Transkrypt

1 61 IWAN KONSTANTINOWICZ AJWAZOWSKI (Teodozja Teodozja 1900) PORT NA KRYMIE, ok sangwina, gwasz, papier 18,5 x 29 cm (w œwietle passe-partout) sygnowany cyrylic¹ l.d.: Ajwazowskij Iwan Konstantinowicz Ajwazowski - wybitny malarz-marynista pochodzenia ormiañskiego, by³ jednym z najg³oœniejszych artystów rosyjskich XIX wieku. Od 1833 studiowa³ w Akademii Sztuk Piêknych w Petersburgu, otrzymuj¹c w 1836 ma³y z³oty, a w 1837 du y z³oty medal za kompozycje marynistyczne. W 1838 przebywa³ na Krymie jako stypendysta Akademii, w latach by³ na stypendium we W³oszech i podró owa³ po Europie. W Rzymie pozna³ wówczas s³awnego marynistê angielskiego J. M. W. Turnera. By³ na Malcie, w Portugalii, Hiszpanii, Francji, Anglii, Holandii. Po powrocie do Rosji w 1844 otrzyma³ tytu³ akademika, w tym e roku zosta³ te malarzem G³ównego Sztabu Morskiego, a od 1847 profesorem petersburskiej Akademii Sztuk Piêknych. By³ te cz³onkiem kilku europejskich akademii; w Rzymie, Florencji, Stuttgarcie, Amsterdamie. W latach podczas wojny krymskiej przebywa³ w oblê onym Sewastopolu. W latach póÿniejszych nadal wiele podró owa³ po Rosji, by³ w Turcji, Egipcie, a w 1892 nawet w Ameryce Pó³nocnej. Bardzo du o wystawia³, tak w kraju, jak i za granic¹, m. in. w Rzymie, Neapolu, Wenecji, Florencji, Amsterdamie, Londynie, Stuttgarcie, Berlinie, Nowym Jorku, Chicago, Waszyngtonie. Malowa³ przede wszystkim kompozycje marynistyczne, ale tak e sceny rodzajowe i pejza- e. W Teodozji znajduje siê poœwiêcone mu muzeum; obrazy artysty znajduj¹ siê w wielu muzeach rosyjskich, a tak e w polskich zbiorach muzealnych, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie z³ (~ )

2 62 OTTO WILD (Trostberg w Bawarii Hamburg 1971) WIATRAK NAD WOD olej, p³ótno 70,5 x 80 cm sygnowany p.d.: O. Wild Otto Wild - malarz niemiecki; kszta³ci³ siê w Akademii Sztuk Piêknych w Monachium a nastêpnie w Hamburgu. Malowa³ pejza e z pó³nocnych Niemiec oraz o ywiane sztafa em pejza e nadmorskie i widoki portów z aglówkami, kutrami i statkami rybackimi z³ (~ )

3 63 WALDEMAR SEWOHL (Wismar Berlin 1967) W PORCIE olej, p³ótno 35,2 x 45,2 cm sygnowany p.d.: W. Sewohl Waldemar Sewohl - malarz niemiecki; studiowa³ w Berlinie u Wilhelma Blanka. PóŸniej wielokrotnie wyje d a³ w podró e po Niemczech, Austrii czy Holandii. Malowa³ pejza e z odwiedzanych okolic - krajobrazy Bawarii, Pomorza, okolic Berlina. Malowa³ te widoki miejskie - place, ulice, malownicze zak¹tki i zau³ki Berlina, Gdañska, Frankfurtu nad Menem, Drezna, Wismaru itp z³ (~ 900 )

4 64 OTTO HAMEL (HAMMEL) (Erfurt Lohr am Main 1950) ODZIE AGLOWE NA LAGUNIE olej, p³ótno 38 x 59 cm sygnowany p.d.: Otto Hammel Otto Hamel (Hammel) - niemiecki pejza ysta i malarz scen rodzajowych. Studiowa³ w Erfurcie u E. Hagena, w Berlinie oraz w Pary u u B. Constanta, R. Fleury i Lefevre a. Stale mieszka³ w Hanowerze, gdzie - ju w wieku 24 lat - zosta³ profesorem Szko³y Rzemios³a Artystycznego (Kunstgewerbeschule) Uczestniczy³ w tamtejszych wystawach prezentuj¹c liczne pejza e - stylowo bliskie francuskiemu impresjonizmowi (Piazetta w Wenecji, Katedra w pó³nocnej Francji). Wyje d a³ w podró e studyjne do W³och, Francji, Holandii, rysuj¹c i maluj¹c widoki miejskie i pejza e z odwiedzanych okolic. Projektowa³ tak e malowid³a œcienne, m.in. do sal Ratusza w Erfurcie. W 1922 przeniós³ siê na sta³e do Monachium z³ (~ 900 )

5 65 W ODZIMIERZ NA ÊCZ (Kijów Jeruzal k. Skierniewic 1946) MORZE, 1928 olej, sklejka (nierówno przyciêta) 28,8 x 65 cm sygnowany l.d.: W³odz: Na³êcz Na odwrocie oœmioboczna nalepka z niebiesk¹ ramk¹ i autorskim napisem atramentem: W³odzimierz Na³êcz Morze cena 800 W³odzimierz Na³êcz studia malarskie w Akademii Sztuk Piêknych w Petersburgu rozpocz¹³ w roku Kszta³ci³ siê pod kierunkiem Iwana Ajwazowskiego i Lwa Lagorio. Wyje d a³ na stypendia do Belgii, Szwecji oraz Norwegii, gdzie malowa³ pod kierunkiem Adelsteena Normanna i Hansa Dahla. Naukê uzupe³nia³ te w Akademii w Düsseldorfie i w Anglii. W 1893 powróci³ do Petersburga i ukoñczy³ studia z tytu³em k³assnyj chudo nik i ma³ym medalem srebrnym. Nastêpnie, do 1899 przebywa³ w Pary u. Na³êcz by³ przede wszystkim pejza yst¹. W poszukiwaniu wci¹ nowych motywów i inspiracji wyje d a³ w liczne podró e, maluj¹c krajobrazy z wybrze y Bretanii, Anglii, Szkocji, Skandynawii czy Krymu. Od 1907 stale mieszka³ w Warszawie, gdzie by³ nauczycielem rysunku w Gimnazjum Górskiego. Po zakoñczeniu I wojny œwiatowej, jako jeden z pierwszych polskich pejza ystów, malowa³ wybrze a Ba³tyku, anga uj¹c siê w propagowanie polityki morskiej Polski. Od roku 1920 prowadzi³ letnie kursy pejza u w swojej pracowni w Lisim Jarze ko³o Rozewia, a w 1922 za³o y³ Ko³o Marynistów Polskich i by³ jego d³ugoletnim prezesem. By³ tak e literatem; pisywa³ artyku³y z zakresu sztuki oraz marynistyki. Wyda³ te kilka ksi¹ ek ilustrowanych w³asnymi rysunkami; wœród Moje wêdrówki artystyczne (1914), Na bursztynowym szlaku (1926), Album morski (1930) - wspomnienia ze swych licznych i ciekawych podró y. By³ kierownikiem artystycznym czasopisma Bandera polska oraz wspó³twórc¹ miesiêcznika Morze z³ (~ )

