, GGN I 50; WCN 0, I 0, GGN 5 I 0 9 Wuel I 900, GGN 5 I 00 0 Groszy 999 Ni Æ7,6;,0g Złoty 9999 Ni Æ 5,0; 7,0g 99, Wuel I 00, 9 Złote 999 Ag750 Æ7,0; 0,0g Głowa popiersie dziewczyny z kłosami A 6, 96 J 7, Kopiejki 969 Fe, Æ,0;,75g J ,9 9 9, 5 0 Rzeczpospolita Polska 999 Grosz 999 Brąz Æ,7;,5g ,0 5 0 Groszy 999 Ni Æ0,0;,0g *, 9H,0 9odwr 0, 95 0, 95** 5, * po obu stronach roku pochodnie ** po roku kropka 9* WCN 0 I 900, 9 odwr. WCN 0 I 60, 9 H WCN 5 I 000, 95** WCN 5 I 500, 0 Złote 999 Ag750 Æ,0;,g Głowa kobiety A,7 96 J 7,9 96 A Wuel, I, J Wuel, I, Królestwo Polskie 979 KP Fenig 99 Fe Æ5,0;,97g J Moś? 9 Brąz 0, 95 0,0 97 7,0 9,6 90,5 9 9,0 9,0 9 7,0 9 5,9 95 7, 96,6 97 7, 9 0,5 99, c. a.* WCN 0 I 5, 95 WCN5 I 00, 97 WCN 0 I 0, 9 WCN5 I 00, 90 PDA 7 I 0, 9 Wuel I 0, 9 WCN0 I 60; 9 WCN5 I 00, *znana próba (istnienie monet obiegowych wątpliwe) Grosze 999 Brąz Æ 7,6; g 9 50, Groszy 999 Ni Æ,0; 5,0g 9 00,0 7 Złoty 999 Ag 750 Æ,0; 5,0g Głowa popiersie dziewczyny z kłosami ,7 9 9,5 9 0,5 9 WCN I, ; 9 GGN 5 I 5, 9 GGN 5 I,; Wuel I 60, Złote 999 Ag 750 Æ,0;,g J. Piłsudski *? 9 5, * W handlu nie występuje GGN 5 I 5 5 KP 5 Fenigów 979 Fe Æ,0;,5g J ,7 9,7 9 GGN 7 I 0, 5 5 c.a Moś 0,5 95 9,0 97 5, 9, 90 0,0 9 9,5 9 6,5 9 7,0 9 9,5 95 5, 96 5, 97 7, 9 0,5 99, Wuel I 00, 95 Wuel I 0, 97 PDA I 5, 9 WCN5 I 0, 90 PDA I 55, 9 WCN I 6, 9 PDA 5 I 0, 9 Wuel I 60, 9 6,0 95,0 9, Wuel I 60, PRZYPISY: Ag srebro Al aluminium Au złoto Fe żelazo Moś mosiądz CuNi miedzionikiel Ni nikiel Pb ołów Sn cyna Zn cynk FeNi żelazonikiel b.zn. bez znaku mennicy zn. znak mennicy AW antykwariat WuEl, Szczecin 9 0, tys. 9 Wuel I 00, 96 WCN 0 I 00, Jeżeli nie zaznaczono inaczej, wszystkie monety zmniejszone o 0%. A.Z.M. AntykiZnaczki Monety GGN Gdański Gabinet Numizmatyczny WCN Warszawskie Centrum Numizmatyczne P.T.N. Polskie Towarzystwo Numizmatyczne PDA Poznański Dom Aukcyjny J., J.D. K. Jaeger Die Deutschen Münzen seit 7 PN /0

17 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Złote 9699 Ag750 Æ,0;,g Żaglowiec 7 5 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Józef Piłsudski 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Józef Piłsudski * perełek 000 szt. b.zn.men. WCN 5 I 6000, ** 00 perełek 000 szt. WCN 5 II+ 6000, *** inicjały SW/WG WCN 5 I 000, **** perełek zn. menniczy duży WCN 5 I 6000, 95* WCN 0 I 0 000, ; A.Z.M. II 500, WCN I 750, III/II 000, 95**; WCN 0 I 00; WCN7 II+ 600 II+ 000, 95 SW/WG WCN 0 I 5 00, 95**** GGN 5 600, 96, Złotych 99 Ag750 Æ,0;,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX NIKE 9 6,5 95, 96,0 9 0, 5 Złotych 9699 Ag750 Æ,0;,0g Żaglowiec PDA I 000, 95 WCN I 6, 96 Zi 00, 9 WCN I 00, , 95,7 96, 97 0,9 9 0, 99, Skala : WCN 0 I 00, 95 PDA I 700; 96 WCN 5 I 60; 9 WCN 5 I 0, 99 WCN5 I 600, Monety kolekcjonerskie Złotych 9699 Ag 750 Æ 5x5; 7,6g Klipa Żaglowiec Skala : Skala : Grosz 9599 Brąz Æ,7;,5g Poświęcenie