Pytania i odpowiedzi z zakresu architektury: 1. Z CZYJEJ INICJATYWY ZOSTAŁ ZBUDOWANY W OKRESIE CHRZTU POLSKI PIERWSZY KOŚCIÓŁ NA ŁYSEJ GÓRZE?

Transkrypt

1 Pytania i odpowiedzi z zakresu architektury: 1. Z CZYJEJ INICJATYWY ZOSTAŁ ZBUDOWANY W OKRESIE CHRZTU POLSKI PIERWSZY KOŚCIÓŁ NA ŁYSEJ GÓRZE? Pierwszy kościół został zbudowany z inicjatywy Dobrawy, żony pierwszego polskiego władcy Mieszka I. 2. ZAMEK W CHĘCINACH WZNIESIONO POD KONIEC XIII W. PODRĘCZNIKI Z ZAKRESU HISTORII ARCHITEKTURY WYMIENIAJĄ AŻ CZTERECH FUNDATORÓW. WYMIEŃ JEDNEGO Z NICH. Fundatorami zamku w Chęcinach byli: Mikołaj Sieciesławowicz herbu Odrowąż; Wacław II, król Czech; krakowski biskup Muskata i Władysław Łokietek. 3. JĘDRZEJOWSKIE OPACTWO NALEŻY DO NAJSTARSZYCH OŚRODKÓW CYSTERSKICH UTWORZONYCH NA TERENACH POLSKI. PODAJ WIEK, W KTÓRYM ZBUDOWANO KLASZTOR W JĘDRZEJOWIE I OKREŚL JEGO STYL ARCHITEKTONICZNY. Pierwszy (romański) kościół klasztorny pochodzi z początku XII w. 4. W LATACH BISKUP KRAKOWSKI MARCIN SZYSZKOWSKI WZNIÓSŁ KOŚCIÓŁ NA SZCZYCIE WZGÓRZA KARCZÓWKA. OKREŚL STYL, W KTÓRYM ZBUDOWANO TEN KOŚCIÓŁ I JEGO WYZNACZNIKI W TEJ BUDOWLI. Budynek kościoła, niewielki, jednonawowy, o dwuprzęsłowym prostokątnym w planie korpusie i węższym od niego jednoprzęsłowym prezbiterium, nosi wyraźne cechy wczesnego baroku. 5. OPISZ PLAN ARCHITEKTONICZNY BAZYLIKI KATEDRALNEJ W KIELCACH. Katedra ma plan trójnawowej bazyliki o sześciu przęsłach, prezbiterium jest zakończone absydą. 6. WYMIEŃ DZIEŁA, Z KTÓRYCH ZNANY JEST W POLSCE SZWAJCARSKI ARCHITEKT WAWRZYNIEC SENES. Szwajcarski architekt Wawrzyniec Senes znany jest w Polsce z dwóch dzieł: zamku Krzyżtopór w Ujeździe i kolegiaty w Klimontowie. 7. KTO BYŁ FUNDATOREM ZAMKU KRZYŻTOPÓR W UJEŹDZIE? Fundatorem tego zamku był Krzysztof Ossoliński. 8. KTO BYŁ FUNDATOREM KOLEGIATY W KLIMONTOWIE? Fundatorem tej kolegiaty był Jerzy Ossoliński, Kanclerz Wielki Koronny. 9. JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI PAŁAC W KUROZWĘKACH, REZYDENCJI BAROKOWO-KLASYCYSTYCZNEJ? JAKIE FUNKCJE PEŁNIŁ WCZEŚNIEJ?