6 66 ELIZABETH GRÜTTEFIEN-KIEKEBUSCH ( ) NAD FIORDEM olej, p³ótno 53 x 73,5 cm sygnowany l.d.: E. Grüttefien Elizabeth Grüttefien-Kiekebusch - malarka pejza ystka pochodzenia norweskiego, czynna w Berlinie. By³a uczennic¹ znanego norweskiego pejza ysty Adelsteena Normanna i podobnie jak nauczyciel malowa³a przede wszystkim widoki znad fiordów z³ (~ ) Na odwrocie napis - nazwisko w³aœcicielki (?): Helene Mablschüteke

7 67 ADOLF CHWALA (Praga Wiedeñ 1900) NAD JEZIOREM KÖNIGSEE olej, p³ótno, 74 x 100,5 cm sygnowany l.d.: A. Chwala Widok z tzw. zak¹tku malarzy (Malarwinkel) na Königsee - najwy ej po³o one jezioro w Niemczech - u stóp góry Watzmann. Adolf Chwala - czeski malarz, pejza ysta; od 1851 studiowa³ w praskiej Akademii Sztuk Piêknych, w 1855 mia³ ju w³asn¹ pracowniê. W 1864 przeniós³ siê do Wiednia. W latach nale a³ do stowarzyszenia artystów austriackich Wiener Kunstlerhaus i bra³ udzia³ w licznych wystawach. Malowa³ przede wszystkim krajobrazy; z Moraw, Dolnej i Górnej Austrii, z Tyrolu, Alp i Bawarii. W jego pracach opartych o solidne studia z natury, romantycznych w charakterze i nastroju, czytelne s¹ inspiracje i wp³ywy pejza owego malarstwa Maxa Haushofera, profesora praskiej Akademii. Chêtnie wprowadza³ efekty luministyczne, budowane gr¹ œwiat³a i cienia (np. Pejza ksiê ycowy pod Klosterneuburg czy S³oneczny wieczór nad Dyj¹). By³ ojcem malarza-pejza ysty Friedricha (Fritza) Chwali ( ) z³ (~ )

8 68 CARL MOLL (Wiedeñ Wiedeñ 1945) AZALIE, ok olej, p³ótno, 61,5 x 81,5 cm; sygnowany p.d.: C. Moll Na odwrocie napis tuszem (?) na p³ótnie: C. Moll Wien. Na czterech listwach krosna stemple: D.R.G.M Carl Moll - malarz i grafik austriacki. Naukê malarstwa rozpocz¹³ po kierunkiem Carla Haunolda. Nastêpnie w latach studiowa³ w wiedeñskiej Akademii u Carla Griepenkerla. Od 1881 by³ uczniem i asystentem swego przyjaciela Jakoba Emila Schindlera ( ); po jego œmierci poœlubi³ Annê, wdowê po nim. By³ ojczymem Almy Schindler, póÿniej Mahler-Gropius-Werfel. Nale a³ do wiedeñskiego stowarzyszenia artystów Kunstlerhaus, z którego wyst¹pi³ w 1897 i wraz z Gustavem Klimtem, Josefem Olbrichem, Josefem Hoffmannem i innymi za³o- y³ stowarzyszenie Secesji Wiedeñskiej (Wiener Sezession). W 1900/1901 by³ jego prezesem. W wraz z tzw. grup¹ Klimta - wycofa³ siê jednak i z tego ugrupowania. Nastêpnie kierowa³ wiedeñsk¹ Galeri¹ Miethke, która - poprzez liczne wystawy - sta³a siê swoistym centrum sztuki nowoczesnej. /.../ Wspiera³ m³odszych artystów, wœród nich tak e Oskara Kokoschkê. Malowa³ pejza- e, portrety, wnêtrza, sceny rodzajowe, martwe natury. Du o wystawia³, a jego obrazy niejednokrotnie wyró niano nagrodami (m.in. w 1900 srebrny medal na œwiatowej wystawie w Pary u). W 1931 otrzyma³ medal pañstwowy (Golden Staatsmedaille) i honorowe obywatelstwo Wiednia. W póÿnych latach ycia sympatyzowa³ z nazizmem; pope³ni³ samobójstwo po wejœciu wojsk rosyjskich do Wiednia. Obrazy artysty znajduj¹ siê w zbiorach wielu muzeów w Austrii, Niemczech i USA. (wiêcej z³ (~ )

9 69 W. STACHOWICZ, w³. W ADYS AW CHMIELIÑSKI (Warszawa Warszawa 1979) WNÊTRZE PA ACU W WILANOWIE, akwarela, papier na kartonie, 49 x 34 cm; sygnowana p.d.: W³. Stachowicz Informacja o artyœcie - kat. nr z³ (~ 900 )