mennicy.v szt. WCN 5 I 000, b.zn. 0,0 9 zn 7,5 90 5,9 9, 9, PTN III 500; PDA zn I 500, IIIII 00, WCN 0 I/II 60,; 90 WCN5 II+ 6000,; III/III+ 00, 9 WCN5 II 00,; GGN II+ 90,; 9 WCN5 II 000, 5 Złotych 909 Ag750 Æ,0;,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX Setna Rocznica Powstania Listopadowego 90 90* Skala : *stempel głęboki 90 WCN 0 I 0,; GGN I 5, PDA I 500, 90* WCN I 900,; Wuel I 500, c.a ,0 Wuel I 70, 9 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Głowa kobiety 9 b.zn. 6,0 9 zn., 9, 0 0 Złotych 999 Ag750 Æ,0;,0g Jan III Sobieski Skala : PDA, I 55,; PDA I b.zn. 00, zn. I00; 9 WCN I 00, tys. WCN 0 I 050, 5 Grosze 9699 Brąz Æ7,6;,7g Wizyta prezydenta Mościckiego w mennicy szt. WCN 0 II+ 500, 6 5 Groszy 999 Brąz Æ 0,0;,0g Wizyta Prezydenta St. Wojciechowskiego w mennicy.iv.9 SW Złotych 999 Ag 750 Æ,6x,6; 0,0g Romuald Traugutt Skala : 9 00 szt WCN 0 I 5500,; WCN I 7000, 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,6x,6; 0,0g Klipa Jan III Sobieski Skala : 5 5 Złotych 999 Ag750 Æ,0;,0g Głowa kobiety Skala : 9 0, GGN II 0, ; PDA II 6, PDA, I 00; I 00 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Romuald Traugutt szt. WCN 0 I 00, Groszy 999 Brąz Æ 0,0;,0g Zjazd Numizmatyków i Medalografów 9 00 szt PDA I 5000,; WCN I 6550, 9 b.zn.,0 9 zn,0 9,0 9 0, b.zn. GGN 5 I 60, 9 zn GGN II 0; WCN7 I 00, 9 GGN I 70, 6 5 Złotych 9 Ag 750 Æ,0;,0g Józef Piłsudski Skala : , WCN 0 I 95, ; GGN I 5, PDA I 500, 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Orzeł legionowy 99 5 szt Złotych 95 Ag 900 Æ7,0; 5,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX Konstytucja 0 Złotych 999 Ag 750 Æ 7,5x7,5;,0g Klipa Józef Piłsudski Skala: 65% oryginału Skala : 9 0, WCN 5 I 560, PDA, I 00, 9 0, WCN 0 I 660, Skala : * 95** 95*** 95**** szt. WCN 5 I 000, PN /0 5

18 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 0 Złotych 95 Ag900 Æ9,0;,g Bolesław Chrobry 9,0 96, 97 0, Wuel I 0, 96 WCN 5 I 0, 97 Wuel I 50, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Gulden 99 Ag750 Æ,5; 5,0g KAM.7 J.D.7 G6 5 Guldenów 995 Ag500 Æ 0; 5,0g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.7 Kościół Mariacki 95 50, tys GGN 7 I 0,; AW 9 II/I 90, 0 Złotych 95 Ag900 Æ,0; 6,5g Bolesław Chrobry G5 5 Fenigów 99 Ni Æ 7,5; g J.D. 9, GGN 5 I 95, st. GGN 5 50, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I 9, GGN 5 I 00, st. GGN 5 000, Wuel I 600, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Gulden 990 Ni Æ,5; 5,0g J.D.5 9 0, PDA 7 I 000, Skala : G7 5 Guldenów 995 Ag500 Æ 0; 5,0g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D. Żuraw 95 7, tys GGN 7 I 550,; Wuel I 00, G6 5 Fenigów 995 CuAl Æ 7,5;,5g Flądra J.D. 9 0, Küenker 55 II 00 EUR, Skala : Wolne Miasto Gdańsk 9099 G 0 Fenigów 90 Zn Æ,5;,9g J.D.A 9,0 PDA 5 II+ 0, G7 0 Fenigów 99 Ni Æ,5;,0g J.D ,5 Wuel I 60, G Guldeny 99 Ag750 Æ6; 