2 Pałac w Kurozwękach początkowo pełnił funkcję zamku rycerskiego, później miał charakter dworu obronnego, obecnie uznawany jest za rezydencję pałacową. 10. W JAKIM STYLU WYKONANE JEST WNĘTRZE KOŚCIÓŁA ŚW. STEFANA W MNICHOWIE ZBUDOWANEGO W LATACH ? CO WYJĄTKOWEGO JEST W WYSTROJU TEGO KOŚCIOŁA? Parafialny kościół w Mnichowie należy do ciekawszych przykładów stylu rokoko i posiada wyjątkowy wystrój snycerski. 11. KTO ROZPOCZĄŁ BUDOWĘ DWORU W MODLISZEWICACH W LATACH I NA JAKIM PLANIE STANĘŁA TA BUDOWLA? Budowę dworu w latach rozpoczął Andrzej Modliszewski. Najpierw powstał prostokątny korpus o wymiarach około 11 na 27 m, potem dostawiono do niego dwie cylindryczne wieże. 12. PODAJ DOKŁADNĄ DATĘ WRĘCZENIA HENRYKOWI SIENKIEWICZOWI AKTU NOTARIALNEGO KUPNA MAJĄTKU W OBLĘGORKU. Z JAKIEJ OKAZJI PISARZ DOSTAŁ TEN PREZENT? Wydarzenie to miało miejsce 22 grudnia 1900 r. Nastąpiło z okazji 25-lecia pracy literackiej Henryka Sienkiewicza. Pisarz dostał akt notarialny kupna majątku w Oblęgorku podczas specjalnej uroczystości zorganizowanej w salach warszawskiego Ratusza. 13. KTO BYŁ AUTOREM PROJEKTU DWORKU HENRYKA SIENKIEWICZA W OBLĘGORKU? Autorem tego projektu był warszawski architekt Hugo Kuder. 14. Z KTÓREGO WIEKU POCHODZI KOLEGIATA ŚW. MARCINA W OPATOWIE? Opatowski kościół św. Marcina pochodzi z połowy XII w. 15. GDZIE DOKŁADNIE ZNAJDUJE SIĘ ZESPÓŁ RENESANSOWYCH NAGROBKÓW RODZINY SZYDŁOWIECKICH W REGIONIE ŚWIĘTOKRZYSKIM? Zespół renesansowych nagrobków rodziny Szydłowieckich znajduje się w opatowskiej kolegiacie św. Marcina. 16. PODAJ AUTORA KAPLICY ŚW. ANNY W PIŃCZOWIE I ROK JEJ POWSTANIA. Kaplica św. Anny jest dziełem Santi Gucciego. Powstała w 1600 r. roku śmierci jej twórcy. 17. PODAJ PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE WYSTĘPUJĄCE POMIĘDZY PAŁACEM BISKUPÓW KRAKOWSKICH I PAŁACEM W PODZAMCZU PIEKOSZOWSKIM. Kielecki pałac powstał w latach Pałac w Podzamczu powstał w latach Analogii do pałacu w Piekoszowie jest sporo, ale są też istotne różnice. Podobny jest zwarty, piętrowy korpus z czterema trzykondygnacyjnymi wieżami na narożnikach.

3 Za to plan pałacu piekoszowskiego jest inny od kieleckiego opiera się na wydłużonym prostokącie. Zupełnie inaczej rozwiązano też dach pałacu. Zamiast dwóch równoległych dachów nakrywających szeroki, kwadratowy korpus, w Podzamczu pojawił się dach łamany, tzw. krakowski, który od drugiej połowy XVII w. stawał się coraz bardziej popularny na terenach Małopolski. 18. KOŚCIÓŁ I KLASZTOR KAMEDUŁÓW W RYTWIANACH ( ) BYŁ WZORCEM DLA INNYCH TEGO TYPU BUDOWLI W EUROPIE PODAJ PRZYKŁAD UZASADNIAJĄCY TĄ TEZĘ. Wzniesiony w latach rytwiański kościół stał się wzorem dla kamedulskich świątyń w innych krajach Europy. Na obiekcie z Rytwian wzorowany jest na przykład kościół na podwiedeńskim Kahlenbergu. 19. NAJSTARSZY SANDOMIERZ, TEN Z X i XI w, SKŁADAŁ SIĘ, PODOBNIE JAK INNE WSPÓŁCZESNE MU MIASTA, Z TRZECH ELEMENTÓW WYMIEŃ JE. Były to: książęcy gród, podgrodzie i osada targowa. 20. W KTÓRYM WIEKU ZAKOŃCZONO BUDOWĘ SANDOMIERSKIEGO RATUSZA? Podczas odbudowy Sandomierza po zniszczeniach spowodowanych najazdem Litwinów w 1349 r. wytyczono rynek o wymiarach 100 na 120 m oraz wyprowadzono z niego uliczki. W XIV w. na środku rynku wzniesiono ratusz. 21. CO TO JEST FURTA DOMINIKAŃSKA MURÓW OBRONNYCH SANDOMIERZA? Furtą Dominikańską nazywane jest niewielkie przejście prowadzące w kierunku zachodnim miasta. Ta malownicza furta ma też drugą nazwę, Ucho Igielne. 22. KTO BYŁ FUNDATOREM KATEDRY SANDOMIERSKIEJ? Początki sandomierskiej katedry, jeszcze jako świątyni romańskiej, sięgają pierwszych lat XII w. Jako fundatora tej świątyni wymienia się Bolesława Krzywoustego. 23. KTÓRY Z KRÓLÓW PRZEBUDOWAŁ KATEDRĘ SANDOMIERSKĄ NA STYL GOTYCKI? Był to Kazimierz Wielki przebudował kolegiatę romańską na gotycką. 24. WIELKĄ TROSKĄ I OPIEKĄ OTACZALI SANDOMIERSKĄ KOLEGIATĘ WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO I KRÓLOWA JADWIGA. CO OFIAROWAŁ ŚWIATYNI WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO? Król ofiarował do skarbca świątyni tzw. relikwiarz grunwaldzki pochodzący z połowy XIV w. dzieło złotników z Nadrenii. 25. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ ZAMEK W SANDOMIERZU? Nowy, murowany zamek powstał mniej więcej w poł. XIV w. Kronikarz Janko z Czarnkowa wymienia go jako jeden z 32 zamków króla Kazimierza. 26. KTO BYŁ FUNDATOREM KOŚCIOŁA ŚW. JAKUBA W SANDOMIERZU?