10 70 JACQUES MARIN (Bruksela ) PARA KOBIECYCH POPIERSI, ok br¹zy na kamiennych podstawach wysokoœci z podstawami: 34,5 i 35,5 cm sygnowane: marin Jacques Marin - rzeÿbiarz belgijski, studiowa³ w Academie des Beaux-Arts w Brukseli u Van der Stappena i by³ tam nastêpnie profesorem rzeÿby. Jego prace znajduj¹ siê w w wielu muzeach belgijskich, ale tak e francuskich i inn. Uprawia³ wiele gatunków rzeÿbiarskich, jest te autorem pomników z³ (~ ) 71 ADRIEN ÉTIENNE GAUDEZ (Lyon Neuilly sur Seine 1902) MIGNON br¹z, wysokoœæ 43 cm; sygnowany: A GAUDEZ. Adrien Étienne Gaudez - wybitny rzeÿbiarz francuski. Od 1862 studiowa³ w ASP w Pary u u F. Jouffroya. W 1864 pokaza³ na Salonie paryskim swoj¹ debiutanck¹ pracê Nimfa Egeria i od razu zyska³ przychylnoœæ krytyki i publicznoœci. Nastêpnie w 1871 by³ wspó³projektantem pomnika ofiar wojny francusko-pruskiej w Magdeburgu. Projektowa³ i wykona³ ca³y szereg pomników, m.in. w Pary u, Lille, Tours, Marsylii i Caen. Jego prace znajduj¹ siê w muzeach Brukseli, Pary a, Marsylii i Clermont-Ferrand, a tak e w licznych zbiorach prywatnych z³ (~ )

11

12 72 W ADYS AW CHMIELIÑSKI (Warszawa Warszawa 1979) ZIMA NA KRAKOWSKIM PRZEDMIEŒCIU, ok olej, p³ótno 35 x 50 cm sygnowany p.d.: W³. Chmieliñski. Na odwrocie napis flamastrem na kroœnie: 758II/P. Ponadto nalepka z duñskim tekstem informuj¹cym o artyœcie (maszynopis). W³adys³aw Chmieliñski by³ malarzem zwi¹zanym z Warszaw¹, gdzie stale mieszka³ i pracowa³. W latach studiowa³ w warszawskiej Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa (dawna Klasa Rysunkowa). Wiod¹cym tematem jego obrazów by³y widoki miejskie, malowane olejno i akwarel¹. W latach stworzy³ cykl akwarel przedstawiaj¹cych obiekty polskiej architektury; wœród nich, m.in. wnêtrza Zamku Królewskiego w Warszawie i Pa³acu w Wilanowie. Po wojnie chêtnie malowa³ tak e konie na tle krajobrazu. W latach wyje d a³ na d³u sze pobyty do Danii. W latach artysta u ywa³ tak e pseudonimu W³adys³aw Stachowicz z³ (~ )

13 73 JUAN JOSE SOLER PUIG (Barcelona ) NA PLACU REPUBLIKI W PARY U olej, p³ótno naklejone na tekturê 31,6 x 39,4 cm (w œwietle passe-partout) sygnowany p.d.: J[.] Soler Juan Jose Soler Puig - malarz hiszpañski, tak e akwarelista. Malowa³ portrety, pejza e oraz sceny z ulic Pary a czy pla y w Deauville, stylizowane na francuskie malarstwo epoki fin de siecle z³ (~ )

14 74 JÓZEF PANKIEWICZ (Lublin Marsylia 1940) ANIO, 1929 sangwina, papier eberkowany z filigranem MBM 27 x 34,5 cm (w œwietle passe-partout) sygnowany p.d.: Pankiewicz; u do³u napis autorski: nad o³tarzem W marcu 1929 prof. Adolf Szyszko-Bohusz, kieruj¹cy pracami nad odnow¹ zamku królewskiego na Wawelu, zwróci³ siê do Pankiewicza, przebywaj¹cego naonczas we Francji, z proœb¹ o namalowanie kilku obrazów do dekoracji stropu kaplicy Królewskiej, przy sali Pod Ptakami na drugim piêtrze zamku. Artysta przyj¹³ zamówienie i, jak wiadomo z zachowanej korespondencji, ju w listopadzie 1929 przys³a³ do Krakowa szkice zamierzonych obrazów, które - po akceptacji przez Komisjê - zosta³y mu odes³ane i pos³u y³y do malowania wiêkszych kompozycji. Ca³oœæ gotowa by³a w marcu 1931 i zapewne jeszcze w tym samym lub z pocz¹tkiem nastêpnego roku Pankiewicz przywióz³ obrazy do Krakowa, gdzie zosta³y umieszczone na stropie kaplicy, wype³niaj¹c stiukowe, dekoracyjne ramy z pocz¹tków XVII wieku. Obrazów jest osiem - obok scen Nawiedzenia, Ucieczki do Egiptu i czterech kompozycji z kwiatami w wazonach, s¹ jeszcze dwa malowid³a przedstawiaj¹ce Anio³y. Jeden z nich - z narêczem kwiatów - umieszczony jest nad wejœciem do kaplicy; drugi - z uniesionymi rêkoma - na wprost wejœcia. Prezentowany tu rysunek jest szkicem w³aœnie do tej ostatniej kompozycji, znajduj¹cej siê ponad o³tarzem, w centralnym miejscu kaplicy. Warto tu przypomnieæ tak e olejny szkic postaci tego Anio³a, wystawiony w D.A. Agra-Art w grudniu Studium obrazu z drugim Anio³em posiada w swych zbiorach Muzeum Narodowe w Warszawie, a szkicownik artysty z projektami wszystkich malowide³ znajduje siê w Pañstwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. Inne malowid³a projektowane przez artystê do sal zamkowych nie zosta³y zrealizowane. W ramach prac prowadzonych nad odnow¹ wnêtrz zamku królewskiego na Wawelu pracowali tak e i inni znani artyœci, którzy w latach wykonali fryzy i malowid³a na stropach kilku sal apartamentów wazowskich. Obok Pankiewicza byli to jeszcze: Leonard Pêkalski, Felicjan Szczêsny Kowarski, Zbigniew Pronaszko, Lucjan Adwentowicz, Józef Jarema, Zygmunt Waliszewski i Janina Muszkietowa. Rysunek opisany i reprodukowany w: - Józef Pankiewicz ycie i dzie³o. Artyœcie w 140. rocznicê urodzin, MNW, Warszawa 2006, s. 267, nr kat. 420, il.; tu równie bibliografia (porównaj tak e: E. Charaziñska, Kalendarium ycia i twórczoœci, s. LVIII, tam e). Józef Pankiewicz - malarz, grafik, pedagog: w latach by³ uczniem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamiñskiego w warszawskiej Klasie Rysunkowej. Nastêpnie przez rok studiowa³ w Akademii Sztuk Piêknych w Petersburgu. Po powrocie mieszka³ w Warszawie. Malowa³ wówczas realistyczne sceny rodzajowe, wykonywa³ te ilustracje do warszawskich czasopism. W roku 1889 wraz z W³adys³awem Podkowiñskim wyjecha³ do Pary a, gdzie zetkn¹³ siê z malarstwem francuskich impresjonistów, co znalaz³o odbicie w jego obrazach. U schy³ku stulecia tworzy³ nokturny i kompozycje symboliczne. W latach nastêpnych wiele podró owa³ po Europie maluj¹c martwe natury, pejza e i portrety inspirowane sztuk¹ japoñsk¹ oraz malarstwem Renoira, Cezanne e, Matisse a. Lata spêdzi³ w Hiszpanii. Od roku 1906 by³ profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Piêknych, a od 1925 kierowa³, powsta³¹ pod jego protektoratem, parysk¹ fili¹ tej uczelni. By³ nauczycielem wielu malarzy-kolorystów z tzw. grupy kapistów. W tym czasie stale mieszka³ w Pary u, a letnie miesi¹ce spêdza³ na po³udniu Francji. Zajmowa³ siê grafik¹ - jego prace nale ¹ do najwybitniejszych osi¹gniêæ w tej dziedzinie sztuki polskiej. W roku 2006 w Muzeum Narodowym w Warszawie odby³a siê wielka wystawa Józef Pankiewicz. ycie i dzie³o. Wystawie towarzyszy³ obszerny katalog, bêd¹cy znakomicie opracowan¹, wyczerpuj¹c¹ monografi¹ artysty i jego twórczoœci z³ (~ 750 )