9,g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D. G 5 Guldenów 995 NiÆ0;,0g obrzeże ornament J.D.9 Koga Skala : ,0 WCN0 II/III+ 900, Küenker 6O III 750 EUR, 90 0, * *odmiany z innym kształtem wieńca i ozdobników należy wyceniać o 0% więcej WCN 5 II 0, G 0 Fenigów 90 Zn Æ,5;,g Duża cyfra 0 J.D.B 90 0, GGN II 000; WCN7 II 00 Küenker II 00 EUR G Fenig 995 Brąz Æ 7,0;,67g J.D. 9 5, GGN 7 I 75, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G 0 Fenigów 990 CuAl Æ,5;,5g J.D. Dorsz 9 5,0 PDA 7 II 0, G9 / Guldena 99 Ag750 Æ9,5;,5g J.D , WCN 5 II+ 00, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Guldeny 995 Ag500 Æ 6; 9,9g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Koga J.D.6 9, G9 0 Guldenów 9599 Ni Æ ; 7,0g obrzeże ornament Ratusz J.D.0 Skala : 95 0, Küenker 66 II 00 EUR, Küenker 55 II+ 00 EUR, G0 5 Guldenów 999 Au 97 Æ ; 7,99g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Fontanna Neptuna J.D.0 WCN 5 II 00, 9,0 96,5 99,0 90,0 97, Wuel I 0, 96 Wuel I 70, 90 Wuel I 0, Wuel I 0, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I; 97 WCN 5 I 0, G Fenigi 995 Brąz Æ 9,0;,5g J.D. 9, , * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I 9 WCN 0 I 0, G0 / Guldena 990 Ni Æ 9,5;,0g KAM. J.D. 9, G5 5 Guldenów 99 Ag750 Æ5;,9g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.9 Koścół Mariacki Skala : 9 0, , WCN 5 II 00, 97 WCN 0 II+ 000, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I szt stemp.lust.? WCN7 I 00; PDA I 500, G 5 Guldenów 90 Au 97 Æ ; 7,99g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Fontanna Neptuna J.D PN /0

19 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Okupacja Niemiecka Polska Rzeczpospolita Ludowa Generalna Gubernia 9995 Rzeczpospolita Polska 9599; 990 Polska Rzeczpospolita Ludowa 9999 GG Grosz 99 Zn Æ,7;,7g J.6 GG 0 Groszy 99 Zn Æ 0,0;,97g J.66 5 Grosz 95 Al Æ,7; 0,5g 0 0 Groszy Al Æ 7,5; 0,7g 99,9 GG 5 Groszy 99 Zn Æ 6,0;,7g Æ J , 99* * bez otworu GG 0 Groszy 99 Zn Æ 7,6;,0g J ,0 GG5 50 Groszy 909 Fe Æ,0; 5g J , 6 Grosze 9599 Al Æ 6,0; 0,57g KAM ,0 0, Groszy 950/ Æ 0,0;,0/,0g OBRZEŻE GŁADKIE/ZĄBKOWANE 96 7, 96 5, 96 0, , , ,0 96 6, 969 7,6 970, 97 50, ,0 97* 0, , , , ,0 97 7, 979 7, 90 60,6 9 70,0 9 9,6 95 9, , * zn.m. 9** zn.m. Getto Łódzkie * nie niklowana ** niklowana, łączny nakład mln. szt Brąz 00,0 99 Al 00,0 5 Groszy 9599 Æ 6,0; 0,6g Groszy Æ 0,0;,0/,0g GŁ 0 Fenigów 99 Fosfororąz Æ9,0; 0,76g 9 0, GGN 0 II 50, ; GGN III 50, GŁ 0 Marek 99 Æ, 9 Al,6i,g 9* Al+Mg,75g łącznie 60 tys. szt. Al WCN 0 I 0, * WCN 0 II 60, GŁ 5 Marek 99 Æ,0; a,57g, b,07 g 9 Al 9* Al+Mg 0 0 łącznie 60 tys. szt. Al WCN 0 I 0, * WCN 0 II 0, GŁ 0 Marek 9 Æ,; 6,9g Skala : Al (występujące w handlu monety są często fałszywe) WCN 0 II 500,; WCN 0 III+ 960, 95 5,5 959,5 960, 96 9, , 96 0, 965 5, ,0 96 0, 970 0, 97 0,0 97 0,0 9 0 Groszy Æ 7,5;,0/0,7g 99 CuNi 00,0 99 Al,0 * Istnieją egzemplarze 0 gr bez znaku mennicy c.a. ** Istnieją egzemplarze 5 zł z datą 97, ale oficjalnie monety takie nie był y bite ,5 0,5 0, CuNi, 99* Al 97, 7 99 WCN I, ; 99* WCN I, 0 Groszy Al Æ 0,0;,0g 957,9 96 5, 96 9, 96, 965,0 966, 967 9, 96 9, 969 0, 970 0,0 97 0, ,0 97 b.zn. 50,0 97 zn. 65, , , , , , 90 0,0 9 60,0 9 0,0 95 6, PN /0 7