4 Przekazy zawarte w dziełach Długosza wiążą powstanie kościoła św. Jakuba z osobą księżnej Adelajdy, córki Kazimierza Sprawiedliwego. Księżna w ufundowanej przez siebie świątyni została pochowana w 1211 r., więc kościół musiał powstać przed tą datą. 27. W JAKIM STYLU WYKONANE JEST WNĘTRZE KAPLICY TĘCZYŃSKICH W STASZOWIE? Wnętrze kaplicy Tęczyńskich jest znakomitym przykładem manierystycznego nurtu, stanowiącego pośredni etap pomiędzy późnym renesansem i wczesnym barokiem. Wyposażenie wnętrza jest rokokowe i powstało w latach PODAJ LATA BUDOWY PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH W KIELCACH ORAZ NAZWISKO FUNADATORA I ARCHITEKTA BUDOWLI. Pałac wzniesiono w latach Jego fundatorem był biskup Jakub Zadzik, architektem zaś Giovanni Trevano. 29. WYMIEŃ REPREZENTACYJNE SALE PAŁACU BISKUPÓW W KIELCACH. Są to: Sala Rycerska, Wielka Izba Stołowa (nazywana też Salą Portretową), pokoje senatorskie, apartamenty biskupie. 30. CO MIEŚCI SIĘ OBECNIE W PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH W KIELCACH? Dziś w kieleckim pałacu mieści się Muzeum Narodowe. Zgromadzono w nim wiele bardzo cennych eksponatów, rozmieszczając je zgodnie z zachowanymi opisami wnętrz pałacowych. 31. CZYJEGO AUTORSTWA SĄ PLAFONY W PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH W KIELCACH? Plafony znajdujące się w pomieszczeniach muzealnych powstały w warsztacie Tomasza Dolabelli. 32. W KTÓRYM OKRESIE POWRÓCIŁY NA SWOJE MIEJSCE BAROKOWE HEŁMY ZNAJDUJĄCE SIĘ NA WIEŻACH PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH W KIELCACH? Hełmy powróciły na pałacowe wieże wraz z powrotem niepodległości. 33. GDZIE I KIEDY POWSTAŁO MAUZOLEUM MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO? Mauzoleum Marszałka Józefa Piłsudskiego urządzono w latach 30. XX w., w pomieszczeniach południowej części parteru pałacu. 34. KTO BYŁ FUNDATOREM KAPLICY FIRLEJÓW W BEJSCACH? W KTÓRYCH LATACH POWSTAŁA? Kaplica Firlejów przy kościele parafialnym w Bejscach została ufundowana przez krakowskiego wojewodę Mikołaja Firleja. Powstała w latach JAKI STYL REPEREZENTUJE PAŁAC W BEJSCACH?