15

16 75 JAN BETLEY (P³ock Warszawa 1980) RYNEK W KAZIMIERZU, 1941 olej, p³ótno 50,5 x 62 cm sygnowany p.d.: Jan Betley 41 Na kroœnie napisy: - farb¹: R 95 oraz 42; - o³ówkiem na wszystkich listwach: 50,5 x 62 Jan Betley studia malarskie rozpocz¹³ w latach w warszawskiej ASP pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego; dyplom uzyska³ w 1946 u Felicjana Szczêsnego Kowarskiego. Nale a³ do Grupy Czwartej, wywodz¹cej siê z krêgu uczniów Pruszkowskiego, z którymi jeÿdzi³ na plenery do Kazimierza. W 1936 wzi¹³ udzia³ w wystawie grupy w salonie warszawskiego IPS-u. Wystawia³ te z Blokiem ZPAP, w kraju i za granic¹, m.in. w 1936 w Berlinie. Po wojnie od 1948 wyk³ada³ w ASP w Warszawie, jako docent wydzia³u malarstwa. Malowa³ przede wszystkim realistyczne pejza e - warszawskie zau³ki, widoki z Kazimierza, Sandomierza, P³ocka czy Bukowiny Tatrzañskiej. Tworzy³ tak e portrety i obrazy batalistyczne z czasów drugiej wojny œwiatowej z³ (~ 900 )

17 76 JAN SZANCENBACH (Kraków Kraków 1998) JESIENNA PRZEJA D KA olej, p³ótno, 64 x 76,5 cm sygnowany p.d.: Szancenbach Jan Szancenbach studiowa³ w latach w Kunstgewerbeschule (czyli ASP zdegradowanej przez okupanta do roli szko³y zawodowej) pod kierunkiem m.in. Stanis³awa Kamockiego, Józefa Mehoffera, Andrzeja Jurkiewicza. Po zamkniêciu uczelni, w latach pracowa³ zarobkowo i w gronie kolegów poœwiêca³ siê samokszta³ceniu. W 1945 zosta³ przyjêty ponownie na II rok studiów, które ukoñczy³ w pracowni Eugeniusza Eibischa w 1948 (dyplom uzyska³ w 1952). /.../ Jako malarz pozostawa³ wierny szkole koloryzmu polskiego, którego zasady przyswoi³ sobie w trakcie studiów u Eibischa. Jego malarstwo jest pe³ne œwiat³a i nasyconych barw, radosne, wrêcz feeryczne. Obok wybitnych walorów kolorystycznych (zw³aszcza w czerwieniach malarz osi¹ga³ niezwyk³¹ skalê odmian i odcieni) nie stroni od dekoratywizmu, co razem sk³ada siê na hedonistyczny, beztroski wyraz. Znany przede wszystkim jako twórca martwych natur, pejza y, scen w ogrodach, Szancenbach zajmowa³ siê równie malarstwem monumentalnym. /.../ (wiêcej o artyœcie z³ (~ )