20 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 50 Groszy 950 Æ,0; 5,0/,6g 99 CuNi 09,0 99 Al 59,0 50 Groszy Al Æ,0;,6g b.zn.,0 975 zn b.zn. 0, ,6 5,0,,0,,0 6,0 6,0 7,0 5,0,0,0,0 65,0 6, 00,0,0 59,0 9,6 6,0 6, WCN I 5, GGN I 500, , , ,0 97 b.zn.,6 97 zn., 979 0, 90 65,6 9 0, 9 5, 9 5, 9 60, , 5 Złote 9699 Moś Æ,0;,0g Złotych 9699 Moś Æ,0; 5,0g 96 57, 97 5, 9, Złotych 9999 Al Æ 0,0; 0,g 957 9, 965,0 967,0 96,0 970, 97 7,0 97 0,0 97 9,0 97, , , ,0 97 b.zn., 97 zn. 50,0 9 6,0 9 9,6 9, 95 9,0 970 WCN 0 I 0, 5 50 Groszy 9699 Al Æ,0;,6g Złoty 9699 Æ 5,0;,g 96 0, ,0 9 96, 9 Złoty 9999 Al Æ 6,0; 0,57g ,7 97,7 9 9,6 5 Złote 9999 Al Æ,0; 0,7g 99 9, ,7 5 5 Złotych 9599 Al Æ 9,0;,5g Rybak 0,5 0, , 990, 5 0 Złotych CuNi Æ,0;,9g Mikołaj Kopernik 959,5 965, Złotych CuNi Æ,0;,9g Tadeusz Kościuszko 0,5 0,5 Skala : 0 0,, , 990 0,7 0,5 0,5 96 5, 97, 6 Złoty Æ 5,0; 7/,g 0,5 0, Złote 9599 Al Æ 7,0;,7g }, , 960 6, 97,0 97 5,0 97 6,0 Skala : (cyfry wąskie) WCN 0 I 0, * Emisja nie była wprowadzona do obiegu * , 960 7,5 966, Skala : 60 0 Złotych 9697 CuNi Æ,0;,9g Kazimierz Wielki CuNi 7,0 99* Al,0 99 WCN I 6, 99* WCN I, , , 960 6, 970,0 97,0 97,0 97 0,0 97 6, WCN I 5, ; 97 WCN I, Złotych Moś Æ,0; 5,0g 96*,6 96**,6 Skala : 7 7 * napis wypukły; ** napis wkłęsły Złoty Al Æ 5,0;,g 5 Złote Moś Æ,0;,0g 975 5, , , , 90 0,0 9,0 9 5,0 9 0,5 9 5,5 95 0, Złotych CuNi Æ,0;,9g Nike 965,5 Skala : PN /0

21 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 6 0 Złotych CuNi Æ,0;,9g Kolumna Zygmunta 6 0 Złotych 9697 CuNi Æ,0; 9,5g XXV Lat LWP 7 0 Złotych 9799 CuNi Æ 5,0; 7,7g Adam Mickiewicz 79 0 Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Marceli Nowotko Skala : 965, Złotych 9697 CuNi Æ,0; 9,5g Na obrzeżu: W dwusetną rocznicę mennicy warszawskiej Kolumna Zygmunta 96, Złotych CuNi Æ,0; 9,5g XXV Lat PRL , , Złotych CuNi Æ 5,0; 7,7g Bolesław Prus 97 0, ,0 976 zn. 0,0 976 b.zn. 0, ,0 9 0, Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g XXV lat RWPG 966 0, Złotych CuNi Æ,0; 9,5g Mikołaj Kopernik 969, Złotych CuNi Æ,0; 9,5g Ziemie Odzyskane , , ,0 97,0 9,6 9 6, 9, 9 9, ,0 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Rok Kobiet 5 967, 96 9, 969, , Złotych 999 CuNi Æ 5,0; 7,7g 65 0 Złotych CuNi Æ,0; 9,5g Tadeusz Kościuszko 969 5, 970, 97,0 97 0,0 97, Złotych CuNi Æ,0; 9,5g Karol Świerczewski Złotych 9797 CuNi Æ,0; 9,5g FAO 97,0 7 0 Złotych 9797 CuNi Æ,0; 9,5g Powstanie Śląskie 5 9 5,0 95 5, 96, ,6 9 0, Złotych 9999 Moś+Mn Æ,0;,7g ,0 0 Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Maria Konopnicka 97,0 0 Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Kosmos , ,9 967, Złotych CuNi Æ,0; 9,5g Maria Skłodowska 5 97,0 7 0 Złotych 9797 CuNi Æ,0; 9,5g Port w Gdyni Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Wieżowiec 97,0 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Rok Dziecka 5 967,0 5 97, ,0 97, , ,0 5 PN /0 9