5 Pałac w Bejscach został zbudowany w stylu klasycystycznym (w 1802 r. przez Jakuba Kubickiego). 36. W JAKIM STYLU ZBUDOWANY JEST KOŚCIÓŁ PARAFIALNY W BOGORII? W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ? Bogoryjski kościół parafialny pod wezwaniem św. Trójcy jest świątynią barokową. Został zbudowany w XVIII w. 37. KTO PRZYTOCZYŁ PIERWSZĄ WIADOMOŚĆ O ISTENIENIU KOŚCIOŁA ŚW. WOJCIECHA W KIELCACH? Pierwszą wiadomość o istnieniu w Kielcach kościoła św. Wojciecha przekazał Jan Długosz w tekście odnoszącym się do założenia w 1171 r. kieleckiej kolegiaty. 38. KIM BYŁ TOMASZ ZIELIŃSKI? Tomasz Zieliński urodził się w Krakowie w rodzinie szlacheckiej. W 1846 r. został mianowany naczelnikiem powiatu kieleckiego. Podczas swojego urzędowania w Kielcach kładł nacisk na kwestię ochrony i renowacji zabytków. Był także znanym kolekcjonerem dzieł sztuki i mecenasem wspierającym artystów. 39. W JAKIM STYLU ZBUDOWANY JEST PAŁAC W KOŃSKICH? CZYM RÓŻNI SIĘ JEGO OSTATECZNY KSZTAŁT OD PIERWOTNYCH ZAMIERZEŃ? Pałac w Końskich został zbudowany w stylu barokowym (w latach 40. XVIII w.). Nigdy nie powstał w kształcie zaplanowanym przez fundatora Kanclerza Wielkiego Koronnego Jana Małachowskiego. Wybudowano skrzydła boczne, pawilony ogrodowe, a także gloriettę zamykającą oś od południa. Zabrakło budynku głównego, który stanowiłby serce całego zespołu. 40. JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNIŁ DOM DŁUGOSZA W SANDOMIERZU? W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ? Dom Długosza to popularna nazwa domu księży mansjonarzy, ufundowanego przez Jana Długosza w Sandomierzu. Kolegium księży mansjonarzy powstało w Sandomierzu na początku XV stulecia. Obecnie Dom Długosza pełni funkcję Muzeum Diecezjalnego. 41. CECHY KTÓREGO STYLU ARCHITEKTONICZNEGO POSIADA SANATORIUM MARCONI W BUSKU ZDROJU? KTO JEST AUTOREM TEGO PROJEKTU? Kompozycja uzdrowiska ma cechy romantycznego klasycyzmu. Zbudowano je na podstawie projektu warszawskiego architekta Henryka Marconiego (w 1836 r.). 42. W JAKIM STYLU I W JAKICH LATACH WYBUDOWANO KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W KIELCACH? KTO BYŁ JEGO PROJEKTANTEM? Obiekt reprezentuje styl klasycystyczny w architekturze. Został wybudowany w latach Jego projektantem był inżynier wojewódzki Karol Meyzer. 43. W KTÓRYM ROKU WYBUDOWANO GMACH WDK W KIELCACH I CO SIĘ W NIM PIERWOTNIE ZNAJDOWAŁO? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT?