18 77 JAKUB (JACQUES) ZUCKER (Radom Pary [?] 1981) Z HISZPANII olej, p³ótno 62 x 77 cm sygnowany p.d.: J. ZUCKER Na odwr. p³ótna napisy czarn¹ farb¹: 8722 In Spain. Na ramie nalepka Hertz Art Gallery w Nowym Jorku. Jakub Zucker dzieciñstwo spêdzi³ w Palestynie. Uczy³ siê w szkole sztuk piêknych Becalel w Jerozolimie. Po I wojnie œwiatowej osiedli³ siê w Pary u, gdzie kontynuowa³ studia w Akademie Julian, Grande Chaumiere i Colarossi. W roku 1922 wyjecha³ do Stanów Zjednoczonych. Odt¹d mieszka³ na przemian w Nowym Jorku i Pary u. Wiele podró owa³, m.in. do W³och, Hiszpanii, Portugalii, Meksyku i Izraela. Lata II wojny œwiatowej spêdzi³ w Stanach Zjednoczonych. W roku 1947 osiedli³ siê w Arcueil pod Pary em. Od 1928 bra³ udzia³ w paryskich Salon d Automne i Salon des Tuileries. Wielokrotnie wystawia³ te w Nowym Jorku. Malowa³ pejza e, portrety, martwe natury, kwiaty i sceny rodzajowe, inspirowane czêsto folklorem ydowskim. Jego obrazy utrzymane s¹ w typie ekspresjonistycznej odmiany malarstwa École de Paris, wywodz¹cej siê ze sztuki artystów takich jak Marc Chagall, Chaim Soutine. Zucker zajmowa³ siê tak e ilustratorstwem i dziennikarstwem, zamieszczaj¹c artyku³y w pismach L Art Vivant i Esquire z³ (~ )

19 78 JAN CYBIS (Wróblin na Œl¹sku Opolskim Warszawa 1972) BUKIECIKI, 1957 olej, p³ótno 38 x 45,5 cm sygnowany p.d.: J. CYBIS Na odwrocie na p³ótnie autorski (?) napis czarn¹ farb¹: Jan Cybis - 38 x 46 Warszawa Bukieciki 1957 r. Ni ej inn¹ rêk¹: kat. M.N Ponadto resztka zdartej, nieokreœlonej nalepki. Obraz reprodukowany i opisany w: - Jan Cybis. Obrazy olejne, akwarele, rysunki. Katalog, [wstêp J. Zanoziñski, opracowanie katalogu: H. Piprekowa, K. Jerzmanowska, H. Wernik-Kubaszewska], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1965, s. 32, nr kat. 229, repr. 229; - Tadeusz Dominik, Jan Cybis, Warszawa 1984, s. 133, nr kat Informacja o artyœcie z³ (~ )

20 79 JOACHIM WEINGART (Drohobycz obóz Auschwitz [?] 1942) KOBIETA W KWIATACH gwasz, pastel, papier 43,2 x 57,8 cm (w œwietle passe-partout) sygnowany l.d.: Weingart na odwrocie: KOMPOZYCJA Z DWOMA KOBIETAMI pastel, akwarela, 69,9 x 55 cm Joachim Weingart by³ malarzem zwi¹zanym ze œrodowiskiem École de Paris. Gimnazjum ukoñczy³ we Lwowie, nastêpnie kszta³ci³ siê w Weimarze i w Akademii Sztuk Piêknych w Wiedniu. W czasie I wojny œwiatowej przebywa³ w Drohobyczu i we Lwowie. W 1923 by³ w Berlinie i studiowa³ w pracowni A. Archpenki. Od 1925 przebywa³ w Pary u; w 1926 bra³ udzia³ w Salonie Niezale nych, w 1929 uczestniczy³ w Wystawie Sztuki Polskiej w Galerii Bonaparte. W 1932 mia³ wystawê indywidualn¹ w ydowskim Towarzystwie Krzewienia Sztuk Piêknych w Warszawie. Malowa³ kompozycje figuralne, akty, pejza e, martwe natury oraz obrazy o tematyce ydowskiej z³ (~ )

21

22 80 ELIASZ KANAREK (Skowierzyna lub Warszawa Scottsville, USA 1969) DZIEWCZYNKA Z LALK olej, p³ótno 61 x 50,5 cm sygnowany p.d.: Panu Tadeuszowi na pami¹tkê E. Kanarek Eliasz Kanarek, malarz z krêgu tzw. pruszkowiaków - uczniów Tadeusza Pruszkowskiego, studia w warszawskiej Szkole Sztuk Piêknych rozpocz¹³ pod jego kierunkiem w roku Nale a³ do - powsta³ego w Bractwa œw. ukasza i wraz z profesorem i kolegami wyje d a³ na letnie plenery do Kazimierza nad Wis³¹. Uczestniczy³ w wystawach Bractwa, wystawia³ te z grup¹ Blok ZAP, w warszawskim IPS-ie oraz za granic¹, m.in. na Biennale w Wenecji (1934) i w Carnegie Institute w Pittsburghu (1937). Jako rysownik wspó³pracowa³ z satyrycznym pismem Szpilki. W roku 1938 razem z Pruszkowskim i kolegami z Bractwa pracowa³ nad zespo³em siedmiu obrazów o tematyce historycznej, przeznaczonych na Wystawê Œwiatow¹ w Nowym Jorku (120 x 200 cm; tempera na desce). W marcu razem z Boles³awem Cybisem - pop³yn¹³ Batorym do USA, by na miejscu, na wystawie nadzorowaæ urz¹dzenie Polskiego Pawilonu (otwartego 3 maja 1939). Tam zasta³a go wojna, po której nie wróci³ ju do kraju. Kanarek, tak jak wszyscy ³ukaszowcy, bardzo dba³ o perfekcjê warsztatow¹. Malowa³ portrety, martwe natury, pejza e oraz sceny figuralne, w tym tak e i religijne (Krucjata dzieciêca, ok. 1928; MNW). Wczeœniejsze prace utrzymane s¹ w ciemnej tonacji, póÿniejsze - malowane rozjaœnion¹ palet¹ barwn¹, zbli aj¹ siê do nurtu koloryzmu. Czasem wprowadza³ elementy humoru, groteski, stylizacji czy nawet deformacji postaci (Idylla, 1932, Muzeum IH). Artysta mia³ tak e doœwiadczenia filmowe: wyst¹pi³ jako aktor w amatorskim filmie Szczêœliwy wisielec, czyli Kalifornia w Polsce, nakrêconym przez pruszkowiaków w Kazimierzu (1926), a jako scenograf wspó³pracowa³ przy filmie Dzikie pola w re yserii Jerzego Lejtesa (1932). Uwaga: dane dotycz¹ce miejsca urodzenia (Skowierzyna) - oraz miejsca i daty œmierci artysty (okreœlanej zwykle na lata ok. 1970) - podajemy za: J. Maœnicki. K. Stepan, Pleograf. S³ownik biograficzny filmu polskiego , Kraków z³ (~ )