22 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 5 0 Złotych 9099 CuNi Æ 9,0; 0,5g XXII Olimpiada Złotych 9099 CuNi Æ 0,5;,7g Bolesław Chrobry Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g FAO Złotych CuNi Æ 6,0; 6,g 90,0 5 90,5 9, Złotych Ag 900 Æ 5,0; 0,0g Milenium 6 0 Złotych 9099 CuNi Æ 9,0; 0,5g Dar Pomorza 9 50 Złotych 9099 CuNi Æ 0,5;,7g Kazimierz Odnowiciel Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Bolesław III Krzywousty Skala : 966 0, , Złotych 999 CuNi Æ 9,5; 0,g Wincenty Witos ,6 7 0 Złotych 9099 CuNi Æ 6,5;,7g 9 50 Złotych 9099 CuNi Æ 0,5;,7g Bolesław II Śmiały Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Jan III Sobieski 9,5 9,7 95 5,5 96 7,9 97, 9, ,5 9, Złotych 999 CuNi Æ 9,5; 0,g 0 lat PRL 0 Złotych 9999 CuNi Æ,0; 5,6g 9 50 Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Władysław Herman 9 50 Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Ignacy Łukasiewicz 9, Złotych 9599 CuNi Æ 9,5; 0,g Przemysław II 99 96, ,7 9,5 9 0, Złotych CuNi Æ 0,5;,7g Mieszko I 9 50 Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Władysław Sikorski Złotych 999 CuNi Æ 0,5;,7g Teatr Wielki 95,9 Katalog monet polskich opracowali: Adam Suchanek Jarosław Dutkowski 979,6 9,5 9 0,6 Wyceny: Paweł Niemczyk (Warszawa) Damian Marciniak (Warszawa) Jarosław Dutkowski (Gdańsk) Jaroslaw Nowacki (Poznań) 0 PN /0

23 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Złotych 9599 FaNi Æ 9,5; 9,6g Centrum Zdrowia Matki Polki 0 00 Złotych CuNi Æ,0; 7,6g Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Wojna Obronna Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Władysław Warneńczyk 95, , Złotych 9699 CuNi Æ 9,5; 0,g Władysław Łokietek 00 Złotych 9799 Ag65 Æ,0;,5g XXX lat PRL 99 0, Złotych 999 Ag65 Æ,0;,5g Jan Paweł II 99, Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Zamek w Łańcucie 7 96,5 97, , Złotych 9699 CuNi Æ 9,5; 0,g Kazimierz III Wielki 00 Złotych Ag750 Æ,0;,5g XXX lat zwycięstwa nad faszyzmem 9 0, 9, Złotych 999 Ag750 Æ 5,0; 9,g Jan Paweł II Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Jaskółki 9, Złotych 9699 CuNi Æ 9,5; 0,g Jadwiga 975, 00 Złotych Ag65 Æ,0;,5g Igrzyska Olimpijskie , Skala : Złotych CuNi Æ 9,5; 0,g Solidarność , Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Kazimierz Jagiellończyk 0 9,5 976, , 5 99, Złotych 999 CuNi Æ 9,5; 0,g Powstanie Wielkopolskie 500 Złotych 9999 CuNi Æ 9,5; 0,g Władysław II Jagiełło Złotych CuNi Æ 9,5; 0,g Konstytucja Maja Złotych 99 CuNi Æ 9,5; 0,g Igrzyska Zimowe Lillehammer 9,5 99, , ,99 0 PN /0