6 Budowę gmachu, w którym aktualnie znajduje się WDK, zakończono w 1935 r. Pierwotnie był to gmach Domu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Jest to obiekt o monumentalnej modernistycznej architekturze. 44. W JAKIM STYLU WYBUDOWANO BRAMĘ WARSZAWSKĄ W OPATOWIE? Brama Warszawska w Opatowie jest budowlą renesansową (zwieńczona jest attyką). 45. PODAJ NAZWISKO FUNDATORA ZESPOŁU POPAULIŃSKIEGO KLASZTORU W PIŃCZOWIE. Kościół stylowo jest późnorenesansowy, z wyraźnie widocznymi pozostałościami pierwotnego jednonawowego kościoła gotyckiego fundacji Oleśnickich. Budynek klasztoru jest wczesnobarokowy (pochodzi z poł. XVII w.), ale ma częściowo zachowane pierwotne gotyckie mury. 46. WYMIEŃ SALE, KTÓRE ZACHOWAŁY SIĘ DO DZIŚ W ZAMKU W SZYDŁOWIE. Z CZYJEGO POLECENIA ZOSTAŁ WYBUDOWANY TEN ZAMEK? W KTÓRYM ROKU? Zamek został wybudowany z polecenia Kazimierza Wielkiego ok roku. W chwili obecnej z kompleksu budowli zachowały się: Sala Rycerska, Skarbczyk oraz Brama Zamkowa. 47. KIM BYŁ BENEDYKT ZWANY SANDOMIERZANINEM? Benedykt zwany Sandomierzaninem był budowniczym pochodzenia niemieckiego. Żył na przełomie XV/XVI w. W swoich pracach łączył elementy stylistyczne gotyku i renesansu. Do jego dokonań należą m.in. projekt zamku w Sandomierzu i nadzór nad jego budową (w latach ). 48. WYMIEŃ NAJSTARSZE BUDOWLE ROMAŃSKIE W PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO. Najstarszymi budowlami romańskimi w Polsce są klasztor i kościół cystersów w Wąchocku. 49. PODAJ NAZWĘ JEDYNEGO DREWNIANEGO DWORKU W KIELCACH. CO SIĘ W NIM AKTUALNIE ZNAJDUJE? Jedynym drewnianym dworkiem w Kielcach (z XVIII w.) jest Dworek Laszczyków. Aktualnie mieści się w nim Muzeum Wsi Kieleckiej. 50. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO ZAMEK W CHĘCINACH? Zamek w Chęcinach został wzniesiony pod koniec XIII w. (za czasów panowania Władysława Łokietka). 51. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO KOLEGIATĘ ŚW. JÓZEFA W KLIMONTOWIE? KTO BYŁ JEJ FUNDATOREM? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT? Kolegiatę św. Józefa w Klimontowie wzniesiono w latach Jej fundatorem był kanclerz Jerzy Ossoliński. Obiekt reprezentuje styl barokowy.

7 52. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO BAZYLIKĘ KOLEGIACKĄ NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W WIŚLICY? KTO ROZPOCZĄŁ JEJ BUDOWĘ? Budowę bazyliki kolegiackiej Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy ukończono w II poł. XII w. Prace nad nią rozpoczął książę Henryk Sandomierski. 53. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO KLASZTOR CYSTERSÓW W JĘDRZEJOWIE? Klasztor cystersów w Jędrzejowie został wzniesiony na początku XII w. 54. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO KLASZTOR CYSTERSÓW W WĄCHOCKU? Klasztor cystersów w Wąchocku zbudowano na przełomie XII i XIII w. 55. W KTÓRYM WIEKU PRZEBUDOWANO KOŚCIÓŁ ŚW. JANA EWANGELISTY W PIŃCZOWIE? JAKĄ TRANSFORMACJĘ STYLISTYCZNĄ PRZESZEDŁ TEN OBIEKT? Kościół św. Jana Ewangelisty w Pińczowie przebudowano w XVII w. Pierwotnie reprezentował on styl gotycki, później manierystyczny. 56. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA W KOŃSKICH? Kościół św. Mikołaja w Końskich powstał w XIII w. (w latach ). 57. W KTÓRYM WIEKU ROZPOCZĘTO BUDOWĘ KOLEGIATY ŚW. MARCINA? Budowę kolegiaty św. Marcina rozpoczęto w pierwszej połowie XII w. 58. KTO BYŁ INICJATOREM POWSTANIA KOŚCIOŁA NA KARCZÓWCE? Inicjatorem powstania pierwszego kościółka na karczówkowskim wzgórzu był biskup Marcin Szyszkowski (kościół powstał w 1624 r.). 59. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ KOSCIÓŁ ŚW. IDZIEGO W TARCZKU? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT? Kościół św. Idziego w Tarczku został zbudowany w pierwszej połowie XIII w. Uważa się, że kryje w swoich murach pozostałości kościoła z XI w. Świątynia stanowi doskonały przykład budowli romańskiej. 60. W KTÓRYM WIEKU WYBUDOWANO KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA W SKALBMIERZU? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT? Kościół św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu został wybudowany na przełomie XII i XIII w. Pierwotnie reprezentował styl romański, jednak w XV w. został przebudowany w stylu gotyckim. Do dziś zachowały się elementy romańskiej świątyni w wieżach. Pytania opracował: Tomasz Irski

8 Konsultacja merytoryczna: dr Piotr Rosiński Korekta tekstu: Inga Pamuła