23

24 81 STANIS AW ELESZKIEWICZ (Czutowo k.po³tawy Pary 1963) MÊ CZYZNA PRZY STOLE, 1943 olej, sklejka 38 x 46 cm sygnowany p.d.: S Eleszkiewicz Na odwr. nalepka z francuskim stemplem i dat¹ Stanis³aw Eleszkiewicz - malarz, rysownik, projektant mozajek i witra y - od 1914 uczy³ siê w Szkole Sztuk Piêknych w Mirgorodzie. W 1918 wst¹pi³ do wojska, a ciê ko ranny przez pó³ roku przebywa³ w szpitalu. W latach studiowa³ w Szkole Sztuk Piêknych w Atenach. Nastêpnie by³ w Neapolu i w Rzymie, a w 1923 zamieszka³ na sta³e w Pary u i wielokrotnie wystawia³ w paryskich galeriach. Malowa³ olejno, gwaszem i temper¹, chêtnie u ywa³ te pasteli. Tworzy³ ekspresyjne sceny rodzajowe, portrety i pejza e. Wiele prac artysty znajduje siê w zbiorach prywatnych w Pary u i w Stanach Zjednoczonych z³ (~ )

25 82 HENRYK (CHAIM) EPSTEIN ( ódÿ obóz koncentracyjny Auschwitz [?] 1944) NA PLA Y, 1930 olej, p³ótno, 31,7 x 39,5 cm sygnowany l.d.: H Epstein 1930 Na odwrocie oprawy tuszem naniesione numery: 862 oraz Ponadto kred¹: oraz CAYETTE. Nalepka paryskiego domu aukcyjnego ETUDE TAJAN. Henryk Epstein w m³odoœci zwi¹zany by³ z ³ódzkim œrodowiskiem artystów ydowskich; pierwsze lekcje rysunku i malarstwa pobiera³ zapewne w szkole rysunkowej Jakuba Kacenbogena. Nastêpnie (ok. 1910) przez krótki okres studiowa³ w ASP w Monachium. Od 1912 przebywa³ w Pary u, gdzie kszta³ci³ siê jeszcze w Academie de la Grande Chaumiere. Mieszka³ na Montparnasse, w tzw. La Ruche, wi¹ ¹c siê z grup¹ skupionych tam artystów. PrzyjaŸni³ siê, m.in. z A.Modiglianim, Ch.Soutinem, M.Chagallem, J.Paskinem oraz M.Utrillem. W okresie miêdzywojennym czêsto wyje d a³ z Pary a i przebywa³ na wsi francuskiej. Od 1921 wystawia³ na paryskich Salonach - Salonie Niezale nych ( , 1925, 1928), Salonie Jesiennym (1921), Salonie Tuileries ( ). W 1944 zosta³ wywieziony z Pary a do obozu w Drancy, a póÿniej prawdopodobnie do Auschwitz, gdzie zgin¹³. Malowa³ pejza e, martwe natury, akty i kompozycje figuralne. Jego wczeœniejsze prace wykazuj¹ wp³ywy Cezanne a, w póÿniejszych zbli a³ siê do fowizmu i ekspresjonizmu. Malowa³ szeroko, impastowo, stosowa³ zró nicowan¹ fakturê, u ywa³ mocnych, soczystych kolorów. Zajmowa³ siê ilustracj¹ ksi¹ kow¹ (Vagabondages G. Coquiota, Les Rois du maguis B. Bernardiego). Poœmiertna wystawa jego prac odby³a siê w roku 1946 w paryskiej Galerie Berri-Raspail z³ (~ )

26 83 RAJMUND KANELBA LUCILLE, ok akwarela, gwasz, karton 55,2 x 42,8 cm sygnowany l.d.: Kanelba Na odwrocie napis o³ówkiem: LUCILLE; ponadto flamastrem: 250; powy ej resztka nalepki z nieczytelnym napisem. Na tzw. plecach napisy: - flamastrem: 250; - piórem: GOUACHE PORTREIT (SUBJECT NOT IDENTIFIED) BY RAYMOND KANELBA z³ (~ )

27 84 RAJMUND KANELBA (Warszawa Londyn 1960) CYRK, przed 1954 olej, p³ótno, 55,5 x 68,5 cm sygnowany p.d.: Kanelba Na odwrocie p³ótna napis czarn¹ farb¹: /../ 8 LE CIR- QUE Par KANELBA. Na ramie o³ówkiem: FOR N o Prawdopodobnie, ten w³aœnie obraz zosta³ pokazany na wystawie Rajmunda Kanelby w Galerii Zwi¹zku Artystów Amerykañskich w Nowym Jorku w roku 1954; wymieniony w katalogu wystawy pt.: Circus ponies: - Recent Paintings by Raymond Kanelba, March 9-27, 1954, Associated American Artists Galleries, th Avenue, New York 22, New York, s. nlb., nr kat. 11. Rajmund Kanelba (Kanelbaum) studia malarskie rozpocz¹³ w 1918 w warszawskiej Szkole Sztuk Piêknych pod kierunkiem S. Lentza i T. Pruszkowskiego. Nastêpnie kszta³ci³ siê w Wiedniu i w Pary u, gdzie w 1926 zamieszka³ na sta³e, w³¹czaj¹c siê w œrodowisko artystów tzw. École de Paris. Pocz¹wszy do 1924 wiele wystawia³ w kraju i za granic¹, bior¹c m.in. udzia³ w paryskich Salonach i prezentuj¹c swe prace w Londynie, Edynburgu, Berlinie, Bordeaux, Nowym Jorku, na Florydzie. Podczas II wojny przebywa³ g³ównie w Anglii, póÿniej okresowo mieszka³ w Pary u, Londynie i Nowym Jorku. Malowa³ pejza e, martwe natury, akty i portrety, w tym, szczególnie dlañ charakterystyczne liryczne w nastroju, swobodnie i szkicowo traktowane studia kobiet i dzieci (SAP). W latach 50. portretowa³, m.in. brytyjsk¹ królow¹ El bietê II z³ (~ )

28 85 ANERI (IRENA WEISSOWA) (Warszawa Kraków 1981) PELARGONIE, 1918 olej, tektura 95,2 x 65,5 cm sygnowany p.d.: Aneri Na odwr. napisy niebiesk¹ kredk¹: - u góry: N 2; poœrodku: Pelargonie Studium 1918 Zigeuner (?). W rogach 4 stemple: Mal[...] Alois Eüesader [?] WIEN I. Operring Nr 9. Po prawej u góry zatarty œlad po napisie atramentem w dwóch lub trzech wierszach. Informacja o artystce z³ (~ )

29 86 SZYMON (SIMON) MONDZAIN (Szamaj Mondszajn) (Che³m Pary 1979) MARTWA NATURA, po 1965 olej, p³ótno, 46 x 60 cm sygnowany l.d.: Mondzain Na odwrocie napis na p³ótnie czarn¹ farb¹ lub flamastrem (czêœciowo zatarty i s³abo czytelny): Mondzain N 2 Catalogue S/.../ Campagne I er Paris XIV e Szymon Mondzain studiowa³ pocz¹tkowo w warszawskiej Szkole Sztuk Piêknych ( ), nastêpnie w ASP w Krakowie pod kierunkiem Józefa Pankiewicza ( ). Tam zawar³ przyjaÿñ z Moj eszem Kislingiem, kontynuowan¹ w latach paryskich. Od 1909 uczestniczy³ w wystawach Towarzystwa Przyjació³ Sztuk Piêknych w Krakowie i Towarzystwa Zachêty Sztuk Piêknych w Warszawie. Po podró- ach do Pary a w 1909 i 1911, od 1912 zamieszka³ tam na sta³e. Kontynuowa³ naukê w pracowni André Deraina. Nawi¹za³ rozleg³e znajomoœci i przyjaÿnie w œrodowisku artystycznym Montmartre u, m.in. z Apollinaire em, Picassem, Maxem Jacobem, a tak e z artystami pochodzenia polsko- ydowskiego, powiêkszaj¹c szeregi miêdzynarodowego œrodowiska École de Paris. W czasie I wojny œwiatowej s³u y³ w Legii Cudzoziemskiej. /.../ Pocz¹tkowo pozostawa³ pod wp³ywem Cézanne a, zw³aszcza w pejza- ach z po³udniowej Francji z lat ok W latach miêdzywojennych malowa³ te sceny figuralne i portrety. Od czasu osiedlenia siê w Algierii w malarstwie Mondzaina znów dominowa³ pejza i martwa natura, utrzymane w czystych i jasnych gamach barwnych, operuj¹ce wyraÿnym konturem. (wiêcej na z³ (~ )

30 87 MELA MUTER (Maria Melania Mutermilch) (Warszawa Pary 1967) OWOCE, 1942 olej, sklejka 46 x 54,5 cm sygnowany l.g.: Muter Na odwrocie nalepka Galerie Gmurzyñski w Kolonii z tytu³em obrazu Nature morte i dat¹ jego powstania rok. Mela Muter, w³aœciwie Maria Melania Mutermilch z domu Klingsland, jedna z najciekawszych artystek tzw. École de Paris; mimo studiów u Mi³osza Kotarbiñskiego w Warszawie oraz w paryskich Académie de la Grande Chaumiére i Académie Colarossi, uwa a³a siê za samouka, twierdz¹c, e prawdziw¹ szko³¹ malarstwa by³y dla niej dopiero kontakty z wybitnymi artystami i ich sztuk¹. ZaprzyjaŸniona z wieloma twórcami i osobistoœciami (m.in. R. Rolland, A. Zweig. R.M. Rilke, A. France. G. Clemenceau) od roku 1901 stale mieszka³a w Pary u, uzyskuj¹c w roku 1927 obywatelstwo francuskie. Wyje d a³a kilkakrotnie do Hiszpanii i Szwajcarii, zawsze te utrzymywa³a ywe kontakty z Polsk¹, dzia³aj¹c na rzecz kraju i bior¹c udzia³ w jego yciu artystycznym. Ceniona przede wszystkim jako portrecistka, malowa³a równie pejza e i martwe natury. Wiele obrazów poœwiêca³a tematom macierzyñstwa, cierpienia, staroœci. We wczesnym okresie malowa³a obrazy utrzymane w konwencji realistycznej i ciemnej tonacji barwnej (Portret L. Staffa, Gra w szachy). PóŸniej, w okresie francuskim, rozjaœni³a paletê, stosowa³a wyraÿny kontur i, zmierzaj¹c¹ ku geometryzacji, stylizacjê form. Du e zespo³y prac artystki prezentowane by³y na kilku wystawach w warszawskim Muzeum Narodowym: Artystki polskie (1991), Kolekcja Ewy i Wojciecha Fibaków (1992), a przede wszystkim na du ej wystawie obrazów artystki ze zbiorów Liny i Boles³awa Nawrockich (1994/95) z³ (~ )

31

32 88 OLGA BOZNAÑSKA (Kraków Pary 1940) PORTRET M ODEJ KOBIETY, olej, tektura 77,8 x 57,5 cm Na odwrocie dwie nalepki (druk, stempel, atrament, o³ówek): 1. nalepka paryskiej firmy R. Lérondelle zajmuj¹cej siê opakowywaniem i przewozem obrazów i dzie³ sztuki: R. LÉRONDELLE EMBALLAGES DE TABLEAUX & OBJETS D'ART. 76, Rue Blanche, 76 - PARIS Exposition de PITTSBURGH N o 16 M me Olga de Boznañska 2. nalepka Carnegie Institute w Pittsburghu: 161 REG. No... RESERVE THIS PART FOR THE INSTITUTE CASE No 2 CARNEGIE INSTITUTE, PITTSBURGH, U.S.A. TITLE Portrait de jeune femme PAINTER Olga de Boznañska OWNER Olga de Boznañska ADRESS Paris 49 boul. Montparnasse ATTACH SECURELY: ONE LABEL TO STRETCHER, ANOTHER TO FRAME. Wzd³u lewej krawêdzi napis atramentem okreœlaj¹cy ¹dana cenê obrazu: to be sold fr Prezentowany Portret m³odej kobiety, obraz z prywatnej kolekcji w Ameryce, wyp³yn¹³ ostatnio na jednej aukcji w Stanach Zjednoczonych. W Polsce dotychczas nieznany, nie by³ tu nigdy publikowany ani wystawiany. Powsta³ w Pary u, sk¹d Boznañska wys³a³a go na któr¹œ z wystaw w Carnegie Institute w Pittsburghu. W okresie uczestniczy³a w nich wielokrotnie, ale enigmatyczny spis wystawionych prac artystki nie zawsze pozwala na bli sze ich okreœlenie. Wœród wystawionych obrazów, dwukrotnie - w roku 1913 i powtarza siê tytu³ Portrait of a Young Woman, odpowiadaj¹cym francuskiemu Portrait de jeune femme, figuruj¹cemu na nie datowanej nalepce wystawowej na odwrocie naszego obrazu. Poniewa regulamin wystaw w Carnegie Institute zak³ada³, e wystawione prace mog³y zostaæ namalowane nie wczeœniej ni piêæ lat przed terminem wystawy, mo na przypuszczaæ, e obraz powsta³ w latach Stosunkowo niedawno wyp³yn¹³ te drugi z Portretów m³odych kobiet wystawionych w Pittsburghu (patrz: A. Król, Boznañska nieznana, wyd. Fundacja Turleja, Kraków 2005, s. 132, il. s. 133; Katalog Agra-Art 8 IX 2006, nr 77). Porównanie obu tych prac sk³ania do uznania prezentowanego portretu za kreacjê wczeœniejsz¹. Obraz opisany i reprodukowany: - Record of the Carnegie Institute s International Exhibitions , P. H. Falk, Pittsburgh 1998, s. 45. (o wystawach w Carnegie Institute w Pittsburghu patrz tak e: M. Rostworowska, Portret za mg³¹. Opowieœæ o Oldze Boznañskiej, Wyd. TERRA NOVA 2003, s ) Wiêcej informacji o artystce z³ (~ )

33

34 89 MOJ ESZ KISLING (Kraków Sanary-sur-Mer 1953) MA Y PÓ AKT, 1935 olej, p³ótno, 30,5 x 24,5 cm sygnowany l.d.: Kisling Na odwrocie kilka nalepek, m.in. wystawy w paryskiej Galerie Guy Stein (2, Rue La Boëtie) z 1937 roku. Obraz opisany i reprodukowany w catalogue raisonne dzie³ artysty opracowanym przez jego syna Jeana: - J. Kisling, Moise Kisling, Paris 1995, t. III, s. 383, nr 85, il. Moj esz Kisling w latach studiowa³ w krakowskiej ASP u Józefa Pankiewicza. Za jego rad¹ wraz z Szymonem Mondszajnem wyjecha³ na dalsze studia do Pary a. Tam jego twórczoœci¹ zainteresowali siê krytycy André Salmon i Adolf Basler, otrzyma³ te stypendium od anonimowego mecenasa z Rosji. W czasie I wojny œwiatowej walczy³ w Legii Cudzoziemskiej. W czasie walk na froncie zosta³ ranny, w 1915 zosta³ zwolniony z wojska. Prawdopodobnie wtedy otrzyma³ obywatelstwo francuskie. Od ok zacz¹³ stale spêdzaæ lato w Sanary-sur-Mer, gdzie kupi³ dom. Utrzymywa³ te kontakty z krajem. W czasie II wojny œwiatowej wst¹pi³ do armii francuskiej. W 1940 przez Hiszpaniê i Portugaliê wyjecha³ do Nowego Jorku. Po wojnie ok wróci³ do Sanary-sur-Mer. By³ jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Ecole de Paris lat miêdzywojennych. Mia³ wiele wystaw indywidualnych, w wystawach zbiorowych za granic¹ uczestniczy³ czêsto jako artysta polski. Bra³ te udzia³ w krajowym yciu artystycznym, m. in. w I Wystawie Ekspresjonistów Polskich (póÿniejszych Formistów), Kraków PrzyjaŸni³ siê z Tadeuszem Makowskim. We wczesnym okresie malowa³ kubizuj¹ce pejza e i martwe natury. Sta³ym w¹tkiem jego malarstwa by³y portrety, w tym liczne podobizny artystów, krytyków i ludzi z krêgów artystycznych, dziêki czemu sta³ siê kronikarzem socjety Ecole de Paris. Jego portrety kobiet i akty odznaczaj¹ siê specjaln¹ stylizacj¹, maj¹ idealizowane twarze o wielkich oczach, przybieraj¹ wystudiowane pozy z³ (~ )

35

36 90 ADOLF (ABRAHAM) BEHRMAN (Ryga Bia³ystok 1942) ULICA W ARABSKIM MIEŒCIE olej, tektura, 24,8 x 35 cm; sygnowany p.d.: Behrman Adolf Abraham Behrman; w latach studiowa³ w ASP w Monachium, a nastêpnie w Pary u do 1910 roku. Stale mieszka³ w odzi. Wiele podró owa³ - by³ w Maroku, Tunisie, Algierze, Egipcie i Palestynie, a tak e we W³oszech, Francji, Hiszpanii i Niemczech. Malowa³ pejza e, portrety i sceny rodzajowe. Wystawia³ w TZSP w Warszawie, w odzi, a za granic¹ w Palestynie, Maroku, Nowym Jorku i Hamburgu. We wrzeœniu 1939 wyjecha³ do Bia³egostoku, gdzie zgin¹³ w czasie likwidacji getta. Nieliczne zachowane obrazy artysty znajduj¹ siê w zbiorach ydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie z³ (~ ) 91 RAJMUND KANELBA (Warszawa Londyn 1960) CH OPCZYK Z KOTEM PERSKIM, 1938 olej, p³ótno 76 x 63,5 cm sygnowany p.g.: Kanelba 1938 Informacja o artyœcie - kat nr z³ (~ )

37